ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΑΡΙΘΜ. 27/VΙI/2012 Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΕ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ Συνεδρίασε στην αίθουσα Συνεδριάσεων του 1 ου ορόφου, του κτιρίου των Γραφείων της (Κότσικα 1Α & Πατησίων), την 21 η Σεπτεµβρίου 2012, ηµέρα Παρασκευή και ώρα 12:00, µε την εξής σύνθεση: Πρόεδρος: Αντιπρόεδρος: Μέλη: Δηµήτριος Κυριτσάκης. Δηµήτριος Λουκάς. Ιωάννης Μπιτούνης, Γραµµατέας: Ηλιάνα Κούτρα Βικτωρία Μερτικοπούλου, Δηµήτριος Δανηλάτος και Ιωάννης Αυγερινός. Πριν από την έναρξη της συζήτησης, ο Πρόεδρος όρισε Γραµµατέα της υπόθεσης την Ηλιάνα Κούτρα, µε αναπληρώτρια αυτής την Ευαγγελία Ρουµπή. Θέµα της συνεδρίασης: «Γνωµοδότηση βάσει του άρθρου 23 του Ν. 3959/2011 επί του αιτήµατος εξαίρεσης από τις διατάξεις του Ν. 3919/2011 «Αρχή της Επαγγελµατικής Ελευθερίας, κατάργηση αδικαιολόγητων περιορισµών στην πρόσβαση και άσκηση επαγγελµάτων» για τη διατήρηση του συστήµατος αδειοδότησης στις ακόλουθες προνοιακές δοµές αρµοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης: α) Κέντρα Αποθεραπείας - Αποκατάστασης και β) Στέγες Υποστηριζόµενης Διαβίωσης Ατόµων µε Αναπηρία που χαρακτηρίζονται από νοητική υστέρηση και οι οποίες ιδρύονται από ιδιώτες και φορείς Ιδιωτικού Δικαίου». Στις 12.6.2012 διαβιβάστηκε από το Υπουργείο Οικονοµικών στην Επιτροπή Ανταγωνισµού το υπ αριθµ. πρωτ. 5035/12.6.2012 έγγραφο (επιστολή/αίτηµα) του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης 1, µε θέµα «Διατήρηση του συστήµατος αδειοδότησης για προνοιακές δοµές αρµοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης». Ακολούθησε αλληλογραφία προς διευκρίνιση των σχετικών αιτηµάτων εξαίρεσης από το Ν. 3919/2011. 1 Σηµειώνεται ότι η Διεύθυνση Πρόνοιας, στην οποία υπάγονται οι εν λόγω δοµές, µεταφέρθηκε από 1.7.2012 από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας», βλ. και το άρθρο 4 του Π.Δ. 85/2012 (ΦΕΚ 141/τ Α /2012): «Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης µετονοµάζεται σε Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας και µεταφέρεται σ αυτό το σύνολο των υπηρεσιών, αρµοδιοτήτων, οργάνων, θέσεων και προσωπικού της Γενικής Διεύθυνσης Πρόνοιας του πρώην Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και η εποπτεία των φορέων που επόπτευαν οι µεταφερόµενες υπηρεσίες». 1
Η Επιτροπή Ανταγωνισµού, αφού έλαβε υπόψη της τα ως άνω έγγραφα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το αίτηµα του Υπουργείου Οικονοµικών, το ισχύον νοµικό πλαίσιο, καθώς και την υπ αριθ. πρωτ. 7179/20.9.2012 εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισµού, ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΩΣ ΕΞΗΣ 1. Η Επιτροπή Ανταγωνισµού στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων της, και ιδίως βάσει του άρθρου 23 παρ. 3 του Ν. 3959/2011, σύµφωνα µε το οποίο διατυπώνει γνώµη σχετικά µε σχέδια νόµων και λοιπών κανονιστικών ρυθµίσεων που µπορούν να εισαγάγουν εµπόδια στη λειτουργία του ελεύθερου ανταγωνισµού, αλλά και κατά την πρόβλεψη του Μνηµονίου Οικονοµικής και Χρηµατοπιστωτικής Πολιτικής, κλήθηκε να γνωµοδοτήσει επί του αιτήµατος θέσπισης εξαίρεσης από τις διατάξεις του Ν. 3919/2011 του συστήµατος αδειοδότησης στις ακόλουθες προνοιακές δοµές αρµοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης: α) Κέντρα Αποθεραπείας - Αποκατάστασης και β) Στέγες Υποστηριζόµενης Διαβίωσης Ατόµων µε Αναπηρία που χαρακτηρίζονται από νοητική υστέρηση. Η γνωµοδότηση αφορά στις παραπάνω προνοιακές δοµές που ιδρύονται από ιδιώτες και φορείς Ιδιωτικού Δικαίου 2. 2. Το ανωτέρω αίτηµα γνωµοδότησης κατατέθηκε στο πλαίσιο εφαρµογής του Ν. 3919/2011 «Αρχή της επαγγελµατικής ελευθερίας, κατάργηση αδικαιολόγητων περιορισµών στην πρόσβαση και άσκηση επαγγελµάτων» (ΦΕΚ Α 32/2.3.2011), ο οποίος προέβλεπε, µε Προεδρικό Διάταγµα εντός τεσσάρων µηνών από την έναρξη ισχύος του ανωτέρω νόµου, τη δυνατότητα θέσπισης εξαιρέσεων, εφόσον αυτό επιβάλλεται από επιτακτικούς λόγους δηµοσίου συµφέροντος και συνάµα πληρούνται και οι απαιτήσεις της αρχής της αναλογικότητας. 3. Ειδικότερα, στην παρ. 4 του άρθρου 2 αυτού του νόµου προβλέπεται η δυνατότητα θέσπισης εξαίρεσης σε ορισµένα επαγγέλµατα από την κατάργηση των περιορισµών στην πρόσβαση και στην άσκηση επαγγελµάτων που προβλέπεται στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου, µε έκδοση Προεδρικού Διατάγµατος µετά από πρόταση του καθ ύλην αρµόδιου Υπουργού και του Υπουργού Οικονοµικών, στην περίπτωση που η διατήρηση του περιορισµού, ως έχει ή µε ηπιότερη µορφή, i) επιβάλλεται από επιτακτικούς λόγους δηµοσίου συµφέροντος, ii) ο περιορισµός είναι α) πρόσφορος, β) αναγκαίος και γ) αναλογικός για την εξυπηρέτηση του επιτακτικού λόγου δηµοσίου συµφέροντος και iii) o περιορισµός αυτός δεν εισάγει άµεσα ή έµµεσα διακρίσεις ανάλογα µε την ιθαγένεια ή, όσον αφορά τις επιχειρήσεις, ανάλογα µε την έδρα τους 3. Επίσης 2 Επισηµαίνεται, ότι δεν έχει αποσταλεί στην Υπηρεσία σχέδιο σχετικού Προεδρικού Διατάγµατος ή άλλης νοµοθετικής ρύθµισης για τις παραπάνω προνοιακές δοµές. 3 Άρθρο 2 παρ. 4 του Ν. 3919/2011 «Με προεδρικό διάταγµα που εκδίδεται µε πρόταση του καθ υλην αρµόδιου Υπουργού και του Υπουργού Οικονοµικών εντός τεσσάρων (4) µηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόµου, είναι δυνατή η θέσπιση εξαιρέσεως σε σχέση προς ορισµένο επάγγελµα από τη ρύθµιση της παρ. 1 και η διατήρηση σε ισχύ περιορισµού αναφερόµενου στην παράγραφο 2 ή θεσπιζόµενου δυνάµει της παρ. 3, ως έχει ή µε ηπιότερη µορφή, εάν: Ι. Με τον περιορισµό αυτόν επιδιώκεται η εξυπηρέτηση επιτακτικού λόγου δηµοσίου συµφέροντος και ΙΙ. 2
στην παρ. 2 του άρθρου 3 του N. 3919/2011 προβλέπεται η θέσπιση εξαίρεσης από την κατάργηση απαίτησης προηγούµενης διοικητικής άδειας για την άσκηση ορισµένων επαγγελµάτων, εφόσον πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις: i) η εξυπηρέτηση επιτακτικού λόγου δηµοσίου συµφέροντος και ii) η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας 4. 4. Το Υπουργείο Οικονοµικών διαβίβασε στην Επιτροπή Ανταγωνισµού για περαιτέρω οικονοµική αξιολόγηση και έλεγχο στις 23.4.2012 αιτήµατα για τη διατήρηση είτε περιορισµών είτε προηγούµενης διοικητικής άδειας για ορισµένα επαγγέλµατα, προκειµένου, µετά τις ανωτέρω αξιολογήσεις, να προωθήσει για ψήφιση στη Βουλή ενιαίο νόµο, για την εξαίρεση από τις διατάξεις του Ν. 3919/2011 των επαγγελµάτων για τα οποία θα προκύψει θετική γνωµοδότηση 5. 5. Η παρούσα εισήγηση περιορίζεται στην εξέταση του δικαιολογηµένου, εύλογου και αναλογικού χαρακτήρα των προς διατήρηση απαιτήσεων προηγούµενης διοικητικής άδειας εξ επόψεως των αρχών και κανόνων της θεωρίας και της πρακτικής του ελεύθερου ανταγωνισµού (βλ. και άρθρο 1 παρ. 2 του Ν. 3919/2011). Οι κατωτέρω απόψεις είναι αυστηρά γενικές και δεν αναφέρονται σε συγκεκριµένες συµπεριφορές που κρίνονται µε βάση τις διατάξεις των άρθρων 1 και 2 του Ν. 3959/2011 και 101 και 102 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής «ΣΛΕΕ»). Αναφέρονται δε σε ζητήµατα ουσίας του δικαίου του ανταγωνισµού, ενώ δεν άπτονται ζητηµάτων διαδικασίας και τύπου θέσπισης των εξαιρέσεων. Δεν δεσµεύουν την Επιτροπή Ανταγωνισµού σε υπάρχουσες ή µελλοντικές υποθέσεις και διαδικασίες, και, ενδεικτικά, σε σχέση µε τυχόν ρυθµιστικά εµπόδια που δεν περιλαµβάνονται στο ως άνω αίτηµα. Η Επιτροπή Ανταγωνισµού επιφυλάσσεται να επανέλθει στο µέλλον αναφορικά µε κινδύνους εµφάνισης αντιανταγωνιστικών συνεπειών, κατά την εξειδίκευσή τους από το νοµοθέτη ή την εκτελεστική εξουσία. 6. Σύµφωνα δε µε το άρθρο 3 του Ν. 3919/2011, καταργείται το σύστηµα προηγούµενης διοικητικής άδειας, όχι όµως και οι απαραίτητες προϋποθέσεις και τα ελάχιστα προσόντα που απαιτούνται για την άσκηση του οικείου επαγγέλµατος, εφόσον δεν αντίκεινται στη διάταξη του άρθρου 2 του ιδίου νόµου. Ουσιαστικά δεν καταργούνται τα κριτήρια ή οι προϋποθέσεις για την πρόσβαση Ο περιορισµός αυτός είναι πρόσφορο και αναγκαίο µέσο για την εξυπηρέτησή του και από απόψεως εντάσεως της επεµβάσεως στη σφαίρα της οικονοµικής ελευθερίας, τελεί σε εύλογη αναλογία προς τη σπουδαιότητα του επιδιωκόµενου να εξυπηρετηθεί επιτακτικού λόγου δηµοσίου συµφέροντος και ΙΙΙ. Ο περιορισµός αυτός δεν εισάγει άµεσα ή έµµεσα διακρίσεις ανάλογα µε την ιθαγένεια ή όσον αφορά τις επιχειρήσεις ανάλογα µε την έδρα τους». 4 Άρθρο 3 παρ. 2 του Ν. 3919/2011 «Με προεδρικό διάταγµα, που εκδίδεται µε πρόταση του καθ ύλην αρµόδιου Υπουργού και του Υπουργού Οικονοµικών εντός τεσσάρων (4) µηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόµου, είναι δυνατή η θέσπιση εξαιρέσεως ως προς ορισµένο επάγγελµα από τη διάταξη της προηγούµενης παρ., αν η διατήρηση του νοµικού καθεστώτος της προηγούµενης διοικητικής άδειας επιβάλλεται από επιτακτικούς λόγους δηµοσίου συµφέροντος και µε την επιφύλαξη της αρχής της αναλογικότητας». 5 Βλ. σχετικά το υπ αριθ. πρωτ. 5561/7.9.2011 έγγραφο του Υπ. Οικονοµικών αλλά και το υπ αριθ. πρωτ. 508/19.1.2011 του Γεν. Γραµµατέα του Υπ. Οικονοµικών, στο οποίο επισηµαίνεται ότι οι διατάξεις που περιλαµβάνονται στην πρόταση του άρθρου 4 του σχεδίου νόµου «Επείγουσες ρυθµίσεις που αφορούν την εφαρµογή του µεσοπρόθεσµου πλαισίου δηµοσιονοµικής στρατηγικής 2012-2015» δεν αναιρούν την πρόθεση να καταρτιστεί ενιαίος νόµος που θα περιλαµβάνει εξαιρέσεις του Ν 3919/2011, και επί των οποίων έχει κληθεί να γνωµοδοτήσει η Επιτροπή Ανταγωνισµού. 3
και άσκηση των επαγγελµατικών δραστηριοτήτων, αλλά η γραφειοκρατική διαδικασία εκδόσεως της σχετικής άδειας, η οποία δηµιουργεί πρόσθετο διοικητικό κόστος και επιβραδύνει την είσοδο νέων επαγγελµατιών στην αγορά. Δεδοµένου λοιπόν ότι τα επιµέρους κριτήρια /προϋποθέσεις αδειοδότησης εξακολουθούν να ισχύουν, πέρα αυτών που εµπίπτουν στους καταργούµενους περιορισµούς του άρθρου 2, κρίνεται σκόπιµο να εξεταστούν και τα υπόλοιπα, ώστε να αξιολογηθεί εάν µε αυτά επιδιώκεται η εξυπηρέτηση επιτακτικού λόγου δηµοσίου συµφέροντος και αν συνάδουν µε την αρχή της αναλογικότητας ή αποτελούν εν τοις πράγµασι εµπόδια ως προς την πρόσβαση στις προαναφερθείσες προνοιακές δοµές. 7. Όπως κρίθηκε στη σχετική γνωµοδότηση της Επιτροπής Ανταγωνισµού «Αρχή της Επαγγελµατικής Ελευθερίας. Κατάργηση αδικαιολόγητων περιορισµών στην πρόσβαση και άσκηση επαγγελµάτων», επειδή η άσκηση των λεγόµενων «ελευθέριων επαγγελµάτων» άπτεται σε ορισµένες περιπτώσεις του δηµοσίου συµφέροντος, σε πολλές έννοµες τάξεις τα επαγγέλµατα αυτά είναι αντικείµενο ρυθµιστικών κανόνων που θεσπίζονται είτε από το ίδιο το Κράτος, είτε από επαγγελµατικές ενώσεις στα πλαίσια αυτορρύθµισης. Η ύπαρξη σχετικών ρυθµιστικών κανόνων στις περισσότερες των περιπτώσεων δηµιουργεί προβλήµατα στους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισµού. Τόσο στο Ελληνικό, όσο και στο Ενωσιακό δίκαιο ανταγωνισµού, η βασική αρχή είναι ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν µπορούν να αποτελέσουν βάση για κάποιου είδους γενική εξαίρεση των ελευθέριων επαγγελµάτων από το πλαίσιο του ελεύθερου ανταγωνισµού. Ωστόσο, ορισµένος βαθµός ρύθµισης των επίµαχων επαγγελµάτων µπορεί να δικαιολογείται, ιδιαίτερα ενόψει του ότι οι σχετικές υπηρεσίες έχουν επιπτώσεις σε τρίτους, και ότι ορισµένες επαγγελµατικές υπηρεσίες θεωρείται ότι παράγουν δηµόσια αγαθά, επωφελή για το κοινωνικό σύνολο γενικότερα. Εποµένως, ρυθµίσεις για τη διατήρηση της ποιότητας των επαγγελµατικών υπηρεσιών και την προστασία των καταναλωτών / του κοινωνικού συνόλου µπορεί να είναι απαραίτητες 6. Στην εν λόγω γνωµοδότηση επισηµαίνεται εξάλλου ότι, όπως γίνεται δεκτό διεθνώς, οποιοιδήποτε περιορισµοί του ανταγωνισµού θα πρέπει να είναι απόλυτα αναγκαίοι για την προστασία ενός συγκεκριµένου υπέρτερου δηµοσίου συµφέροντος ή αγαθού και να µην είναι δυνατό αυτό να προστατευθεί µέσω λιγότερο περιοριστικών µέτρων. 8. Λαµβάνεται υπόψη ότι οι εθνικές ρυθµίσεις που περιορίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία εν ευρεία έννοια ελέγχονται βάσει του συνόλου των διατάξεων της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) που αφορούν το δικαίωµα στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών (άρθρο 56 ΣΛΕΕ - πρώην 49 ΣΕΚ), το δικαίωµα ελεύθερης εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ - πρώην 43 ΣΕΚ), και την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζοµένων (άρθρο 45 ΣΛΕΕ - πρώην 39 ΣΕΚ), δηλαδή την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των υπηρεσιών και των 6 Γνωµοδότηση ΕΑ (Ολοµ.) 11/VΙ/2011, παρ. 3 επ. 4
κεφαλαίων 7. Από τη νοµολογία του ΔΕΚ (νυν Δικαστηρίου ΕΕ) προκύπτει επίσης ότι τα εθνικά µέτρα που ενδέχεται να παρακωλύσουν ή να καταστήσουν λιγότερο ελκυστική την άσκηση των θεµελιωδών ελευθεριών που διασφαλίζονται µε τη Συνθήκη πρέπει να πληρούν τέσσερις προϋποθέσεις: να εφαρµόζονται κατά τρόπο µη δηµιουργούντα διακρίσεις, να δικαιολογούνται από επιτακτικούς λόγους γενικού συµφέροντος, να είναι κατάλληλα για την επίτευξη του επιδιωκοµένου σκοπού και να µην είναι δεσµευτικά πέραν του βαθµού που είναι αναγκαίος για την επίτευξη του σκοπού αυτού 8. Επίσης, η αρχή του κράτους προέλευσης ισχύει και στον τοµέα των υπηρεσιών 9. 9. Τα ανωτέρω συνεπάγονται στάθµιση µεταξύ του δηµοσίου συµφέροντος από την πλήρη απελευθέρωση των επαγγελµάτων και τη συνεπαγόµενη προώθηση του ανταγωνισµού, αφενός, και, αφετέρου, της επιτακτικής ανάγκης πλαισίωσης της εν λόγω ελευθερίας από ορισµένες εγγυήσεις, προσαρµοσµένες στις απαιτήσεις της συγκεκριµένης, εκάστοτε, κατηγορίας υπηρεσιών. Ι. ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΕΞΑΙΡΕΣΗΣ 10. Το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (εφεξής το Υπουργείο) αιτείται να παραµείνει ο περιορισµός που προβλέπει την έκδοση προηγούµενης διοικητικής άδειας ίδρυσης και λειτουργίας των ακόλουθων προνοιακών δοµών αρµοδιότητάς του: α) Κέντρα Αποθεραπείας- Αποκατάστασης και β) Στέγες Υποστηριζόµενης Διαβίωσης Ατόµων µε Αναπηρία που χαρακτηρίζονται από νοητική υστέρηση, που ιδρύονται από ιδιώτες και φορείς Ιδιωτικού Δικαίου 10, καθώς και ο περιορισµός της τήρησης µιας συγκεκριµένης αναλογίας προσωπικού έναντι των φιλοξενούµενων για τους ακόλουθους λόγους 11 : Η αναγκαιότητα ύπαρξης συστήµατος αδειοδότησης για τις παραπάνω προνοιακές δοµές που ιδρύονται από ιδιώτες και φορείς Ιδιωτικού Δικαίου επιβάλλεται από το κράτος σε εθνικό επίπεδο και κρίθηκε αναγκαίο να θεσπισθεί προκειµένου να καλύπτεται το ελάχιστο των απαιτήσεων, ώστε να µην λειτουργούν οι δοµές αυτές ανεξέλεγκτα σε βάρος των περιθαλποµένων. Η νοµοθεσία που ρυθµίζει τις προϋποθέσεις για την αδειοδότηση των προαναφερθεισών προνοιακών δοµών, δεν αντίκειται στις περιπτώσεις α έως ι της παρ. 2 του άρθρου 2 του Ν. 3919/2011 12. 7 Βλ. Ζιάµο εις Σκουρή, Ερµηνεία Συνθηκών, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή 2003, σ. 572. 8 Απόφαση ΔΕΚ της 30.11.1995, Gebhard κατά Consiglio dell'ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano, Συλλ. I-04165, σκ. 37 µε παραποµπή στην απόφαση της 31ης Μαρτίου 1993, C-19/92, Kraus, Συλλογή 1993, σ. Ι- 1663, σκέψη 32. 9 Βλ. Ζιάµο εις Σκουρή, Ερµηνεία Συνθηκών, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή 2003, σ. 576 µε παραποµπή στην απόφαση C-3/95 (Broede). 10 Στο εν λόγω αίτηµα αναφέρεται ότι οι εν λόγω δοµές είναι µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ωστόσο από την έρευνα της Υπηρεσίας προέκυψε ότι είναι τόσο κερδοσκοπικού και µη χαρακτήρα. 11 Όπως αναφέρονται στην αρχική επιστολή µε αριθ. πρωτ. 5035/12.6.2012 του Υπουργείου. 12 Βλ. άρθρο 2, παρ. 2, του Ν. 3919/2011: «2. Ως περιορισµοί, κατά την έννοια της προηγούµενης παραγράφου, νοούνται οι εξής: 5
Η νοµοθεσία για τις δύο προαναφερθείσες προνοιακές δοµές πρώτον δεν εισάγει διακρίσεις (άµεσα ή έµµεσα λόγω ιθαγένειας) και δεύτερον δικαιολογείται από επιτακτικό λόγο δηµοσίου συµφέροντος (δηµόσια υγεία, προστασία των αποδεκτών υπηρεσιών και των εργαζοµένων, στόχοι κοινωνικής πολιτικής) και είναι αναλογική (το προσωπικό που ζητείται αποτελεί το ελάχιστο για την επίτευξη του επιδιωκόµενου στόχου), ήτοι πληροί τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στην παρ. 3 του άρθρου 15 της Οδηγίας 2006/123/Ε.Κ. «περί υπηρεσιών στην εσωτερική αγορά» (Ν. 3844/2010) ώστε να διατηρηθεί για τις ανωτέρω δοµές η ισχύουσα νοµοθεσία λαµβάνοντας υπόψη ότι οι αποδέκτες των σχετικών υπηρεσιών είναι άτοµα που ανήκουν στην ιδιαίτερα ευάλωτη πληθυσµιακή κατηγορία των Α.ΜΕ.Α. Για αυτό τον λόγο ορίζεται ένας ελάχιστος αριθµός ανά κατηγορία προσωπικού και η Διοίκηση των δοµών παραµένει ελεύθερη να προσλάβει τυχόν επιπλέον προσωπικό σύµφωνα µε τις ανάγκες τους. Η απαίτηση για τη διατήρηση ελάχιστου αριθµού απασχολουµένων κρίνεται αναγκαία. Η υφιστάµενη αριθµητική αντιστοιχία είναι η ελάχιστη δυνατή. Διαφορετικά τίθεται σε κίνδυνο και εν αµφιβόλω η εύρυθµη λειτουργία των προνοιακών µονάδων, η ασφάλεια των περιθαλπόµενων και η διασφάλιση των ενδεικνυόµενων παρεχόµενων νοσηλευτικών υπηρεσιών. Τονίζεται ότι η διατήρηση της ισχύουσας αναλογίας προσωπικού - φιλοξενουµένων δεν εισάγει διακρίσεις και δεν παραβιάζει την Οδηγία 2006/123/ΕΚ για τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά, αλλά λαµβάνεται µέριµνα για την προστασία των φιλοξενούµενων, αλλά και των ανθρωπίνων α) Η ύπαρξη, δυνάµει προβλέψεως νόµου, περιορισµένου αριθµού προσώπων τα οποία δικαιούνται να ασκήσουν το επάγγελµα σε όλη την επικράτεια ή σε ορισµένο γεωγραφικό διαµέρισµα, είτε ο αριθµός αυτός ορίζεται ευθέως είτε προσδιορίζεται εµµέσως βάσει πληθυσµιακών ή άλλων κριτηρίων και χορήγηση διοικητικής αδείας για την άσκηση του επαγγέλµατος µόνο προς συµπλήρωση του αριθµού τούτου. β) Η εξάρτηση της χορηγήσεως διοικητικής αδείας για την άσκηση επαγγέλµατος από την εκτίµηση της διοικητικής αρχής ως προς την ύπαρξη πραγµατικής ανάγκης προς τούτο, που θεωρείται συντρέχουσα όταν η προσφορά υπηρεσιών εκ µέρους των προσώπων που έχουν ήδη αδειοδοτηθεί για την άσκηση του επαγγέλµατος δεν είναι ικανοποιητική για το κοινωνικό σύνολο, είτε καθ` όλη την επικράτεια είτε σε ορισµένο γεωγραφικό διαµέρισµα, εν όψει αφ` ενός του αριθµού των προσώπων που ασκούν το επάγγελµα και αφ` ετέρου των προς ικανοποίηση αναγκών του κοινωνικού συνόλου, ως αποδέκτη των υπηρεσιών αυτών. γ) Η απαγόρευση για ένα πρόσωπο της ασκήσεως επαγγέλµατος έξω από ορισµένο γεωγραφικό διαµέρισµα, εντός του οποίου και µόνο είναι αυτή επιτρεπτή. δ) Η επιβολή της υπάρξεως ελάχιστων αποστάσεων µεταξύ των εγκαταστάσεων προσώπων που ασκούν το επάγγελµα. ε) Η απαγόρευση για ένα πρόσωπο της δηµιουργίας περισσότερων εγκαταστάσεων ή επαγγελµατικής δραστηριοποιήσεως σε περισσότερες εγκαταστάσεις, σε ένα ή περισσότερα γεωγραφικά διαµερίσµατα. στ) Η πρόβλεψη αποκλειστικής δυνατότητας ή απαγόρευσης διάθεσης είδους αγαθών από ορισµένη κατηγορία επαγγελµατικών εγκαταστάσεων ζ) Η επιβολή της ασκήσεως επαγγέλµατος ή η απαγόρευση της ασκήσεως του υπό ορισµένη ή ορισµένες εταιρικές µορφές ή ο αποκλεισµός της ασκήσεως του υπό εταιρική µορφή, επιτρεποµένης µόνο της ατοµικής ασκήσεως αυτού. η) Η επιβολή περιορισµών σχετιζοµένων µε τη συµµετοχή στη σύνθεση του µετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου, συναπτοµένων προς την ύπαρξη ή την έλλειψη ορισµένης επαγγελµατικής ιδιότητας. θ) Η επιβολή υποχρεωτικών κατώτατων τιµών ή αµοιβών για τη διάθεση αγαθών ή την προσφορά υπηρεσιών είτε αυτές ορίζονται ευθέως είτε προσδιορίζονται εµµέσως µε την εφαρµογή συντελεστή κέρδους ή µε άλλο ποσοστιαίο υπολογισµό. ι) Η επιβολή υποχρέωσης στον ασκούντα το επάγγελµα να προσφέρει µαζί µε τη δική του υπηρεσία, άλλες συγκεκριµένες υπηρεσίες». 6
δικαιωµάτων γενικότερα, πράγµα που αποτελεί τη βάση όχι µόνο του εθνικού, αλλά και του ευρωπαϊκού δικαίου. ΙΙ. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΙI.Α. ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ - ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 11. Η λειτουργία των Κέντρων Αποθεραπείας - Αποκατάστασης (εφεξής Κ.Α.Α.) ρυθµίζεται από το Προεδρικό Διάταγµα 395/1993 13 (ΦΕΚ 166/28.9.1993/τ. Α) «Όροι, προϋποθέσεις και διαδικασία για την ίδρυση, λειτουργία και µεταβίβαση Κέντρων Αποθεραπείας και Αποκατάστασης από φυσικά ή Ν.Π.Ι.Δ.» 14. 12. Σύµφωνα µε το άρθρο 1 του σχετικού Π.Δ, Κ.Α.Α. είναι η αυτοτελής και ανεξάρτητη Μονάδα στην οποία παρέχονται υπηρεσίες υγείας και νοσηλείας σε ασθενείς εσωτερικούς ή εξωτερικούς, οι οποίοι πάσχουν από παθήσεις του µυϊκού, νευρικού, κυκλοφορικού, ερειστικού, αναπνευστικού συστήµατος, καθώς και από νοητική υστέρηση χρησιµοποιώντας τα σύγχρονα µέσα και τις µεθόδους της Ιατρικής Αποκατάστασης. 13. Στα Κ.Α.Α. µπορούν να λειτουργήσουν και ξενώνες αποκατάστασης στην περίπτωση που υπάρχουν ασθενείς που χρειάζονται επανέλεγχο ή ειδική εκπαίδευση για την αποκατάστασή τους. Τα Κ.Α.Α. µπορούν επιπλέον να περιλαµβάνουν στο σκοπό τους την επαγγελµατική κατάρτιση, ενηµέρωση και 13 Οι ρυθµίσεις του Π.Δ. συµπληρώνονται από τον Ν. 2345/1995 (ΦΕΚ 213/Α/1995). 14 Το ως άνω Π.Δ. εκδόθηκε δυνάµει νοµοθετικής εξουσιοδότησης του άρθρου 10 του Ν. 2072/1992 (ΦΕΚ 125/Α/23.7.1992), «Ρύθµιση επαγγέλµατος ειδικού τεχνικού προθετικών και ορθωτικών κατασκευών και λοιπών ειδών αποκατάστασης και άλλες διατάξεις», όπου στο άρθρο 10 αναφέρεται ότι: «3. Με προεδρικά διατάγµατα, που εκδίδονται µε πρόταση του Υπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ορίζονται οι προϋποθέσεις, οι όροι λειτουργίας και η διαδικασία ίδρυσης, λειτουργίας και µεταβίβασης των κέντρων αποθεραπείας και αποκατάστασης και των κέντρων διηµέρευσης, καθώς και το τυχόν ειδικό νοσήλειο ή έξοδα παραµονής στους ξενώνες. 4. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων καθορίζονται οι προδιαγραφές λειτουργίας των κέντρων αποθεραπείας και αποκατάστασης, των κέντρων διηµέρευσης και των ξενώνων και ο απαραίτητος εξοπλισµός, το αναγκαίο προσωπικό, οι απαραίτητοι χώροι και κάθε άλλη σχετική λεπτοµέρεια εφαρµογής των διατάξεων του παρόντος άρθρου». Σε συνέχεια του ανωτέρω νόµου εκδόθηκε το Π. Δ. 395/1993 (ΦΕΚ 166/28.9.1993/τ. Α). Ισχύουν παράλληλα και λειτουργούν συµπληρωµατικά µε το παραπάνω Π.Δ.: οι υπ αριθ. Π4α/οικ. 4633/29.9.1993 Υ.Α. (ΦΕΚ 789//τ.Β/1993) «Προδιαγραφές λειτουργίας κέντρων αποθεραπείας-αποκατάστασης για την παροχή ιατρικών και λοιπών φροντίδων καθώς και για την διηµέρευση των ατόµων που περιγράφονται στο άρθρο 10 παρ.1 του Ν.2072/1992». οι υπ αριθ. Π3β/Φ.ΘΕΣΜ/Γ.Π.οικ. 69144(ΦΕΚ 973/τ. Β/13.07.2005) «Προδιαγραφές λειτουργίας Κέντρων Αποθεραπείας Αποκατάστασης Κλειστής Νοσηλείας (άρθρο 10 του ν. 2072/1992).», όπως τροποποιήθηκε δυνάµει της υπ αριθ. Π3β/Φ.ΘΕΣΜ/Γ.Π. 84960 (ΦΕΚ 1242/Β /5.9.2005) «Τροποποίηση της υπ αριθ. Π3β/Φ.ΘΕΣΜ./Γ.Π.οικ. 69144/ 30.6.2005, (ΦΕΚ 973/Α/13.7.2005) απόφασης "Προδιαγραφές λειτουργίας Κέντρων Αποθεραπείας Αποκατάστασης Κλειστής Νοσηλείας (άρθρο 10 του ν. 2072/1992)"». το Π. Δ. υπ αριθ. 383 (ΦΕΚ Α 332/30-12-2002) «Καθορισµός ειδικού νοσηλίου των Κέντρων Αποθεραπείας και Αποκατάστασης Κλειστής και Ηµερήσιας Νοσηλείας», όπως τροποποιήθηκε δυνάµει του Π. Δ. υπ αριθ. 187 (ΦΕΚ Α 231/22.09.2005) «Τροποποίηση του Προεδρικού διατάγµατος 383/2002 (ΦΕΚ 332/Α /30.12.2002) «Καθορισµός ειδικού νοσηλίου των Κέντρων Αποθεραπείας και Αποκατάστασης Κλειστής και Ηµερήσιας Νοσηλείας». η υπ αριθ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ.123218 (ΦΕΚ Β 2686/10.11.2011), «Απλούστευση και ένταξη στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) που λειτουργούν ως Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (ΕΚΕ) διαδικασιών αρµοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης σε εκτέλεση των διατάξεων του Ν. 3844/2010 (ΦΕΚ 63/Α')». 7
ψυχαγωγία των ατόµων µε ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) 15, καθώς και την υλοποίηση σχετικών ακόµα προγραµµάτων συγχρηµατοδοτούµενων από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Δύνανται και να διενεργούν έρευνες σχετικές µε την επαγγελµατική και κοινωνική αποκατάσταση των ΑΜΕΑ. 14. Τα Κ.Α.Α. διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες 16 : α) Κέντρα Αποθεραπείας - Αποκατάστασης Ηµερήσιας Νοσηλείας. β) Ελάχιστη µονάδα ιατρικής Αποκατάστασης. γ) Κέντρα διηµέρευσης - ηµερήσιας φροντίδας ατόµων µε ειδικές ανάγκες. δ) Κέντρο αποθεραπείας Αποκατάστασης Κλειστής Νοσηλείας. 15. Για την ίδρυση και λειτουργία Κ.Α.Α. απαιτούνται άδεια ίδρυσης και άδεια λειτουργίας. Αίτηση για χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας Κ.Α.Α. µπορούν να υποβάλουν φυσικά ή νοµικά πρόσωπα του ιδιωτικού δικαίου 17. Το αυτό φυσικό ή νοµικό πρόσωπο είναι δυνατόν να λάβει και περισσότερες από µία άδειες ίδρυσης και λειτουργίας Κ.Α.Α. Η πλειοψηφία των Κ.Α.Α. είναι κερδοσκοπικού χαρακτήρα 18. Ωστόσο υπάρχουν και Κ.Α.Α. µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ιδρύονται συνήθως από φορείς όπως ιδρύµατα και σωµατεία που είναι Ν.Π.Ι.Δ. και έχουν φιλανθρωπικό χαρακτήρα 19. 16. Η άδεια ίδρυσης Κ.Α.Α. καθίσταται αυτοδίκαια άκυρη αν µέσα σε µια πενταετία, που µπορεί να παραταθεί για τρία ακόµα χρόνια µε απόφαση του οικείου Περιφερειάρχη, δεν γίνει έναρξη λειτουργίας του Κέντρου, ή αν ο δικαιούχος παραιτηθεί εγγράφως από αυτήν. 17. Για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης Κ.Α.Α. απαιτούνται ειδικές κτιριακές εγκαταστάσεις, διαφορετικές ανά κατηγορία Κ.Α.Α. 15 Επισηµαίνεται ότι πλέον ο δόκιµος όρος είναι άτοµα µε αναπηρία (από τηλεφωνική επικοινωνία µε το Υπουργείο και Περιφέρειες). 16 Βλέπε άρθρο 15 του Π.Δ. 395/1993 «Τα Κέντρα Α-Α διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες: Α) Κέντρα Α-Α κλειστής Νοσηλείας θεωρούνται όσα παρέχουν υπηρεσίες υγείας και νοσηλείας σε ασθενείς εσωτερικούς και εξωτερικούς που έχουν ανάγκη Φυσικής Αποκατάστασης και πάσχουν από παθήσεις του µυϊκού, νευρικού, κυκλοφοριακού, ερειστικού, αναπνευστικού συστήµατος, καθώς και από νοητική υστέρηση και των οποίων Κέντρων οι εσωτερικοί ασθενείς διανυκτερεύουν στις εγκαταστάσεις του. Τα Κέντρα αυτά µπορούν να διαθέτουν και Ξενώνες αποκατάστασης για ασθενείς που χρειάζονται επανέλεγχο. Β) Κέντρα Α-Α Ηµερήσιας Νοσηλείας, νοούνται εκείνα τα οποία παρέχουν ιατρικές και λοιπές φροντίδες σε ασθενείς που έχουν ανάγκη Φυσικής Αποκατάστασης και πάσχουν από τις ίδιες παθήσεις µε τους ασθενείς του Κλειστού Κέντρου, αλλά χωρίς δυνατότητα διανυκτέρευσης των ασθενών αυτών στις εγκαταστάσεις του. Τα Κέντρα της κατηγορίας αυτής µπορούν να συνεργάζονται µε Νοσηλευτικά Ιδρύµατα του Ν.Δ. 2592/1953, ως και µε Κέντρα Α-Α Κλειστής Νοσηλείας. Γ) Ελάχιστη Μονάδα Ιατρικής Αποκατάστασης θεωρείται η αυτοτελής Μονάδα η οποία παρέχει ιατρικές και λοιπές φροντίδες σε ασθενείς που έχουν ανάγκη Φυσικής Αποκατάστασης και πάσχουν από παθήσεις του κινητικού συστήµατος (µυϊκού, νευρικού, κυκλοφοριακού, ερειστικού), για την ολοκλήρωση της Αποθεραπείας - Αποκατάστασής τους. Δ) Κέντρα Διηµέρευσης - Ηµερήσιας φροντίδας για άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες, νοούνται εκείνα, τα οποία παρέχουν υπηρεσίες ηµερήσιας φροντίδας και παραµονής µε ανώτατο όριο ηµερήσιας λειτουργίας τις 16 ώρες ανάλογα µε τις ανάγκες των Α.Μ.Ε.Α.» 17 Άρθρο 2 του Π.Δ. 395/1993. 18 Όπως προέκυψε από την τηλεφωνική επικοινωνία τεσσάρων από τις πέντε Περιφέρειες. 19 Από τηλεφωνική επικοινωνία µε Περιφέρειες προκύπτει ότι αφορά κυρίως σωµατεία/συλλόγους/ιδρύµατα που ιδρύονται από συγγενείς ατόµων µε νοητική υστέρηση. 8
18. Για τη χορήγηση της άδειας ίδρυσης χρειάζονται συγκεκριµένες µελέτες 20, ανάλογα µε τις διακρίσεις των Κ.Α.Α. και τις προδιαγραφές λειτουργίας που ορίζονται από το αρµόδιο Υπουργείο. 19. Για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης Κ.Α.Α. θα πρέπει να κατατεθούν τα απαραίτητα δικαιολογητικά είτε στη Δ/νση Δηµόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριµνας της οικείας Περιφερειακής Ενότητας είτε σε Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) 21. Σε περίπτωση που λείπουν κάποια δικαιολογητικά, ο οικείος Περιφερειάρχης ορίζει εύλογη προθεσµία για τη συµπλήρωσή τους. Παρερχόµενης απράκτου της προθεσµίας απορρίπτεται η υποβληθείσα αίτηση. 20. Το Κ.Α.Α. που έχει άδεια ίδρυσης θα πρέπει να αποκτήσει και άδεια λειτουργίας, η οποία χορηγείται από τον οικείο Περιφερειάρχη 22, µετά από γνώµη της αρµόδιας επιτροπής του άρθρου 4 του σχετικού Π.Δ. 23. Η άδεια λειτουργίας 20 Όπως για παράδειγµα: Πλήρεις µελέτες αρχιτεκτονικών, στατικών και Η/Μ εγκαταστάσεων που έχουν εκπονηθεί σύµφωνα µε τις πολεοδοµικές διατάξεις. Μελέτη συστήµατος αποχέτευσης και διάθεσης τυχόν αποβλήτων του Κέντρου, που προέρχονται από ασθενείς, εργαστήρια, µαγειρεία, διοικητικές και άλλες υπηρεσίες. 21 Βλ.: Α) την υπ αριθ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ.123218 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ Β 2686/10.11.2011): «1. Οι διοικητικές διαδικασίες της χορήγησης: α) άδειας ίδρυσης Κέντρου Αποθεραπείας - Αποκατάστασης β)άδειας λειτουργίας Κέντρου Αποθεραπείας - Αποκατάστασης γ)άδειας ίδρυσης και λειτουργίας Στέγης Υποστηριζόµενης Διαβίωσης Ατόµων µε Αναπηρία που χαρακτηρίζονται από νοητική υστέρηση µπορούν να διεκπεραιώνονται και µέσω των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών που λειτουργούν ως Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (Ε.Κ.Ε). Για τη διεκπεραίωση των ανωτέρω διαδικασιών συµπληρώνονται ειδικά έντυπα αιτήσεων τα οποία περιλαµβάνουν όλα τα απαιτούµενα δικαιολογητικά.» και Όσον αφορά τα Κ.Α.Α. αναφέρει σχετικά: «Έως 60 ηµέρες από την περιέλευση του αιτήµατος και των τυχόν απαραίτητων δικαιολογητικών στην αρµόδια για την έκδοση της τελικής πράξης υπηρεσία(ο χρόνος δεσµεύει την εκδίδουσα την τελική πράξη υπηρεσία). Σε περίπτωση παρέλευσης άπρακτης της ανωτέρω προθεσµίας, η αίτηση του ενδιαφεροµένου εγκρίνεται σιωπηρώς και θεωρείται ότι η άδεια έχει εκδοθεί, σύµφωνα µε την παρ. 4 του άρθρου 14 του Ν. 3844/2010 (ΦΕΚ 63/Α'/3-5-2010). Ο ενδιαφερόµενος, στην προαναφερόµενη περίπτωση της σιωπηρής έγκρισης, µπορεί να ζητήσει σχετική βεβαίωση από την αρµόδια για την έκδοση της πράξης διοικητική αρχή, σύµφωνα µε την παρ. 4 του άρθρου 10 του 3230/2004 (ΦΕΚ 44/Α'/11-2-2004)». Βλ. σχετικά και Π.Δ. 395/1993, άρθρο 7: «Η άδεια λειτουργίας Κέντρου Α-Α χορηγείται µέσα σε δύο (2) µήνες από την υποβολή της σχετικής αιτήσεως». 22 Όπου στην σχετική νοµοθεσία αναφέρεται Νοµάρχης ή Νοµαρχία, έχει πλέον αντικατασταθεί µε την Περιφερειακή Ενότητα. Βλ. και άρθρο 283 παρ. 2 και 3, Ν. 3852 / 2010 «Πρόγραµµα Καλλικράτης» (Φ.Ε.Κ. 87 / 2010 τ. Α ): «Από την έναρξη λειτουργίας των περιφερειών καταργούνται οι ενιαίες νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις, οι νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις και τα νοµαρχιακά διαµερίσµατα. Οι περιφέρειες υπεισέρχονται, αυτοδικαίως, µετά την έναρξη ασκήσεως των αρµοδιοτήτων τους, σε όλα τα δικαιώµατα, περιλαµβανοµένων και των εµπραγµάτων, καθώς και στις υποχρεώσεις των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. 3. Λοιπές αρµοδιότητες Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, όπως είχαν ορισθεί και ασκούνταν µε διατάξεις τυπικών νόµων και κανονιστικών πράξεων και οι οποίες δεν έχουν απονεµηθεί στις περιφέρειες µε το άρθρο 186 του παρόντος, ούτε έχουν µεταβιβασθεί στις Αποκεντρωµένες Διοικήσεις και στους δήµους ασκούνται, µετά την εγκατάσταση των οικείων αιρετών οργάνων από την περιφέρεια, µε εξαίρεση θέµατα διαχείρισης και προστασίας των δασών, καθώς και θέµατα χωροταξίας και περιβάλλοντος, η άσκηση των οποίων περιέρχεται στην Αποκεντρωµένη Διοίκηση». 23 Άρθρα 4 του Π.Δ. 395/1993: Άρθρο 4 «Επιτροπή Κέντρων Α-Α 1. Στην έδρα κάθε Νοµαρχίας συνίσταται επιτροπή αποτελούµενη από τους παρακάτω: α. Τον εκάστοτε Δ/ντή Πρόνοιας της Νοµαρχίας. β. Ένα Αρχιτέκτονα ή Πολ. Μηχ/κό ή Μηχανολόγο ή Υγειονολόγο Μηχανικό που υπηρετεί στη Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών της Νοµαρχίας. 9
Κ.Α.Α. χορηγείται µέσα σε δύο (2) µήνες 24 από την υποβολή της σχετικής αιτήσεως και την κατάθεση των απαραίτητων δικαιολογητικών. Σε περίπτωση λειτουργίας Κ.Α.Α. χωρίς άδεια λειτουργίας, εκτός των άλλων, ανακαλείται και η τυχόν χορηγηθείσα άδεια ίδρυσης. 21. Για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας θα πρέπει να κατατεθούν τα απαραίτητα δικαιολογητικά είτε στη Διεύθυνση Δηµόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριµνας της οικείας Περιφερειακής Ενότητας είτε σε ΚΕΠ. 22. Για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας Κ.Α.Α. διενεργείται επιθεώρηση του κτιρίου και των εγκαταστάσεών του για να διαπιστωθεί αν έχουν τηρηθεί τα αναφερόµενα στη σχετική αίτηση και ιδίως αν τα προβλεπόµενα στα εγκεκριµένα σχέδια ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα. Η επιθεώρηση γίνεται από την προαναφερθείσα επιτροπή ή από εξουσιοδοτηµένο µε απόφασή της µέλος και συντάσσεται πρακτικό µε τις διαπιστώσεις και τις προτάσεις της. 23. Κάθε Κ.Α.Α. θα πρέπει να πληροί συγκεκριµένες κτιριακές προδιαγραφές και να απασχολεί συγκεκριµένο προσωπικό, συµπεριλαµβανοµένου ενός γιατρού που θα αναλάβει την επιστηµονική διεύθυνση 25 του Κ.Α.Α. 24. Για Κ.Α.Α. που ιδρύονται στην περιφέρεια του Νοµού Αττικής και Θεσσαλονίκης ορίζεται ελάχιστος συνολικός αριθµός πενήντα (50) κλινών, ενώ για τις περιφέρειες των άλλων Νοµών της χώρας ορίζεται ελάχιστος συνολικός αριθµός είκοσι πέντε (25) κλινών 26. γ. Ένα εκπρόσωπο των οικείων Ιατρικών Συλλόγων, τον οποίο ορίζουν τα Διοικητικά Συµβούλια των µέσα σε τριάντα (30) ηµέρες από την κοινοποίηση σε αυτούς των σχετικών εγγράφων της Νοµαρχίας άλλως ορίζονται από το Νοµάρχη. 2. Έργο της επιτροπής είναι: α. Η γνωµοδότηση για χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας Κέντρων Α-Α κατά το άρθρο 7 του παρόντος. β. Η επιθεώρηση των κτιριακών εγκαταστάσεων των υπό ίδρυση Κέντρων Α-Α όταν χρειάζεται για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας. γ. Η εποπτεία και ο έλεγχος των Κέντρων Α-Α σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 16 του παρόντος. δ. Η εισήγηση για επιβολή ποινών του άρθρου 19 του παρόντος. Η επιτροπή συγκροτείται µε απόφαση του οικείου Νοµάρχη». 24 Βλέπε άρθρο 12 του Π.Δ. 395/1993 καθώς και την υπ αριθ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ.123218 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ Β 2686/10.11.2011): «Έως 60 ηµέρες από την περιέλευση του αιτήµατος και των τυχόν απαραίτητων δικαιολογητικών στην αρµόδια για την έκδοση της τελικής πράξης υπηρεσία (ο χρόνος δεσµεύει την εκδίδουσα την τελική πράξη υπηρεσία). Σε περίπτωση παρέλευσης άπρακτης της ανωτέρω προθεσµίας, η αίτηση του ενδιαφεροµένου εγκρίνεται σιωπηρώς και θεωρείται ότι η άδεια έχει εκδοθεί, σύµφωνα µε την παρ. 4 του άρθρου 14 του Ν. 3844/2010 (ΦΕΚ 63/Α'/3-5-2010). Ο ενδιαφερόµενος, στην προαναφερόµενη περίπτωση της σιωπηρής έγκρισης, µπορεί να ζητήσει σχετική βεβαίωση από την αρµόδια για την έκδοση της πράξης διοικητική αρχή, σύµφωνα µε την παρ. 4 του άρθρου 10 του 3230/2004 (ΦΕΚ 44/A'/H-2-2004)» 25 Βλ. και άρθρο 23 του Π.Δ. 395/1993: «Προσόντα Επιστηµονικού Δ/ντή. Επιστηµονικός Διευθυντής του Κέντρου Α-Α ορίζεται Ιατρός µε ειδικότητα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης ή σε περίπτωση ειδικού προσανατολισµού του Κέντρου Ιατρός της αντίστοιχης ειδικότητας που έχει τα εξής προσόντα: α) Άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλµατος. β) Τίτλο ειδικότητας. γ) Να είναι εγγεγραµµένος στον Ιατρικό Σύλλογο της περιφέρειας του Κέντρου στο οποίο ορίζεται υπεύθυνος. Κατ` εξαίρεση µε απόφαση του Νοµάρχη που εκδίδεται µετά γνώµη του οικείου Ιατρικού Συλλόγου, µπορεί να ορισθεί Επιστηµονικός Δ/ντής και ιατρός που είναι εγγεγραµµένος σε άλλο Ιατρικό Σύλλογο». 26 Άρθρο 21 του Π.Δ. 395/1993, µε τις αντίστοιχες τροποποιήσεις του Νόµου 3852/2010 «Νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης Διοίκησης-Πρόγραµµα Καλλικράτης». 10
25. Τα νοσήλια στα Κ.Α.Α. καθορίζονται βάσει του Π.Δ. υπ αριθ. 383/2002 (ΦΕΚ Α 332/30-12-2002, όπως τροποποιήθηκε/συµπληρώθηκε και ισχύει 27, ως προς την κάλυψη από ασφαλιστικούς οργανισµούς. 26. Η λειτουργία των Κ.Α.Α. διακόπτεται οριστικά και η σχετική άδεια ανακαλείται 28 : α. Με αίτηση εκείνου στον οποίο χορηγήθηκε η άδεια. β. Σε περίπτωση παρεκκλίσεως του σκοπού τους και γενικά των διατάξεων του άρθρου 1 του παρόντος, ή επίσης και των διατάξεων των άρθρων 2, 3, 12, 13, 14, 15 και 18 του οικείου Π.Δ. ή σε περίπτωση οιασδήποτε αµετακλήτου ποινής προς τους υπευθύνους για κακή συµπεριφορά προς τους περιθαλπόµενους για πράξεις που συνιστούν πληµµέληµα ή κακούργηµα. 27. Προσωρινή διακοπή λειτουργίας Κ.Α.Α. και µέχρι έξι (6) µήνες επιτρέπεται µόνο σε περίπτωση κτιριακής επέκτασης ή ανακαίνισης µεγάλης εκτάσεως. 28. Η προσωρινή και η οριστική διακοπή της λειτουργίας και η ανάκληση της άδειας στην τελευταία περίπτωση γίνεται µε απόφαση του Περιφερειάρχη µετά από γνώµη της προαναφερθείσας Επιτροπής. 29. Κ.Α.Α. που λειτουργούν χωρίς να έχουν λάβει την άδεια λειτουργίας, τιµωρούνται µε χρηµατική ποινή ή και οριστική διακοπή της λειτουργίας του Κ.Α.Α. (βλ. Ν. 2345/1995). 30. Απαγορεύεται σε Κ.Α.Α.: α) Η µεταφορά, µετατροπή, αύξηση, ανακατανοµή ή µείωση γενικώς των κλινών χωρίς προηγούµενη άδεια του οικείου Περιφερειάρχη, που εκδίδεται µετά από γνώµη της επιτροπής του άρθρου 4 του Π.Δ. 395/1993. β) Η ανάπτυξη Ψυχιατρικού Τµήµατος ή τµήµατος Ειδικών Λοιµώξεων. γ) Η συστέγαση µε άλλες Ιδιωτικές Κλινικές που λειτουργούν σύµφωνα µε τις διατάξεις του Π.Δ. 247/1991 «όροι - προϋποθέσεις και διαδικασία για την ίδρυση, λειτουργία και µεταβίβαση Ιδιωτικής Κλινικής». δ) Η διακοπή της λειτουργίας του Κέντρου χωρίς προηγούµενη άδεια κατά τους όρους του άρθρου 17 του Π.Δ. 395/1993. 31. Η µεταβίβαση της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας Κ.Α.Α. επιτρέπεται µετά από αίτηση των ενδιαφεροµένων προς πρόσωπα που απαραίτητα πληρούν τις 27 Βλ. σχετικά και Παράρτηµα Ι. Το Π.Δ. δεν ρυθµίζει τα νοσήλια για την κατηγορία ΚΑ.Α. - ελάχιστη µονάδας Ιατρικής Αποκατάστασης. Από τηλεφωνική επικοινωνία µε το Υπουργείο, προέκυψε ότι τα νοσήλια για αυτή την κατηγορία ΚΑ.Α. ρυθµίζονται από το Π.Δ. υπ αριθ. 157/1991 (ΦΕΚ Α' 62/1991) «Αύξηση αµοιβών ιατρικών επισκέψεων και ιατρικών και των οδοντιατρικών πράξεων». Εστάλη στη ΓΔΑ από το Υπουργείο και η υπ αριθ. Φ.90380/5383/738 (ΦΕΚ 1233/τ. Β/2012) απόφαση, η οποία συµπληρώνει το Π.Δ. όσον αφορά νοσήλια Κ.Α.Α. για τον Εθνικό Οργανισµό Παροχών Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.). Από τηλεφωνική επικοινωνία µε το Υπουργείο και τις Περιφέρειες διευκρινίστηκε ότι τα νοσήλια που ορίζονται µε την προαναφερθείσα νοµοθεσία, αφορούν µόνο στους ασφαλιστικούς οργανισµούς και όχι τους ιδιώτες, για τους οποίους υπάρχει ελεύθερη διαπραγµάτευση. 28 Π.Δ. 395/1993, άρθρο 17. 11
προϋποθέσεις που τίθενται στα άρθρα 2 και 3 του οικείου Π.Δ., µε απόφαση του οικείου Περιφερειάρχη που δηµοσιεύεται στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως. Σηµειωτέον ότι δεν αναφέρεται ρητά στην νοµοθεσία ποιες προϋποθέσεις, διαδικασίες και χρόνοι θα πρέπει να τηρηθούν σε περίπτωση αναθεώρησης/τροποποίησης της άδειας λειτουργίας 29. 32. Σε µεγάλου µεγέθους Κ.Α.Α. λειτουργούν εργαστήρια, τα οποία απαιτούν ειδική άδεια λειτουργίας. Η ειδική αυτή άδεια χορηγείται στο όνοµα του φυσικού ή νοµικού προσώπου, στο οποίο εκδόθηκε και η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας του Κ.Α.Α. και εφόσον συντρέχουν και οι κατά περίπτωση νόµιµες προϋποθέσεις 30. Επιστηµονικός υπεύθυνος του Εργαστηρίου ορίζεται ιατρός της αντίστοιχης ειδικότητας. ΙI.Β. ΣΤΕΓΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΠΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ 33. Οι Στέγες Υποστηριζόµενης Διαβίωσης ατόµων µε αναπηρία που χαρακτηρίζονται από νοητική υστέρηση (εφεξής Σ.Υ.Δ.) ρυθµίζονται από την κοινή υπουργική απόφαση υπ αριθ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ. 3394 (ΦΕΚ Β 74/29.01.2007) «Προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας Στεγών Υποστηριζόµενης Διαβίωσης Ατόµων µε Αναπηρία που χαρακτηρίζονται από νοητική υστέρηση» 31 και τον Ν. 2345/1995 (ΦΕΚ 213/Α/1995) «Οργανωµένες υπηρεσίες παροχής προστασίας από φορείς κοινωνικής πρόνοιας και άλλες διατάξεις» 32. 34. Η υποστηριζόµενη διαβίωση εξυπηρετεί το πρωταρχικό δικαίωµα για ανεξάρτητη διαβίωση κάθε ατόµου και στοχεύει, παράλληλα, στην ανάπτυξη και διατήρηση στο µέγιστο βαθµό των δεξιοτήτων και ικανοτήτων των φιλοξενουµένων στη Σ.Υ.Δ., έτσι ώστε να διαβιούν όσο το δυνατό πιο αυτόνοµα και ενεργά στο φυσικό περιβάλλον της κοινωνίας και σε χώρο διαφορετικό από τον χώρο της τυχόν εργασίας τους. Στοχεύει επίσης στην αποφυγή «περιθωριοποίησης» ή «ιδρυµατοποίησης» των Προσώπων µε Νοητική Υστέρηση (εφεξής Π.ΝΟ.Υ.) όταν το στενό οικογενειακό περιβάλλον αδυνατεί για οποιοδήποτε λόγο να υποστηρίξει την διαβίωση τους. Η διαµονή στις Σ.Υ.Δ. έχει προοπτική µακράς 29 Από τηλεφωνική επικοινωνία µε κάποιες Περιφέρειες και το Υπουργείο προκύπτουν τα ακόλουθα σε περίπτωση αλλαγής στις κτιριακές εγκαταστάσεις (προσθήκες/ µετατροπές κλινών κτλ), προηγείται εκτίµηση της αρµόδιας επιτροπής και έπειτα εκδίδεται απόφαση του Περιφερειάρχη και τροποποιείται η άδεια λειτουργίας. Στην τροποποίηση του εσωτερικού κανονισµού π.χ. αλλάζει το ωράριο ενίοτε γίνεται τροποποίηση της άδειας λειτουργίας και ενίοτε απλά επικαιροποιείται ο φάκελος. Στην αλλαγή του επιστηµονικά υπευθύνου του Κ.Α.Α. προσκοµίζονται στην αρµόδια αρχή όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά και γίνεται τροποποίηση της άδειας λειτουργίας. Στην αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος γίνεται τροποποίηση της άδειας. 30 Από επικοινωνία µε το Υπουργείο προκύπτει ότι τα εργαστήρια αυτά θα πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζονται για τα αντίστοιχα εργαστήρια των ιδιωτικών κλινικών από το Π.Δ. 247/1991 (ΦΕΚ 93/τ. Α/1991) «Ίδρυση, λειτουργία και µεταβίβαση ιδιωτικών κλινικών» και στο Παράρτηµα του Π.Δ. 517/1991 (ΦΕΚ 202/τ. Α/ 1991) «Ιδιωτικές κλινικές: Τεχνικές προδιαγραφές, ιατρ. εξοπλισµός κ.λπ.». 31 Η οποία εκδόθηκε κατ εξουσιοδότηση του άρθρου 30 παρ. 1 Ν 2072/1992 (ΦΕΚ Α 125/23.7.1992). 32 Από επικοινωνία µε κάποιες Περιφέρειες προέκυψε ότι ο τελευταίος νόµος εφαρµόζεται στις Σ.Υ.Δ. σε θέµατα που δεν ρυθµίζονται από την προαναφερθείσα Κ.Υ.Α., συµπεριλαµβανοµένης της κατωτέρω αναφερόµενης επιτροπής γνωµοδότησης και της εφαρµογής του ελέγχου της καλής λειτουργίας των Σ.Υ.Δ. από κοινωνικό σύµβουλο (ρυθµίζεται µε την υπ αριθ. Π3β/Φ.32/ΓΕΝ 31542,ΦΕΚ 577/τ Β/2002 Υ.Α.). 12
διαρκείας, ή δια βίου. Οι Σ.Υ.Δ. αποτελούν «κατοικίες» και η διαβίωση των Π.ΝΟ.Υ. σε αυτές δεν µπορεί σε καµία περίπτωση να θεωρηθεί «κλειστή περίθαλψη» ή «νοσηλεία». 35. Στην έννοια των Σ.Υ.Δ. περιλαµβάνεται το σύνολο των χώρων που διατίθενται για τη µόνιµη διαβίωση-κατοικία Π.ΝΟ.Υ. µε κατάλληλα οργανωµένη υποστήριξη εκ µέρους του φορέα ίδρυσης και λειτουργίας (εφεξής φορέας) των Σ.Υ.Δ. Τα Π.ΝΟ.Υ. είναι ειδική κατηγορία Ατόµων µε Αναπηρία (ΑµεΑ), που χαρακτηρίζονται από νοητική υστέρηση και, ενδεχοµένως, κινητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες ή δευτερογενείς ψυχικές παθήσεις και διαταραχές, και δεν µπορούν να διαβιώσουν αυτόνοµα χωρίς κατάλληλη υποστήριξη. Οι φορείς παρέχουν οργανωµένα όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες για τη διαβίωση Π.ΝΟ.Υ. σε αυτές 33. Φορείς µπορούν να είναι είτε φυσικά είτε νοµικά πρόσωπα, δηµοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, κερδοσκοπικού ή µη χαρακτήρα. Δεν µπορούν σε καµία περίπτωση να θεωρηθούν φορείς οι γονείς ή οι δικαστικοί συµπαραστάτες των Π.ΝΟ.Υ. που ενεργούν ως φυσικά πρόσωπα για τα τέκνα τους ή τα πρόσωπα υπό την δικαστική συµπαράστασή τους. 36. Η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας µίας Σ.Υ.Δ. χορηγείται στο φορέα από την εποπτεύουσα αρχή της έδρας της Σ.Υ.Δ., δηλαδή την Περιφέρεια 34, µετά από την προσκόµιση των απαραίτητων δικαιολογητικών είτε στη Δ/νση Δηµόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριµνας της οικείας Περιφερειακής Ενότητας είτε σε ΚΕΠ 35. 33 Βλέπε και άρθρο 3 της Υ.Α. υπ αριθ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ. 3394/2007 «Υποχρεώσεις Φορέα 1. Ο Φορέας οφείλει να παρέχει στους φιλοξενούµενους όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες υποστήριξης σύµφωνα µε τις αρχές του άρθρου 2 και ειδικότερα πρέπει να εξασφαλίζει: α. Υγιεινή, άνετη και ασφαλή διαµονή. Κάθε φιλοξενούµενος πρέπει να έχει το δωµάτιο του για την επίπλωση και διακόσµηση του οποίου πρέπει να έχει λόγο ο ίδιος ή ο δικαστικός συµπαραστάτης του. Σε εξαιρετικές µόνο περιπτώσεις είναι επιτρεπτή η συγκατοίκηση δύο φιλοξενουµένων σε ένα δωµάτιο. β. Υγιεινή και ισορροπηµένη διατροφή η οποία να παρασκευάζεται κατά προτίµηση µέσα στη Σ.Υ.Δ. µε συµµετοχή των φιλοξενουµένων. γ. Μέριµνα για την συνεχή ιατρική φροντίδα των φιλοξενουµένων. δ. Μέριµνα για την εισαγωγή σε νοσηλευτικό ίδρυµα οσάκις παρίσταται ανάγκη. ε. Μέριµνα για την κατάλληλη ψυχαγωγία και την συµµετοχή των φιλοξενουµένων σε κατάλληλες κοινωνικές εκδηλώσεις ανάλογα µε τις επιθυµίες του. στ. Διαρκή φροντίδα αγωγής για την αξιοποίηση και διατήρηση στο µέγιστο δυνατό βαθµό, των προσωπικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων των φιλοξενουµένων ώστε να επιτυγχάνεται ο βέλτιστος βαθµός αυτονοµίας, ανάπτυξης της προσωπικότητας και άνετης παρουσίας στο κοινωνικό περιβάλλον. ζ. Συνεπή και συνεχή συνεργασία µε τους υπεύθυνους της εργασίας κάθε φιλοξενούµενου (προστατευόµενα παραγωγικά εργαστήρια, ειδικά εργαστήρια κλπ) ώστε να επιτυγχάνεται η µεγαλύτερη δυνατή σύγκληση των εκατέρωθεν παρεµβάσεων προκειµένου να εξασφαλίζεται η συνοχή της παρεχόµενης αγωγής ή διαρκούς εκπαίδευσης, η. Μέριµνα σε συνεργασία µε τους υπεύθυνους της εργασίας κάθε φιλοξενούµενου για την ασφαλή µετάβαση και επιστροφή στον και από τον χώρο εργασίας τους. 2. Ο Φορέας οφείλει να παρέχει τις Υπηρεσίες Υποστήριξης σε συνεχή βάση. 3. Ο Φορέας υποχρεούται να ενηµερώνει τις οικογένειες ή τους δικαστικούς συµπαραστάτες των φιλοξενουµένων αναφορικά µε τη διαβίωση τους στην Σ.Υ.Δ. και να επιζητά τη συνεργασία τους». 34 Βλ. αντίστοιχα υποσηµείωση 25. 35 Η υπ αριθ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ.123218 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ Β 2686/10.11.2011), «Απλούστευση και ένταξη στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) που λειτουργούν ως Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (ΕΚΕ) διαδικασιών αρµοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης σε εκτέλεση των διατάξεων του Ν. 3844/2010 (ΦΕΚ 63/Α')». Βλ. και υποσηµείωση 24. 13
37. Η Περιφερειακή Ενότητα οφείλει να χορηγήσει την άδεια εντός µηνός 36 από την υποβολή των ανωτέρω δικαιολογητικών, εφόσον προκύπτει η συµµόρφωση του φορέα και της Σ.Υ.Δ. µε τις διατάξεις της προαναφερθείσας απόφασης. Σύµφωνα µε το άρθρο 11 παρ. 3 της ΚΥΑ περί Σ.Υ.Δ. ο φορέας οφείλει να ενηµερώνει άµεσα την Περιφέρεια για κάθε τυχόν αλλαγή των στοιχείων του φακέλου του, χωρίς ωστόσο να ορίζεται ρητά αν σε αυτή την περίπτωση τροποποιείται η σχετική άδεια. Σηµειωτέον, ότι δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο νόµο αναφορικά µε την αναθεώρηση/τροποποίηση της άδειας λειτουργίας 37. 38. Σε περίπτωση που ο φορέας προτίθεται να λειτουργήσει περισσότερες από µια Σ.Υ.Δ. οφείλει να υποβάλλει εκ νέου όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά και να λάβει νέα άδεια για κάθε νέα Σ.Υ.Δ. Δεν ορίζεται ρητά από το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο κάποια επιτροπή που θα γνωµοδοτεί για την καταλληλότητα των υποδοµών των Σ.Υ.Δ. Ωστόσο, στην πράξη συγκροτείται µε απόφαση του οικείου Περιφερειάρχη Επιτροπή γνωµοδότησης στη σύνθεση της οποίας συµπεριλαµβάνεται οπωσδήποτε ένας µηχανικός 38. 39. Οι Σ.Υ.Δ. αποτελούν κατοικίες, είναι µικρές µονάδες και ανάλογα µε τον αριθµό των φιλοξενουµένων τους χωρίζονται σε κατηγορίες 39. 36 Οι υπ αριθ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ. 3394 (ΦΕΚ Β 74/29.01.2007) και Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π.οικ.123218 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ Β 2686/10.11.2011) Όσον αφορά στις Σ.Υ.Δ. αναφέρεται σχετικά: «ΧΡΟΝΟΣ : Έως 30 ηµέρες από την περιέλευση του αιτήµατος και των τυχόν απαραίτητων δικαιολογητικών στην αρµόδια για την έκδοση της τελικής πράξης υπηρεσία(ο χρόνος δεσµεύει την εκδίδουσα την τελική πράξη υπηρεσία). Σε περίπτωση παρέλευσης άπρακτης της ανωτέρω προθεσµίας, η αίτηση του ενδιαφεροµένου εγκρίνεται σιωπηρώς και θεωρείται ότι η άδεια έχει εκδοθεί, σύµφωνα µε την παρ. 4 του άρθρου 14 του Ν. 3844/2010 (ΦΕΚ 63/Α'/3-5- 2010). Ο ενδιαφερόµενος, στην προαναφερόµενη περίπτωση της σιωπηρής έγκρισης, µπορεί να ζητήσει σχετική βεβαίωση από την αρµόδια για την έκδοση της πράξης διοικητική αρχή, σύµφωνα µε την παρ. 4 του άρθρου 10 του 3230/2004 (ΦΕΚ 44/Α'/11-2-2004)». 37 Σε επικοινωνία µε κάποιες Περιφέρειες προκύπτει ότι στην πράξη ακολουθούνται τα εξής: α) όταν υπάρχουν κτιριακές µεταβολές συντάσσεται γνωµοδότηση από επιτροπή και στη συνέχεια εκδίδεται απόφαση του Περιφερειάρχη και κατά περίπτωση είτε τροποποιείται η άδεια είτε εκδίδεται νέα άδεια, β) όταν αλλάζει ο Διευθυντής της Σ.Υ.Δ. και δεν κατονοµάζεται στην άδεια ίδρυσης και λειτουργίας τότε γίνεται επικαιροποίηση φακέλου. Αν αλλάξει ο εσωτερικός κανονισµός, τότε εκδίδεται απόφαση του Περιφερειάρχη και ενίοτε τροποποιείται η άδεια. Όταν η αλλαγή αφορά µεταβολή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος (ήτοι του φορέα), η άδεια τροποποιείται κατόπιν προσκόµισης των σχετικών µε τη µεταβίβαση εγγράφων και του ποινικού µητρώου του νέου φορέα, χωρίς κάποια άλλη διαδικασία. Επειδή πρόκειται για νέες δοµές και δεν υπάρχουν πολλές Σ.Υ.Δ., υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανά Περιφέρεια. 38 Απεστάλη από το Υπουργείο στην ΓΔΑ η µε αριθ. πρωτ. 6895/11.9.2012 επιστολή του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης προς την Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ανατολικής Αττικής, κατόπιν σχετικού ερωτήµατος της τελευταίας, µε θέµα «Διευκρινήσεις σχετικά µε τις Στέγες Υποστηριζόµενης Διαβίωσης (Σ.Υ.Δ.) Υ.Α. Αριθµ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π. οικ 3394/2007(ΦΕΚ Β/74/2007)» αναφέρεται σχετικά: «Η Απόφαση παρέχει την διακριτική ευχέρεια στις ίδιες τις Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις για τον καθορισµό της σύνθεσης της επιτροπής η οποία θα γνωµοδοτήσει για το αν πληρούνται οι προϋποθέσεις από την πλευρά του αιτούντα για την έκδοση άδειας λειτουργίας ΣΥΔ. Με δεδοµένο ότι ένα µεγάλο µέρος του ελέγχου αφορά τις προδιαγραφές των κτιρίων εξυπακούεται ότι στην γνωµοδοτική επιτροπή θα συµµετέχουν και υπάλληλοι των τεχνικών υπηρεσιών των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων», όπου µε τον όρο Απόφαση εννοεί την Υ.Α. Αριθµ. Π3β/Φ.ΓΕΝ/Γ.Π. οικ 3394/2007. Επιπλέον από: α) τηλεφωνική επικοινωνία µε το Υπουργείο και κάποιες Περιφέρειες και β) εύρεση σχετικών αποφάσεων χορήγησης άδειας ίδρυσης και λειτουργίας Σ.Υ.Δ. και αποφάσεων συγκρότησης επιτροπών γνωµοδότησης για την χορήγηση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας Σ.Υ.Δ., προκύπτει πως στην πράξη καλύπτεται το νοµοθετικό κενό και οι Επιτροπές συµπεριλαµβάνουν Μηχανικό. 39 Άρθρο 5 της σχετικής Κ.Υ.Α.: «Διακρίσεις Σ.Υ.Δ.: α σε Σ.Υ.Δ. - Διαµερίσµατα όπου διαβιούν ένας έως τέσσερις φιλοξενούµενοι. β σε Σ.Υ.Δ. - Οικοτροφεία όπου διαβιούν πέντε έως εννέα φιλοξενούµενοι. Η συστέγαση στο ίδιο κτίριο δύο ή περισσότερων ΣΥΔ-Διαµερισµάτων, δεν συνιστά Σ.Υ.Δ. - Οικοτροφείο. 14
40. Οι Σ.Υ.Δ. θα πρέπει να πληρούν συγκεκριµένες προδιαγραφές όσον αφορά τις κτιριακές εγκαταστάσεις και το προσωπικό που θα απασχολείται σε αυτές. Υπάρχει η δυνατότητα να αδειοδοτηθούν, κατ εξαίρεση, κάποιες δοµές που δεν πληρούν τους προαναφερθέντες όρους για το κτίριο και τους χώρους (άρθρα 8 και 9 της σχετικής Υ.Α.), εάν µεταξύ άλλων έχουν φιλοξενούµενους όταν άρχισε η εφαρµογή της προαναφερθείσας Υ.Α. 40 41. Η λειτουργία κάθε Σ.Υ.Δ. διέπεται από τον οικείο κανονισµό λειτουργίας, ο οποίος καθορίζει επίσης τους κανόνες συµβίωσης των φιλοξενουµένων, τα καθήκοντα του προσωπικού υποστήριξης και τις παρεχόµενες υπηρεσίες. Ο κανονισµός λειτουργίας περιλαµβάνεται µεταξύ των δικαιολογητικών για την έκδοση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας. Μετά την έναρξη λειτουργίας της Σ.Υ.Δ. οι τυχόν τροποποιήσεις αυτού υποβάλλονται στην Περιφέρεια. 42. Οι πόροι του φορέα µπορούν να προέρχονται από πολλές πηγές, όπως δωρεές, χορηγίες, εισφορές, επιχορηγήσεις έκτακτες ή τακτικές, τροφεία κ.λπ. Όσον αφορά τα τροφεία είναι δυνατή η απευθείας εκχώρηση µέρους τους στον φορέα, ως 80% του προνοιακού επιδόµατος και των εν γένει πάσης φύσεως και οποιασδήποτε µορφής βοηθηµάτων και παροχών, για συµµετοχή στην δαπάνη διαβίωσης που δικαιούται κάθε φιλοξενούµενος για όσο χρόνο διαβιεί στη Σ.Υ.Δ. 41 2. Οι Σ.Υ.Δ. - Διαµερίσµατα προορίζονται για Π.ΝΟ.Υ. µε ανεπτυγµένο βαθµό αυτονοµίας και αυτοεξυπηρέτησης και εξυπηρετούνται από ένα ή περισσότερα µέλη του Προσωπικού Υποστήριξης που αναφέρονται στον Διευθυντή. 3. Οι Σ.Υ.Δ. - Οικοτροφεία εξυπηρετούνται από τέσσερα (4) τουλάχιστον µέλη του Προσωπικού Υποστήριξης (εφ εξής "Οµάδα Υποστήριξης") από τα οποία ο ένας έχει καθήκοντα Υπεύθυνου - Συντονιστή. Ο Υπεύθυνος Συντονιστής ασκεί και αυτός τα ίδια καθήκοντα µε τα άλλα µέλη - της Οµάδας Υποστήριξης επιπλέον δε τούτων, οργανώνει και συντονίζει την διαβίωση της Σ.Υ.Δ. (οργανώνει το ωράριο των µελών - Συνεργατών της Οµάδας Υποστήριξης, διευθύνει τις συναντήσεις της Οµάδας Υποστήριξης, µεριµνά για την επικοινωνία µε τους γονείς ή δικαστικούς συµπαραστάτες, συνεργάζεται µε τον Διευθυντή). Τα µέλη και οι συνεργάτες της Οµάδας Υποστήριξης αναφέρονται στον Υπεύθυνο Συντονιστή και ο Υπεύθυνος Συντονιστής αναφέρεται στον Διευθυντή». 40 Βλ. σχετικά άρθρο 13: «1.Υφιστάµενες στέγες αυτόνοµης διαβίωσης που λειτουργούν µε νόµιµη άδεια ίδρυσης και λειτουργίας συνεχίζουν να λειτουργούν µε το ίδιο νοµοθετικό πλαίσιο. 2. Οι Φορείς, οι οποίοι ήδη κατά την δηµοσίευση της παρούσας: α. λειτουργούν και υποστηρίζουν Σ.Υ.Δ. - Π.ΝΟ.Υ., ή β. έχουν λάβει άδεια είτε από την Εποπτεύουσα Αρχή είτε από το αρµόδιο Γραφείο Πολεοδοµίας για την οικοδόµηση Σ.Υ.Δ. και έχουν ήδη προβεί σε έναρξη εργασιών ανοικοδόµησης, οφείλουν να συµµορφωθούν στην παρούσα απόφαση και να υποβάλουν αίτηση στην Εποπτεύουσα Αρχή για τη χορήγηση Άδειας εντός δώδεκα µηνών από την δηµοσίευση της παρούσας απόφασης. Στους Φορείς αυτούς δύναται να χορηγηθεί άδεια κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόµενα στα άρθρα 8 και 9 της παρούσης, υπό τις εξής προϋποθέσεις: (ι) στην περίπτωση (α) να κατοικούν ήδη κατά την δηµοσίευση της παρούσας απόφασης δύο (2) τουλάχιστον φιλοξενούµενοι σε κάθε υποστηριζόµενη από τον Φορέα Σ.Υ.Δ.- Διαµέρισµα και έξι (6) τουλάχιστον φιλοξενούµενοι σε κάθε υποστηριζόµενη από τον Φορέα Σ.Υ.Δ.- Οικοτροφείο (ιι) στην περίπτωση (β) να πληροί η ληφθείσα άδεια τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας της Σ.Υ.Δ που ίσχυαν κατά τον χρόνο χορήγηση της». 41 Βλ. άρθρο 12 της σχετικής Υ.Α.: «Πόροι του Φορέα 1.Πόροι του Φορέα µπορεί να είναι: α. Δωρεές, χορηγίες ή εισφορές, τακτικές ή έκτακτες των κατοίκων, των γονέων ή των νόµιµων εκπροσώπων τους ή τρίτων. β. Τακτικές ή έκτακτες επιχορηγήσεις ή επιδοτήσεις πάσης φύσεως από το Δηµόσιο την Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση, τους Ο.Τ.Α. α` βαθµού ή την Εκκλησία. Το ύψος των εν λόγω επιχορηγήσεων ή επιδοτήσεων πρέπει να συναρτάται από τον αριθµό των Σ.Υ.Δ. που υποστηρίζει ο Φορέας, τον αριθµό των Κατοίκων που κατοικούν σε αυτές, το επιστηµονικό, διοικητικό και λοιπό προσωπικό που απασχολεί ο Φορέας, και από το χρόνο που διαρκούν οι Υπηρεσίες Υποστήριξης σε ηµερήσια βάση για κάθε Σ.Υ.Δ. που υποστηρίζει ο Φορέας. 15
Το ύψος των τροφείων των Σ.Υ.Δ. θα καθοριστεί µε Κ.Υ.Α. η οποία δεν έχει εκδοθεί ακόµη 42. IΙΙ. ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΚΩΝ ΔΟΜΩΝ 43. Στον ακόλουθο πίνακα περιλαµβάνονται ο αριθµός των ιδιωτικών προνοιακών δοµών στην Ελληνική επικράτεια. Οι προαναφερθείσες δοµές, υπάγονται στις κατά τόπους Περιφέρειες. Σε απάντηση σε σχετικό ερώτηµα, το Υπουργείο ενηµέρωσε τη ΓΔΑ ότι δεν διαθέτει πληροφορίες σχετικά µε τον αριθµό και το είδος των δοµών αυτών ανά την χώρα. Ωστόσο, προσκοµίστηκαν τα ακόλουθα στοιχεία ύστερα από επικοινωνία της αρµόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου µε τις Περιφέρειες 43. Ιδιωτικές Προνοιακές δοµές Αριθµός Κέντρα αποθεραπείας- αποκατάστασης (Κ.Α.Α.) 51 Στέγες Υποστηριζόµενης Διαβίωσης (Σ.Υ.Δ.) 12 ΙV. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΑΙΤΗΜΑΤΟΣ ΕΞΑΙΡΕΣΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ 1. Για την εξέταση των προαναφερθέντων αιτηµάτων εξαίρεσης από τον Ν. 3919/2011, όπως αυτά έχουν υποβληθεί από το Υπουργείο, σηµειώνονται τα εξής: α) Ως προς το αίτηµα σχετικά µε τη διατήρηση του καθεστώτος προηγούµενης διοικητικής άδειας ίδρυσης και λειτουργίας των υπό εξέταση προνοιακών δοµών (καθώς και της αναθεώρησής τους), πρέπει να εκτιµηθεί εάν πληρούνται οι εξής δύο επιµέρους προϋποθέσεις του άρθρου 3 παρ. 2 του Ν. 3919/2011: α) η εξυπηρέτηση επιτακτικού λόγου δηµοσίου συµφέροντος, και β) η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας (βλ. ενότητες IV.1 και IV.2 κατωτέρω). β) Ως προς το ειδικότερο αίτηµα εξαίρεσης που αφορά στην τήρηση µιας συγκεκριµένης αναλογίας προσωπικού έναντι των φιλοξενούµενων σε προνοιακές γ. Τροφεία, παροχές ή βοηθήµατα των Ταµείων Κοινωνικής Ασφάλισης των Κατοίκων ή των γονέων τους. δ. Κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης από κοινοτικά πλαίσια στήριξης ή άλλα ευρωπαϊκά προγράµµατα για ΑµεΑ, συµπεριλαµβανοµένων των προγραµµάτων αποϊδρυµατοποίησης και επανένταξης, δεδοµένου ότι ο στόχος της παρούσης απόφασης είναι η πρόληψη της ιδρύµατα ποίησης. 2.Είναι δυνατή η εκχώρηση στον Φορέα µέρους, µέχρι 80% του προνοιακού επιδόµατος, των τροφείων καθώς και των εν γένει πάσης φύσεως και οποιασδήποτε µορφής βοηθηµάτων και παροχών, για συµµετοχή στην δαπάνη διαβίωσης που δικαιούται κάθε Κάτοικος για όσο χρόνο κατοικεί στη Σ.Υ.Δ. που υποστηρίζει ο εν λόγω Φορέας. Στην περίπτωση αυτή το εκχωρούµενο µέρος των άνω επιδοµάτων, τροφείων και εν γένει βοηθηµάτων και παροχών θα καταβάλλεται απ` ευθείας στον Φορέα». 42 Ν. 3918 (ΦΕΚ 31/τ. Α /2/3/2011) «Διαρθρωτικές Αλλαγές στο Σύστηµα Υγείας», άρθρο 46: «Στο τέλος του άρθρου 30 του ν. 2072/1992 (ΦΕΚ 25 Α`) όπως έχει αντικατασταθεί µε το άρθρο 22 του ν. 3329/2005 (ΦΕΚ 81 Α`), προστίθεται παράγραφος 5 ως εξής: "5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και Οικονοµικών, καθορίζεται το ύψος του νοσηλίου - τροφείου που καταβάλλεται στις Στέγες Υποστηριζόµενης Διαβίωσης Ατόµων µε Αναπηρία από τους Ασφαλιστικούς Οργανισµούς». 43 Βλ. και επιστολή µε αριθ. πρωτ. 7075/18.9.2012 από το Υπουργείο προς ΓΔΑ. 16
δοµές, ο εν λόγω περιορισµός δεν περιλαµβάνεται στο πεδίο εφαρµογής του άρθρου 2 του Ν. 3919/2011 (δηλ. στους περιορισµούς στην πρόσβαση και άσκηση επαγγέλµατος που προβλέπουν ρητά οι διατάξεις του εν λόγω άρθρου 2) και, εποµένως, παρέλκει η αξιολόγησή του για το σκοπό της παρούσας Γνωµοδότησης. Επισηµαίνεται, όµως, για λόγους πληρότητας, ότι σύµφωνα µε το άρθρο 16 παρ. 2 στοιχ. στ του Ν. 3844/2010 «Προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας στην Οδηγία 2006/123 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συµβουλίου σχετικά µε τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά και άλλες διατάξεις», οι Αρχές οφείλουν να εξετάσουν, εάν η ισχύουσα νοµοθεσία εξαρτά την πρόσβαση σε δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών, ή την άσκησή της, από την τήρηση σειράς προϋποθέσεων, συµπεριλαµβανοµένων τυχόν απαιτήσεων για ελάχιστο αριθµό απασχολουµένων. Και τούτο, διότι η τήρηση τέτοιων απαιτήσεων ενδέχεται να συνιστά υπέρµετρο ή/και αδικαιολόγητο περιορισµό στην πρόσβαση και άσκηση συγκεκριµένης επαγγελµατικής δραστηριότητας. Ωστόσο, εν προκειµένω, η απαίτηση τήρησης µιας συγκεκριµένης αναλογίας προσωπικού έναντι των φιλοξενούµενων στις προαναφερόµενες προνοιακές δοµές φαίνεται να συνδέεται, εκ πρώτης όψεως, άµεσα µε την εξυπηρέτηση επιτακτικών λόγων δηµοσίου συµφέροντος, καθόσον αποσκοπεί στη διασφάλιση αφενός ελάχιστων προδιαγραφών για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των φιλοξενούµενων σε αυτές, και αφετέρου ελάχιστων προϋποθέσεων για την επιτυχία της αποστολής των προνοιακών δοµών εν γένει. Οι Αρχές οφείλουν, σε κάθε περίπτωση, να εξετάσουν περαιτέρω, εάν οι συγκεκριµένες κάθε φορά απαιτήσεις που τίθενται για ελάχιστο αριθµό απασχολουµένων ανά προνοιακή δοµή δικαιολογούνται αντικειµενικά και ότι δεν συνιστούν, στην πράξη, αδικαιολόγητο ή/και υπέρµετρο περιορισµό στην πρόσβαση και άσκηση των σχετικών επαγγελµατικών δραστηριοτήτων. ΙV.1 EΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ 44. Όπως ορίζεται στο Σύνταγµα 44, ο σεβασµός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας. Το Κράτος 45 µεριµνά για την υγεία των πολιτών και εξασφαλίζει µε ειδικά µέτρα την προστασία της αναπηρίας 46. 45. Εν προκειµένω, η διατήρηση της προηγούµενης διοικητικής άδειας ίδρυσης και λειτουργίας των προνοιακών µονάδων συνιστά περιορισµό του άρθρου 3 του Ν. 3919/2011. Ωστόσο, λαµβάνοντας υπόψη τις ως άνω επιταγές του Συντάγµατος και την ιδιαίτερη αποστολή που έχει ανατεθεί στο Κράτος για την προαγωγή τους, η διατήρηση του καθεστώτος προηγούµενης διοικητικής άδειας για τις υπό εξέταση προνοιακές δοµές εξυπηρετεί επιτακτικούς λόγους δηµοσίου 44 Άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγµατος. 45 Σύµφωνα µε την παρ. 1 του άρθρου 102 του Συντάγµατος, ο νοµοθέτης δύναται να αναθέτει σε οργανισµούς τοπικής αυτοδιοικήσεως την άσκηση αρµοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του Κράτους, βλ. ΣΤΕ 652/2010, 1022/2003, 3415/2001, 3440-4/1998. Συνεπώς, τόσο η ανάθεση της αρµοδιότητας χορήγησης προηγούµενης διοικητικής άδειας στις αρµόδιες αρχές της περιφερειακής ενότητας όσο και η ανάθεση της αρµοδιότητας εποπτείας σε αυτές είναι σύµφωνες µε το Σύνταγµα. 46 Άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγµατος. 17
συµφέροντος 47, όπως η προστασία της δηµόσιας υγείας τόσο στην περίπτωση παροχής υπηρεσιών στα Άτοµα µε Αναπηρία, χρονίως πάσχοντα ή µη, όσο και στα άτοµα χωρίς αναπηρία καθώς επίσης και η προστασία των αποδεκτών των υπηρεσιών µε την παροχή ιατρικής φροντίδας, περίθαλψης και ασφαλούς διαµονής. 46. Η διατήρηση της προηγούµενης διοικητικής άδειας εξυπηρετεί, επίσης, την εφαρµογή στόχων κοινωνικής πολιτικής µέσω της προστασίας των ατόµων µε αναπηρία. Η προάσπιση του κοινωνικού κράτους δικαίου τελεί υπό την εγγύηση του Κράτους 48. Υπό την εγγύηση του Κράτους τελεί και το δικαίωµα των ατόµων µε αναπηρία να απολαµβάνουν µέτρα που εξασφαλίζουν την αυτονοµία, την επαγγελµατική ένταξη και τη συµµετοχή τους στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της Χώρας 49. Συγκεκριµένα, µε την παροχή επαγγελµατικής κατάρτισης, µε την ενηµέρωση και την ψυχαγωγία που δύνανται να προσφέρουν τα Κ.Α.Α. εξασφαλίζεται αυτονοµία στα άτοµα µε αναπηρία και τους δίνεται η δυνατότητα κοινωνικοποίησης 50. Όσον αφορά στις Σ.Υ.Δ., η λειτουργία τους εξυπηρετεί το δικαίωµα των φιλοξενουµένων τους για ανεξάρτητη διαβίωση και προάγει τις προσωπικές τους δεξιότητες µε σκοπό την ενίσχυση της αυτονοµίας τους και την αποφυγή της περιθωριοποίησης που επέρχεται λόγω της αδυναµίας του οικογενειακού τους περιβάλλοντος να τους παρέχει ανάλογες υπηρεσίες. 47. Συµπερασµατικά, κρίνεται ότι για όλες τις προαναφερόµενες προνοιακές δοµές συντρέχουν, καταρχήν, επιτακτικοί λόγοι δηµοσίου συµφέροντος που δικαιολογούν τη διατήρηση του καθεστώτος προηγούµενης διοικητικής άδειας. ΙV.2 ΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ 48. Η αρχή της αναλογικότητας είναι συνταγµατικά κατοχυρωµένη (άρθρο 25 1 Σ και ΕΣΔΑ). Η εν λόγω αρχή διέπει την πρόσφατη νοµολογία των Δικαστηρίων (εθνικών και ευρωπαϊκών, ακυρωτικών και ουσίας), καθώς και των ανεξάρτητων αρχών, και έχει ιδιαίτερη σηµασία στο σύστηµα προστασίας των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Θέτει τα ακραία όρια ως προς τους νοµοθετικούς περιορισµούς των συνταγµατικών θεµελιωδών δικαιωµάτων και επιτάσσει ότι µεταξύ του νόµιµου σκοπού που επιδιώκει ένας περιορισµός του δικαιώµατος και του συγκεκριµένου 47 Βλ. και Ν. 3844/2010, βάσει του οποίου εκδόθηκε η σχετική παραπάνω ΚΥΑ Π3β/2011 /Φ.ΓΕΝ. Γ.Π.οικ. 123218 ΦΕΚ Β 2686 2011 που εφαρµόζεται στα Κ.Α.Α. Στο άρθρο 2 παρ. 8 του ανωτέρω Ν. 3844/2010, ορίζονται ως επιτακτικοί λόγοι δηµοσίου συµφέροντος «οι λόγοι που αναγνωρίζονται ως τέτοιοι στη νοµολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, και ιδίως: η δηµόσια τάξη, η δηµόσια ασφάλεια, η δηµόσια υγεία, η προστασία της χρηµατοοικονοµικής ισορροπίας του συστήµατος κοινωνικών ασφαλίσεων, η προστασία των καταναλωτών, των αποδεκτών υπηρεσιών και των εργαζοµένων, η δικαιοσύνη των εµπορικών συναλλαγών, η καταπολέµηση της απάτης, η προστασία του περιβάλλοντος, συµπεριλαµβανοµένου και του αστικού περιβάλλοντος, η υγεία των ζώων, η διανοητική ιδιοκτησία, η διατήρηση της εθνικής ιστορικής και καλλιτεχνικής κληρονοµιάς, οι στόχοι κοινωνικής πολιτικής και οι στόχοι πολιτιστικής πολιτικής». 48 Άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγµατος. 49 Άρθρο 21 παρ. 6 του Συντάγµατος. 50 Σηµειώνεται ότι παρόλο που δεν υπάρχει ρητή νοµοθετική πρόβλεψη, προέκυψε κατόπιν έρευνας της ΓΔΑ ότι τα Κ Α-Α είναι τόσο κερδοσκοπικού όσο και µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. 18
περιορισµού πρέπει να υπάρχει εύλογη σχέση 51. Σύµφωνα µε πάγια νοµολογία, «κατά το άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγµατος, όπως τούτο ισχύει µετά την αντικατάσταση του κατά την αναθεώρηση του Συντάγµατος 1975 µε το από 6/17 Απριλίου 2001 Ψήφισµα της Ζ` Αναθεωρητικής Βουλής, "Τα δικαιώµατα του ανθρώπου ως ατόµου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την προστασία του κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεµπόδιστη και αποτελεσµατική άσκηση τους. Οι κάθε είδους περιορισµοί που µπορούν κατά το Σύνταγµα να επιβληθούν στα δικαιώµατα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγµα είτε από το νόµο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας". Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι αποδέκτης της επιταγής για σεβασµό της αρχής της αναλογικότητας είναι ο κοινός νοµοθέτης, που θεσπίζει περιορισµό ατοµικών δικαιωµάτων σύµφωνα µε συνταγµατική επιφύλαξη υπέρ του νόµου, την οποία και υλοποιεί, όχι δε και ο δικαστής, ο οποίος, απλώς οφείλει να ελέγχει αν η αρχή αυτή έχει τηρηθεί και, σε αρνητική περίπτωση, να αρνείται την εφαρµογή του νόµου ως αντισυνταγµατικού. Η εν λόγω δε αρχή, η οποία κατατείνει στην εκλογίκευση των επαχθών παρεµβάσεων της κρατικής εξουσίας στα ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα του ανθρώπου και πολίτη, παραβιάζεται όταν η συγκεκριµένη κρατική παρέµβαση δεν είναι α) πρόσφορη για την επίτευξη του σκοπού που επιδιώκεται µε αυτήν, β) αναγκαία για την επίτευξη του εν λόγω σκοπού, µε την έννοια ότι το αυτό αποτέλεσµα δεν µπορεί να επιτευχθεί µε ένα ανώδυνο ή ηπιότερο µέσο, και γ) αναλογική εν στενή εννοία, δηλαδή να τελεί σε εσωτερική αλληλουχία προς τον επιδιωκόµενο σκοπό, ώστε η αναµενόµενη ωφέλεια να µην είναι ποιοτικά και ποσοτικά κατώτερη από τη βλάβη που προκαλείται» 52. Δηλαδή, σύµφωνα µε την αρχής της αναλογικότητας ελέγχεται α) η καταλληλότητα του περιορισµού να επιφέρει το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα, β) ο αναγκαίος χαρακτήρας του (εάν είναι ο λιγότερο επαχθής για τον θιγόµενο αποδέκτη του µέτρου), και γ) η συνάφεια και εύλογη σχέση µεταξύ του µέτρου και του επιδιωκόµενου σκοπού (δεν πρέπει να συνεπάγεται περισσότερα µειονεκτήµατα για τα δικαιώµατα του πολίτη, παρά πλεονεκτήµατα για τα συνταγµατικά συµφέροντα, στην προστασία των οποίων αποβλέπει). Συναφώς, όλα τα µέσα ασκήσεως της κρατικής εξουσίας, ο νόµος, η 51 Πρβλ. Γ. Βασιλακάκη, Η αρχή της αναλογικότητας. O αναιρετικός έλεγχος της εφαρµογής της από τον Άρειο Πάγο επί χρηµατικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης, ΝοµΧρ, Ιούλ. Αύγ. 2008, τεύχος 50 µε παραποµπή σε Δαγτόγλου, Ατοµικά Δικαιώµατα, τ. Α, σελ. 176 επόµ., του ιδίου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 4η έκδοση, σελ. 184, Στ. Ματθία, ΕλλΔνη 2006, 2. 52 Βλ. Ολ. ΑΠ 6/2011, καθώς και ΑΠ Ολ.6/2009, 27/2008, 43/2005, ΑΠ 71/2011 κ.α. Βλ. επίσης ΣτΕ (Ολ) 990/2004: «12. Επειδή, η αρχή της αναλογικότητας, απορρέουσα από την έννοια και τους θεσµούς του κράτους δικαίου, καθιερώνεται ήδη ρητώς από το Σύνταγµα (άρθρ. 25 παρ. 1) και συγκαταλέγεται, κατά την πάγια νοµολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, µεταξύ των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου. Σύµφωνα µε την αρχή αυτή, οι επιβαλλόµενοι από τον κοινό νοµοθέτη και τη διοίκηση περιορισµοί εις την άσκηση των ατοµικών δικαιωµάτων πρέπει να είναι µόνον οι αναγκαίοι και να συνάπτονται προς τον υπό του νόµου επιδιωκόµενο σκοπό. Ενα µέτρο που προβλέπεται από διάταξη νόµου ως κύρωση για παράβαση διατάξεως, τότε µόνο αντίκειται στην αρχή της αναλογικότητος, όταν από το είδος του ή τη φύση του είναι προδήλως ακατάλληλο για την επίτευξη του επιδιωκοµένου σκοπού ή όταν οι δυσµενείς συνέπειες του µέτρου τελούν σε προφανή δυσαναλογία ή υπερακοντίζουν τον επιδιωκόµενο σκοπό», καθλως και ΣτΕ 105/2011, 956/2009, 4182/2005. 19
δικαστική απόφαση και η διοικητική πράξη, πρέπει να πληρούν τα τρία κριτήρια της αρχής της αναλογικότητας 53. 49. Εν προκειµένω, η αρχή της αναλογικότητας θα εξετασθεί, κατωτέρω αναλυτικά, σε σχέση µε το καθεστώς της προηγούµενης αδειοδότησης, τόσο κατά το στάδιο των άδειων ίδρυσης και λειτουργίας, όσο και κατά την αναθεώρηση της τελευταίας. ΙV.2.1. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ - ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΙV.2.1.Α. Άδειες ίδρυσης και λειτουργίας Κ.Α.Α. 50. Με το διοικητικό έλεγχο, τόσο κατά τη χορήγηση της άδειας ίδρυσης, όσο και κατά τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας των Κ.Α.Α. (Κ.Α.Α. Κλειστής Νοσηλείας, Κ.Α.Α. Ηµερήσιας Νοσηλείας, Ελάχιστη Μονάδα Ιατρικής Αποκατάστασης και Κέντρα Διηµέρευσης-Ηµερήσιας Φροντίδας), εξασφαλίζονται οι προβλεπόµενες προϋποθέσεις, προκειµένου οι µονάδες να είναι σε θέση να προσφέρουν κατάλληλη και επαρκή φροντίδα στα άτοµα, τα οποία περιθάλπουν και να επιτελούν το στόχο τους. Η εφαρµοζόµενη διαδικασία αδειοδότησης εξασφαλίζει, µεταξύ άλλων, την τήρηση ελάχιστων κτιριακών προδιαγραφών ήδη κατά το χρόνο έναρξης της λειτουργίας των εν λόγω προνοιακών δοµών, χωρίς τις οποίες θα τίθεντο σε κίνδυνο η υγεία και η ασφάλεια των αποδεκτών των υπηρεσιών. 51. Ο πρώτος διοικητικός έλεγχος πραγµατοποιείται από τη Δ/νση Δηµόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριµνας της οικείας Περιφέρειας 54, κατόπιν αυτοψίας των 53 ΑΠ 45/2005. 54 Συγκεκριµένα, οι αρµοδιότητες της Δ/νσης Πρόνοιας της οικείας Νοµαρχιακής αυτοδιοίκησης ασκούνται πλέον από τις Διευθύνσεις Δηµόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριµνας της οικείας Περιφέρειας, οι οποίες συστάθηκαν µε τους Εσωτερικούς Οργανισµούς Οργάνωσης και Λειτουργίας των Περιφερειών, βλ. Π.Δ. 129/2010, (ΦΕΚ 222/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Π.Δ. 130/2010 (ΦΕΚ 223/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Π.Δ. 131/2010 (ΦΕΚ 224/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, Π.Δ. 132/2010 (ΦΕΚ 225/Α 27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, Π.Δ. 133/2010 (ΦΕΚ 226/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Π.Δ. 137/2010 (ΦΕΚ 230/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, Π.Δ. 140/2010 (ΦΕΚ 233/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, Π.Δ. 144/2010 (ΦΕΚ 237/Α /27.12.2010)- ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ -ΘΡΑΚΗΣ, Π.Δ.145/2010 (ΦΕΚ. 238/Α 27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (βλ. και ΥΑ 44403/2011,ΦΕΚ 2494/Β/2011), Π.Δ. 146/2010 (ΦΕΚ 239/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Π.Δ. 147/2010 (ΦΕΚ. 240/Α /27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ, Π.Δ. 148/2010 (ΦΕΚ 241/Α 27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Της ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ Π.Δ. 149/2010 (ΦΕΚ 242/Α 27.12.2010)-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ. Βλ. σχετ. και υπ αριθ. πρωτ. 5241 (008)/10-2-2011 έγγραφο του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Γενική Δ/νση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Δ/νση Οργάνωσης και Λειτουργίας ΟΤΑ, Τµήµα Οργάνωσης και Λειτουργίας ΟΤΑ, προς το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δ/νση Προστασίας Οικογένειας, το οποίο µας διαβιβάστηκε από το τελευταίο, και αναφέρει ότι «Με τους εσωτερικούς οργανισµούς Οργάνωσης και Λειτουργίας των Περιφερειών συστήνονται διευθύνσεις Δηµόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριµνας στις Περιφερειακές Ενότητες, στις αρµοδιότητες των οποίων ανήκουν, µεταξύ άλλων, αρµοδιότητες προνοιακού χαρακτήρα που αφορούν την οικογένεια, το παιδί, τους ηλικιωµένους, άτοµα µε αναπηρίες και ευπαθείς πληθυσµιακές οµάδες, καθώς και αρµοδιότητες που ανάγονται στην κοινωνική και οικονοµική στήριξη ευπαθών οµάδων του πληθυσµού, στη διεξαγωγή ερευνών για την πρόληψη και την αντιµετώπιση προβληµάτων που σχετίζονται µε τη λειτουργία της κοινωνίας και τέλος σε θέµατα που αφορούν την ενίσχυση και την προαγωγή του αθλητισµού και του πολιτισµού. Σηµειώνεται ότι η απαρίθµηση των αρµοδιοτήτων των οικείων οργανικών µονάδων 20