Τ Ρ Ι Μ Η Ν Η Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Η Σ Ο Λ Σ Α

Τ Ρ Ι Μ Η Ν Η Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Η Σ Ο Λ Σ Α «Ελιές και λάδι» έργο του Μίλτη Παρασκευαΐδη ΕΤΟΣ ΙΖ ΤΕΥΧΟΣ 71ο ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΛΕΣΒΙΑΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ, ΟΔΟΣ ΚΙΑΦΑΣ 9, 10678 ΑΘΗΝΑ

Το Μνημόνιο έκοψε και την ατέλεια Είναι γνωστό ότι η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (ΟΛΣΑ) και τα μέλη της, τους τελευταίους μήνες με ψηφίσματα και συντονισμένες ενέργειες εναντίον της απόφασης των ΕΛΤΑ να καταργήσει την ατέλεια στην αποστολή των περιοδικών και των εφημερίδων των πολιτιστικών συλλόγων, υποχρέωσε τα ΕΛΤΑ να μειώσει σημαντικά το κόστος αποστολής, χωρίς όμως να φθάσει στα προηγούμενα δεδομένα της ατελούς διακίνησης των εντύπων μας. Τούτο επιβαρύνει μ' ένα επιπλέον λειτουργικό κόστος την ΟΛΣΑ, τη στιγμή μάλιστα που ξεκινήσαμε την οικοδόμηση του παλλεσβιακού πνευματικού κέντρου, για να πάρει σάρκα και οστά το όνειρο του Μίλτη. Πρέπει όμως να γνωρίζετε ότι την άρση της ατέλειας στον τομέα του Πολιτισμού, την επέβαλε η βάρβαρη δημοσιονομική πολιτική του Μνημονίου και του Μεσοπροθέσμου, και του νέου συστήματος τεχνοκρατικής διακυβέρνησης. Την πολιτική αυτή δεν την επιλέξαμε και σκοπό έχει να εκμηδενίσει και να εξαθλιώσει οικονομικά τους πολίτες και να τους φτάσει σε τέτοιο επίπεδο ασυνειδησίας και χυδαιότητας και ακόμα μεγαλύτερου απομονωτισμού, ώστε με μεγάλη ευκολία ο ένας να στρέφεται εναντίον του άλλου και στην καλύτερη περίπτωση να αδιαφορεί, αφού δεν θα διαθέτει την ελάχιστη ικμάδα πολιτισμού και ανθρωπιάς. Ζητάμε την βοήθεια του καθενός σας-υλική και ηθική- για να συνεχίσουμε την έκδοση του περιοδικού μας, με αξιοπρέπεια, διότι μόνο με αυτές τις αξίες μπορούμε να αποτρέψουμε την σχεδιαζόμενη απομόνωση και να διατηρήσουμε αισθήματα αλληλεγγύης και συντροφικότητας στις σχέσεις μας. Η συντακτική επιτροπή

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα! Ξεκινήσαμε...3! Mater Dolorosa (Η Μητέρα του πόνου)...4! Παλλεσβιακό Πνευματικό Κέντρο...6! Ο Μίλτης ως Φωτογράφος... 8! Αφιέρωμα στο Βασίλη Πλάτανο...9! Ξαναλειτούργησε επιτέλους το Μουσείο Ερεσού...12! Λεσβιακό βιβλίο-νέες εκδόσεις...16! Βιβλιοπαρουσιάσεις...17! Λέσβος και Θέατρο...20! Ξεφυλλίζοντας Λεσβιακά έντυπα...21! Οι φορείς του νησιού μας ενημερώνουν...23! Ελεύθερες Πολιτιστικές Παρεμβάσεις...25! Σημαντική και χρήσιμη ημερίδα στη Βατούσα...27! Δραστηριότητες της ΟΛΣΑ... 29! Φωτογραφήματα...31 Εξώφυλλο: «Ελιές και λάδι» έργο του Μίλτη Παρασκευαΐδη «η Λέσβος μας» Εκδότης: ΤΣΑΚΙΡΕΛΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Εμ. Μπενάκη 30, 106 78 ΑΘΗΝΑ Τηλ.: 210 3833483 - Fax: 210 3830974 e-mail: christodoulos_tsakirellis@yahoo.gr Ιδιοκτήτης: Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΟΛΣΑ Κιάφας 9, 106 78 ΑΘΗΝΑ Τηλ./Fax: 210 3847016 www.lesvos-olsa.gr e-mail: lesvos.olsa@gmail.com ο ΕΤΟΣ ΙΖ ΤΕΥΧΟΣ 71 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 Τιμή : 1 Διανέμεται δωρεάν ISSN 1106-4129 Υπεύθυνος κατά το νόμο: ΤΣΑΚΙΡΕΛΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ, πρόεδρος ΟΛΣΑ Εμβάσματα-Επιταγές, για την ενίσχυση της έκδοσης του περιοδικού, στη διεύθυνση της Ομοσπονδίας Παραλήπτες: Γιάννης Μαντάς - Τσακιρέλλης Χριστόδουλος ΔΙΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βακάλης Νεκτάριος politistikosnaftilos@yahoo.gr, Ζάνταλης Στράτος strazan@yahoo.gr, Παπουτσής Μανόλης empap@ath.forthnet.gr Παπουτσή Μαρία math55@otenet.gr Τσάκος Κώστας kostsakos@yahoo.gr Δεν είναι απαραίτητο οι απόψεις των αρθρογράφων να εκφράζουν απόλυτα τις θέσεις της Ομοσπονδίας και του περιοδικού μας. Άρθρα ανυπόγραφα δε θα δημοσιεύονται. Ατελιέ - Σελιδοποίηση: ΓΙΑΜΑΡΕΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ Ορφανίδου 4, 111 41 Αθήνα Τηλ.: 210 2016688, Fax: 210 2019735 e-mail: stathis@hol.gr Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία NON STOP PRINTING LTD Αίμονος 71 & Κρέοντος Ακαδημία Πλάτωνος, 104 42 Αθήνα Τηλ.: 210 5144445 Ξεκινήσαμε... Ήταν ένας μακρύς δρόμος, με πολλές αγωνίες και αγώνες. Φαίνεται πως πλησιάζουμε στο τέρμα. Ηδη το παλιό κτίσμα, το σπίτι του ευεργέτη μας Μίλτη Παρασκευαΐδη δεν υπάρχει πια. Από το παλιό κτίσμα αφαιρέσαμε την εξώπορτα του σπιτιού του, να την χρησιμοποιήσουμε, αργότερα, κατάλληλα. Ξεκινήσαμε την υλοποίηση του μεγάλου οράματος. Λίγοι στην αρχή πίστεψαν ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Άλλοι έβλεπαν ότι ο στόχος μας είναι αδύνατον να επιτευχθεί, ότι ήταν ουτοπία. Όλα αυτά τα χρόνια η ΟΛΣΑ μαζί με τους συλλόγους μας, την επιτροπή πρωτοβουλίας, όλους τους φορείς, αγωνίστηκε σκληρά, χτύπησε πόρτες, άλλοτε τις βρήκε ανοιχτές, άλλοτε όχι. Νοιώθουμε βαθειά ευγνωμοσύνη και δεν θα ξεχάσουμε ποτέ όσους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μας βοήθησαν. Η ΟΛΣΑ σύντομα θα τιμήσει ανάλογα όσους στάθηκαν και θα σταθούν δίπλα μας. Θα ενημερωθείτε από τα μέσα ενημέρωσης, τα έντυπα των συλλόγων και το διαδίκτυο, για την ημέρα που θα βάλουμε το θεμέλιο λίθο στο Πνευματικό μας Κέντρο. Είσαστε όλοι προσκεκλημένοι. Θέλουμε να δώσουμε πανηγυρικό χαρακτήρα στην έναρξη των οικοδομικών εργασιών. Γι' αυτό θεωρούμε ότι θα πρέπει να προηγηθεί μια συνέντευξη σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, με παρόντες την Επιτροπή Πρωτοβουλίας, τους δημοσιογράφους μας, τους καλλιτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους από τη Λέσβο, τους συλλόγους μας, τους επιχειρηματίες, όλους Σας. Θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα ελπίδας και αισιοδοξίας: κάποιοι που πίστεψαν ότι μπορούν να τα καταφέρουν, δημιουργούν μέσα στην πιο δύσκολη περίοδο των τελευταίων χρόνων, μέσα στην μεγαλύτερη οικονομική κρίση ΜΙΑ ΣΤΕΓΗ ΓΙΑ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ. ΜΙΑ ΣΤΕΓΗ ΧΡΗΣΙΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ, ΑΝΟΙΧΤΗ ΔΙΑΠΛΑΤΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ, ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ. Θέλουμε να στείλουμε στους συμπατριώτες μας και σ' όλο τον κόσμο το μήνυμα ότι είμαστε εδώ και μπορούμε ακόμα και σήμερα, δουλεύοντας οι Ελληνες ενωμένοι και πολύ σκληρά, να κάνουμε θαύματα, να ξαναβρούμε τις αρχές και τις αξίες μας, απ' τις οποίες απομακρυνθήκαμε τα τελευταία χρόνια. Απευθυνόμαστε σ' όλους τους συμπατριώτες μας δημοσιογράφους και τους παρακαλούμε να είναι όλοι παρόντες, να διαθέσουν λίγο από το χρόνο τους για να προβάλουν και να στηρίξουν κατάλληλα την μεγάλη αυτή στιγμή για τη Λέσβο. Είναι μια πραγματική είδηση, πολύ σημαντική για τη χώρα μας και το νησί μας. Θα πρέπει να προβληθεί κατάλληλα από τα ΜΜΕ, τους συλλόγους, το διαδίκτυο και να φθάσει σ' όλο τον κόσμο. Απευθυνόμαστε σε όλους σας και ζητάμε να αγκαλιάσετε την προσπάθεια που με πολύ μόχθο η ΟΛΣΑ φέρνει προς το τέλος. Να γίνει πράξη το όραμα του Μίλτη, που σίγουρα μας παρακολουθεί και χαμογελά με ικανοποίηση, μ' αυτό το όλο αγάπη για τον κόσμο χαμόγελό του. Το έργο αυτό ανήκει σε όλους. Για να αποπερατωθεί θα χρειασθεί, όπως έχουμε και άλλες φορές τονίσει, το λίγο των πολλών και πολύ των λίγων. το Δ.Σ. της ΟΛΣΑ 3

4 Mater Dolorosa (Η Μητέρα του πόνου) Έργο του ζακυνθινού ζωγράφου και αγιογράφου Νικολάου Καντούνη (1768-1834)

MATER DOLOROSA ψαλμός 2ος Εις μνήμην Έτριζε ξύλινο αποχαιρετισμό η αυλόπορτα και η ελιά σκαρφαλωμένη στο μαντρότοιχο να σε ξεπροβοδίζει Γυμνά τα δέντρα φυλλορρόησαν στο πέρασμά σου Τώρα η θύμηση θα δένει τους καρπούς. Η βυσσινιά ο τίλιος η αμυγδαλιά μοιρολογούν τα πάθη σου με τον αέρα. Μόνο η μαγιάτικη παραπονιέται στο χειμώνα. Δεν έχει άνθια να στολίσει τον απόπλου σου Βιάστηκε η έγνοια να του ετοιμάσει την υποδοχή Σύκα ξερά φασκόμηλο και αγάπη. Σοφρά στρωμένο από μεταξωτά της προσφυγιάς. Κάλεσμα με καμπάνα της Περγάμου. Θεραπαινίδα και στον άδη θα προσμένεις Πώς τρέχεις έτσι με τα πληγωμένα πόδια σου. Τινάζει ψίχουλα η φροντίδα στη διαδρομή. Μήτε πουλιά του Σκοτεινού δεν σε προφταίνουν Κάνε μια στάση στον Αχέροντα να δροσιστείς. Τα ροζιασμένα χέρια να ξεπλύνεις. Στάζουν την πίκρα του καπνόφυλλου απ' τα Τσαγίρια. Λάσπες με τόσα χρόνια στο λιoμάζωμα. Άραγε είναι χλοερό το ακατάληπτο; Βγαίνουν αγκάθια στους ασφόδελους να βοτανίζεις; Ράφτρες χρειάζονται να ράβεις τους λησμονημένους; Ζήτα κρυφά μια δαχτυλήθρα μην πληγώνεσαι Στον πάνω κόσμο η αυλή σου ορφανή. Οι ασβεστωμένες γλάστρες σκορπισμένες. Δάκρυα στάζει η βρύση απ' τον κρουνό της. Μεσ' στον μπαχτσέ θυμιάζει δεντρολίβανο Κάπου έχεις κρύψει σπόρο για την άνοιξη του δυόσμου του βασιλικού της ματζουράνας Λενέτα Στράνη 5

6 Παλλεσβιακό Πνευματικό Κέντρο Mια στέγη για τον πολιτισμό Στο απόγειο της οικονομικής κρίσης, τη στιγμή που το οικοδόμημα της ελληνικής πολιτείας κλυδωνίζεται συθέμελα από ωστικά κύματα αλλεπάλληλων κοινωνικοπολιτικών σεισμικών δονήσεων εντός και εκτός της χώρας, κι ενώ τα γκρίζα σύννεφα στον ελληνικό ουρανό προμηνύουν ένα ιδιαίτερα χαμηλό βαρομετρικό για τον επερχόμενο κοινωνικό χειμώνα, η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής πήρε την απόφαση να συνεχίσει. Τόλμησε να θέσει σε εφαρμογή το ωραιότερο όνειρο που είχε ποτέ: Την οικοδόμηση του Παλλεσβιακού Πνευματικού Κέντρου. Το γνωρίζαμε όλοι μας εδώ και χρόνια. Αρκετοί το θεώρησαν ουτοπία. Κάποιοι το πίστεψαν και προσπάθησαν. Αλησμόνητη θα μείνει στη μνήμη μας η πρώτη συγκέντρωση στο σπίτι της φιλόξενης οικογένειας του Στρατή και της Βιβής Παττακού, οι οποίοι άνοιξαν διάπλατα την πόρτα της ψυχής τους, υποδέχτηκαν αυτό το όνειρο, και στάθηκαν αρωγοί και συμπαραστάτες του. Ακολούθησαν έπειτα γενναιόδωρες προσφορές και άλλων Λέσβιων, συστήθηκε Επιτροπή Πρωτοβουλίας, και ο αγώνας ξεκίνησε. Άλλοι πρόσφεραν χρήματα απ' το περίσσευμα ή το υστέρημά τους, άλλοι υποσχέθηκαν προσωπική εργασία ή οικοδομικά υλικά, άλλοι στήριξαν ηθικά και εμψύχωσαν την προσπάθεια. Η κάθε βοήθεια το ίδιο σημαντική και απαραίτητη. Με πραγματικό μόχθο, οι άνθρωποι της Ομοσπονδίας εργάστηκαν νυχθημερόν, όλα αυτά τα χρόνια, για τον συγκεκριμένο σκοπό. Επί σειρά ετών, διοργάνωναν και πραγματοποιούσαν, κάθε Αύγουστο στη Λέσβο συναυλίες, τα έσοδα των οποίων συγκεντρώνονταν με ευλάβεια για την ανέγερση του κτιρίου πολιτισμού. Η Νομαρχία του νησιού, κατανοώντας τις προσπάθειες, συνεργάστηκε μαζί τους και συνέδραμε οικονομικά. Και πρέπει να παραδεχτούμε, προς τιμήν του Διοικητικού Συμβουλίου και όλων των μελών, ότι ουδέποτε έγινε έκπτωση στην ποιότητα. Συνειδητοποίησαν πως όταν υπηρετείς πολιτιστικά ιδεώδη, τα μέσα που χρησιμοποιείς επιβάλλεται να είναι ανάλογα. Καταξιωμένοι Έλληνες καλλιτέχνες όπως ο της Λενέτας Στράνη Μανώλης Μητσιάς, ο Πέτρος Πανδής, η Μαρία Φαραντούρη, ο Βασίλης Παπακωσταντίνου, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Λίνος Κόκοτος, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, η Γιώτα Νέγκα, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, η Βασιλική Λαβίνα, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Γιάννης Κότσιρας, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Δημήτρης Μητροπάνος, άλλοτε στο μεγάλο γήπεδο της πόλης, άλλοτε στον ιστορικό χώρο του Κάστρου, κάποια φορά και στην Καλλονή, ψυχαγωγούσαν με την κυριολεξία του όρου το πρόθυμο λεσβιακό κοινό. Η Ομοσπονδία παράλληλα με τον αγώνα που έδινε για το πολυπόθητο Πνευματικό Κέντρο, δεν εγκατέλειψε, όλο αυτό το χρονικό διάστημα, κανέναν απ' τους τομείς που την αφορούσαν. Ασχολήθηκε με τα μεγάλα προβλήματα του νησιού, συμμετείχε σε συνέδρια, έκανε προτάσεις, συνεργαζόταν με τους πολιτιστικούς συλλόγους, διοργάνωνε ή έδινε το παρόν σε εικαστικές εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, συζητήσεις προβληματισμού, ή οποιαδήποτε άλλη εκδήλωση που έκρινε ότι προάγει τα μέλη της και τον τόπο. Με ποιο τρόπο, όμως, θα αξιοποιούσε τη σημαντική δωρεά που έφτασε στους κόλπους της από τον αείμνηστο Λέσβιο, ξεχωριστό άνθρωπο των γραμμάτων και της τέχνης, Μίλτη Παρασκευαΐδη, αυτό αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα. Εξαρχής οι δυσκολίες φαίνονταν ανυπέρβλητες. Πρώτον, η αγωνία για το πώς θα μπορούσε να συγκεντρώσει το υπέρογκο, για τα δικά της δεδομένα, χρηματικό ποσό που απαιτούσε η ανέγερση ενός πενταόροφου κτιρίου. Στη συνέχεια η καθυστέρηση της όλης διαδικασίας, εξαιτίας της αναστολής εργασιών, λόγω ανάπλασης της περιοχής μεταξύ γηπέδου Παναθηναϊκού και αμερικανικής πρεσβείας όπου βρίσκεται και το συγκεκριμένο οικόπεδο της δωρεάς. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, σήμερα να απειλεί την ισορροπία της χώρας, έρπουσα ως γνωστό εδώ και καιρό, μια απ' τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις. Πολλοί είναι εκείνοι που θα αναρωτηθούν, εύλογα: Καλά, μπροστά σε τόσο μεγάλα αδιέξοδα και μέσα σε θολή ατμόσφαιρα, δηλητηριασμένη από πάσης φύσεως ανασφάλειες, απογοήτευση και φοβίες, υπάρχει η δυνατότητα να οικοδομούνται κτίρια; Μα και βέβαια, τους απαντά η Ομοσπονδία, όταν αυτά τα κτίρια, μάλιστα, πρόκειται να στεγάσουν κομμάτια του πολιτισμού. Εμείς οι Έλληνες οι κατά τα άλλα χαρισματικοί, όπως προσυπογράφουν, άλλωστε, και οι περισσότεροι απ' τους παρατηρητές μας, αδυνατούμε να ομονοήσουμε, δυστυχώς, μεταξύ μας, ακόμη και στο παραμικρό. Η ζωτικότητα που ξεχειλίζει απ' το μεσογειακό μας φλέγμα, και ο οίστρος δημιουργίας που μας καταλαμβάνει, συνωμοτούν με τον εγωκεντρικό μας χαρακτήρα, ώστε να δίνουμε την εντύπωση μιας κοινωνίας σε πλήρη ανωριμότητα. Μειονέκτημα που ενδεχομένως οφείλεται στην παθογένεια της ελληνικής οικογένειας, στο έλλειμμα ουσιαστικής εκπαίδευσης και παιδείας, και

η Λέσβος μας πολλά άλλα, τα οποία μας δημιουργούν την τάση μόνο να διοικούμε και ουδέποτε να διοικούμαστε. Έτσι, θυσιάζουμε απροκάλυπτα πλέον το συλλογικό συμφέρον στο βωμό του ατομικού. Διαφορετικά, πώς θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε την παράνοια, τη σύγχυση και την απουσία λειτουργικότητας που μας χαρακτηρίζουν. Απ' τη μια πλευρά ο διακαής πόθος για την πρόοδο και την εξέλιξη, κι απ' την άλλη η πεισματική εμμονή μας σε νοοτροπίες ξεπερασμένες και συντηρητικές. Η κοινωνία μας, όπως επισημαίνεται από σύγχρονους κοινωνικούς φιλοσόφους, εξακολουθεί να παραμένει αγκιστρωμένη στο φυσικό της σώμα. Δηλαδή στο αίμα, στη φυλή, στη συντεχνία, στην εντοπιότητα. Αυτά αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για τις βουλήσεις, την ελευθερία και την πνευματική της υπόσταση. Η αλληλεγγύη, η συνεννόηση, η ενότητα δεν βρίσκουν θέση ανάμεσά μας, εφ' όσον ορίζουμε την ύπαρξή μας μεσ' απ' τις αντιθέσεις που έχουμε με τους άλλους, τους διαφορετικούς. Παρ' όλα αυτά όμως, σε κάτι επιτέλους καταφέραμε να συμφωνήσουμε. Και τούτο είναι ότι η μόνη σίγουρη πλουτοπαραγωγός πηγή που διαθέτει αυτή η χώρα ονομάζεται πολιτισμός. Πηγάζει απ' το υπέδαφος του ελληνικού πνεύματος πριν από χιλιετίες, και αναβλύζει θησαυρούς μέχρι και σήμερα. Σε περιόδους, φυσικά, ευφορίας εμφανίζεται ως καταρράχτης που γονιμοποιεί στο έπακρον τα πνευματικά μας σπαρτά. Ενώ σε διαστήματα ξηρασίας περιορίζεται σε πάχνη ή αυγινή δροσιά, που έστω κι έτσι, μας επιτρέπει να διατηρούμε ζωντανή την πολιτισμική μας χλωρίδα. Πάντως ένα είναι βέβαιο: Αυτή η ευλογημένη ροή δεν διακόπηκε ποτέ μέσα στους αιώνες. Ακόμη και τα τελευταία χρόνια, που οι Νεοέλληνες δεν φημιζόμαστε για πολλές και μεγάλες δημιουργίες στον τομέα του πολιτισμού, ένα μέρος της κοινωνίας εξακολουθεί να δημιουργεί και να στοχάζεται. Κατά τη γνώμη μας, αυτό δεν γίνεται σε όλη του την έκταση αντιληπτό επειδή σκιάζεται απ' τις θορυβώδεις παραστάσεις του προσκηνίου, το οποίο έχουν καταλάβει στις μέρες μας μεγαλόσχημες μετριότητες, σε όλους τους τομείς. Είναι ανάγκη, λοιπόν, τα αξιόλογα αλλά παραγκωνισμένα κοινωνικά μέλη να αναλάβουν δράση και να λειτουργήσουν προς το συμφέρον όλων μας. Ο χώρος του πολιτισμού θα τους οδηγήσει υποδεικνύοντας το δρόμο με σαφήνεια. Η οικονομική κρίση είναι το σύμπτωμα, η φλύκταινα που γίνεται ορατή πάνω στο δέρμα. Η πραγματική ασθένεια βρίσκεται υποδόρια, ελλοχεύει μέσα στα σπλάχνα του κοινωνικού σώματος. Τόσο βαθιά χρειάζεται να αναζητήσουμε τη σήψη, που κυρίως προέρχεται από έλλειψη αξιών. Αξίες που απεμπολήσαμε αλόγιστα προκειμένου να περιφρουρήσουμε το ατομικό μας μικροσυμφέρον, και τώρα παραπαίουμε δίχως πυξίδα στα φουρτουνιασμένα πελάγη του κόσμου μας. Για τη δύσκολη κατάσταση που διανύει ο τόπος μας, η κοινωνία έχει, οπωσδήποτε, το δικό της μερίδιο ευθυνών. Οι εκάστοτε εκπρόσωποι προέρχονται απ' τους κόλπους της, οι σχέσεις με τους διοικούντες είναι πάντα αμφίδρομες, και τα μικρόβια αναπτύσσονται σε κάθε πόλο. Να, γιατί η Ομοσπονδία Λεσβιακών συλλόγων Αττικής αποφάσισε να προχωρήσει στο έργο της. Έχει πεισθεί ότι θα βοηθήσει τα μέλη της και τη χώρα ολόκληρη, αφού πρόκειται να εργαστεί για τον πολιτισμό με γνώμονα την ενότητα και την αλληλεγγύη. Πληροφορηθήκαμε ότι το Παλλεσβιακό Πνευματικό Κέντρο θα ανήκει ανεξαιρέτως σε όλους τους Λέσβιους. Είτε διαμένουν στο νησί, είτε στην υπόλοιπη Ελλάδα, είτε έχουν μεταναστεύσει σε οποιοδήποτε άκρο της γης. Στις αίθουσές του θα φιλοξενούνται εικαστικές εκθέσεις, μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, επιστημονικά συνέδρια, και θα παραδίδονται μαθήματα διδασκαλίας, που θα αφορούν στα ήθη, στα έθιμα και στις παραδόσεις, για τους νεότερους. Εκεί θα υπάρχει και μόνιμη έκθεση με το έργο και το πλούσιο αρχείο του αείμνηστου δωρητή. Θα προσκαλούνται ακόμη, ξεχωριστοί δημιουργοί και επιστήμονες, Έλληνες και όχι μόνο, για να έρχονται σε επαφή με το κοινό και να παρουσιάζουν τις δημιουργίες τους. Η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής αυτή την κρίσιμη στιγμή απευθύνεται σε κάθε Λέσβιο, όπου κι αν βρίσκεται, και ζητάει τη βοήθειά του. Η εργασία στον πολιτισμό είναι ψυχοθεραπευτική, εξελίσσει τον εργαζόμενο και στοχεύει στο κοινό συμφέρον. Είθε το παράδειγμά της να αποτελέσει πρότυπο για όλους του Έλληνες. Και βέβαια, δεν είναι απαραίτητο να οικοδομήσουν κάποιο κτίριο, αρκεί να αναταράξουν με τα πολύτιμα πετραδάκια του πολιτισμού τα λιμνάζοντα νερά όλων μας. Ήρθε η ώρα να λάβουν πάλι φτερά τα ελληνικά όνειρα. Οι λεγόμενες από πολλούς ουτοπίες ν' αναζητήσουν έναν τόπο στο σημερινό γίγνεσθαι. Με απλά, δηλαδή, λόγια να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. 7

Ο ΜΙΛΤΗΣ ΩΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ Ο Μ ί λ τ η ς Π α ρ α σ κ ε υ α ΐ δ η ς ε κ τ ό ς α π ό δημοσιογράφος, λαογράφος και ζωγράφος ήταν και πολύ καλός φωτογράφος. Δεν ήταν μόνο κάτοχος μιας φωτογραφικής μηχανής, που φωτογράφιζε κι απαθανάτιζε στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής. Κυρίως, χρησιμοποιούσε τη μηχανή ως εργαλείο πολύτιμο για τις ερευνητικές του δραστηριότητες (π.χ. δημοσιογραφία, λαογραφία, αρχαιολογία). Από την μέχρι τώρα ενασχόλησή μας μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η ενασχόληση του Μίλτη με τη φωτογραφία πρέπει να ξεκίνησε την δεκαετία του '60 με μια μηχανή μεσαίας φόρμας με φιλμ 6χ6, συνήθως πάνω σε μαυρόασπρο αρνητικό. Στα φιλμ που μέχρι τώρα σαρώσαμε διακρίνουμε σωστό φωτισμό και καλό φωτογραφικό κάδρο. Αρχαιολογικά ευρήματα Ανακαλύψαμε και ανακαλύπτουμε την ιδιαίτερη σχέση του Μίλτη με τη φωτογραφία από το πολύτιμο αρχείο του, το οποίο μετά τον θάνατό του περιήλθε στη δικαιοδοσία της ΟΛΣΑ. Εκτός από έργα ζωγραφικής, σκίτσα, αλληλογραφία κλπ βρήκαμε κι ένα πολύτιμο φωτογραφικό υλικό σε φιλμ. Το υλικό αυτό λόγω της φυσικής φθοράς του χρόνου δεν σώζεται σε άριστη κατάσταση. Ωστόσο, γίνονται προσπάθειες να σταματήσει η περαιτέρω φθορά και το αξιόλογο αυτό αρχειακό υλικό ψηφιοποιηθεί (με τη γνωστή μέθοδο του σκαναρίσματος). Αξίζει να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι ο Μίλτης έκοβε τα φιλμ καρέ-καρέ και τα αποθήκευε σε φακέλους ταξινομημένους με ιδιαίτερη σχολαστικότητα κατά θεματική ενότητα. Το ίδιο σχολαστικός ήταν και με την επιλογή της φωτογραφίας ή μέρους της φωτογραφίας, ώστε να συνοδεύσει το σχετικό άρθρο, που επρόκειτο κάθε φορά να δημοσιεύσει. Εν κατακλείδι, ο «Μίλτης ως φωτογράφος» είναι μια ενδιαφέρουσα πτυχή της προσωπικότητας του πολυτάλαντου αυτού ανθρώπου, που οφείλουμε να καταγράψουμε, «να φωτίσουμε» και να αναδείξουμε, μιας και είναι σχετικά άγνωστη στους μελετητές του έργου του και των λεσβιακών γραμμάτων. Στρατής Ζάνταλης Συλλογή Κουτλίδη 8

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΒΑΣΙΛΗ ΠΛΑΤΑΝΟ Η Λαογραφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και η προφορική λογοτεχνία, που φορέας της είναι ο ίδιος ο λαός. Ο Βασίλης Πλάτανος υπήρξε τίμιος και σεμνός άνθρωπος του πνεύματος, όπως πρέπει να είναι όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι. Επίσης ένας σπουδαίος μελετητής όχι μόνο της λαογραφικής παράδοσης της Άντισσας, αλλά και της Λεσβιακής λαογραφίας. Ανακάλυψα ένα λαογράφημά του για το έθιμο του Αγίου Χαράλαμπου στην Αγία Παρασκευή στο περιοδικό ΗΩΣ γραμμένο, νομίζω, το 1964. Το κείμενο που δημοσιεύουμε είναι της φίλης Ροδούλας Παπαμιχαλάκη-Τσολάκη και διαβάστηκε στην βραδιά για τον Βασίλη Πλάτανο που οργάνωσε ο Σύλλογος Αντισσαίων ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ στις 13 Αυγούστου στην Άντισσα. Δυστυχώς δεν ενημερωθήκαμε και δεν παρευρεθήκαμε. Το κείμενο της Ροδούλας καταγράφει με ακρίβεια την πνευματική δραστηριότητα του Β. Πλάτανου, κυρίως όμως την μεγάλη προσφορά του στη Λαογραφία του νησιού. Μανόλης Παπουτσής Η ομιλία της Ροδούλας Παπαμιχαλάκη -Τσολάκη Είναι μεγάλη τιμή για μένα να μιλήσω για το έργο και την προσωπικότητα του Βασίλη Πλάτανου, του σημαντικού αυτού συγχωριανού μας, του λαογράφου, ερευνητή, δημοσιογράφου, λογοτέχνη και ποιητή. Γιατί ναι ήταν όλα αυτά ο Βασίλης Πλάτανος. Πολυσχιδής προσωπικότητα, πάντα σε εγρήγορση, ένας αθόρυβος και ακούραστος εργάτης του πνεύματος. Δυστυχώς δεν είχα την τύχη να τον γνωρίσω προσωπικά, όμως εδώ και ενάμισι χρόνο, πολύ δηλαδή πριν φύγει για το μεγάλο ταξίδι, ασχολούμαι με τη ζωή και το έργο του. Πως έγινε αυτό; Τυχαία ανακάλυψα δύο μελέτες του, η μία με τίτλο «Τα μοιρολόγια της Άντισσας» και η άλλη «Γ ά μ ο ς σ τ η Λ ε σ β ι α κ ή Άντισσα». Και οι δύο ανάτυπα από τα Λεσβιακά Δελτία της εταιρείας Λεσβιακών μελετών. Τις μελέτησα, και συγκινήθηκα, με γοήτευσε η γραφή του, μου θύμισε πράγματα που είχα ξεχάσει αλλά και έμαθα όσα αγνοούσα σχετικά με την παράδοση του χωριού μας. Αφουγκράστηκα το πάθος του Βασίλη Πλάτανου για τη λαογραφία αλλά και τον πόνο του, γιατί χάνεται σιγά- σιγά ότι έχει σχέση με το παρελθόν και τις ρίζες μας. Στο πρώτο, «Τα μοιρολόγια της Άντισσας», αναφέρεται στα δρώμενα της Μεγάλης Παρασκευής στην Άντισσα τα οποία ο Βασίλης Πλάτανος θεωρεί ότι προέρχονταν από πανάρχαια Ελληνικά έθιμα και οι Αντισσαίοι τα προσάρμοζαν στη νέα λατρεία, στους ύμνους και τις επίσημες τελετές. Στην αρχή αυτής της μελέτης γράφει τα εξής «Συνταρακτική ψυχοσυναισθηματική μαρτυρία είναι τ' αντισσιώτικα μοιρολόγια που εξακολουθούνε να καταθέτουνε τη Μ. Παρασκευή στους τάφους οι Αντισσαίοι, καθώς με πληροφόρησε η πολυαγαπημένη συντέκνισσα- νουνά μας Ξενούλα Οικομομίδου Ματαρά με μεσολαβήτρια την ξεχωριστά επίσης πολυαγαπημένη, αδελφή μου Αργυρούλα. Με πολλή συγκίνηση τα παραδίνω στην εταιρεία Λεσβιακών μελετών». Μάλιστα αναφέρει ότι συγκέντρωσε 34 μοιρολόγια τα οποία και μας τα μεταφέρει αυτούσια. Λαμπάδα ανθοστόλιστη Με κρίνα και με ρόδα Τη ράντισα με δάκρυα, Και γράφω μοιρολόγια. Σου φέρνω εις τον τάφο σου Στεφάνι με λουλούδια, Και γράφω με παράπονο λυπητερά τραγούδια Στη δεύτερη μελέτη με τίτλο «Γάμος στη λεσβιακή Άντισσα», έχει την εξής αφιέρωση: Μνημόσυνο στη Μάνα μου Έλλη που ζωγράφισε τις χρωματιστές εικόνες στο γάμο. Η μελέτη αυτή πήρε μέρος το 1956 στο λαογραφικό διαγωνισμό Γρηγορίου Ρουσέλλη και απέσπασε το δεύτερο βραβείο. Σας διαβάζω τι γράφει ο ίδιος στην αρχή: Η εργασία μου αυτή που αφορά αρχικά ένα Αντισσέικο γάμο, από τη στιγμή που πάνε τις προξενιές ως την ώρα του γάμου, είναι, μπορώ να πω ακριβείας, γιατί αυτή που την αφηγήθηκε, είναι η ίδια η νύφη η Ευρυδίκη Φωτιάδη- Παπαμιχαλάκη και όσα είπε τα έγραψα στο μαγνητόφωνο. Αντιγράφοντας από το μαγνητόφωνο πιστά τα ήθη κι έθιμα που είναι από τα πιο ενδιαφέροντα δεν αφήρησα ούτε και πρόσθεσα τίποτα δικό μου. Εκείνο μονάχα που έκανα, είναι το ότι την όλη αφήγηση χώρισα σε τρία μεγάλα μέρη: Στην προξενιά στον αρραβώνα και στο γάμο. Για την πιστή και ακριβή καταγραφή του κειμένου χρησιμοποίησα ένα δικό μου τρόπο γραφής. Τα σχέδια που παραθέτω σχεδιάστηκαν πιστά 9

Η επιθυμία μου να έλθω σε επαφή μαζί του έμεινε ανεκπλήρωτη, είχα όμως την ευκαιρία στη συνέχεια να μελετήσω το σπουδαίο έργο που άφησε σε όλους εμάς και το οποίο περιλαμβάνει 13 βιβλία: διηγήματα, ποιήματα, μελέτες, ηθογραφίες, ταξιδιωτικά. To πρώτο του βιβλίο «Τρανές λειτουργιές» εξέδωσε ο Βασίλης Πλάτανος το 1958 και πήρε το πρώτο βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι συλλογή διηγημάτων, Λεσβιακές ηθογραφίες και το αφιερώνει στην πατρίδα του την Άντισσα. Μετά την αφιέρωση στην επόμενη σελίδα γράφει σε καθαρά αντισσιώτικη διάλεκτο «Στου σπίκ' μας φτουχκάτα, στου πανηγύρ' αρχουκκάτα». Περιέχει τα εξής διηγήματα: Η Παναγιά η Πετρανή - Το κουλμπάνι του γέρου - Η λυγερή - Η άρπαγα. Στον πρόλογό του βιβλίου αυτού γράφει: «Τα δημοτικά μας τραγούδια, του γάμου και της χαράς, του θανάτου και του πόνου, τα παραμύθια, οι ιστορίες, οι θρύλοι, οι σάτιρες τα νιώσματα, τα αμάραντα αυτά αγριολούλουδα που είναι σκορπισμένα σ όλες τις βουνοπλαγιές και τ' ακρογιάλια του νησιού μας άρχισαν να ξεχνιούνται ή να ξεθωριάζουν». O πρόλογος αυτός είναι μια κραυγή αγωνίας του Βασίλη Πλάτανου για τη λαϊκή παράδοση που χάνεται, μια κραυγή την οποία εξέφραζε καθημερινά μέχρι το τέλος της ζωής του, γιατί η ενασχόλησή του με τη λαογραφία, ήταν συνεχής, καθημερινή και όχι ευκαιριακή. Το 1962 εξέδωσε «Το χορό των αλόγων», ηθογραφική νουβέλα για ένα λεσβιακό πανηγύρι της αγίας Παρασκευής, το πανηγύρι του ταύρου. Mε το δικό του μοναδικό τρόπο περιγράφει με ακρίβεια και ζωντάνια τα ήθη και έθιμα του πανηγυριού αυτού, τα δρώμενα, καθώς και την προέλευσή τους. Μάλιστα γυρίστηκε και μια ταινία με τον τίτλο αυτό που όπως φαίνεται στηρίχτηκε στο έργο του αυτό με τον ίδιο τίτλο ο «χορός των αλόγων», χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος. Το τρίτο βιβλίο του εκδόθηκε το 1963 με τίτλο «Ελληνικά λαϊκά πανηγύρια». Τα ελληνικά λαϊκά πανηγύρια με τα ήθη, τα έθιμά τους, το γιορταστικό τους τυπικό, με την αδάμαστη ελληνική ψυχή που είναι όλο μεγαλοπρέπεια, τα πανηγύρια αυτά που είναι μέρος του πολιτισμού μας, όπως τα παραλάβαμε από την ακατάλυτη παράδοσή μας. Το εξώφυλλο και τα χαρακτικά, σχέδια διαχρονικά και εκφραστικά, είναι του ζωγράφου Ράλλη Κοψίδη μαθητή του Κόντογλου. Το βιβλίο προλογίζει ο Στρατής Μυριβήλης ο οποίος γράφει μεταξύ των άλλων τα εξής: «Ο νέος Λέσβιος λογοτέχνης Βασίλης Πλάτανος ένας ταμένος στην παράδοσή μας. Η συστηματική και λεπτομερής περιγραφή των Ελληνικών λαϊκών πανηγυριών έγινε για το Βασίλη Πλάτανο έργο ζωής. Έτσι βγήκε και τούτο το βιβλίο που είναι γραμμένο από έναν μερακλή. Ο έρωτας και η ευσυνειδησία έσπρωξαν το νέο λογοτέχνη Βασίλη Πλάτανο να ζήσει αυτά τα πανηγύρια και να μας τα δώσει όπως μας τα έδωσε». Περιέχει 10 διηγήματα όλα με λαογραφικό περιεχόμενο, τα οποία είναι τα εξής: Οι Μάηδες - Ταύροι και αλόγατα - Αι Γιώργης ο Ραχωβίτης - Παναγιά η Πετρανή - Βοσκοχριστούγεννα - Στ' αμπέλια και τα πατητήρια-αναστενάρηδες - Αιστράτ γους (ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ) - Ο χορός της τράτας και Βοσκοεκλογές. Για το βιβλίο αυτό βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Στα ελληνικά λαϊκά πανηγύρια ο Βασίλης Πλάτανος μας υπενθυμίζει τα παραμύθια της γιαγιάς και του παππού, την αυθεντικότητα και την καταγωγή των πρώτων ακουσμάτων μας. Μας εντυπωσιάζει ο τρόπος που συνταιριάζει τα παραη Λέσβος μας από τα πρωτότυπα. Στο τέλος χρησιμοποιώ γλωσσάρι με την εξήγηση όλων των λέξεων, καθώς και μουσική των τραγουδιών. Τελειώνοντας τα λίγα αυτά λόγια αισθάνομαι βαθιά ικανοποίηση σκεπτόμενος πως κάνοντας ό,τι έκανα, αν δεν πέτυχα τίποτα περισσότερο απ' ό,τι πέτυχαν άλλοι, έβαλα πάντως κι εγώ ένα μικρό λιθαράκι στο οικοδόμημα που λέγεται λαογραφία. Νομίζω πως κάτι είναι κι αυτό. Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσω ότι τα σχέδια στα οποία αναφέρεται ο Βασίλης Πλάτανος, είναι αυθεντικά σχέδια για κεντημένες παντούφλες του γαμπρού, καπνοθήκη ρολογοθήκη, μαντήλι με το μονόγραμμα του γαμπρού και άλλα. Στην εργασία αυτή διασώζονται αυτούσια τα νυφιάτικα τραγούδια, του αντρόγυνου, του κουμπάρου, των πεθερικών. Σήμιρα χαίριτ' ουρανός Σήμιρα χαίρει μέρα, σήμιρα στιφανώνιτι αητός μι πιριστέρα. Γαμπρός είνι γαρύφαλου Νύφη γαρουφαλάκι, Και ο κουμπάρος γιασεμί Του κρίνου κλουναράκι. Υπάρχει όμως και τρίτη μελέτη με τίτλο «Παροιμίες στη Λεσβιακή Άντισσα» με Αντισσιώτικες παροιμίες τις οποίες ομαδοποιεί, τις ερμηνεύει ανατρέχοντας στους αρχαίους, στη Παλαιά Διαθήκη και τα ευαγγέλια, για να μας δώσει καθάρια την εικόνα για τη σημασία, τη μορφή και το ρόλο που έπαιξαν οι παροιμίες αυτές στον τόπο μας. Γράφει: Παροιμία είναι λαική φράση που εκφράζει σύντομα και με μεταφορικό, αλληγορικό ή σκωπτικό, χλευαστικό, κοροιδευτικό, τρόπο μια σημαντική και σημαδιακή αλήθεια, όπως: «αγαπά η Θγιός του γκλέφκ αγαπά τσι τουν νκουτσίρ, αλλού παπάς τσ' αλλού τα ράσα τ'». Όπως καταλαβαίνετε οι μελέτες αυτές ήταν το ερέθισμα να αρχίσω την έρευνα για το γνωστό άγνωστο Αντισσαίο Βασίλη Πλάτανο, που με τόση αγάπη διέσωσε στοιχεία της Αντισσιώτικης παράδοσης. Ρωτούσα στο χωριό, στην Αθήνα τους πιο παλιούς του συλλόγου, αλλά δεν έμαθα και πολλά. Ερευνώντας μου γεννήθηκε η εξής απορία: Γιατί ενώ, ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου και παλιά αρθρογραφούσε στην Ηχώ της Άντισσας, τα τελευταία χρόνια απείχε εντελώς; Γιατί, ενώ έδινε άρθρα του με μεγάλη ευχαρίστηση σε όλες τις εφημερίδες και τα περιοδικά του νησιού, δεν έδινε στην «Hχώ της Άντισσας» την εφημερίδα του χωριού του, με αποτέλεσμα να μη τον γνωρίζουν οι νεότεροι Αντισσαίοι; Σαφείς απαντήσεις δυστυχώς δεν πήρα. Εγώ όμως συνέχισα την έρευνα και άρχισα να κατεβάζω από το διαδίκτυο τα κείμενα που έγραφε στις εφημερίδες και τα περιοδικά. Όσο τα διάβαζα τόσο μου προκαλούσε το ενδιαφέρον και ήθελα να τον γνωρίσω προσωπικά. Το Φεβρουάριο που μας πέρασε, τρεις μήνες πριν να φύγει για το μεγάλο ταξίδι, βρήκα το τηλέφωνό του στην Αίγινα και προσπάθησα να επικοινωνήσω μαζί του αλλά δυστυχώς δεν τα κατάφερα, γιατί πρέπει να ήταν στην Ιταλία. Τότε, το Μάρτιο δηλαδή, o σύλλογος του Γαβαθά θέλοντας να τιμήσει το Βασίλη Πλάτανο έβαλε στην ιστοσελίδα του Γαβαθάς.com, όσα στοιχεία συγκεντρώσαμε για τη ζωή και το έργο του καθώς και ένα διήγημά του με τίτλο τα «Βοσκοχριστούγεννα». 10

η Λέσβος μας μύθια, τους θρύλους, τους μύθους, με τα ήθη, έθιμα το χθες και το σήμερα, αλλά και με πόση ακρίβεια, παραστατικότητα, και λεπτομέρεια περιγράφει τα δρώμενα τα σχετικά με τις ταυροθυσίες, τις αλογοδρομίες, τις σπονδές, τις βακχικές τελετές και ιεροτελεστίες στη Λέσβο αλλά και την πατρίδα του την Άντισσα. Η γραφή του μοσχοβολά χρώματα, ρυθμούς, τ ρ α γ ο ύ δ ι α, σ κ ο π ο ύ ς, μ ο υ σ ι κ ή κ α ι π ο ί η σ η. To 1966 εκδίδει μαζί με το Ράλλη Κοψίδη το «Προσκυνητάρι της Αίγινας» αισθητικού περιεχομένου. Ο Βασίλης Πλάτανος όμως δεν ήταν μόνο λαογράφος λογοτέχνης όπως είπαμε αλλά και ποιητής. Ποιήματα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1964 με τίτλο «Εξοχή». Το ίδιο βιβλίο ξαναβγήκε το 1997 με τίτλο «Εξοχή Ελληνική». Ακολούθησαν το «Εν Πλώ» το 1974 και η συλλογή «Διάψαλμα» το 2000 σε χειρόγραφη αυτοέκδοση. Ένα χειροποίητο βιβλίο, ένα πραγματικά εργόχειρο από ένα χειρώνακτα της γραφής. Το 2009 η ίδια συλλογή εκδόθηκε με σχέδια του ίδιου από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ενιαίο λυρικό ποιητικό κείμενο με θέμα τη θάλασσα και όλα όσα ζουν σ' αυτή. Σ' αυτές τις μικρού σχήματος σελίδες η θάλασσα (μία από τις δύο μεγάλες του αγάπες, η άλλη είναι η λαογραφία) πανηγυρίζει με τον αφρό της, τα ψάρια της δοξάζουν την αφρόεσσα άνασσα που τα γέννησε, τα φύκια στεφάνι σηκώνονται να στεφανώσουν το θλιμμένο άνθρωπο, οι θαλασσοσπηλιές δεν κρύβουν τα μυστικά, ψαράδες πανάρχαιοι, ίδιοι θεοί θαλασσινοί, σηκώνουν τα δίχτυα τους στο φως της Ελληνικής μυθολογίας. Ιδού ένα μικρό δείγμα της γραφής του: Και θα ψαλμωδώ Γοργόνες Τον Κύριο Στις σπηλιές τον Ύψιστο Γονατίζουμε στη θάλασσα Τη μεγάλη και ευρύχωρη Προσκυνάμε ψάρια αμέτρητα θαλασσινά μικρά, μεγάλα αρμενίζουνε πλεούμενα, ο κιθαρωδός αυτόν που έπλασες για να παίζει σ' αυτή, Αιγαιοπελαγίτες ψαράδες ας κάνουμε δέηση στις σπηλιές, Για τους πλέοντες ναυτικούς Τις Θαλασσοσπηλιές, να πλεύσουμε μαζί Διάψαλμα Ιγαϊών, Ιεροπρεπή μουσική Με άρπα και κιθάρα Το 1976 κυκλοφορεί μία ακόμη εκτενή μελέτη για τη λυρική ποιήτρια «Ήριννα» σύγχρονη και φίλη της Σαπφούς η οποία έγραψε λίγα ποιήματα τόσο σπουδαία όμως, ώστε τη συνταίριαξαν με τον Όμηρο. Ο Βασίλης Πλάτανος περιδιαβαίνει τη βιβλιογραφία και μας παρουσιάζει μια ζεστή εργασία για τη σύντομη ζωή της (αφού πέθανε σε ηλικία 19 ετών) και για το έργο της. Το επόμενο βιβλίο το εκδίδει το 2003. Είναι το «Μάγκνα Γκρέτσια» και αναφέρεται στη Μεγάλη Ελλάδα, Απουλία, Καλαβρία, Νότια Ιταλία, στα λεγόμενα γκρεκάνικα χωριά, όπου οι κάτοικοι μιλούν ελληνικά γκρεκάνικα. Γράφει για τα ήθη, έθιμα τις παραδόσεις, τα τραγούδια τους, μέσα από την εικαστική του ματιά. Μαρτυρία από πρώτο χέρι ενός δημοσιογράφου της παλιάς, καλής γενιάς του Βασίλη Πλάτανου που γράφει ταξιδεύοντας στους τόπους του παρόντος, του παρελθόντος και του μέλλοντος με αγάπη και μεράκι. Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό, δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Αυγή» και απέσπασαν το πρώτο βραβείο στον Πανελλήνιο διαγωνισμό της ΕΡΑ-5 «Φωνή της Ελλάδας». To τελευταίο βιβλίο που μας άφησε είναι ποιητικό τα «Μαχαιροθαλασσόκρινα». Περιλαμβάνει 169 ρίμες από τους ριμαδόρους της Κρήτης που τις έχουν γράψει στα μαυρομάνικα μαχαίρια, σε δεκαπεντασύλλαβο παραδοσιακό στίχο, με δικά του ζωγραφικά σχέδια. Μαχαιροβότανο ανθεί κάτω στα πέλματα σου Μ' αυτό σου το περπάτημα αιθέρια βήματα σου. Στρώσε μαχαίρια διαλεχτά ασημοπλουμισμένα Για να χορέψ' η λυγερή τα οιστρηλατημένα. Μαχαίρι μαυρομάνικο στα χέρια μου βαστάω Ο χάροντας είν' μπροστά κι αυτόν θα τονε φάω. Σαν αποθάνω θάψτε με σε έρημο ακρογιάλι μαυρομάνικο μαχαίρι να έχω προσκεφάλι. Όπως φαίνεται ήταν προφητικό το τελευταίο του έργο, αφού λίγο καιρό μετά την έκδοση της ποιητικής αυτής συλλογής έφυγε εντελώς απρόσμενα. Εκτός όμως από τα βιβλία έγραφε και σε πολλές εφημερίδες. Τα θέματά που τον απασχολούσαν ήταν κυρίως ο Θεόφιλος ο λαϊκός μας ζωγράφος, οι Παναγιές του Αιγαίου, οι Λέσβιοι ζωγράφοι, όπως ο Ιακωβίδης, o καραγκιόζης αλλά και θέματα Χριστουγεννιάτικα, Πρωτοχρονιάτικα, της Αποκριάς και Πασχαλινά. Σε όλα αυτά δεν ξεχνούσε να γράψει και για τα ήθη και έθιμα της Άντισσας όπως για τους καλικάντζαρους, τα έθιμα της αποκριάς, της πρωτομαγιάς, τη Παναγιά στη Λιώτα. Έψαχνε βιβλία και εφημερίδες, ξέθαβε θησαυρούς, αεικίνητος πάντα έτρεχε στα χωριά, όπου γίνονταν τα καλοκαιρινά πανηγύρια να συλλέξει υλικό, να το σώσει από τη φθορά της λήθης και κατέγραφε τα δρώμενα με αγάπη και σεβασμό στην παράδοση. Δίδασκε στους συναδέλφους του ν' αγαπάνε τις ακριβές καταγωγές τους, να τις μαθαίνουν από την αρχή. Ένας ασυμβίβαστος, ωραίος άνθρωπος με υπέροχη πένα ο Βασίλης Πλάτανος που, αν και πέρασε από το καμίνι της δημοσιογραφίας, έμεινε πάντα πιστός στη μεγάλη του αγάπη, τη λαογραφία, την οποία πόνεσε από τη νεανική του ηλικία και την υπηρέτησε με πάθος σε όλη του τη ζωή. Πιστεύω ότι εκεί που είναι τώρα θα είναι ευχαριστημένος, γιατί άφησε σε μας τους νεώτερους ένα πλούσιο έργο ως παρακαταθήκη και θα ήθελε αυτό το έργο να το γνωρίσουν οι συγχωριανοί του, να το αγαπήσουν, να το πονέσουν και να γίνουν άξιοι συνεχιστές του. Σ' ευγνωμονούμε, Βασίλη Πλάτανε, για όλα όσα βοήθησες να σωθούν, για όλα όσα απλόχερα μας χάρισες. Τελειώνω μ' ένα τσάκισμα που έγραψε ο ίδιος στο βιβλίο του ελληνικά πανηγύρια. Ας τραγουδήσου τσ' ας χαρώ, Του χρόνου ποιος του ξέρει, Γιά θ' απουθάνου γιά θα ζω Γιά θάμι σ' άλλα μέρη. 11

ΞΑΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΡΕΣΟΥ επιμέλεια: Σπύρος Πιπεράς Στις 7 Σεπτεμβρίου η Δ/ντρια της Κ' Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Λέσβου κ. Όλγα Φιλανιώτου σε συνεργασία με την προηγούμενη Πρόεδρο του Συλλόγου μας κ. Μαρία Αθανασιάδου, οργάνωσαν στην αυλή του Γιαλιώτικου Σχολειού -και τώρα πια Μουσείου Ερεσού- τιμητική εκδήλωση για την επισκέπτρια της Ερεσού κ. Σουζάν Αμίγκ, Καθηγήτρια του Γαλλικού Παν/μίου του Μονπελιέ, βαθειάς μελετήτριας του φιλοσόφου Θεοφράστου ως Βοτανολόγου. Με την ευκαιρία η κ. Όλγα Φιλανιώτου ξεκίνησε και τη λειτουργία του επί 10 χρόνια κλειστού Μουσείου της Ερεσού, παρουσιάζοντας τα σημαντικότερα από τα νέα εκθέματα του Μουσείου που λειτουργεί για πάνω από 130 χρόνια. Το μήνυμα ένα: Ας μη το βάζουμε ποτέ κάτω. Όταν αγωνίζεσαι, όχι για την πάρτη σου αλλά για το διαχρονικό καλό του κοινωνικού συνόλου, δεν μένεις μόνος Οι συναγωνιστές πληθαίνουν και η δικαίωση στο τέλος έρχεται. Ξεκίνησε η επαναλειτουργία του με ενθουσιώδεις υποσχέσεις και δεσμεύσεις υπεύθυνων ανθρώπων Ο. Φιλανιώτου (Δ/ντρια Κ' ΕΠΚΑ): Υπάρχουν τόσα πολλά και σημαντικά ευρήματα πλέον που επιβάλλεται η Ερεσός να αποκτήσει ένα μεγάλο Μουσείο. Ν. Ζούρος (Δ/ντής Μουσείου Απολιθωμένου Δάσους Σιγρίου): Τα δύο Μουσεία, δηλ. το Μουσείο του Απολιθωμένου Δάσους στο Σίγρι και το το Μουσείο Ερεσού μπορούν να έχουν μια πολύ στενή συνεργασία, αφού οι επισκέπτες της Λέσβου θα έχουν διπλό λόγο για να ταξιδέψουν προς το δυτικό μέρος του Νησιού. Δ. Βουνάτσος (Δήμαρχος Λέσβου): Απευθυνόμενος προς τους παρευρισκόμενους Λέσβιους αυτοδιοικητικούς: «Να πάρουμε την υπόθεση αυτή της ίδρυσης ΜΕΓΑΛΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΡΕΣΟΥ στα χέρια μας με χρηματοδοτήσεις από ευρωπαϊκά προγράμματα, και δεν είναι λόγια τούτα ενός πολιτικάντη, είναι λόγια ενός πολιτικού». Ε. Πιπερά εκ μέρους του Π. Πλάκα (Προέδρου του Συλλόγου Απ. Ερεσίων «Ο ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ»): «Κυρία Φιλανιώτου, ο Σύλλογός μας ήταν και -τώρα ακόμα πιο αποφασιστικά- θα είναι δίπλα σας, δίπλα στην αρχαία μας κληρονομιά. Έχετε ήδη προτάσεις μας». Ομιλία της Όλγας Φιλανιώτου Είμαι πολύ χαρούμενη που είστε όλοι εσείς εδώ απόψε, στην πρώτη εκδήλωση που οργανώνει η Εφορεία στον αύλειο χώρο της Συλλογής Ερεσού, για να τιμήσουμε την κ. Suzanne Amigues, που αφιέρωσε τη ζωή της στη μελέτη του Θεοφράστου, μετέφρασε σχεδόν όλο του το έργο, έγραψε σημαντικά βιβλία και πρώτη φορά επισκέπτεται την Ερεσό. Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ παρά πολύ την κ. Πιπερά για τα όσα κολακευτικά μας είπε. Πραγματικά σ υ γ κ ι ν ή θ η κ α, ευχαριστώ πολύ! Θα σας πω λίγα λόγια για το Μουσείο, δείχνοντας μερικές εικόνες. Δεν θα δώσω διάλεξη, οι εικόνες θα κυλούν και θα με ακούτε να μιλώ. Θέλω πρώτα να ευχαριστήσω όλους αυτούς που βοήθησαν να πραγματοποιηθεί η επανέκθεση, αρχίζοντας από τον πρώην νομάρχη Παύλο Βογιατζή, γιατί χάρη στην δική του βοήθεια επισκευάσθηκε αυτό το μικρό κτήριο, με χρηματοδότηση της Νομαρχίας. Μετά, αφού δεν στάθηκε δυνατό να εξασφαλιστεί άλλη χρηματοδότηση, αποφασίσαμε, καθαρά από πείσμα, να προχωρήσουμε στην επανέκθεση εκ των ενόντων, με αιματηρές οικονομίες και δουλεύοντας όλοι μαζί. Είναι πολλοί οι υπάλληλοι της Εφορείας που δούλεψαν εδώ πολλές μέρες, πολλές ώρες πέρα απ' το ωράριό τους, για να στήσουμε την έκθεση έτσι όπως θα την δείτε, και φυσικά συνεχίζουν να δουλεύουν, αφού μένουν ακόμη πολλά να γίνουν. Ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον δήμαρχο Λέσβου, Δημήτρη Βουνάτσο, επειδή χάρη σ' αυτόν καταφέραμε να ξεπεράσουμε τον τελευταίο σκόπελο που αντιμετωπίσαμε για την παραχώρηση του κτηρίου και μπορέσαμε να προχωρήσουμε στην επανέκθεση. Πρέπει να ευχαριστήσω ακόμα τον πρόεδρο της δημοτικής ενότητας Ερεσού κ. Α. Αντωνακόπουλο για την ηθική του συμπαράσταση, αλλά και την έμπρακτη βοήθειά του στην οργάνωση αυτής της εκδήλωσης. Θέλω εδώ να πω ότι είναι πολύ ωραίο το ενδιαφέρον του κόσμου της Ερεσού για την επανέκθεση, που εκδηλώνεται με επισκέψεις και επαινετικά σχόλια, από την αρχή του καλοκαιριού που ξεκινήσαμε να δουλεύουμε εδώ. Συχνός επισκέπτης μας ο κ. Ι. Παπάζογλου, που το βιβλίο του για την Ερεσό εξακολουθεί να είναι αναντικατάστατο. Ονομαστικά θα ήθελα να αναφέρω την αρχιτεκτόνισσα Βασιλική Γκαρτσώνη για την ανιδιοτελή συμμετοχή της και τις συμβουλές της και, ιδιαίτερα, την φωτογράφο Τζέλη Χατζηδημητρίου, που πέρα από την καθημερινή, εμψυχωτική της παρουσία, φωτογράφισε με μεγάλο ενθουσιασμό, αφιλοκερδώς, όλα τα εκθέματα αλλά και την πορεία των εργασιών. Σ' αυτήν οφείλει τώρα η Αρχαιολογική Συλλογή Ερεσού μια πολύτιμη, πλήρη, τεκμηρίωση. Τα ευρήματα που στεγάζει το μικρό αυτό μουσείο είναι ποικίλα. Όπως ακούσατε, περισυλλογές ξεκίνησαν ο από τον 19 αιώνα και οργανωτής της συλλογής ήταν ο 12

η Λέσβος μας Σεραφείμ Χαριτωνίδης, σπουδαίος αρχαιολόγος που άφησε ένα μεγάλο έργο στη Λέσβο. Δυστυχώς, η προέλευση των περισσότερων ευρημάτων από περισυλλογές, όπως και αυτών που προέρχονται από παραδόσεις, δεν είναι γνωστή κι επομένως η χρονολόγηση, η ταύτιση και η ερμηνεία τους είναι συχνά αβέβαιη. Αργότερα όμως άρχισαν να γίνονται σωστικές ανασκαφές, και εδώ πρέπει να αναφέρω τις ανασκαφές των συναδέλφων Αγλαϊας Αρχοντίδου και Λίλιαν Αχειλαρά, που επίσης προσπάθησαν πολλά χρόνια να οργανώσουν την επανέκθεση, την οποία έλαχε σ' εμένα να ολοκληρώσω. Με τις ανασκαφές της Εφορείας η συλλογή εμπλουτίστηκε με πολλά ευρήματα, πάρα πολλά, που η προέλευση τους είναι γνωστή, μπορούν να ενταχθούν σ' ένα χρονολογικό πλαίσιο, να συσχετισθούν με συνευρήματα και να μας δώσουν στοιχεία πολύτιμα, όχι μόνο για την ιστορία της Ερεσού, αλλά και της Λέσβου ευρύτερα. εικ. 4 Επειδή δεν υπήρχε εδώ ο κατάλληλος χώρος, όλα σχεδόν τα ανασκαφικά ευρήματα είχαν μεταφερθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυτιλήνης όπου συντηρήθηκαν και τώρα επιστρέφουν στην Ερεσό. Στην οργάνωση της επανέκθεσης έπρεπε να λυθεί ένα πρόβλημα χωροταξικό. Είναι τόσος ο πλούτος των ευρημάτων της Ερεσού, που δεν υπάρχει η δυνατότητα να εκτεθούν όλα. Η Ερεσός πρέπει να αποκτήσει ένα μεγάλο μουσείο. Αποφασίσαμε όμως να προχωρήσουμε σ' αυτή την επανέκθεση, γιατί αυτό το μεγαλεπίβολο σχέδιο του μεγάλου μουσείου ένας θεός ξέρει πότε θα πραγματοποιηθεί, οπότε έστω κι έτσι όπως είμαστε τώρα είπαμε να το τολμήσουμε και οργανώσαμε την έκθεση και στα δύο κτήρια. Το κτήριο του Σχολείου που μας παραχωρήθηκε στεγάζει μια επιλογή από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα και, πώς να το πώ, τα πιο αναγνώσιμα από το ευρύ κοινό. Το παλιό κτηριάκι θα επισκευαστεί επίσης κι εκεί θα στεγαστούν άλλα εκθέματα, που θα ενδιαφέρουν περισσότερο τον ειδικό, αλλά βεβαίως θα μπορεί να τα δει και όποιος άλλος θελήσει. Το παλιό φυλάκιο θα γίνει χώρος αποθήκευσης όσων αρχαίων δεν μπορούν να εκτεθούν. Ελπίζουμε πάντως ότι, με τον καιρό, θα βρεθεί ο κατάλληλος χώρος ώστε να γίνει και το μεγάλο Μουσείο. εικ. 6 Επειδή ακριβώς ο διαθέσιμος χώρος είναι πάρα πολύ μικρός, η οργάνωση της έκθεσης απαιτούσε μεγάλη προεργασία. Θα σας δείξω χαρακτηριστικά μια-δυό εικόνες από την δουλειά που κάναμε στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, όπου μεταφέραμε τις εικόνες των εκθεμάτων και τις στήσαμε στην αίθουσα υπό κλίμακα για να δούμε πώς χωρούν και πώς ταιριάζουν μεταξύ τους. Το σχέδιο αυτό τροποποιήθηκε πολλές φορές και υποχρεωθήκαμε να αφαιρέσουμε κάποια εκθέματα ή να προσθέσουμε άλλα, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι ευανάγνωστο. Εδώ βλέπετε τον ημιυπαίθριο χώρο, όπου θα εκτεθεί ένα ψηφιδωτό που βρέθηκε στο οικόπεδο Μαλέσκου και κάποια αρχιτεκτονικά μέλη από παλιές περισυλλογές. Στο εσωτερικό του πρώην σχολικού κτηρίου οργανώσαμε την έκθεση όχι χρονολογικά αλλά θεματικά, σε τέσσερις μεγάλες ενότητες: ιδιωτικός βίος, θρησκείαλατρεία, ταφικά έθιμα, δημόσιος βίος. Ξεχωριστή ενότητα αποτελούν τα νομίσματα, επειδή εμπεριέχουν στοιχεία από όλες τις υπόλοιπες. εικ. 9 Ιδιωτικός βίος Η ενότητα που αφορά τον ιδιωτικό βίο είναι η μεγαλύτερη, με μικρές υποενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει κεραμεική και άλλα αντικείμενα καθημερινής χρήσης, ξεκινώντας από τα προϊστορικά χρόνια (εικ. 4). Είναι η πρώτη φορά που σε σωστική ανασκαφή εδώ στην Ερεσό βρέθηκε σίγουρο στρώμα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, με εισαγωγές από την ηπειρωτική Ελλάδα και αγγεία φτιαγμένα επί τόπου. Εκτός από αγγεία, ανάμεσα 13

η Λέσβος μας στα οποία υπάρχουν χύτρες αλλά και μικρά κομψά μυροδοχεία, περιλαμβάνονται χρηστικά αντικείμενα, όπως σφονδύλια για την προετοιμασία του νήματος, υφαντικά βάρη για τον αργαλειό, λυχνάρια (εικ. 6) κλπ. Μ έ σ α σ τ α σπίτια υπήρχαν και πήλινα ειδώλια, γι' αυτό περιλάβαμε μερικά χαρακτηριστικά δείγματα. Θ α υ μ ά σ ι ο κ α ι σπάνιο είναι αυτό το ειδώλιο της γαλακτοτροφούσας. Στην ίδια ενότητα, σε ξεχωριστή προθήκη, τονίσαμε τις εξωτερικές σχέσεις με εικ. 17 μια επιλογή χαρακτηριστικής κεραμικής από την ύστερη εποχή του χαλκού ως τα ρωμαϊκά χρόνια. Εδώ βλέπετε ένα ωραίο ανατολικο-ϊωνικό όστρακο, του λεγομένου «ρυθμού των αιγάγρων», πού ο έχει εισαχθεί μάλλον από τη Χίο, τον 7 αι. π.χ. (εικ. 9). Στα ύστερα ελληνιστικά χρόνια και, κυρίως, στη ρωμαϊκή εποχή τα σπίτια αντανακλούν την οικονομική ευμάρεια των ιδιοκτητών τους, που συνοδεύεται από μια επίδειξη πλούτου, η οποία αντιπροσωπεύεται εδώ με μια μικρή συλλογή από τραπεζοφόρα. Είναι περίτεχνα σκαλισμένα πόδια μαρμάρινων τραπεζιών, που μπορεί να χρησιμοποιούνταν σε νεκροταφεία ή ιερά, αλλά και μέσα στα σπίτια, όπου τοποθετούσαν πολύτιμα αγγεία και σκεύη. Και περνάμε στην τέχνη της γλυπτικής, με ρωμαϊκά αντίγραφα κλασικών αγαλμάτων. Ανάμεσά ου ου τους ένα πολύ ωραίο κεφαλάκι κοριτσιού του 1-2 αι. μ.χ., που θυμίζει τις μικρές Άρκτους της Βραυρώνας. Θρησκεία-λατρεία Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει αγαλμάτια θεών και ηρώων, αναθήματα κι έναν Ιερό Νόμο, δηλαδή μια επιγραφή που ορίζει κανόνες προσέλευσης σε κάποιο ιερό (πιθανότατα του Απόλλωνος), το είδος των προσφορών κλπ.. Θα σταθούμε σ' ένα αγαλματίδιο της Κυβέλης. Η ύπαρξη ιερού της θεάς στην Ερεσό τεκμηριώνεται από τα πολλά αγαλματάκια που βρέθηκαν στην περιοχή αυτή, αλλά κι επειδή στον ιερό νόμο που σας ανέφερα τώρα μόλις, γίνεται μνεία των ιερέων της. Το συγκεκριμένο αγαλματίδιο είναι ίσως μοναδικό, γιατί ενώ παριστάνει τη γνωστή ένθρονη Κυβέλη με το λιονταράκι στα γόνατά της, η θεά δεν κρατά το τύμπανο που γνωρίζουμε από όλα τα άλλα παραδείγματα. Ο αττικός χιτώνας που φορά η θεά υποδηλώνει ότι το αγαλματάκι μπορεί να προήλθε από την Αθήνα. Στην ενότητα της λατρείας περιλάβαμε κι ένα πρόσφατο εύρημα, από την ανασκαφή στο οικόπεδο Σαράντη Τζινιέρη, μοναδικό ως τώρα στην Ερεσό, ίσως και στη Λέσβο: ένα αρχαϊκό ακροκέραμο με ανάγλυφο κεφάλι Μέδουσας, στο οποίο σώζεται πολύ καλά το χρώμα. Τα ανάγλυφα προς τιμήν αφηρωισμένων νεκρών, στο τέλος της ενότητας αυτής, τη συνδέουν με την ου επόμενη. Στα σπαράγματα ενός αναγλύφου του 1 αι. μ.χ. εικονίζονται οι Διόσκουροι: σώζεται τμήμα ενός από τους δύο αδελφούς και τα κεφάλια των αλόγων (εικ.17). Ακέραιο σώζεται ένα ανάγλυφο στον τύπο του ου λεγόμενου «Θράκα ιππέα», του 4 αι. μ.χ. (εικ. 18). Σπάνιο ου ου είναι ένα ανάγλυφο του 1 αι. π.χ.-1 αι. μ.χ., από την Ερεσό, με παράσταση έφιππης γυναίκας. Το πρωτότυπο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυτιλήνης και τοποθετήσαμε εδώ, στην είσοδο της Συλλογής, το εκμαγείο του. Ταφικά έθιμα Η Ερεσός έχει ένα μεγάλο πλούτο επιτυμβίων αναγλύφων και περιλάβαμε εδώ τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα διαφόρων τύπων (εικ. 19). Τα υπόλοιπα θα εκτεθούν στο παλιό κτίριο. Εκτός από επιτύμβιες στήλες η ενότητα αυτή περιλαμβάνει κτερίσματα, τα οποία εκθέσαμε όχι κατά είδος, δηλαδή χωριστά τα αγγεία, τα ειδώλια, τα χάλκινα κλπ., αλλά επιλέξαμε δύο σύνολα που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα το περιεχόμενο δύο τάφων, έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης πώς πίστευαν οι αρχαίοι εικ. 18 εικ. 19 Θραύσμα επιτάφιας στήλης με παράσταση γυναικείας μορφής 3ος αι π.χ. 14

η Λέσβος μας ότι έπρεπε να «προικίζεται» ο αγαπημένος τους νεκρός στην άλλη του ζωή. Πρόκειται για το περιεχόμενο δύο τάφων από την ανασκαφή στο οικόπεδο Χαχαλά, η οποία έφερε στο φως τμήμα ενός σπουδαίου αρχαϊκού νεκροταφείου της Ερεσού. Ξεχωρίζουν τα χάλκινα κάτοπτρα και μια πήλινη προτομή εξαιρετικής διατήρησης και, νομίζω, εξαιρετικής ομορφιάς. Από το ίδιο αρχαϊκό νεκροταφείο προέρχονται οι μαρμάρινες σαρκοφάγοι που είναι εκτεθειμένες στην αυλή και η πήλινη σαρκοφάγος στον τύπο των Κλαζομενιακών που στεγάσαμε μέσα στην αίθουσα για προστασία. Δημόσιος βίος Η επόμενη ενότητα, που αφορά τον δημόσιο βίο, περιλαμβάνει φυσικά επιγραφές, δηλαδή δημόσια έγγραφα της αρχαιότητας, χαραγμένα στην πέτρα. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, οι επιγραφές αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την ιστορία του τόπου, την κοινωνία, την οικονομία, τη λατρεία. Για τις λεζάντες που θα τοποθετηθούν στην έκθεση ευχαριστώ θερμά τον παλιό μου φίλο επιγραφικό Άγγελο Ματθαίου και την αρχαιολόγο Δήμητρα Σταθάκη, που πρόσφερε αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες της στην κατάρτιση του καταλόγου των επιγραφών όχι μόνο της Ερεσού, αλλά και όλης της Λέσβου. Η Ερεσός, σε αντίθεση με τις άλλες μικρές πόλειςκράτη της Λέσβου όπως παρατηρεί ο Κοντής, διαθέτει όχι μόνο μεγάλο επιγραφικό πλούτο, αλλά και πολύ ενδιαφέροντα επιγραφικά μνημεία. Για παράδειγμα, στην περιοχή της Τσιχλιόντας βρέθηκε η αρχαιότερη επιγραφή της Λέσβου, γραμμένη βουστροφηδόν, η οποία εκτίθεται στο Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης. Θα φέρουμε εδώ, στο άλλο κτίριο, το εκμαγείο της καθώς και εκμαγεία των άλλων επιγραφών της Ερεσού που αναφέρουν τον Απόλλωνα και την Αφροδίτη. Τα σημαντικότερα μνημεία στην ενότητα αυτή, και ου σπάνια στον ελλαδικό χώρο, είναι δύο ψηφίσματα του 4 αι. π.χ. κατά των τυράννων της Ερεσού, οι οποίοι αντιμετωπίζονται με υποδειγματική αυστηρότητα: οι ίδιοι καταδικάζονται σε θάνατο και οι απόγονοί τους σε αειφυγία, δηλαδή αιώνια εξορία από την πόλη. Οι επιγραφές περιλαμβάνουν ψήφισμα, μετά από απόφαση του Αλεξάνδρου, για τους απογόνους των παλαιοτέρων τυράννων Ηραίου και Έρμωνος, καταδικαστικές αποφάσεις κατά των τυράννων Ευρυσιλάου και Αγωνίππου, καθώς και επιστολή του βασιλέως Αντιγόνου, ενός από τους διαδόχους του Αλεξάνδρου, για τους απογόνους του τυράννου Αγωνίππου. Η πιο πρόσφατη προσθήκη στη συλλογή της ου ου Ερεσού είναι ένα βάθρο, του 2-3 αι. μ.χ., με τιμητικό ψήφισμα για τον Αυρήλιο Στύρακα. Πάνω στο βάθρο ήταν στημένος ο ανδριάς του τιμωμένου, ο οποίος αποκαλείται φιλόπατρις και ευεργέτης και, ανάμεσα στα πολλά αξιώματα που κατείχε, αναφέρεται ότι ήταν ιερέας του Ερεσίου Απόλλωνος, στοιχείο που υποδηλώνει τη σημασία της λατρείας του θεού αυτού στην Ερεσό. Το σπουδαίο αυτό μνημείο ήταν ενσωματωμένο στο τοιχίο από ξερολιθιά που στηρίζει το μικρό πλάτωμα εδώ απέναντι, πάνω από την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Ανδρέα και μεταφέρθηκε, με προτροπή του κ. Σπ. Πιπερά, στην αυλή του μουσείου πριν λίγες μέρες. εικ. 27 εικ. 28 Νομίσματα Και τελειώνουμε αυτή την σύντομη παρουσίαση με δύο ιδιαίτερα ενδιαφέροντα νομίσματα,από παραδόσεις. Το πρώτο παρέδωσε στη Συλλογή Ερεσού ο κ.σπύρος ο ο Πιπεράς, χρονολογείται στον 4-3 αι. π.χ. και εικονίζει τον Ερμή στον εμπροσθότυπο και τον Απόλλωνα στον οπισθότυπο (εικ. 27). Η λατρεία του Ερμή φαίνεται ότι ήταν πολύ σημαντική στην Ερεσό, ίσως λόγω της σύνδεσης του θεού με το εμπόριο ή λόγω της αγροτικής υπόστασής του, αφού είναι γνωστή η φήμη που είχαν τα σιτηρά της Ερεσού στην αρχαιότητα. Το δεύτερο νόμισμα παρέδωσε η κ. Γαρυφαλιά Καρακούση, η οποία δήλωσε ως τόπο εύρεσης την ου ου ακρόπολη της Ερεσού. Είναι ρωμαϊκό, του 1-2 αι. μ.χ. και εικονίζει στον εμπροσθότυπο τη Σαπφώ, καθιστή, να κρατά τη βάρβιτο, με επιγραφή ΣΑΦΦΩ (εικ. 28) και στον οπισθότυπο τον Ερμή, με την επιγραφή ΕΡΕΣΙ. Μόνο δύο άλλα τέτοια νομίσματα είναι γνωστά, στο μουσείο του Βερολίνου, δεν είναι όμως τόσο καλά διατηρημένα. Το νόμισμα που παρέδωσε η κ. Καρακούση, όπως και εκείνο που παρέδωσε ο κ. Πιπεράς, είναι εξαιρετικής διατήρησης. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον αγαπητό συγχωριανό μας, φίλο Μανόλη Γιαννακέλο, που προσωπικά μαγνητοσκόπησε την εκδήλωση και την πρόβαλε στο κανάλι του TV MITILINI. Ενημερώνουμε δε τους αναγνώστες μας πως μπορούν να παρακολουθούν το κανάλι διαδικτυακά στην διεύθυνση www.tvmitilini.gr κι έτσι να μαθαίνουν αμέσως σε πραγματικό χρόνο, τα νέα του νησιού μας. 15

ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΒΙΒΛΙΟ- ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Του Παναγιώτη Σκορδά 1) Ξενοφών Ε. Μαυραγάνης: Ψάρι με κεφάλι και ουρά (Διηγήματα), Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 204. 2) Λεωνίδας Σπανέλλης: Α π ο μ ν η μ ο ν ε ύ μ α τ α α ι χ μ α λ ω σ ί α ς Το υ ρ ι κ ή ς (Εισαγωγή-Σημειώσεις: Τάκης Σαλκιτζόγλου, Πρόλογος: Γ ι ά ν ν η ς Μ α ν ο ύ κ α ς ). Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου των Απανταχών Βατουσαίων «Η Κοίμησις της Θετόκου», Αθήνα 2010, σελ.62. 3) Οδυσσέας Ελύτης: Συν τοις άλλοις. 37 συνεντεύξεις (1942-1992), (Επιμέλεια: Ιουλίτα Ηλιοπούλου), Εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 2011, σελ 339, (Βιβλίο και CD). 4) Στράτης Μυριβήλης: Η Δασκάλα με τα Χρυσά Μάτια, Έκδοση «Το Βήμα βιβλιοθήκη», Αθήνα 2011, σελ 504. 5) Jeffrey Carson: 49 σχόλια στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη (Απόδοση: Στρατής Πασχάλης), Εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 2011 (Β έκδοση), σελ 139. 6) Αλέξης Πανσέληνος, «Ζαΐδα ή η Καμήλα στα χιόνια» (μυθιστόρημα), εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2011, σελ. 656. 7) Σταύρος Γαληνός: Ανθόκηπος στη Σαχάρα, Εκδόσεις Αργυρώ, Αθήνα 2011, σελ. 419. 8) Γιώργος Λεφτ. Παρασκευαΐδης (επιμέλεια - πρόλογος): Ο Μαστρο-Γιώργης «Ο παπάς» (Πιστό αντίγραφο από το σπάνιο χειρόγραφό του), Μυτιλήνη 2011, σελ. 132. 9) Γιώργος Πετρέλλης: Το όνομα (Μυθιστόρημα), Εκδόσεις Οδός Πανός, Αθήνα 2010, σελ. 558. 10) Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη, Ποίηση και Ζωγραφική, Έκδοση Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. και Μ. Θεοχαράκη, Αθήνα 2011, σελ. 143. 11) Μάρω Ματθαίου: Σ'ελαιώνα μια φορά, (Πρόλογος: Μάκης Αξιώτης), Εκδόσεις Καρπασσιάνα- Πολιτισμός, Μυτιλήνη 2011, σελ. 83. 12) Στρατής Μολίνος: Το Έκτο Δημοτικό, Αθήνα 2011, σελ. 24 13) Νίκος Σαραντάκος (επιμέλεια): Θεόδωρος Λασκαρίδης (1896-1921). Το φονικό μοιραίο βόλι. Άπαντα τα δημοσιευμένα γραπτά, Εκδόσεις Διάπυρον Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 367. 14) Κώστας Βαλέτας: Γιάννης Καμπύσης. Μια νέα θεώρηση του έργου του (Μελέτη), Εκδόσεις Αιολικά Γράμματα, Αθήνα 2011, σελ. 78. 15) Ντόρα Γιαννακοπούλου: Πεθαίνω για σένα (Μυθιστόρημα), Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2011, σελ. 213. 16 16) Γιώργος Π. Καμβυσέλλης: Από τα «Κόκκινα Φανάρια» στο Περιβόλι της Παναγίας. Η ζωή και το έργο του Αλέκου Γαλανού, Έκδοση Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος, 2011, σελ 462. 17) Βενετία Πιτσιλαδή Σούαρτ: Η θεατρίνα της ζωής (Μυθιστόρημα), Εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2011, σελ. 394. 18) Αλέξανδρος Τσαγκαρέλλης: Τ' ανεμογκάστρι, (Έμμετρη Θεατρική Σάτιρα), Εκδόσεις Μπατσιούλας, Αθήνα 2011, σελ. 66. 19) Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης: Άρτα 1881-1941, Εκδόσεις Παρασκήνιο, Αθήνα 2010, σελ. 129. 20) Λέσβος 1912-2012: Εκατό χρόνια ελευθερίας, Επιμέλεια έκδοσης: Αμφιτρίτη Καζάζη - Καπερώνη, Ξενοφών Μαυραγάνης, Αριστείδης Φ ρ υ δ ά ς, Έ κ δ ο σ η Λ έ σ χ η ς Πλωμαρίου «Βενιαμίν ο Λέσβιος», Πλωμάρι 2011, σελ. 140. 21) Στρατής Πανάγος: Ούζου εγκώμιον. Θαλασσινά & ψάρια, Εκδόσεις Αιολίδα, Αθήνα 2011, σελ. 51. 22) Στρατής Ι. Αναγνώστου: Τοπική Ιστορία. Αναφορές στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Λέσβου, Εκδόσεις Εντελέχεια, Μυτιλήνη 2011, σελ. 108. 23) Στρατώ Ι. Αμπατζή: Εκ του συστάδην (Ποιήματα), Εκδόσεις Αιολίδα Μυτιλήνη 2011, σελ. 93 24) Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου: Όψεις Θεάτρου στη Λέσβο. Λαϊκά Δρώμενα και Θεατρικές Παραστάσεις στην Αγία Παρασκευή (1864-2010), Έκδοση Δήμου Αγίας Παρασκευής, Μυτιλήνη 2010, σελ. 188. 25) Πάσχα στην Κέρκυρα: Φωτογραφίες: Δημήτρης Ταλιάνης, Κείμενα: Πάνος Θεοδωρίδης, Νίκος Καραπιδάκης, π. Θεμιστοκλής Μούρτζανος, Ελένη Μπίστικα, Νίκος Δήμου, Νικόλαος Μαστροπαύλος, π. Γεώργιος Μεταλληνός, Γεράσιμος Χυτήρης, Επιμέλεια ύλης: Αθηνά Δούντση, Εκδόσεις Τοπίο, Αθήνα 2011, σελ. 211. 26) Δημήτρης Σαραντάκος: Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων. Εξερευνητές, περιηγητές και ταξιδιώτες κατά την αρχαιότητα, Εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 2011, σελ. 140. 27) Λιλή Λαμπρέλλη: Αχ σοκολάτα... (Ζωγραφιές: Βάσω Ψαράκη), Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2011, σελ. 24. 28) Δημήτρης Κοφτερός: Μυτιληνιό Σαντούρι. Σκοποί και χοροί από την Λέσβο, Εκδόσεις Αιολίδα, Μυτιλήνη 2011, σελ. 63, (Περιέχει CD με 13 σκοπούς). 29) Σταυρούλα Λυκιαρδοπούλου Κοντάρα: Κοινωνία και παιδεία στη Λέσβο την περίοδο της Τουρκοκρατίας (Προλογίζουν: Δημήτρης Χαλκιώτης, Παναγιώτης Ξωχέλλης, Παναγιώτης Παρασκευαΐδης), Μυτιλήνη 2010, σελ. 623.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ Επιτυχείς οι τέσσερεις πρώτες παρουσιάσεις του βιβλίου «Από τα Κόκκινα Φανάρια στο Περιβόλι της Παναγίας» Πρέπει να ομολογήσουμε πως τούτη την φορά, (Δευτέρα 3 Οκτωβρίου) που βρεθήκαμε στην Αθήνα με το κορμί μας, με το πνεύμα και της ψυχής μας τα μάτια, απομείναμε έκπληκτοι κι εντυπωσιασμένοι, ενθουσιασμένοι θα έλεγα, από την πρωτότυπη παρουσίαση του βιβλίου «Από τα Κόκκινα Φανάρια στο Περιβόλι της Παναγίας» του φίλου και συμπατριώτη μας Γι ώ ρ γ ο υ Κα μ β υ σ έ λ λ η, εκδόσεις Ι. Μονής Κουτλουμουσίου, Αγίου Όρους. Η όλη προσπάθεια κι οργάνωση έγινε από τον πράγματι δραστήριο εργάτη του πολιτισμού κι εκδότη του περιοδικού ΒΟΡΕΑΣ Σταύρο Παπαθανάκη, ο οποίος πριν λίγες βδομάδες δεν ήξερε καν το συγγραφέα. Όταν όμως έπεσε στα χέρια του ένα αντίτυπο του βιβλίου ενθουσιάστηκε κι αμέσως ζήτησε κι έγινε η πρώτη παρουσίασή του στα Δίκαια Έβρου στις 28 Αυγούστου. Η επιτυχία τότε ήταν απίθανη, αφού η όλη εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στην αγροτολέσχη που το 1953 είχε χτίσει ο ίδιος ο Γαλανός με τα αγροτόπαιδά του και με χρήματα που εισέπραξε από υποδειγματικές καλλιέργειες και τις θεατρικές παραστάσεις που με δική του έμπνευση έδωσαν την εποχή εκείνη τα αγροτόπαιδα (αγόρια και κορίτσια). Συγκινητικό μάλιστα ήταν όταν, τα «κοριτσάκια» που έπαιζαν πριν 58 χρόνια τον αγαπητικό της βοσκοπούλας με σκηνοθεσία Γαλανού, όσα επιζούν και είναι ακόμα στα Δίκαια, τραγούδησαν από μικροφώνου τα τραγούδια του έργου. Μια «κοπελίτσα» μάλιστα 95 ετών πήρε το μικρόφωνο και τραγούδησε μόνη της. Όλα αυτά έδωσαν το έναυσμα στον Παπαθανάκη κι αμέσως καθόρισε δεύτερη παρουσίαση, την πρώτη στην Αθήνα και συγκεκριμένα στο δημοτικό κινηματογράφο ΚΑΛΥΨΩ της Καλλιθέας. Παρά τις αντίξοες συνθήκες πολλοί έσπευσαν να τιμήσουν τον συγγραφέα, ο οποίος πρόσχαρος κι άνετος, με ένα φιλικό τόνο κι αυθορμητισμό, ευχαρίστησε όλους και στη συνέχεια είπε λίγα λόγια για τον φίλο, συνάδερφο, συνεργάτη και βιογραφούμενό του Αλέκο Γαλανό, παρουσιάζοντας με ελκυστικό τρόπο τις τρεις ηθοποιούς Μαρία Μπρανίδου, Μαρία Δημητριάδου και Γιάννα Σταυράκη οι οποίες με θαυμάσια απόδοση διάβασαν αποσπάσματα από το βιβλίο του που έχει τίτλο «Από τα Κόκκινα Φανάρια στο Περιβόλι της Παναγίας» Χαιρετισμούς απηύθυναν: Ο ιερομόναχος Χρυσόστομος εκ μέρους του Καθηγουμένου κι όλης της αδελφότητας της Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, ο οποίος είχε έλθει ειδικά από το Άγιο Όρος. Ο δήμαρχος Καλλιθέας Κώστας Ασκούνης, και οι αντιδήμαρχοι Κώστας Πολυχρονίδης και Θεόδωρος Ψαλιδόπουλος. Ο Πρόεδρος θρακικού κέντρου και εταιρείας θρακικών μελετών Γιάννης Μητράκας. Ομιλητές ήταν οι: ΡένοςΧαραλαμπίδης: Ηθοποιός που αναφέρθηκε στην σημασία του έργου Κόκκινα Φανάρια στα θεατρικά δρώμενα μέχρι σήμερα. Μόσχος Πολυσίου: Καθηγητής Χημείας και πρώην Αντιπρύτανης Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών που τόνισε την πρωτοποριακή παρουσία του Γαλανού στις Γεωργικές Εφαρμογές κάτι που πρέπει να μιμηθούμε και σήμερα. Ζωή Φραγκούδη: οικονομολόγος, που μίλησε για το έργο του Συνεταιρισμού Γυναικών σαν συνέχεια του έργου του Γαλανού. Τέλος, εντυπωσίασε ο Βαγγέλης Γδοντέλης, καταξιωμένος φιλόλογος και συνυπεύθυνος της εκδόσεως του περιοδικού Παλμοί της Βατούσας Λέσβου, ο οποίος με πολύ γνώση και μεθοδολογία ανέλυσε το βιβλίο του συχωριανού του Γιώργου Καμβυσέλλη. Εδώ για περισσότερη ενημέρωση, θυμίζουμε πως με επιτυχία πραγματοποιήθηκαν δυο ακόμη παρουσιάσεις. Στην Άγρα (17 Αυγούστου) την οποία θεωρεί επαγγελματική του πατρίδα ο συγγραφέας μια κ ι α π ό ε κ ε ί ξ ε κ ί ν η σ ε τ η ν καριέρα του ως γεωπόνος. Εδώ, συντονιστής ήταν ο Σταύρος Δρακουλέλλης φιλόλογος από την Άντισσα, ο οποίος μετά από σύντομη εισήγηση παρακάλεσε τον Ηγούμενο της Ι. Μονής Λειμώνος αρχιμανδρίτη Νικόδημο να πει δυο λόγια και να διαβάσει τον χαιρετισμό που είχε στείλει ο Γέροντας της Ι. Μονής Κουτλουμουσίου Αγίου Όρους αρχιμανδρίτης Χριστόδουλος. Στη συνέχεια ο συμβολαιογράφος Παύλος Παπάζογλου αναφέρθηκε στον συγγραφέα και με πολύ επιδεξιότητα. Κατόπιν ο φιλόλογος Βαγγέλης Γδοντέλης από την Βατούσα παρουσίασε το περιεχόμενο και τη λογοτεχνική - δοκιμιακή αξία του βιβλίου. Συγκίνηση κι εντύπωση προκάλεσαν μετά ο Γιώργος Κιοβρέκης εκ μέρους του Συλλόγου 17

η Λέσβος μας «Μακαρέας» Άγρας κι ο Παναγιώτης Ταστάνης εκ μέρους του Συλλόγου «Άγιος Παντελεήμων» Αποθήκας, οι οποίοι είπανε λίγα απλά αλλά μεστά αγάπης λόγια και διάβασαν, ως άξιοι ηθοποιοί, αποσπάσματα από το βιβλίο. Αυθόρμητα και με συναισθηματική φόρτιση ο Γδοντέλης πήρε ξανά το μικρόφωνο και διάβασε ένα από τα ωραιότερα κομμάτια που αφορούσε την ζωή του Αλέκου στο Άγιο Όρος. Την εκδήλωση έκλεισε ο Γιώργος Καμβυσέλλης με το γνωστό, πηγαίο κι όλο αγάπη και συγκίνηση ύφος του, λέγοντας λίγα και σκορπίζοντας πολλά ευχαριστώ και εμπειρίες από το έργο του. Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στην μνήμη του α λ η σ μ ό ν η τ ο υ τ έ κ ν ο υ τ η ς Ά γ ρ α ς, ΓιάννηΤριανταφύλλου. Η επόμενη παρουσίαση έγινε στη Μύρινα Λήμνου όπου ο τοπικός Μορφωτικός Εκπολιτιστικός Αθλητικός Σύλλογος «Λήμνος», το 2008, ανέβασε την αυλαία για τις παραστάσεις των ΚόκκινωνΦαναριών δυο ώρες μετά από την στιγμή που έπεσε για πάντα η αυλαία της ζωής του συγγραφέα των, Αλέκου Γαλανού. Μίλησαν για τον συγγραφέα και το βιβλίο του η Έλενα Αντωνιάδου κι η ΕλένηΤσιγιάννη ενώ με πολύ ζωντάνια διάβασε αποσπάσματα ο Γιώργος Καργιακλής. Τον συντονισμό είχε η Αλεξοπούλου Βαγγελιώ. Χαιρετισμό απηύθυνε ο Μητροπολίτης Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου Ιερόθεος και ο πρόεδρος του Συλλόγου Γιάννης Λιτσάκης. Από την πλευρά μας θέλουμε να συγχαρούμε τον συγγραφέα και να ευχηθούμε να είναι καλοτάξιδο τούτο το βιβλίο, που μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα έργο ζωής. Φιλιωτής Εκδόσεις «Αιολίδα» Τους τελευταίους μήνες είχαμε στην «Αιολίδα» καινούργιες εκδόσεις με βιβλία που εκδίδονται στη Λέσβο για το νησί μας. Το καλοκαίρι λοιπόν επανεκδόθηκε το πολύτιμο βιβλίο του αρχαιολόγου Γιάννη Κοντή, το «Λεσβιακό Πολύπτυχο», που ήταν δυσεύρετο εδώ και πολλά χρόνια. Το βιβλίο μας δίνει τις πιο σημαντικές πληροφορίες για την αρχαιολογία, την ιστορία και την τέχνη στο νησί. Ακόμη εκδόθηκε το βιβλίο «Δάφνις και Χλόη» με το αρχαίο κείμενο και την απόδοση του Απόστολου Γονιδέλλη στα νέα ελληνικά, καθώς και εισαγωγή και σχόλια. Η έκδοση αυτή αποτελεί και μια αφορμή για να μάθουμε περισσότερα για την ιστορία των δύο νέων, που εξελίσσεται σε κάποια γωνιά της Λέσβου και επηρέασε πολλούς και μεγάλους καλλιτέχνες παγκοσμίως. Επανεκδόθηκε επίσης το βιβλίο του Δημήτρη Κοφτερού «Μυτιληνιό Σαντούρι. Σκοποί και χοροί της Λέσβου», που συνοδεύεται και από cd με παραδοσιακούς σκοπούς. Με αφορμή το βιβλίο αυτό οργανώθηκε με μεγάλη επιτυχία τέλος Αυγούστου διημερίδα με θέμα το μυτιληνιό σαντούρι, όπου είχαμε την τύχη να ακούσουμε νέα παιδιά που μαθαίνουν σαντούρι. Κυκλοφόρησαν επίσης σε σχέση με τη γαστρονομία του νησιού μας εκδόσεις επιμελημένες από τον γνωστό για την μαγειρική του Στρατή Πανάγου. Πρόκειται για το Ημερολόγιο του 2012 «Εις υγείαν της θάλασσας και των γεύσεων» με αυθεντικές αιγαιοπελαγίτικες συνταγές σε δύο εκδόσεις. Η μία απευθύνεται σε Έλληνες και Τούρκους και η άλλη σε Άγγλους και Γερμανούς. Εκτός από το ημερολόγιο κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ούζου εγκώμιον» με συνταγές 18 για ούζο με θαλασσινά και ψάρια και κυκλοφορεί σε ελληνικά, αγγλικά και τούρκικα. Τέλος εκδώσαμε την ποιητική συλλογή της Στρατώς (Τούλας) Αμπατζή με τίτλο «Εκ του συστάδην», που σημαίνει η μάχη σώμα με σώμα. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο Μίλτης Παρασκευαΐδης είχε γράψει για την Τούλα όταν την είχε παρουσιάσει πρώτη φορά «Ο Αιολικός Λυρισμός φιλοσοφημένος στην ποίηση της Ε.Ι. Αμπατζή». Θα ήθελα να τονίσω ακόμη ένα πολύ σημαντικό γεγονός για τον εκδοτικό μας οίκο, αλλά και για τα νησιά μας. Το βιβλίο μας «Μαγεμένες Ιστορίες απ' τη Λέσβο και τη Λήμνο» της σ ε ι ρ ά ς «Α υ λ η τ ή ς κ α ι Παππουλάνθρωπος» διακρίθηκε από την Διεθνή Νεανική Βιβλιοθήκη του Μονάχου ως ένα από τα 250 σπουδαιότερα παιδικά βιβλία παγκοσμίως. Αυτή η διάκριση μας δείχνει πόσο σημαντικός είναι πολιτιστικός πλούτος του τόπου μας. Επίσης κυκλοφορούν και πέντεσυλλογές με παλιές καρτ ποστάλ του νησιού με τα εξής θέματα: Η προκυμαία της Μυτιλήνης, Η Μυτιλήνη πριν έναν αιώνα, Δημόσια και βιομηχανικά Κτίρια, Τα τελευταία οθωμανικά χρόνια της Μυτιλήνης και οι Ναοί της Λέσβου. Φυσικά για οποιαδήποτε συμπληρωματική πληροφορία μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο 2251027809. Μαρία Σελάχα

η Λέσβος μας Αναδημοσίευση από το περιοδικό του Συλλόγου Ερεσίων 19

Λέσβος και Θέατρο 20 Γιάννης Στεφανέλλης Μακέτα κοστουμιών Αισχύλος, «Ικέτιδες» Δ έ κ α χ ρ ό ν ι α συμπληρώθηκαν από το θάνατο (19-07-2001) του συμπατριώτη μας Γιάννη Στεφανέλλη. Διακεκριμένος σκηνογράφος και ενδυματολόγος με πολύχρονη προσφορά, ο Στεφανέλλης γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1915 και σπούδασε σε αμερικανικές σχολές σκηνογραφίας. Πρωτοεμφανίστηκε το 1942 ως σκηνογράφος στο πρώτο έργο του «Θεάτρου Τέχνης» του Κ. Κουν, την ιψενική «Αγριόπαπια». Μέχρι το 1950 ήταν ο αποκλειστικός σκηνογράφος του θεάτρου αυτού, ανεβάζοντας πολλά έργα, κυρίως σύγχρονου δραματολογίου. Από το 1951 και μετά, συνεργάστηκε με όλους τους σημαντικούς θιάσους του ελεύθερου θεάτρου, το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ και τη Λυρική Σκηνή. Στην ΕΛΣ προσλήφθηκε το 1958 για να οργανώσει και να λειτουργήσει την τεχνική της διεύθυνση. Επί είκοσι χρόνια διηύθυνε τα σκηνογραφικά της εργαστήρια. Παράλληλα, σκηνογράφησε έργα των Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Μπρεχτ, Ιψεν, του νεότερου και μοντέρνου ρεπερτορίου και της όπερας: «Οθέλλος», «Ντάμα Πίκα», «ΠρίγκιψΙγκόρ», «Λόεγκριν», «Αντρέας Σενιέ» κ.ά. Το 1977 σκηνογράφησε για πρώτη φορά στην Επίδαυρο τις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Συνεργαζόταν, επίσης, με την ΕΛΣ, το Φεστιβάλ Αθηνών και θέατρα του εξωτερικού, σκηνογραφώντας όπερες («Ντον Κάρλος», «Νόρμα», «Μήδεια», «Τουραντό», «Αριάδνη στη Νάξο» κ.ά). Διακρίθηκε για τη λιτότητα των λύσεών του, τη λειτουργικότητα των κατασκευών του, την ευαισθησία και πειθαρχημένη φαντασία του. Περισσότερα γι' αυτόν το σημαντικό Λέσβιο θα έχουμε στο επόμενο τεύχος μας. Η Pηνιώ Κυριαζή «Σε Κατάσταση Εξαίρεσης» «Η ΘΕΙΑ ΚΙ ΕΓΩ» στο θέατρο Βασιλάκου Η Θεατρική Διαδρομή παρουσιάζει το βραβευμένο έργο του Καναδού Μόρις Πάνιτς, «Η ΘΕΙΑ ΚΙ ΕΓΩ» στο θέατρο Βασιλάκου. Το έργο που γνώρισε τεράστια επιτυχία στο Λονδίνο, ανεβαίνει για π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ η ν Ελλάδα, σε σκηνοθεσία του Πέτρου Ζούλια, με τον φίλο συμπατριώτη μας Χρήστο Χατζηπαναγιώτη και τη Μπέτυ Βαλάση, η οποία επανέρχεται στη σκηνή μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, σε ένα ρόλο έκπληξη. Πρόκειται για μια σύγχρονη μαύρη κωμωδία, που διαπραγματεύεται τις ανθρώπινες σχέσεις, τη μοναξιά και την ανάγκη που αυτή γεννά για επικοινωνία και συντροφικότητα. Όλα αυτά δοσμένα με χιούμορ, σασπένς και ευαισθησία μέσα από συνεχείς ανατροπές και απρόσμενες καταστάσεις. Ένας ιδιόρρυθμος ανιψιός (Χρήστος Χατζηπαναγιώτης) αναγκάζεται να επισκεφθεί και να συμβιώσει με την από χρόνια χαμένη υπερήλικη θεία του (Μπέτυ Βαλάση). Το αταίριαστο αυτό ντουέτο, ένα δυναμικό δίδυμο, περνά όλη τη γκάμα των αισθημάτων και των καταστάσεων. Οι κωμικές στιγμές διαδέχονται τις δραματικές, σ' ένα σκηνικό παιχνίδι συνεχών εκπλήξεων, που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή. Είναι σα να παρακολουθεί κανείς μια ανελέητη πάλη μεταξύ δύο κολοσσιαίων μονομάχων, ένα απολαυστικό ρινγκ, πάνω σε όλα τα μεγάλα θέματα της ζωής. Στο τέλος ποιος θα κερδίσει; Η ελπίδα και η αγάπη οδηγεί και τους δύο στην κάθαρση και στην ευτυχία! Θέατρο Βασιλάκου Διεύθυνση: Προφήτου Δανιήλ 3 & Πλαταιών, Κεραμεικός Τηλέφωνα: 210-3467735 Από τις 8 Οκτωβρίου και έως τις 21 του ίδιου μήνα, στο θέατρο του Μιχάλη Μαρμαρινού: "Θησείον: Ένα Θέατρο για τις τέχνες" παρουσιάστηκε το έργο «Σε κατάσταση Εξαίρεσης» του γερμανού συγγραφέα Φαλκ Ρίχτερ στο οποίο πρωταγωνιστούσε η Ρηνιώ Κυριαζή. Η Καλλονιάτισσα ηθοποιός Ρηνιώ Κυριαζή, κόρη του συγγραφέα Άρη Κυριαζή μας εκπλήσσει συνεχώς με το επίπεδο της δουλειάς της και τις συνεργασίες με εξέχοντες καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει παρακαταθήκη έργα που βασίζονται στην κλασσική λογοτεχνία όπως η «Φεύγουσα Κόρη» του Παπαδιαμάντη (σκηνοθεσία Μίρκα Γεμετζάκη), «Ούτος είναι ο αστήρ μου» (με κείμενα Εμμανουήλ Ροίδη, Δημητρίου Βικέλα) και η κινηματογραφική ταινία «Σκλάβοι στα δεσμά τους» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη (σκηνοθεσία Τώνυ Λυκουρέση). Από τις αρχαίες τραγωδίες συμμετείχε στις «Ευμενίδες» από την τριλογία Ορέστεια του Αισχύλου (σκηνοθεσία Άννας Συνοδινού), στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή), στον «Ορέστη» του Ευριπίδη από το Εθνικό Θέατρο, (σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά), στους «Πέρσες» του Αισχύλου από το Εθνικό Θέατρο, (σκηνοθεσία Dimiter Gotscheff), παραστάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, έργα που δημιούργησαν αίσθηση στο κοινό και στους ειδικούς του χώρου. Εφέτος το καλοκαίρι σκηνοθέτησε και έπαιξε στο έργο του Λόρκα: «τα Μάγια της Πεταλούδας» με το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Ιωαννίνων. Στο επόμενο τεύχος θα έχουμε μια εκτενή παρουσίαση της αγαπητής συμπατριώτισσάς μας.