ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α ΜΕ ΘΕΜΑ Ο Κ Λ Α Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Ω Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Μ Α Ρ Μ Α Ρ Ο Υ Σ Τ Η Ν ΧΡΗΜΑΤΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ ΚΑΣΤΑΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 1
1. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Στα μέσα της δεκαετίας του 50, μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο που τον ακολούθησε, άρχισε η ανοικοδόμηση της νέας πατρίδας, αυτής που ενέπνεε τα ιδανικά της. Έτσι, ξεκινά η αξιοποίηση του μαρμάρου. Το ελληνικό εμπορικό δαιμόνιο σε χρόνο ρεκόρ δημιουργεί επαφές με παραγωγούς στην Κεντρική Ευρώπη (Δ. Γερμανία, Ολλανδία και Ελβετία), όπου το 1958 γίνονται οι πρώτες εξαγωγές απ' ευθείας όγκων μαρμάρου. Οι επαφές με πελάτες και οι επισκέψεις στο εξωτερικό άμεσα οδηγούν τους πρώτους επιχειρηματίες μαρμάρου πέρα από την εξόρυξη και εμπορία και στην κατασκευή μονάδων κοπής μαρμάρου, με τα τότε πιο σύγχρονα από μέταλλο, μηχανήματα. Έτσι, μέσα σε περίπου 50 χρόνια συνεχούς αγώνα προέκυψε μια κατακόρυφη ανάπτυξη, ώστε να βρίσκεται σήμερα, ως βιομηχανικός κλάδος, να είναι βασικός για την εθνική οικονομία. Ο κλάδος των μαρμάρων θεωρείται ως ένας από τους πλέον δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, με ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, κατά τα τελευταία χρόνια, (τουλάχιστον μέχρι το 2008)και αξιόλογη διείσδυση στις αγορές του εξωτερικού. Η σημαντική ανάπτυξη του εν λόγω κλάδου στην Ελλάδα συνδέεται άμεσα με τα αξιόλογου μεγέθους κοιτάσματα μαρμάρου. Δεν αποτελεί συνεπώς έκπληξη, ο σημαντικός αριθμός εταιρειών του κλάδου. Οι εταιρείες του κλάδου των μαρμάρου παρουσιάζουν όμως σημαντική ανομοιογένεια, καθώς διαφέρουν σημαντικά ως προς το μέγεθός τους - κρινόμενες είτε βάσει των πωλήσεων, είτε βάσει του προσωπικού τους-, ως προς το αν ασχολούνται με την επεξεργασία ή και με την εξόρυξη μαρμάρων και ως προς την εξειδίκευσή τους και την ικανότητά τους να προσαρμόζονται στις αλλαγές των συνθηκών της αγοράς. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον κλάδο ανήκουν και δύο εταιρείες οι οποίες είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (Χ.Α.Α) καθώς και το ότι ορισμένες ~ 2 ~
εταιρείες του κλάδου παρουσιάζουν αξιόλογη εξαγωγική δραστηριότητα. Στα βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου θα πρέπει να αναφέρουμε στην άμεση εξάρτησή του από το επίπεδο της οικοδομικής δραστηριότητας (καθώς το μάρμαρο χρησιμοποιείται τόσο από ιδιώτες όσο και από επαγγελματίες κατασκευαστές στην κατασκευή όλων των ειδών αναπτύξεων-οικιστικών και επαγγελματικών ). Επίσης ο κλάδος χαρακτηρίζεται από υψηλό ανταγωνισμό και την συνεπαγόμενη αυξημένη διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών και μικρή διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών αλλά παράλληλα και τις δυσκολίες εισόδου μίας νέας εταιρείας στο κλάδο της παραγωγής, καθώς σ' αυτήν την περίπτωση απαιτούνται ειδικές άδειες εξόρυξης από λατομείο και το σχετικό θεσμικό πλαίσιο είναι αυστηρό. Στην παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζουμε τον κλάδο των εταιρειών μαρμάρου στην Ελλάδα. Η δομή της παρούσας εργασίας έχει ως εξής: Το πρώτο κεφάλαιο είναι η εισαγωγή, το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρουμε για το μάρμαρο στην αρχαιότητα. Στο τρίτο για το μάρμαρο στην σύγχρονη εποχή. Στο τέταρτο για την γεωλογική έρευνα και αξιοποίηση μαρμαροφόρων περιοχών. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου. Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζουμε και επεξηγούμε τους χρηματοοικονομικούς δείκτες που θα χρησιμοποιήσουμε στην ανάλυσή μας. Στο έβδομο κεφάλαιο κάνουμε ανάλυση οικονομικών στοιχείων και παρουσίαση των εταιρειών. Στο όγδοο κεφάλαιο κάνουμε τον επίλογο της εργασίας. ~ 3 ~
2.ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Όπως αναφέρεται στο περιοδικό Ελληνικό μάρμαρο (1994) τα ελληνικά μάρμαρα είναι γνωστά σ' όλο τον κόσμο από την αρχαιότητα και έχουν ταυτιστεί με τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα όλων των εποχών. Αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού και προκαλούν έκσταση σε όσους τα αντικρίζουν για πρώτη φορά. Στην Αρχαία Ελλάδα το μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στις κατασκευές, καθώς οι αρχιτέκτονες και οι γλύπτες της εποχής ανακάλυψαν πολύ γρήγορα ότι μπορεί να προσφέρει σε κάθε έργο ξεχωριστή γοητεία και με τη φυσική ομορφιά του να μετατρέψει την άψυχη κατασκευή σε έμψυχο έργο τέχνης. Στο πέρασμα των αιώνων δεν έχει βρεθεί κάποιο άλλο υλικό με τόσες χαρισματικές ιδιότητες, ένα υλικό που να συγκινεί βαθιά την ανθρώπινη ύπαρξη, να αγγίζει τρυφερά τις πιο ευαίσθητες χορδές της και να την παρασύρει στον κόσμο της αισθητικής. Πολλά θα μπορούσε να γράψει κάποιος για τα λευκά μάρμαρα που χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα στην αρχιτεκτονική και γλυπτική και έδωσαν ανεπανάληπτα έργα τέχνης που μας μεταφέρουν μέχρι σήμερα με μοναδική ζωντάνια τον παλμό ζωής, τη σκέψη και τη φιλοσοφία ενός ολόκληρου πολιτισμού. Από τον Παρθενώνα, το Ερέχθειο και τα Προπύλαια της Ακρόπολης των Αθηνών, μέχρι την τελευταία γωνιά της Ελληνικής γής, όπου υπάρχουν αρχαία ευρήματα, πλανάται με την ίδια ένταση το αρχαίο αθάνατο πνεύμα. Και πόσο ακόμη αισθησιασμό εκπέμπουν η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης, ο Ερμής του Πραξιτέλη και τόσα άλλα γλυπτά αριστουργήματα που κοσμούν μουσεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό! Τα γλυπτά αυτά, φυσικότατες αναπαραστάσεις φανταστικών ή υπαρκτών μορφών εκείνης της εποχής, μαγνητίζουν τον παρατηρητή, λες και το μάρμαρο είναι ένα εύπλαστο μαλακό υλικό που μπορεί να πάρει οποιαδήποτε μορφή με ένα απλό άγγιγμα του γλύπτη και όχι ένα πέτρωμα που λαξεύεται υπομονετικά -*ν 4
με ειδικά εργαλεία, για να μετατραπεί στο τέλος σε μνημειώδες έργο τέχνης. Είναι πολύ γνωστό ότι το μάρμαρο και ο ασβεστόλιθος έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή ιερών κτηρίων από τους προϊστορικούς χρόνους. Οι Αιγύπτιοι ήταν οι πρώτοι που έκτισαν τις περίφημες πυραμίδες περίπου 4.500 χρόνια πριν με εκατομμύρια ασβεστολιθικά τεμάχια. Έλληνες ταξιδιώτες που επισκέφθηκαν τον Νείλο μετά το 650 π.χ. περίπου εντυπωσιάστηκαν από το μέγεθος των αγαλμάτων και Ναών και έμαθαν γρήγορα πώς να δημιουργούν τα δικά τους καλλιτεχνήματα. Τα πρώτα μνημειακά παραδείγματα Ελληνικής γλυπτικής εμφανίστηκαν από το 630 π.χ. Κατά την ίδια περίοδο άρχισε η χρησιμοποίηση του μαρμάρου για ναούς στην Κρήτη και στις Μυκήνες. Κατά το τέλος της αρχαϊκής περιόδου τα μαρμάρινα γλυπτά προικίστηκαν με εμφάνιση περισσότερο φυσική και ανατομικά αληθινή. Σύμφωνα με τον Πλίνιο οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν σχεδόν αποκλειστικά το λεπτόκοκκο λευκό μάρμαρο της Πάρου για την δημιουργία των αγαλμάτων τους. Ο Φειδίας και άλλοι διάσημοι γλύπτες συναγωνιζόταν μεταξύ τους στη σμίλευση των ιερών αγαλμάτων. Η εξόρυξη των Ελληνικών μαρμάρων γίνεται περισσότερο εντατική τον 6οκαι κυρίως τον 5οπ.Χ. αιώνα. Στη γλυπτική χρησιμοποιήθηκε πολύ νωρίς. Ήδη από τη Μέση Νεολιθική εποχή, 5.000 π.χ. περίπου, έχουμε μαρμάρινα γυναικεία είδωλα, ενώ αργότερα ακολουθεί και η σειρά των περίφημων κυκλαδικών. Αντίθετα στην αρχιτεκτονική η χρήση του αρχίζει πολύ αργότερα και είναι περιορισμένη στην αρχή. Με την έναρξη της κλασικής περιόδου (6ος π.χ αίωνας) το μάρμαρο χρησιμοποιείται σε πολλά μνημεία σε συνδυασμό με τον πωρόλιθο. Αντιπροσωπευτικά δείγματα τέτοιων κατασκευών είναι ο ναός του Δία στην Ολυμπία, όπου άλλα αρχιτεκτονικά μέλη ήταν μαρμάρινα και άλλα πωρολιθικά, καθώς και ο ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς του οποίου μόνο η πρόσοψη ήταν από Παριανό μάρμαρο, ενώ ο υπόλοιπος είχε κατασκευαστεί από πωρόλιθο. Επίσης στην Ακρόπολη των Αθηνών, οι μετόπες, τα γείσα και οι σίμες ήταν από μάρμαρο και όλα τα άλλα από πωρόλιθο. Έτσι, φαίνεται ότι το μάρμαρο χρησιμοποιόταν ~ 5 ~
I I I *\ I ρ / τότε κυρίως για την κατασκευή των πλευρών των οικοδομημάτων που ήταν εκτεθείμενα στην βροχή, η δε διαφορά στο χρώμα των δύο υλικών εξαλειφόταν με την τοποθέτηση επιχρισμάτων στον πωρόλιθο. Τον 5οκαι 4οπ.Χ. αιώνα η χρήση του μαρμάρου επεκτάθηκε ακόμη περισσότερο. Τα λατομεία των Κυκλάδων προμήθευαν άφθονη πρώτη ύλη. Στην Πάρο εξορυσσόταν το λευκό ομογενές και με χαρακτηριστική αυτοακτινοβολία μάρμαρο που ήταν γνωστό στους αρχαίους ως Πάριος λίθος ή λυχνίτης γιατί η εκμετάλευση γινόταν σε υπόγειες στοές με το φώς των λυχναριών. Από το μάρμαρο αυτό κατασκευάστηκαν αριστουργήματα της γλυπτικής όπως ο Ερμής του Πραξιτέλη, η Αφροδίτη της Μήλου κ.ά. Επίσης στην Νάξο εξορυσσόταν λευκό μάρμαρο που όμως ήταν ποιοτικά κατώτερο από εκείνο της Πάρου. Από τα ευρήματα των ανασκαφών συμπεραίνουμε ότι το Ναξιώτικο μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε στο πρώτο μισό του 5ου π.χ αιώνα, τόσο στην γλυπτική όσο και στην αρχιτεκτονική και όχι μόνο στην Νάξο, αλλά και στην Ολυμπία, στην Αλίφειρα στο ναό της Αθηνάς και στην Καλυδωνία. Λατομεία μαρμάρου υπήρχαν στην αρχαιότητα και σε άλλα νησιά όπως στην Ανάφη, Τήνο, Θάσο κ. ά. Τα λευκά μάρμαρα της Θάσου ήταν καλής ποιότητας αλλά δεν δουλεύονταν εύκολα επειδή ήταν πολύ χοντρόκοκκα. Η παραγωγή στο νησί άρχισε στις αρχές του 7 αιώνα από Πάριους αποίκους (Ηθγζ,1989), στην αρχή στο ΒΑ τμήμα στο λόφο της Ακρόπολης και στον ακρωτήρι της Φανερής, καθώς και στον όρμο του Αγ.Ιωάννη και στο ακρωτήρι Βαθύ. Αργότερα δημιουργήθηκε το λατομείο της Αλυκής στα ΝΑ που έγινε μια από τις κύριες πηγές μαρμάρου κατά τα κλασικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια. Εξάγονταν κυρίως στα γειτονικά νησιά, στις ακτές της Μακεδονίας, της Θράκης και της Μ. Ασίας, στην Αίγυπτο, ενώ αργότερα έγιναν περιζήτητα και στη Ρώμη. Το λατομείο της Αλυκής λειτούργησε χωρίς διακοπή από τον 6ο π.χ μέχρι τον 6ομ.Χ αιώνα, οπότε οι εργασίες φαίνεται ότι σταμάτησαν ξαφνικά χωρίς να έχει εξαντληθεί το μάρμαρο. Σήμερα, κανένα άλλο Ελληνικό λατομείο δεν δίνει τόσο έντονα την εντύπωση ενός χώρου, όπου οι εργασίες έχουν μόλις σταματήσει. Κάτω από το νερό, κοντά στην ακτή διακρίνονται έντονα αποσαθρωμένοι άφθονοι μαρμάρινοι όγκοι και αρχιτεκτονικά <*ν 6
μέλη (π.χ. κίονες, βάσεις, κορμοί, σπόνδυλοι κ.λ.π.).από κοντά διακρίνονται τα ίχνη που άφησαν οι λοστοί, οι σφήνες, το βελόνι. Στην ξηρά βλέπεις παντού τα υπολείμματα της κατεργασίας του μαρμάρου «τα πελεκούδια». Αρκετά λατομεία μαρμάρου είχε όμως και η Αττική τα οποία άρχισαν να λειτουργούν κυρίως μετά τους περσικούς πολέμους. Το καλύτερο από όλα τα μάρμαρα ήταν το λευκό μάρμαρο Πεντέλης, ενώ κατώτερης ποιότητας ήταν το υποκύανο του Υμηττού, καθώς και ένα στικτό εύθρυπτο μάρμαρο από το Σούνιο που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του ναού του Ποσειδώνα. Το Πεντελικό μάρμαρο εξορύσσεται σήμερα στις βόρειες πλαγιές του βουνού, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Η καλύτερη φλέβα του που την εκμεταλλεύτηκαν οι αρχαίοι, βρισκόταν στην ΝΔ πλαγιά του Πεντελικού Όρους στην κοιλάδα της Σπηλιάς όπως ονομάζεται σήμερα η περιοχή και συγκεκριμένα άρχιζε σε μικρή απόσταση βόρεια της Μονής Πεντέλης και έφτανε μέχρι την κορυφογραμμή σε υψόμετρο περίπου 1.020 μ. Μικρότερη εξόρυξη γινόταν στα ανώτατα τμήματα της Κοιλάδας της Χούνης, πιθανόν δε και σε άλλες θέσεις. Τα περισσότερα ίχνη από τις αρχαίες εργασίες έχουν εξαλειφθεί με την νεώτερη εξόρυξη και μόνο ένα αρχαίο λατομείο στην κοιλάδα της Σπηλιάς και σε υψόμετρο 700μ. περίπου, διατηρείται σήμερα σχετικά σε καλή κατάσταση. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα αρχαία λατομεία ήταν 25 και κατά την αρχαιότητα εξορύχθηκαν από αυτά περισσότερα από 400.000μ3 μαρμάρου. Η αρχαιότερη χρήση του Πεντελικού μαρμάρου χρονολογείται στο 570 π.χ. στη γλυπτική. Στην Αθήνα χρησιμοποιήθηκε πολύ στην κατασκευή μνημείων κατά την εποχή του Περικλή, αλλά και αργότερα στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή εποχή, ιδιαίτερα δε στα χρόνια του Ηρώδη του Αττικού που ήταν και «κτήτορας» των λατομείων. Εκτός από τα λευκά μάρμαρα στην Ελλάδα εξορύσσονταν κατά την αρχαιότητα και πολλά έγχρωμα. Εκείνοι που εκμεταλλεύτηκαν περισσότερο τα λατομεία αυτά ήταν οι Ρωμαίοι και αργότερα οι Χριστιανοί. Ο πρασινωπός «κροκεάτης λίθος» που εξορύσσονταν στην περιοχή των αρχαίων Κροκεών, το κοκκινωπό μάρμαρο του Ταίναρου, ο «πράσινος Θεσσαλικός λίθος» (σερπεντινίτης Λαρίσης), το μάρμαρο <*ν 7
Καρύστου ή «Καρυστία λίθος», το μαύρο μάρμαρο της Χίου, το πολύχρωμο Σκυριανό και ο πράσινος οφείτης (σερπεντινίτης) της Τήνου, ήταν από τα γνωστότερα μάρμαρα στην αρχαιότητα. Σημαντικές ποσότητες αυτών των μαρμάρων μεταφέρονταν σε μεγάλες αποστάσεις, από την αρχαία Ρώμη μέχρι τα παράλια της Μ.Ασίας, για την κατασκευή και διακόσμηση πολλών και επιβλητικών οικοδομημάτων. Κατά το τέλος της κλασικής περιόδου, μόλις πριν από την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υπήρξε μια αξιοσημείωτη μείωση στην κατασκευή ναών. Μόνο στο ανατολικό τμήμα της Ελλάδος, η σημερινή παράκτια περιοχή της Μ.Ασίας, είδε την ανέγερση των μεγαλοπρεπών ναών της Αρτέμιδος στην Έφεσο και της Ήρας στη Σάμο. Οι γλύπτες Πραξιτέλης, Σκοπάς και Λύσσιπος απόκτησαν γλυπτική υπεροχή απαράμιλλη σχετικά με την ανατομία, καλλιτεχνία και σύνθεση. Η Ελληνιστική περίοδος είδε την παρουσία των μωσαϊκών μαρμάρου, την κατασκευή της Στοάς του Αττάλου στην Αθήνα και στο πεδίο της γλυπτικής τα φημισμένα αγάλματα της Νίκης της Σαμοθράκης, το σύμπλεγμα του Λαοκόοντα και του Θνήσκοντα Ξιφομάχου. Η εξόρυξη του μαρμάρου συνεχίστηκε αδιάκοπα στην Ελλάδα με ελάχιστα μόνο διαλείμματα κατά τους βυζαντινούς χρόνους και την τουρκοκρατία. Στα τέλη του περασμένου και στις αρχές του αιώνα μας, η αγγλική εταιρία «GRECIAN MARBLES» εκμεταλλευόταν συστηματικά πολλά λατομεία μαρμάρου σε διάφορες περιοχές της χώρας και εξήγαγε σημαντικές ποσότητες στη Δυτική Ευρώπη, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη διάδοση των ελληνικών μαρμάρων στο εξωτερικό. Εκτός όμως του ασβεστολίθου ή μαρμάρου χρησιμοποιήθηκαν και άλλα ανάλογα υλικά που εύκολα μπορούσαν να λατομευθούν και επεξεργαστούν. Π.χ. τα μεσαιωνικά τείχη και κτήρια της Ρόδου είναι κατασκευασμένα από παράλια πετρώματα. Οι αρχαίες μαρτυρίες για τον τρόπο εξόρυξης των ελληνικών μαρμάρων είναι λίγες. Σύμφωνα με τις μελέτες των αρχαίων λατομείων που διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα, φαίνεται ότι οι μέθοδοι εκμετάλλευσης δε διέφεραν και πολύ από τις σημερινές. Τα λατομεία -*ν 8 -*ν
διακρίνονταν σε υπαίθρια και υπόγεια, όπως ήταν εκείνο της Πάρου, όπου εξορυσσόταν ο λυχνίτης. Στα υπαίθρια λατομεία η απόσπαση των όγκων γινόταν με την δημιουργία κατακόρυφων και οριζοντίων αυλακιών με πριόνι και άμμο και στη συνέχεια άνοιγαν σε αυτά υποδοχές για σφήνες από σίδερο ή ξερό ξύλο το οποίο όταν βρεχόταν, διογκωνόταν και βοηθούσε στην απόσπαση του όγκου από το μητρικό πέτρωμα. Ύστερα ακολουθούσε η πρώτη λάξευση ή «πελέκησις». Με τον τρόπο αυτό έφευγε το περιττό βάρος και γινόταν ευκολότερη η μεταφορά. Τα κιονόκρανα, οι κολώνες και διάφορα μισοτελειωμένα αγάλματα που βρέθηκαν στον χώρο μερικών αρχαίων λατομείων, ενισχύουν αυτή την υπόθεση. Η τέχνη της κοπής μαρμάρου σε πλάκες επικάλυψης δημιουργήθηκε στη Μ.Ασία. Κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους η χρήση του λεπτόκοκκου μαρμάρου για ιδιωτικές κατοικίες αυξήθηκε πάρα πολύ. Η μεταφορά των ογκολίθων από το λατομείο στο εργαστήριο ονομαζόταν «λιθαγωγία» ή «κομιδή» και δεν ήταν πάντα εύκολη, γιατί συχνά η απόσταση ήταν μεγάλη και το έδαφος ορεινό και ανώμαλο, ενώ άλλες φορές μεσολαβούσε και η θάλασσα. Συνήθως, για μικρές και οριζόντιες αποστάσεις και για όγκους όχι μεγάλους, χρησιμοποιούσαν φάλαγγες ή ξύλινους κυλίνδρους (κατρακύλια). Από τις πλαγιές των βουνών και γενικότερα από κεκλιμένα επίπεδα η μεταφορά γινόταν πάνω σε ξύλινες σχάρες με τη βοήθεια μοχλών. Στις σχάρες αυτές ήταν δεμένη η μια άκρη σχοινιών τα οποία ξετυλίγονταν σιγά-σιγά από σταθερούς πασσάλους ή δέντρα για να τις συγκρατούν από την απότομη ολίσθηση. Για μεγαλύτερες αποστάσεις με μικρή κλίση χρησιμοποιούσαν τετράτροχες άμαξες που τις έσυραν «ζεύγη βοών ή ημιόνων». Όσο για την θαλάσσια μεταφορά που στοίχιζε πολύ φτηνότερα, χρησιμοποιούσαν «φορτηγίδες λιθαγωγούς» και εκεί στοίβαζαν τους μικρότερους όγκους, ενώ τους μεγαλύτερους, για να είναι ελαφρότεροι, τους κρεμούσαν στο νερό από ένα ξύλινο δοκάρι που στηριζόταν σε δύο «αμφίπρυμνες» φορτηγίδες. <*ν 9
3.ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Το μάρμαρο υλικό που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ευρύτατα στην αρχιτεκτονική, άρχισε να κατακτά και πάλι τους διακοσμητες, τους αρχιτέκτονες και τους κατασκευαστές και να παίρνουν την θέση που τους αξίζει ανάμεσα στα άλλα δομικά υλικά. Έτσι, το μάρμαρο γίνεται και πάλι ο πρωταγωνιστής στην οικοδομική και είναι πια αναμφισβήτητη η υπεροχή του στην αντοχή, στην συντήρηση ακόμα και στο κόστος του σε σχέση με άλλα ανταγωνιστικά υλικά. Επιπλέον, η ομορφιά του, οι φυσικοί χρωματισμοί και η ικανότητά του να «δένει» αισθητικά με άλλα υλικά και διακοσμητικά στοιχεία, είναι προσόντα που αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο από τον αρχιτεκτονικό κόσμο, αλλά και από τους ιδιώτες, αφού αυτοί επιλέγουν πολύ συχνά τα δομικά υλικά για την κατασκευή της κατοικίας τους. Η πορεία για να ξανακερδίσει το μάρμαρο την εμπιστοσύνη του κόσμου, ήταν μακριά και δύσκολη, αν σκεφθεί κανείς ότι το υλικό αυτό το θεωρούσαν για αρκετές δεκαετίες κρύο και πανάκριβο, κατάλληλο μόνο για υπερπολυτελείς κατασκευές και συνεπώς απρόσιτο για τις οικονομικές δυνατότητες του μέσου πολίτη. Επιπλέον η εκτεταμένη χρήση του στις κατασκευές ταφικών μνημείων το καθιέρωσε στην συνείδηση πολλών ανθρώπων, ως ένα υλικό που επαναφέρει στη μνήμη μόνο δυσάρεστα γεγονότα. Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να καταρριφθούν αυτές οι αντιλήψεις και βέβαια πολλή προσπάθεια από την πλευρά των επιχειρήσεων μαρμάρου να πείσουν τους αρχιτέκτονες και τους κατασκευαστές ότι μπορούν να εμπιστευθούν απόλυτα το μάρμαρο και μάλιστα όχι μόνο στις κλασικές εφαρμογές (επενδύσεις, δαπεδοστρώσεις, σκάλες), αλλά και στις κατασκευές επίπλων, καλλιτεχνημάτων και διακοσμητικών αντικειμένων.και αυτό, γιατί και στον τομέα της καλλιτεχνικής επεξεργασίας το μάρμαρο έχει αποδείξει ~ 10 ~
I I I I I / οτι μπορεί να ικανοποιήσει τις αυστηρές απαιτήσεις των σχεδιαστών και διακοσμητών. Κάθε καλλιτέχνης απαιτεί από το υλικό που χρησιμοποιεί να μην προδώσει το γούστο, τη φαντασία και τα αισθητικά του ερεθίσματα αλλά αντίθετα να προβάλλει με ένταση και ρεαλισμό την εικαστική του πρόταση. Την ικανότητα αυτή την έχει το μάρμαρο, γεγονός που αναγνωρίζουν πολλοί διακοσμητές και κατασκευαστές που δεν προδόθηκαν ποτέ από αυτό το υλικό σε κάποια εφαρμογή του. Επιπλέον, η παράλληλη εξέλιξη της τεχνολογίας στην εξόρυξη στην κοπή, στην κατεργασία, στο φινίρισμα και στις ποικίλες εφαρμογές του μαρμάρου έπαιξαν,αποφασιστικό ρόλο στην αναζήτηση του υλικού αφού πλέον οι κατασκευαστές διαθέτουν όλα τα απαραίτητα μέσα για να εφαρμόσουν μια αρχιτεκτονική πρόταση απραγματοποίητη σε άλλες εποχές. Σήμερα, οι εφαρμογές του μαρμάρου στις διάφορες κατασκευές είναι απεριόριστες. Οι ανθεκτικές και πολυτελείς μαρμάρινες δαπεδοστρώσεις διακοσμούν εντυπωσιακά οποιοδήποτε χώρο, τόσο σε απλές κατοικίες όσο και σε κτήρια γραφείων, τράπεζες, ξενοδοχεία και εκκλησίες και αποτελούν μια από τις κυριότερες εφαρμογές στην σύγχρονη οικοδομική. Επίσης,από μάρμαρο κατασκευάζονται όλο και περισσότερες εσωτερικές και εξωτερικές σκάλες και ορθομαρμαρώσεις, ενώ έχουμε και παραδείγματα αισθητικά άψογης εφαρμογής του στην εσωτερική διακόσμηση. Σήμερα, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για να κατακτήσει το μάρμαρο ακόμα μεγαλύτερο μερίδιο στη διεθνή και εγχώρια αγορά δομικών υλικών. Πρέπει όμως να μη σταματήσει ο αγώνας για τη προβολή του και την εφαρμογή μιας σωστής διαφήμισης, γιατί το μάρμαρο αντιμετωπίζει οξύτατο ανταγωνισμό από άλλα υλικά όπως το ξύλο, τα κεραμικά πλακίδια και άλλα συνθετικά δομικά υλικά που συχνά προτιμώνται, αν και δεν αμφισβητείται η αισθητική του αξία. Και αυτό, γιατί υπάρχει ανεπαρκής ή κακή πληροφόρηση γύρω από τις φυσικομηχανικές και τεχνικές ιδιότητές του και την ικανότητα εκπλήρωσης κάθε κατασκευαστικής απαίτησης.
Η διακόσμηση εσωτερικών χώρων, εκτός των επενδύσεων επιφανειών, περιλαμβάνει και κάθε στοιχείο που μπορεί να προστεθεί στο χώρο και να βελτιώσει το αισθητικό αποτέλεσμα. Το μάρμαρο και σ' αυτή την περίπτωση, είτε ως έπιπλο, είτε ως ένας απλός πάγκος, είτε ως διακοσμητικό αντικείμενο, αν χρησιμοποιηθεί σωστά μπορεί να προσφέρει θαυμάσιες λύσεις και να αλλάξει την όψη ενός χώρου. Τα πολύ όμορφα φυσικά χρώματα του υλικού μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους ή με το χρώμα άλλων υλικών και να δημιουργήσουν μια ζεστή ατμόσφαιρα. Επομένως, η χρησιμοποίηση του μαρμάρου για την διακόσμηση ενός χώρου μπορεί να δώσει θαυμάσια αποτελέσματα, αρκεί να προσεχτεί και η αναλογία των χρωμάτων τους στο χώρο. Με τα μάρμαρα και τα άλλα διακοσμητικά πετρώματα μπορεί να προστεθεί πολύχρωμα σ ένα χώρο, είτε αυτός είναι κατάστημα, είτε κατοικία δημιουργώντας ένα πιο ευχάριστο και εντυπωσιακό περιβάλλον. Ιδιαίτερα, στην περίπτωση των κατοικιών που οι περισσότεροι ενδιαφέρονται για κατασκευές υψηλής ποιότητας, τα διακοσμητικά πετρώματα βρίσκουν σήμερα ευρύτατη εφαρμογή. Αυτό, γιατί το σπίτι αντιμετωπίζεται ως ένας χώρος μέσα στον οποίο τα άτομα αναζητούν την ασφάλεια και την θαλπωρή που δεν μπορούν να βρουν στον εξωτερικό κοινωνικό περίγυρο. Από την άλλη μεριά, μια κατοικία καλής ποιότητας γίνεται ο χώρος, όπου ο άνθρωπος αποφασίζει να ζήσει όλη του την ζωή. Γι' αυτό και η επιλογή των οικοδομικών υλικών και των υλικών εσωτερικής διακόσμησης γίνεται πλέον και με κριτήριο την ανθεκτικότητά τους στη διάρκεια του χρόνου. Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και το γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος χρησιμοποιεί το περιβάλλον της κατοικίας του ως μέσο προσωπικής προβολής και καταξίωσης μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον, είναι φυσικό να αναζητά φυσικά ανθεκτικά υλικά που χαρακτηρίζονται από κάποια πρωτοτυπία και ιδιαιτερότητα, υλικά δηλαδή σαν το μάρμαρο και τις άλλες διακοσμητικές πέτρες. Μερικές από τις κυριότερες εφαρμογές του μαρμάρου και των άλλων διακοσμητικών πετρωμάτων στις σύγχρονες κατασκευές περιγράφονται παρακάτω : ~ 12 ~
Α. Δαπεδοστρώσεις Η χρήση μαρμάρου στις δαπεδοστρώσεις (εσωτερικών και εξωτερικών) χώρων είναι πολύ διαδεδομένη και υπάρχουν εντυπωσιακές εφαρμογές σε πολυτελείς και απλές ιδιωτικές ή δημόσιες κατασκευές, που αποτελούν πραγματικά αριστουργήματα τέχνης. Συνδυάζοντας δύο ή περισσότερους τύπους μαρμάρου, γρανίτη ή άλλης πέτρας ο κατασκευαστής, μπορεί να «παίξει» με τα χρώματα και τα σχέδια και να προσφέρει έργα υψηλής αισθητικής, ανθεκτική στο χρόνο και προικισμένη με μοναδική φυσική ομορφιά. Η επιλογή του υλικού γίνεται κάθε φορά ανάλογα με την εφαρμογή για την οποία προορίζεται, με βάση τις φυσικομηχανικές ιδιότητές του που καθορίζουν ουσιαστικά την συμπεριφορά του σ' ένα συγκεκριμένο χώρο. Χρησιμοποιούνται υλικά που είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στην επιφανειακή τριβή. Β. Εσωτερικές επενδύσεις. Στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων το μάρμαρο μπορεί να ανταποκριθεί άριστα σ' όλες τις αισθητικές απαιτήσεις και να συνδυαστεί θαυμάσια με ξύλο, γυαλί ή οποιοδήποτε άλλο υλικό για να δώσουν εντυπωσιακές συνθέσεις. Εδώ επειδή το υλικό δεν επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες είναι σημαντικά τα αισθητικά του χαρακτηριστικά, όπως το χρώμα με τους ποικίλους τόνους του, τα σχέδια των φλεβών κ.α. Γι' αυτό όταν οι πλάκες έχουν ομοιόμορφα νερά, μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους με κανονική συμμετρία. Όταν τα μάρμαρα διατέμνονται από άφθονα φλεβίδια, μπορούν να δημιουργηθούν περίτεχνα σχέδια στην επιφάνεια του τοίχου, όπως ρομβοειδή ή άλλα συμμετρικά σχήματα. Γ. Χώροι υγιεινής. Στην αρχαιότητα τα λουτρά ήταν χώροι μεγαλοπρεπείς και πολυτελείς. Σήμερα φαίνεται να ξαναγυρίζουμε σε εκείνη την παλιά αντίληψη που ήθελε το μπάνιο χώρο πολυτελή και όχι ένα άβολο και κρύο χώρο. Ανάμεσα στα υλικά που χρησιμοποιούνται το μάρμαρο κατέχει μια ξεχωριστή θέση για την κάλυψη των επιφανειών. Με την ποικιλία των χρωμάτων του και την μεγάλη αντοχή του, είναι πολύ ~ 13 ~
ιδανικό υλικό για την δημιουργία ενός μπάνιου ευχάριστου και χαρούμενου. Όμως δεν χρησιμοποιείται μόνο στο δάπεδο και στους τοίχους. Είναι θαυμάσιο υλικό για την κατασκευή εντυπωσιακών νιπτήρων, πάγκων, ραφιών, λαβομάνων κ.α. Το μάρμαρο ως φυσικό υλικό συμπεριφέρεται άριστα στις συνθήκες που υπάρχουν στο μπάνιο (νερό, υγρασία και μεταβολές θερμοκρασίας). Γι' αυτό και δικαιολογημένα θεωρείται το καλύτερο υλικό για τέτοιους χώρους. Δ. Τζάκια Η διακόσμηση του τζακιού χρονολογείται από την εποχή της Αναγέννησης. Σήμερα το μάρμαρο και η πέτρα παραμένει το βασικό υλικό επένδυσης για τα τζάκια που ικανοποιούν κατά τον καλύτερο τρόπο τις αισθητικές και διακοσμητικές ανάγκες του χρήστη. Λευκά και χρωματιστά μάρμαρα, τραβερτίνης, πωρόλιθος, γρανίτης ακόμα και όνυχας είναι τα υλικά που χρησιμοποιούνται περισσότερο και μπορούν να δώσουν εντυπωσιακές κατασκευές, που συνδυάζονται θαυμάσια με την διακόσμηση του χώρου δημιουργώντας ένα τέλειο εσωτερικό σύνολο. Ε. Σκάλες Η λειτουργικότητα, η αντοχή και η πολυτέλεια του φυσικού πετρώματος σπάνια συγκεντρώνονται σε ένα και μόνο υλικό. Και οι σκάλες που από την φύση τους εξυπηρετούν κάποιο συγκεκριμένο σκοπό και δεν είναι απλά στοιχεία που τοποθετούνται σ' ένα χώρο για να συμπληρώσουν την διακόσμησή του έχουν απόλυτα ανάγκη από τις τρείς παραπάνω ιδιότητες. Το μάρμαρο είναι υλικό που χρησιμοποιείται ευρύτατα στην κατασκευή μιας σκάλας εσωτερικής ή εξωτερικής. Οι αρχιτέκτονες και οι διακοσμητές έχουν στη διάθεσή τους μια μεγάλη ποικιλία μαρμάρων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν και να πετύχουν κατασκευές ανθεκτικές στο χρόνο και ταυτόχρονα εντυπωσιακές από αισθητική άποψη. ΣΤ. Έπιπλα. Οι σχεδιαστές και κατασκευαστές επίπλων έχουν ξαναγυρίσει στο μάρμαρο με νέες ιδέες. Παρουσιάζουν έπιπλα με μοντέρνα γραμμή και ~ 14 ~
I I I I I I νέα σχήματα, με ζωηρά και έντονα χρώματα που μπορούν να προσφέρουν εξαιρετικές διακοσμητικές λύσεις στο σύγχρονο σπίτι. Πολλοί δημιουργοί έχουν ξεφύγει από τα κλασσικά πρότυπα και δίνουν στα έπιπλα από μάρμαρο μια νέα λειτουργικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις το μάρμαρο συνδυάζεται με άλλα υλικά, όπως είναι το γυαλί, το μέταλλο, το ξύλο(λακαρισμένο ή όχι) κ.λ.π. με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Δημιουργούνται αντίγραφα παλαιών επίπλων π.χ τραπέζια με κεντρικό πόδι, κονσόλες του Λουδοβίκου 16ου κ.λ.π. Ακόμα τραπεζάκια καφενείου με μαρμάρινη πλάκα και μεταλλικά πόδια ή συνδυασμός παλαιών αντικειμένων καθημερινής χρήσης π.χ. τα μεταλλικά πόδια μιας ραπτομηχανής με μια λευκή πλάκα μαρμάρου, μπορούν να δώσουν ένα αξιοπρόσεκτο έπιπλο. Το μαρμάρινο έπιπλο κατακτά συνεχώς μεγαλύτερο μερίδιο στη διακόσμηση του σύγχρονου σπιτιού και βοηθάει να δημιουργηθεί ζεστό περιβάλλον για τον χρήστη. Ζ. Θερμαντικές μονάδες. Μαρμάρινες πλάκες ειδικών διαστάσεων χρησιμοποιούνται τελευταία σε θερμαντικά συστήματα, αφού παρουσιάζουν υψηλή θερμοσυσσωρευτική ικανότητα και μπορούν να μεταδώσουν την θερμότητα με ακτινοβολία. Το αποτέλεσμα είναι η ομοιόμορφη θέρμανση, η υγιεινή ατμόσφαιρα και η εξοικονόμηση ενέργειας.παράδειγμα μιας τέτοιας εταιρείας είναι ηεϋτη-ακριτασ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. Μια διαφορετική εταιρεία από αυτές που θα ασχοληθούμε παρακάτω με διαφορετικά προϊόντα οικολογικά και οικονομικά, που δίνουν μια διέξοδο στην οικονομική κρίση. Η εταιρεία ΕϋϊΗ δραστηριοποιείται στο χώρο της θέρμανσης από το 1999. Με πάνω από 2.000 έργα στο ενεργητικό της σε όλη την Ελλάδα και τον κόσμο διαθέτει την απαιτούμενη εμπειρία και τεχνογνωσία, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί πλήρως στις απαιτήσεις κάθε πελάτη. Το σύστημα θέρμανσης με θερμαντικά σώματα μαρμάρου προσφέρει ιδανικές συνθήκες άνεσης κάθε εποχή. Η θερμοκρασία του χώρου είναι ιδανική και απόλυτα υγιεινή, καθώς δεν υπάρχει κίνηση του ~ 15 ~
I I *\ # # # I I I *\ # αέρα, ούτε ενοχλητική σκόνη, είναι οικονομικο γιατί εχει χαμηλή κατανάλωση και οικολογικό. Η. Άλλα καλλιτεχνήματα. Αντίγραφα κλασσικών γλυπτών έργων, μνημεία, εκκλησιαστικά έργα και σιντριβάνια είναι ορισμένες από τις σύγχρονες εφαρμογές. Στα καλλιτεχνήματα από μάρμαρο περιλαμβάνεται επίσης μια μεγάλη ποικιλία μικροαντικειμένων διακοσμητικών ή καθημερινής χρήσης, καθώς και αντικείμενα διαμόρφωσης εξωτερικών χώρων που βασίζονται κυρίως σε παραδοσιακά πρότυπα όπως για παράδειγμα κρήνες και ένθετα στοιχεία για δαπεδοστρώσεις. Οι κρήνες από λευκό μάρμαρο που ταιριάζει με την καθαρή και κρυστάλλινη εμφάνιση του νερού, τα ένθετα διακοσμητικά στοιχεία με παραδοσιακές επιρροές κ.α., μπορούν να προσφέρουν εντυπωσιακά αποτελέσματα στην οργάνωση υπαίθριων χώρων. Θ. Λιθοστρώσεις -Πλακοστρώσεις Στα έργα διαμόρφωσης αστικών χώρων (π.χ. πάρκα, πλατείες, πεζοδρόμια κ.α.) χρησιμοποιούνται σχιστόλιθοι, σκληρά ασβεστολιθικά πετρώματα, μάρμαρα, γρανίτες κ.α., σε σχήματα κυβικής ή οριζόντιας διατομής και ποικίλων διαστάσεων. Ι. Εξωτερικές επενδύσεις. Τα τελευταία χρόνια οι αρχιτέκτονες και οι κατασκευαστές επιλέγουν όλο και περισσότερο τα φυσικά διακοσμητικά πετρώματα για την επένδυση των εξωτερικών όψεων των κτιρίων γιατί αναμφισβήτητα με τα υλικά αυτά πετυχαίνεται καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα από ότι, όταν οι επιφάνειες μένουν γυμνές ή απλά επιχρισμένες. Ετσι,έχει δημιουργηθεί ανάγκη ύπαρξης προδιαγραφών για την κατασκευή εξωτερικών επενδύσεων με μάρμαρα ή άλλα διακοσμητικά πετρώματα ώστε να εξασφαλίζεται πάνω από όλα η ασφάλεια της κατασκευής και να αποκλείονται οι πτώσεις πλακών, που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά ατυχήματα. ~ 16 ~
4. Η ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΡΜΑΡΟΦΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Η συνεχώς αυξανόμενη παγκόσμια κατανάλωση μαρμάρων προϋποθέτει αύξηση της παραγωγής που μπορεί να γίνει με την αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων ή με αύξηση της παραγωγής στις μονάδες όπου υπάρχουν ή τέλος με την χρήση άλλων τύπων πετρωμάτων. Για όλες αυτές τις περιπτώσεις η γεωλογική έρευνα είναι απαραίτητο να προηγηθεί για να αποφύγουμε κυρίως την οικονομική ζημία ή την χωρίς λόγο υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η έρευνα αυτή προϋποθέτει μελέτη των παρακάτω χαρακτηριστικών : α. Περιβαλλοντικές συνθήκες: Φυτοκάλυψη της περιοχής, ύπαρξη δρόμων, τουριστικών οικισμών ή αρχαιολογικών κτισμάτων κ.α. γιατί υπάρχει κίνδυνος να μολυνθούν ή υποβαθμιστούν. β. Αποσάρθρωση και μορφολογία: ο βαθμός αποσάρθρωσης είναι πολύ σημαντικός, κυρίως στα μη ανθρακικά πετρώματα. Η κλίση του αναγλύφου, το ομόρροπο ή αντίρροπό της σε σχέση με την κλίση του πετρώματος καθώς και το υδρογραφικό δίκτυα αποτελούν γ. Στρωματογραφική θέση : Καθορισμός ουσιαστικά στοιχεία. θέσης, μορφής και τρόπου ανάπτυξης, πάχους, ηλικίας καθώς και συσχέτισης με τα περιβάλλοντα πετρώματα. δ. Τεκτονική καταπόνηση: Μελέτη συνεχών και ασυνεχών παραμορφωτικών χαρακτηριστικών (πτυχές, ρήγματα, διακλάσεις, εφιπεύσεις κ.α.). ~ 17 ~
ε. Λιθολογία: Μελέτη ιστού, υφής, ορυκτολογικής και χημικής σύστασης, ιζηματολογικών χαρακτηριστικών και μεταμορφισμού. στ. Φυσικομηχανικές ιδιότητες: προσδιορισμός των τιμών τους από ειδικά δοκίμιά τους. Οι συγκριτικές λιθοστρωματογραφικές παρατηρήσεις καθορίζουν: α. Το γενικό ή τοπικό χαρακτήρα εμφάνισης των πετρωμάτων. β. Την ομοιογένεια των πετρωμάτων σ' όλη την έκταση της εμφάνισής τους Κατά την πρώτη φάση αξιοποίησης ενός κοιτάσματος πρέπει να προσδιοριστούν με κατηγορηματικό τρόπο: α. Η έκταση του κοιτάσματος και συντελεστής αποληψιμότητας, δηλαδή τα εκμετελλεύσιμα αποθέματα και β. Το είδος, η ποιότητα και επομένως η εμπορική αξία του μαρμάρου. Η πρώτη λοιπόν εργασία που πρέπει να γίνει είναι η γνώση της γεωλογίας και των πετρογραφικών σχηματισμών της ευρύτερης περιοχής. Τα στοιχεία αυτά αναζητούνται από άλλες ειδικές εργασίες ή από τους βασικούς γεωλογικούς χάρτες του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ι.Γ.Μ.Ε.).Η γνώση αυτών των στοιχείων μας βοηθάει στην αποφυγή άσκοπων αναζητήσεων κατάλληλων πετρωμάτων που είναι αδύνατο να βρεθούν ή έχουν περιορισμένη έκταση. Η δεύτερη εργασία που ακολουθεί είναι η τεκτονική και κοιτασματολογική χαρτογράφηση της ευρύτερης περιοχής. Έτσι, προσδιορίζονται τα όρια και η έκταση του μαρμαροφόρου κοιτάσματος, καθορίζονται οι εκμεταλλεύσιμοι ορίζοντες σε σχέση με τα υπερκείμενα και υποκείμενα στρώματα και επιλέγονται οι λιγότερο τεκτονισμένες θέσεις που θεωρούνται και οι καταλληλότερες για εξόρυξη ογκομαρμάρων. Για την επιλογή μιας περιοχής με λατομικό ~ 18 ~
ενδιαφέρον, πρέπει να καθοριστεί ο βαθμός τεκτονισμού της και να υπολογιστεί έτσι ο συντελεστής διακλαστικότητάς της. 5.Βασικά χαρακτηριστικά του Κλάδου Μαρμάρων. Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζουμε τα βασικότερα στοιχεία του κλάδου των εταιρειών μαρμάρου, βασισμένοι κύρια στη σχετική κλαδική μελέτη της εταιρείας ICAP Α.Ε (Ιούνιος 2009) καθώς και στα ενημερωτικά δελτία των εισηγμένων εταιρειών ΙΚΤΙΝΟΣ ΑΕ και FHL Η. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ Α.Β.Ε.Ε. Πριν προχωρήσουμε στην περαιτέρω ανάλυση του κλάδου μαρμάρων, θα πρέπει να τονίσουμε την άμεση σχέση του με το επίπεδο της οικοδομικής δραστηριότητας. Το μάρμαρο χρησιμοποιείται σε κατασκευές όλων των ειδών, καθώς προσδίδει μια αίσθηση κύρους και πολυτέλειας. Για μια σειρά από λόγους όμως - με σπουδαιότερη την τρέχουσα οικονομική κρίση, την επιβολή ΦΠΑ στις οικοδομές και την άγρια φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας- η οικοδομική δραστηριότητα έχει υποχωρήσει σημαντικά. Ενδεικτικά αναφέρουμε σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής στατιστικής αρχής ότι κατά το έτος Μάιος 2009-Απρίλιος 2010 το μέγεθος της συνολικής οικοδομικής δραστηριότητας (ιδιωτικές κατασκευές και Δημόσιο) σε ολόκληρη την χώρα διαμορφώθηκε σε 55.132 οικοδομικές άδειες, 12.299 χιλιάδες τ.μ. επιφανείας και 45187,4 κ.μ. όγκου, παρουσιάζοντας μείωση κατά 12,1%, 22% και 26% αντίστοιχα, έναντι της περιόδου Μαϊου2008- Ιουνίου 2009.Απο τα ανωτέρω στοιχεία παρατηρούμε σημαντική πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας η οποία θα γίνεται και πιο μεγάλη, όσο η οικονομική κρίση βαθαίνει και δεν κυκλοφορεί χρήμα στην ~ 19 ~
αγορά. Επιπλέον το μέσο μέγεθος κάθε κατασκευής μειώνεται ι ι ι ι γ 1 Ο # ποσοστιαίως περισσότερο απο την μείωση των οικοδομικών αδειών, δηλαδή φτιάχνονται κατά μέσο όρο μικρότερες κατασκευές. Θεωρούμε ότι αυτό επηρεάζει έμμεσα τον κλάδο των μαρμάρων, καθώς οι μικρότερες κατασκευές αναμένεται να είναι λιγότερο πολυτελείς από τις μεγαλύτερες και συνεπώς να χρησιμοποιούν λιγότερα πολυτελή υλικά, συμπεριλαμβανομένων και των προϊόντων μαρμάρου. Γι αυτό οι εταιρείες μαρμάρου έχουν δώσει περισσότερη προσοχή στην αύξηση των εξαγωγών τους σε χώρες που δεν τις έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση -λόγω ότι παράγουν πετρέλαιο που η τιμή του αυξάνεται συνεχώς-π.χ Αραβικά Εμιράτα, ή που αναπτύσσονται τουριστικά χτίζοντας υπερπολυτελή κτίρια και ξενοδοχεία π.χ Ντουμπάι. A.Μέγεθος του Κλάδου Ο κλάδος των εταιρειών μαρμάρου μπορεί να χαρακτηριστεί ως πολυμελής, καθώς περιλαμβάνει περίπου 3.500 εταιρείες. Αυτές μπορούν να χωριστούν σε τρείς βασικές κατηγορίες: Α. Στις εταιρείες εξόρυξης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2004 της ΕΣΥΕ (βλ. ICAP, Ιούνιος 2009), τα λατομεία ανέρχονται σε 555. Β. Στις εταιρείες επεξεργασίας, δηλαδή στις εταιρείες που ασχολούνται με την κοπή, τη μορφοποίηση και την κατεργασία μαρμάρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2004 της ΕΣΥΕ (βλ. ICAP, Ιούνιος 2009) οι εν λόγω εταιρείες ανέρχονται σε 1.418. Γ. Στις εταιρείες εμπορίας. Δ. Ορισμένες εταιρείες του κλάδου μπορεί να ανήκουν σε παραπάνω από μία κατηγορία, ενώ ορισμένες είναι σημαντικού μεγέθους και πλήρως καθετοποιημένες (δηλαδή διαθέτουν άδεια εξόρυξης μαρμάρου, ασχολούνται με την επεξεργασία και την εμπορία του μέχρι την διάθεση του στον τελικό καταναλωτή. ~ 20 ~