Ευθύμιος Μπίρτας ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΠΟΔΗΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Διεύθυνση Διοικητικής Υποστήριξης Τμήμα Πληροφορικής Ζαλοκώστα 10, Τ.Κ. 10671, Αθήνα 7 ος όροφος, γραφείο 1 Τηλέφωνα: 2102597564, 2102597563, 2102597562 Μαδαγασκάρη Αναφορά επισκέψεως στην χώρα με αφορμή το καλοκαιρινό πρόγραμμα φιλοξενίας της Γ.Γ.Α.Ε. για το 2009. Σεπτέμβριος 2009
Περιεχόμενα Περιεχόμενα... Σελίδα 2 Ιστορική αναδρομή Πολιτική κατάσταση... Σελίδα 3 Γεωγραφία - Περιβάλλον... Σελίδα 4 Οικονομία... Σελίδα 6 Πληθυσμός - Κουλτούρα... Σελίδα 8 Vasa... Σελίδα 10 Ελλάδα & Μαδαγασκάρη... Σελίδα 12 Ελληνισμός της Μαδαγασκάρης... Σελίδα 14 Προβλήματα της Κοινότητας... Σελίδα 15 Καλοκαιρινό πρόγραμμα φιλοξενίας 2009... Σελίδα 17 Συμπεράσματα... Σελίδα 19 Προτάσεις... Σελίδα 21 Σελίς 2 από 22
Μαδαγασκάρη «Η Μαδαγασκάρη είναι μια χώρα με λαμπρό μέλλον εμπρός της και θα παραμείνει έτσι.» - Στρατηγός Charles De Gaulle. Τάδε έφη ο μεγάλος Γάλλος στρατηγός, γνωρίζοντας φυσικά το πώς δρα ο γαλλικός αποικιοκρατισμός. Η Μαδαγασκάρη, η «κόκκινη» 1 χώρα, η χώρα των χαμόγελων, το τέταρτο μεγαλύτερο νησί του κόσμου, που ενώ την περίοδο 1945-1960 βρισκόταν από οικονομικής πλευράς σχεδόν τριάντα χρόνια μπροστά από την Ελλάδα σήμερα υπολείπεται αυτής κατά πενήντα, είναι το εικοστό φτωχότερο κράτος 2! Πλούσια και στρατηγικά τοποθετημένη στους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους του Ινδικού, εντούτοις άργησε λίγο 3 να τραβήξει την προσοχή των Ευρωπαίων και ειδικότερα των ΑγγλοΓάλλων, οι οποίοι και ανταγωνίστηκαν για την επιρροή σ αυτήν. Ο ανταγωνισμός αυτός έληξε με την επικράτηση των Γάλλων και έτσι από το 1890 έως και το 1960, το προγενέστερα ανεξάρτητο βασίλειο της Μαδαγασκάρης κατέστη επίσημο προτεκτοράτο και αποικία της Γαλλίας. Η Γαλλική επιβλήθηκε ως γλώσσα στην εκπαίδευση. Σήμερα το πολίτευμα της χώρας είναι Δημοκρατία. Οι Γάλλοι δεν θέλησαν να μεταλαμπαδεύσουν κανενός είδος γνώση στον ιθαγενή πληθυσμό και έτσι με την απόδοση στην χώρα της ανεξαρτησίας της και την συνακόλουθη αποχώρησή τους από αυτήν, αυτό που απέμεινε ήταν φτώχια και εξαθλίωση. Οι υποδομές που είχαν δημιουργηθεί, π.χ. σιδηρόδρομοι, δρόμοι, νοσοκομεία, φάροι, κ.α., εγκαταλείφθησαν και μέχρι και σήμερα είτε παραμένουν σε εγκατάλειψη ή υπολειτουργούν με τρομερά προβλήματα. Πρόσφατα στο προσκήνιο της Μαδαγασκάρης εμφανίστηκαν και οι Η.Π.Α., πράγμα που ως ένα βαθμό δημιούργησε και τις τελευταίες πολιτικές εντάσεις 4. Ο πλούσιος ορυκτός πλούτος, η ισχυρή πιθανότητα υπάρξεως μεγάλων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων πετρελαίου, καθώς και η βούληση για την χρησιμοποίηση του νότου της νήσου για την δημιουργία τεραστίων χώρων «υγειονομικής ταφής» πυρηνικών αποβλήτων, είναι μερικά εκ των ερεισμάτων για τα οποία μάχονται Αμερικανοί και Γάλλοι. 1 Το έδαφος της Μαδαγασκάρης είναι κατά κύριο λόγο πηλώδες και από ψηλά το έδαφος μοιάζει να κοκκινίζει. 2 Βάση του δείκτη GDP (Gross Domestic Product). 3 Είχε περάσει η εποχή των ανακαλύψεων και είχε αρχίσει η «κούρσα για την Αφρική» (1880 1914). 4 Από το 2000 και μέχρι και τώρα που γράφεται η παρούσα αναφορά, η χώρα βιώνει μια σχεδόν συνεχόμενη πολιτική αστάθεια. Σελίς 3 από 22
Γεωγραφία Περιβάλλον Η Μαδαγασκάρη λόγω μεγέθους και θέσης προσφέρει μια μεγάλη ποικιλία από τοπία καθώς και καιρικές συνθήκες. Εντούτοις, γενικά επικρατούν μια ζεστή, βροχερή περίοδος από τα τέλη Οκτωβρίου και μέχρι τα τέλη Απριλίου, καθώς και μια ψυχρότερη, ξηρότερη από τον Μάϊο και μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Λόγω των κυριαρχούντων νοτιοανατολικών ανέμων, χαρακτηριστικών στην νότια πλευρά του ισημερινού, το νησί μαστίζεται από κυκλώνες αρκετά συχνά. Στα βόρεια καθώς και στα παράλια γενικότερα, το κλίμα είναι περισσότερο τροπικό και υγρό, ενώ στα νότια είναι περισσότερο άνυδρο. Στο εσωτερικό το κλίμα είναι εύκρατο. Λόγω της γεωλογικής της απομόνωσης, η χώρα έχει να επιδείξει μια καταπληκτική και μοναδική βιοποικιλότητα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι: Από τα οκτώ υπάρχοντα είδη Baobabs, ένα φύεται στην Αφρική, ένα στην βορειοδυτική Αυστραλία και τα έξι φύονται στη Μαδαγασκάρη! Οι λεμούριοι, ζουν αποκλειστικά εδώ και αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους πόλους έλξης τουρισμού για την χώρα. Υπάρχουν πέντε οικογένειες λεμούριων οι οποίες περιλαμβάνουν ενενήντα εννέα είδη και υπό-είδη! Σχεδόν 1000 είδη ορχιδέας φύονται εδώ. Γενικά από τα δώδεκα χιλιάδες περίπου είδη φυτών που υπάρχουν στην χώρα, το 70% έως και 80% είναι ενδημικά! Περισσότερα από εκατόν δέκα είναι τα είδη των πτηνών τα οποία είναι ενδημικά στη χώρα! Τέλος το 75% των ζώων που ζούν εδώ είναι ενδημικά! Από τα ανωτέρω εύκολα γίνεται κατανοητή η μέγιστη αξία αυτής της μοναδικής βιοποικιλότητας. Παρ όλα αυτά, οι κίνδυνοι που διατρέχει το πλούσιο αυτό φυσικό περιβάλλον είναι τεράστιοι και έχουν να Σελίς 4 από 22
κάνουν κυρίως με την καταστροφή των δασών (το 75%- 80% των δασών έχει ήδη εξαφανιστεί), την συνακόλουθη εξαφάνιση ειδών, διάβρωση του εδάφους και ερημοποίηση, την μόλυνση των πόσιμων υδάτων και την υπερβολική βόσκηση. Σελίς 5 από 22
Οικονομία Η Μαδαγασκάρη λόγω φυσικών πόρων και εξαιρετικών δυνατοτήτων εξειδικευμένου τουρισμού, θα μπορούσε εύκολα να είναι ένα πολύ ανεπτυγμένο κράτος. Εντούτοις, η οικονομία είναι κατά κύριο λόγο αγροτική, αν και δεν έχουν εφαρμοσθεί ευρέως προχωρημένες τεχνικές καλλιεργειών ώστε να μεγιστοποιηθεί η παραγωγή ανά είδος. Το κύρια εξαγωγικά προϊόντα της είναι ο καφές και το κακάο, τα οποία είναι εξαιρετικής ποιότητας. Η βανίλια, της οποίας είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, έχει επίσης σημαντικές εξαγωγές. Δυστυχώς όμως σήμερα η Ινδία έχει αρχίσει να την ανταγωνίζεται πολύ έντονα και έτσι οι εξαγωγές αυτές χρόνο με τον χρόνο μειώνονται. Το πρόβλημα με την βανίλια εντείνεται και από τον ανταγωνισμό με τις συνθετικές βανίλιες γνωστές ώς βανιλίνες. Η μπανάνα, με τις έξι διαφορετικές ποικιλίες της, βοηθάει με τις εξαγωγές της την οικονομία της χώρας καθώς επίσης και η ταπιόκα, το ρύζι, τα φασόλια και τα φιστίκια. Τα είδη χειροτεχνίας από φυσικά υλικά έχουν επίσης σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα. Σημαντικοί φυσικοί πόροι της χώρας αποτελούν: ο γραφίτης, ο χρωμίτης, το κάρβουνο, ο χαλαζίας, το αλάτι, η αλιεία και η υδροδυναμική λόγω των ποταμών της χώρας. Όπως και για το πετρέλαιο, για λόγους που είναι εύκολα κατανοητοί, δεν γίνεται ευρέως λόγος για τα εύκολα προσβάσιμα, μεγάλα αποθέματα πολύτιμων λίθων, κυρίως ρουμπινιών και σμαραγδιών! Τα ρουμπίνια δε είναι τόσο εξαιρετικής ποιότητας ώστε να συγκρίνονται άμεσα με αυτά της Σρι Λάνκα. Αντιθέτως είναι ευρέως γνωστή η Μαδαγασκάρη για τους υπέροχους ημιπολύτιμους λίθους της. Ο τουρισμός είναι σημαντικός για την χώρα και αργότερα θα παίξει σίγουρα ακόμα μεγαλύτερο ρόλο στην οικονομία. Για την ώρα είναι ειδικός τουρισμός και απευθύνεται σε ειδικές κατηγορίες ανθρώπων: παρατηρητές πτηνών, παρατηρητές ερπετών και εντόμων, βοτανολόγους και ζωολόγους όλων των ειδών, θαλάσσιους βιολόγους, ορειβάτες, αθλητές και απλούς λάτρες της περιπέτειας. Όλοι αυτοί που επισκέπτονται το νησί γνωρίζουν ότι ίσως χρειαστεί να αντιμετωπίσουν μεγάλες και εξαιρετικά απαιτητικές προκλήσεις προκειμένου να πετύχουν το σκοπό για το οποίο έχουν φθάσει εκεί. Γενικά η ζωή στην Μαδαγασκάρη έχει ακόμα έντονο το στοιχείο της περιπέτειας, της ανακάλυψης και του απρόοπτου! Σελίς 6 από 22
Οι συγκοινωνίες είναι υποτυπώδεις και συνίστανται στην χρήση μικρών υπεραστικών λεωφορείων για τους ταξιδεύοντες στην επαρχία 5 και φορτηγών για τα εμπορεύματα. Τα τραίνα λειτουργούν πολύ αραιά, μία φορά κάθε μία ή δύο εβδομάδες, τώρα πια προς ορισμένους μόνο προορισμούς και για εμπορικούς κατά κύριο λόγο σκοπούς. Στις μεγάλες πόλεις οι συγκοινωνίες συνίστανται σε μικρά τοπικά λεωφορεία και ταξί. Στις μικρότερες πόλεις τον ρόλο των ταξί παίζουν τα πολύ γραφικά pusse pusse (φωτ. αριστερά). Αεροπορικές συγκοινωνίες υπάρχουν προς το εξωτερικό με την κρατική αεροπορική εταιρεία (Air Madagascar) και άλλες ξένες εταιρείες. Υπάρχει επίσης αεροπορική σύνδεση και προς άλλες πόλεις της χώρας με μικρά όμως αεροπλάνα. Το κόστος των αεροπορικών μετακινήσεων για την μεγάλη πλειοψηφία του ντόπιου πληθυσμού είναι εντελώς απαγορευτικό. 5 Τα λεγόμενα taxi brousse τα οποία αναχωρούν μόνο αφού γεμίσουν ασφυκτικά. Δεδομένου αυτού και του ότι η παραμονή τους σε κάθε ενδιάμεσο σταθμό είναι επίσης άγνωστης χρονικής διάρκειας, είναι πρακτικά αδύνατο να υπολογίσει κανείς την χρονική διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού. Για το τι μπορεί να σημαίνει ταξίδι στο εσωτερικό της χώρας, μια ιδέα μπορεί να πάρει κάποιος εδώ: http://www.youtube.com/watch?v=9zbybmbpco4 Σελίς 7 από 22
Πληθυσμός - Κουλτούρα Πλησιάζουν τα είκοσι εκατομμύρια οι κάτοικοι της Μαδαγασκάρης ή αλλιώς της Μαλαγάσικης Δημοκρατίας. Ένα ετερόκλιτο πλήθος παλαιών φυλών από την Ν.Α. Ασία, Δυτικό Ειρηνικό, Ανατολική Αφρική, Ινδία και Αραβία. Τα τελευταία διακόσια χρόνια νέες προσθήκες έγιναν από την πλευρά της Ευρώπης και ακόμα πιο πρόσφατα από την Κίνα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των κατοίκων της χώρας είναι το χαμόγελό τους. Χαμογελάνε διαρκώς, παρόλη την φτώχεια τους και η στάση τους απέναντι στην ζωή είναι γενικά αισιόδοξη. Η οικογένεια είναι ο θεμέλιος λίθος της Μαλαγάσικης κοινωνίας και οι νεότεροι οφείλουν να σέβονται, να τιμούν και να βοηθούν τους γεροντότερους. Πέραν τούτου και ίσως συνεπεία αυτού, είναι εξαιρετικά στενά συνδεδεμένοι με τους προγόνους τους για τους οποίους πιστεύουν ότι είναι «άγιοι». Κατά συνέπεια, οι νεκροί «αγιοποιούνται» και συνεχίζουν να ζουν σε ανώτερες μορφές ύπαρξης και να καθορίζουν εν μέρη και τις ζωές των ζωντανών. Αυτό έχει με την σειρά του έχει ως συνέπεια οι Μαλαγάσιοι να μην φοβούνται ιδιαίτερα τον θάνατο (αφού όταν πεθάνουν θα γίνουν άγιοι και θα τιμώνται διαρκώς). Χαρακτηριστικό αυτού του τρόπου σκέψης είναι το εξαιρετικά διαδεδομένο έθιμο της famadihana («εκταφή» ή «γύρισμα των οστών») όπου κάθε δύο έως επτά χρόνια οι νεκροί ξεθάβονται και αφού ντυθούν σε νέα σάβανα, παρίστανται σε συμποσιακούς εορτασμούς προς τιμήν τους και εκδράμουν συνοδεία των ζωντανών σε αγαπημένα τους μέρη όταν ήταν εν ζωή. H θρησκεία παίζει σημαντικό κομμάτι στην ζωή και τις παραδόσεις των ανθρώπων. Το 52% των κατοίκων ακολουθεί τον ανιμισμό. Το 41% ακολουθεί τα διάφορα δόγματα του Χριστιανισμού, υπάρχουν ακόμα και Μορμόνοι στο νησί, ενώ ένα 7% είναι Μουσουλμάνοι. Mora - mora 6, θα ακούσει ο ταξιδιώτης να του λένε οι ντόπιοι και δεν θα δυσκολευτεί να καταλάβει από μόνος του τι πάει να πει. Η Μαδαγασκάρη είναι η χώρα στην οποία ο χρόνος δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Η λέξη «βιασύνη» είναι άγνωστη και ο τρόπος ζωής και η κατάσταση του μυαλού εναρμονίζεται με την επιταγή του mora - mora! Αλήθεια τι μεγάλη πολιτισμική αντίθεση με τη χώρα της Νοτίου Κορέας όπου εκεί η νοοτροπία είναι η άκρως αντίθετη: bali - bali 7. Είναι βέβαιο ότι η διαφορά δυναμικότητος ανάμεσα στις δύο χώρες έχει να κάνει και με τις δύο αυτές στάσεις ζωής των κατοίκων τους! 6 Προφέρεται μούρα - μούρα και σημαίνει σιγά - σιγά. 7 Προφέρεται μπάλι - μπάλι και σημαίνει γρήγορα - γρήγορα. Σελίς 8 από 22
Είναι σχεδόν απίστευτη η μυστικιστική σχέση των κατοίκων με το ρύζι. Όπως χαρακτηριστικά λένε οι ίδιοι «Αν δεν περιέχει - περιλαμβάνει ρύζι, δεν είναι φαγητό»! Τρώνε ρύζι για πρωϊνό, για μεσημεριανό και για βραδυνό. Θα εντυπωσιαστεί ο ταξιδιώτης από τον αριθμό των ορυζώνων. Αν και δεν κάνουν και την πλέον υγιεινή διαβίωση και διατροφή, αγαπούν πολύ τα σπόρ και φροντίζουν να γυμνάζονται, κυρίως τρέχοντας καθημερινά από εξαιρετικά νωρίς το πρωί (05:30)! Το βράδυ κατακλίνονται νωρίς (21:00 22:00). Σελίς 9 από 22
Vasa 8 Το προσεκτικό αυτί θα «πιάσει» πολλές φορές την λέξη αυτή από τους ντόπιους, οπουδήποτε στο νησί. Η λέξη αυτή, έχοντας συμπληρώσει στην αρχική της σημασία, έχει φθάσει να σημαίνει πολλά και διάφορα όπως: λευκός, πλούσιος, Γάλλος, γιατρός κ.α. Ο πρώτος - πρώτος λευκός που εθεάθη από τους Μαλαγάσιους ήταν στα 1500 όταν ο Πορτογάλος Diogo Dias προσέγγισε το νησί. Περίπου έναν αιώνα αργότερα έφθασαν οι πρώτοι Γάλλοι και μαζί οι πρώτοι ιεραπόστολοι, όλοι λευκοί. Κάποιοι ιθαγενείς τους είδαν και άρχισαν να διαδίδουν τα καταπληκτικά νέα για τους «άσπρους» που μοιάζουν με ανθρώπους. Με τα νέα να διαδίδονται τάχιστα οι κάτοικοι άρχισαν με περιέργεια να ρωτούν ο ένας τον άλλο: «τους έχεις δει;» Όταν βρισκόταν κάποιος που όντως τους είχε δει απαντούσε vasaha, ήτοι «τους έχω δει!». Μετά από μερικά χρόνια σε όλο το νησί άκουγες τον κόσμο να λέει vasaha και αυτό έφθασε να περιγράφει τον λευκό. Επειδή όμως οι πρώτοι λευκοί ήταν Γάλλοι, η λέξη έφθασε να σημαίνει και Γάλλος. Επίσης όμως οι λευκοί είχαν χρήματα και όπλα και μηχανήματα, επομένως ήταν πλούσιοι, επομένως vasaha. Οι ιεραπόστολοι όμως που ως λευκοί ήταν vasaha, είχαν και ιατρικές γνώσεις και θεράπευαν και τους ιθαγενείς, άρα vasaha μεταξύ άλλων και ο γιατρός! Με το πέρασμα του χρόνου η λέξη συντμήθηκε σε vasa. Vasa λοιπόν ο λευκός και γενικά οι κάτοικοι δεν έχουν πρόβλημα με τους λευκούς. Εντούτοις όμως, ανάμεσα σε μια παρέα ντόπιων περισσότερο «άνετα» θα νιώσει ο μοναχικός λευκός που δεν είναι Γάλλος. Δεν είναι τυχαίο δε ότι μετά τις πρόσφατες πολιτικές αναταραχές, στις οποίες υπήρξαν και περίπου εκατόν είκοσι νεκροί, οι συμπατριώτες μας έχουν αρχίσει να εφοδιάζουν τα αυτοκίνητά τους με αυτοκόλλητες Ελληνικές σημαίες. Πέραν όλων των άλλων προβλημάτων που βίωσαν οι ντόπιοι με τους λευκούς, ήρθαν αντιμέτωποι και μια εξαιρετικά άσχημη πρακτική των αποικιοκρατών, που δυστυχώς την ακολούθησαν και μερικοί Έλληνες και η οποία συνίστατο στο να κάνουν παιδιά με ντόπιες γυναίκες τα οποία έπειτα, είτε εγκατέλειπαν ή ακόμα και αν δεν εγκατέλειπαν όμως δεν αναγνώριζαν. Η άθλια αυτή τακτική συνέβαλε και αυτή με τον τρόπο της στο να μην μπορέσει ποτέ να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης των ντόπιων προς τους λευκούς. Αυτό με τη σειρά του ενέτεινε την έλλειψη εμπιστοσύνης των λευκών προς τους ντόπιους. Φαύλος κύκλος! Πάντως, χαρακτηριστικό του πως βλέπουν οι ντόπιοι τους λευκούς είναι αυτό που λένε ως συμβουλή ο ένας στον άλλο: 8 Προφέρεται βάζα και είναι παραφθορά του: vasaha που προφέρεται βάζαχα και σημαίνει τους έχω δει. Σελίς 10 από 22
«Από τον λευκό πάρε γρήγορα ότι μπορείς να πάρεις γιατί όποια σχέση και να έχεις μαζί του δεν πρόκειται να τον κληρονομήσεις!» Ένα από τα νέα μεγάλα προβλήματα που αρχίζουν να διαφαίνονται στην χώρα και στο οποίο εμπλέκονται οι vasa είναι αυτό των sex tourists. Το target group αυτών των τρισάθλιων εκτείνεται και στα δύο φύλλα και καλύπτει το ηλικιακό φάσμα από τα μικρά παιδιά μέχρι και τους ενήλικες. Ευτυχώς, η πολιτεία έχει αρχίσει εκστρατεία κατά αυτού του φαινομένου και ήδη κάποιοι έχουν δικαστεί και καταδικαστεί. Μια μεγάλη απορία των ντόπιων σε σχέση με τους λευκούς, τουλάχιστον τα παλιότερα χρόνια, είναι το πώς οι λευκοί κάνουν παιδιά! Ακόμη και σήμερα είναι εξαιρετικά δύσκολο αν όχι απίθανο να δει κάποιος λευκή έγκυο γυναίκα στην Μαδαγασκάρη κι αυτό λόγω των κακουχιών (π.χ. ακατάλληλοι δρόμοι και τεράστιες προς κάλυψη αποστάσεις), των ασθενειών, την έλλειψη υποδομών υγιεινής καθώς και σοβαρών (με τα δυτικά πρότυπα τουλάχιστον) εγκαταστάσεων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Σελίς 11 από 22
Ελλάδα & Μαδαγασκάρη Οι σχέσεις της Ελλάδος με την Μαδαγασκάρη και αντιστρόφως, λίγο πολύ αντικατοπτρίζονται στις πληροφορίες που μπορεί κανείς ν αντλήσει από την αντίστοιχη σελίδα του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών: http://www.mfa.gr/blog/dimereis-sheseis-tis-ellados/madagaskari/ Είναι προφανές ότι οι σχέσεις είναι σε εμβρυακό επίπεδο ενώ το κομμάτι των εμπορικών σχέσεων είναι σχεδόν ανύπαρκτο. Η κυριότερη εξαγωγή της Ελλάδος προς την Μαδαγασκάρη είναι το αλουμίνιο και τα προϊόντα αυτού. Είναι η άποψη του γράφοντος ότι πολύ περισσότερα μπορούν να γίνουν στον εμπορικό τομέα προς όφελος και των δύο κρατών. Από διπλωματικής πλευράς επίσης, καλό θα ήταν να γίνει μια σοβαρή προσπάθεια για σύσφιξη των σχέσεων των δύο χωρών ώστε ως Έθνος, να εκμεταλλευτούμε, καλλιεργώντας περαιτέρω, τα φιλικά αισθήματα που έχει ο Μαλαγάσικος λαός προς τους Έλληνες του νησιού. Επιλέγοντας η Ελλάδα να βοηθήσει στην ανάπτυξη και στον εκμοντερνισμό της χώρας, με σωστούς χειρισμούς, μπορεί μελλοντικά να αποκτήσει κάτι περισσότερο από ένα καλό εμπορικό εταίρο ίσως έναν σύμμαχο. Στην Μαδαγασκάρη, η Ελλάδα, σε προξενικό επίπεδο, εκπροσωπείται επάξια από τον επίτιμο Πρόξενό της κ. Παναγιώτη Ταλούμη. Για την ορθόδοξη εκκλησία, σήμερα υπό την καθοδήγηση του Επισκόπου κ. Ιγνατίου αλλά ακόμα και από την εποχή του προκατόχου του κ. Νεκταρίου, το μόνο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι αποτελεί διαφήμιση όχι μόνο για την ορθοδοξία την ίδια, αλλά και για το ίδιο το Ελληνικό κράτος. Ο γράφων είχε την χαρά και την τιμή να γνωρίσει από κοντά τον Επίσκοπο και να δει ιδίοις όμασι τη μεγάλη προσπάθεια που διενεργείται από την Ιεραποστολή προς όφελος του φτωχού λαού της χώρας. Πολύπλευρη και εξαιρετικά σημαντική η βοήθεια που προσφέρεται στους ανθρώπους και που συνίσταται αλλά δεν περιορίζεται σε: Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και βοήθεια με την μορφή των δικών μας εξωτερικών ιατρείων. Στο χώρο της Ιεραποστολής λειτουργούν ιατρεία: παθολογικό, οφθαλμολογικό, οδοντιατρικό, γυναικολογικό ενώ αναμένεται και η στελέχωση με προσωπικό και μικροβιολογικού εργαστηρίου. Τα φάρμακα αγοράζονται κατά κύριο λόγο από την Ιεραποστολή και προσφέρονται στους ασθενείς εντελώς δωρεάν. Σε πολλές περιπτώσεις η Ιεραποστολή καλύπτει τα Σελίς 12 από 22
έξοδα νοσηλείας των φτωχών που έχουν σοβαρότερα προβλήματα υγείας και χρειάζονται άμεση ιατρική περίθαλψη και θεραπεία. Επισιτιστική βοήθεια σε χιλιάδες κόσμου σε όλη την χώρα. Στην πρωτεύουσα, καθημερινά, εκατοντάδες φτωχά παιδιά λαμβάνουν πρωινό στους χώρους της Επισκοπής. Κάθε Δευτέρα μοιράζονται τρόφιμα και πολλές φορές και λάδι, σε εκατοντάδες κυριολεκτικά πάμφτωχες οικογένειες. Εκπαίδευση. Η Ιεραποστολή έχει ιδρύσει και συνεχίζει να ιδρύει και να χρηματοδοτεί τη στελέχωση και λειτουργία μαλαγάσικων δημοτικών σχολείων ώστε τα φτωχά παιδιά της περιφέρειας να έχουν πρόσβαση στη μόρφωση. Κατά τη διάρκεια της επισκέψεως στο νησί ο γράφων είχε την ευκαιρία να ξεναγηθεί στο ολοκαίνουργο γηροκομείο για κυρίες που θα λειτουργήσει άμεσα στον χώρο της Ιεραποστολής. Η δουλειά που έχει γίνει είναι αξιοθαύμαστη και εξαιρετική, ιδίως δε αν σκεφθεί κάποιος τα δεδομένα της χώρας. Στην απομακρυσμένη περιοχή της Majunga πρόκειται να χτιστεί βρεφοκομείο. Η σχεδίαση του έργου (κτηρίων, υποδομών, περιβαλλόντων χώρων, κλπ.) έχει ήδη γίνει από την Ιεραποστολή. Το κόστος ύψους εκατό χιλιάδων ευρώ θα καλυφθεί από την Φιλόπτωχο Αδελφότητα Ανδρών Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής Θεσσαλονίκης. Η εκτέλεση και λειτουργία του έργου θα γίνει με την επίβλεψη και φροντίδα της Ιεραποστολής Μαδαγασκάρης. Να σημειωθεί ότι το φιλανθρωπικό έργο της Ιεραποστολής βοηθά με ζήλο και αριθμός εθελοντών από την Ελλάδα, τους οποίους η Ιεραποστολή φροντίζει κατά την διαμονή τους στην χώρα. Σελίς 13 από 22
Ελληνισμός της Μαδαγασκάρης Οι πρώτοι Έλληνες έκαναν την παρουσία τους στην χώρα περίπου στα μισά του δέκατου ένατου αιώνα. Εντούτοις δεν αποκλείεται να είναι αληθείς και μαρτυρίες για παρουσία Ελλήνων και πολύ ενωρίτερα, πίσω ακόμα έως και τον δέκατο όγδοο αιώνα. Στις μέρες μας, η Ελληνική παροικία στην Μαδαγασκάρη αποτελεί μια πολύ ευχάριστη έκπληξη για τον επισκέπτη από την Ελλάδα. Μικρή σε αριθμό, αριθμεί περί τους 140 εξαιρετικά δραστήριους και φιλόξενους Έλληνες, έφτασε στο απόγειο της ακμής της την δεκαετία 1950-1960. Το 1961, σύμφωνα με τα στοιχεία της επίσημης απογραφής, 409 Έλληνες υπήκοοι ζούσαν στην Μαδαγασκάρη. Τότε ήταν οργανωμένοι σε δύο κοινότητες, η μία στην πρωτεύουσα Antananarivo και η δεύτερη στην Majunga. Σήμερα υπάρχει η καλά οργανωμένη και δραστήρια Ελληνική Κοινότητα Μαδαγασκάρης, με πρόεδρο τον κ. Χρήστο Σπηλιόπουλο. Οι Έλληνες της Μαδαγασκάρης, διάσπαρτοι σε όλη την επικράτεια, εργάζονται και επιχειρούν σε πλήρη αρμονία με το κοινωνικό σύνολο και τους θεσμούς της χώρας. Είναι καταξιωμένοι και ως ένα βαθμό, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί, αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Οι σχέσεις μεταξύ τους είναι πολύ καλές και σχεδόν όλοι γνωρίζονται. Είναι εξαιρετικά ευχάριστο το γεγονός ότι οι σχέσεις Ιεραποστολής, Ελληνικής Κοινότητος και Προξενείου, είναι από τις αρμονικότερες που ο γράφων έχει δει παγκοσμίως. Αποτέλεσμα αυτού είναι να υπάρχει μια αλληλοβοήθεια που προάγει το επίπεδο της Ελληνικής παρουσίας και τον ρόλο που αυτή παίζει στα πράγματα της χώρας. Όπως προαναφέρθηκε οι ντόπιοι έχουν πολύ καλή άποψη για τους Έλληνες, κάτι το οποίο δεν ισχύει για τους Γάλλους. Η συνεχιζόμενη και χρονίζουσα πολιτική αστάθεια σε συνδυασμό και με την πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση, έχουν κοστίσει σημαντικά και στις επαγγελματικές δραστηριότητες των Ελλήνων. Η πτώση σχεδόν στο μηδέν του μικρού ούτως ή άλλως αλλά πολύ σημαντικού για την χώρα τουρισμού, μαζί με την ταυτόχρονη διακοπή της οποιαδήποτε ξένης βοήθειας, έχει αρχίσει να δημιουργεί μια δυσάρεστη οικονομική κατάσταση ειδικά στα φτωχότερα λαϊκά στρώματα. Ωστόσο η κατάσταση είναι ακόμα ελεγχόμενη αν και όχι απολύτως ήρεμη 9. 9 Την Παρασκευή 11-9-2009, με σημειώθηκαν και πάλι συγκρούσεις στο κέντρο της πρωτεύουσας. Ακούστηκαν πυροβολισμοί και έγινε χρήση δακρυγόνων ενώ αναπτύχθηκε και στρατός για να σταματήσουν οι φασαρίες που έχουν ως αιτία το πολιτικό αδιέξοδο. Σελίς 14 από 22
Προβλήματα της Κοινότητας Η Ελληνική Κοινότητα της Μαδαγασκάρης εξ αρχής ήταν μικρή σε μέγεθος, στην ακμή της αφορούσε ένα πληθυσμό 409 μόλις Ελλήνων, όμως πάντα ήταν εξαιρετικά δραστήρια και αυτάρκης. Χαρακτηριστικό είναι ότι υπάρχουν ιδιόκτητα γραφεία και ότι από πολύ νωρίς κατασκευάστηκε ναός και ελληνικό σχολείο. Για δεκαετίες οι Έλληνες της Μαδαγασκάρης πλήρωναν ιδίοις χρήμασι ιερέα και δάσκαλο για να καλύψουν τις σχετικές τους ανάγκες. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά σπουδαία αν λάβει κάποιος ως μέτρο σύγκρισης τα μεγέθη! Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει. Μετά από μια περίοδο παρακμής η οποία ήρθε ως επακόλουθο της μείωσης των Ελλήνων της Μαδαγασκάρης, γίνεται και πάλι σημαντική προσπάθεια για την επαναδραστηριοποίηση και ανάπτυξη της Κοινότητος ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις ανάγκες των εναπομεινάντων Ελλήνων και όχι μόνο. Προς επίτευξη αυτού του στόχου τα προβλήματα και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει τώρα η Κοινότητα είναι αρκετά και μεγάλα: 1. Το οικονομικό είναι βασικό πρόβλημα και πρέπει να εξεταστεί άμεσα. Πρέπει να τονιστεί ότι πέραν των οικονομικών προβλημάτων που προέκυψαν από την μείωση του αριθμού των Ελλήνων, ακόμα και μια ενίσχυση ύψους περίπου 5.000$ ανά έτος που ελάμβανε παλιότερα η Κοινότητα, σχετικά πρόσφατα μειώθηκε στα 1.500$ ανά έτος, ποσό το οποίο δεν επαρκεί για να καλύψει ούτε το κόστος μετακίνησης με αυτοκίνητο εντός της χώρας προκειμένου να επισκεφθεί κάποιος δύο συμπατριώτες σε απομακρυσμένα σημεία. Η συντήρηση των ακινήτων της Κοινότητος γίνεται ολοένα και δυσκολότερη και έτσι μελετάται η παραχώρηση της χρήσης τους στην Ιεραποστολή με μορφή μακρόχρονης (99 έτη) ενοικίασης. Η Ιεραποστολή ως αντάλλαγμα θα αναλάβει τη συντήρηση ή και την ανακατασκευή ακόμα των κτηρίων αυτών. Οικονομική ενίσχυση χρειάζεται επίσης και για την επιτέλεση συγκεκριμένων εκδηλώσεων που καλλιεργούν την εθνική μνήμη, ισχυροποιούν τους δεσμούς των αποδήμων με την Ελλάδα και προβάλουν τη χώρα στον εντόπιο πληθυσμό και κυβερνητικό σύστημα. 2. Η έλλειψη Ελληνικού σχολείου είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί έντονα το Ελληνικό στοιχείο και επίσης θα πρέπει να εξεταστεί άμεσα. Η κοινότητα, όντας δραστήρια και ευαισθητοποιημένη στο θέμα αυτό, έχει ήδη κάνει επαφές και προεργασία σχετικά, τόσο με τον Πρόεδρο του Σ.Α.Ε. κ. Ταμβάκη όσο και με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ. Θεόδωρο, ώστε να έρθει δάσκαλος στην χώρα. Σημειώνεται ότι το ενδιαφέρον για εκμάθηση της Ελληνικής δεν αφορά μόνο τα παιδιά αλλά και μεγαλύτερους ανθρώπους Ελληνικής καταγωγής καθώς και ντό- Σελίς 15 από 22
πιους που θέλουν να μάθουν την γλώσσα. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι και η Ιεραποστολή θέλει να δημιουργήσει ένα δικό της Ελληνικό σχολείο το οποίο όμως θα απευθύνεται σε Ορθοδόξους μαθητές και μόνο. 3. Η έλλειψη βοήθειας σε υλικό όπως: a. Δίγλωσσα βιβλία, σε ελληνική και γαλλική, για την δημιουργία - εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης και την υποβοήθηση της εκμάθησης της Ελληνικής. b. Οπτικοακουστικό υλικό για την εκμάθηση της Ελληνικής αλλά και για την παροχή πληροφόρησης σχετικά με την Ελλάδα και τον πολιτισμό αυτής. c. Αντίγραφα κάποιων μουσειακών εκθεμάτων για την προβολή του Ελληνικού πολιτισμού και αντίστοιχου συνοδευτικού βοηθητικού υλικού. 4. Η Ελληνική Κοινότητα θεωρεί ότι η επαφή με τις επίσημες Ελληνικές αρχές θα ήταν γι αυτούς ποικιλοτρόπως κατά πολύ ευχερέστερη, αν η αρχή στην οποία ανήκαν ήταν το Γενικό Προξενείο του Γιοχάνεσμπουργκ της Νοτίου Αφρικής αντί γι αυτό του Ναϊρόμπι της Κένυας. Ο γράφων ρωτήθηκε πολλές φορές κατά πόσο θα ήταν εφικτή μία τέτοια αλλαγή από πλευράς Υπουργείου Εξωτερικών, γεγονός που φανερώνει την έντονη επιθυμία τους για κάτι τέτοιο. 5. Μεγάλο πρόβλημα για την Ελληνική Κοινότητα και τους Έλληνες υπηκόους μέλη της, ακόμα όμως και για το Προξενείο μας, αποτελεί η γραφειοκρατία και οι μεγάλοι χρόνοι καθυστέρησης των Ελληνικών δημοσιών υπηρεσιών γενικότερα, αλλά κυρίως σε ότι φορά τις περιπτώσεις που έχουν να κάνουν με την απόκτηση της Ελληνικής υπηκοότητας. Υπάρχουν τρεις τέτοιες περιπτώσεις ανοικτές αυτή την στιγμή και οι οποίες χρονίζουν σημαντικά. Σελίς 16 από 22
Καλοκαιρινό πρόγραμμα φιλοξενίας 2009 Το καλοκαίρι του 2009, την κατασκηνωτική περίοδο του Αυγούστου, για πρώτη φορά στην ιστορία του προγράμματος και κατόπιν αγαστής συνεργασίας και σωστών χειρισμών ανάμεσα στην Δ/νση Προγραμμάτων Φιλοξενίας της υπηρεσίας, του επίτιμου Προξενείου μας στην Μαδαγασκάρη και της εκεί Ελληνικής Κοινότητος, φιλοξενήθηκαν με μεγάλη επιτυχία στις εγκαταστάσεις της Γ.Γ.Α.Ε. στη Μαλεσίνα και οκτώ παιδάκια Ελληνικής καταγωγής από την χώρα αυτή. Η ενέργεια αυτή έδωσε μεγάλη χαρά στον Ελληνισμό της Μαδαγασκάρης, ο οποίος μετετράπη σε ενθουσιασμό με την επιστροφή των παιδιών από την Ελλάδα. Αυτό το πολύ μικρό, απομονωμένο και ως ένα βαθμό ξεχασμένο κομμάτι του Ελληνισμού, πετύχαμε να νιώσει συνδεδεμένο με την «μακρινή» και «ομιχλώδη» ως τότε γι αυτούς Ελλάδα. Αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς ότι πολλοί από τους γονείς των παιδιών, παιδιά μικτών γάμων οι ίδιοι, στην καλύτερη των περιπτώσεων να έχουν επισκεφθεί την Ελλάδα μία με δύο φορές. Με αυτά στο μυαλό, η φιλοξενία των παιδιών από την Μαδαγασκάρη κατόρθωσε, πέραν του να δώσει στα μικρά μια εικόνα της πατρίδας των προγόνων τους, να δώσει στους Έλληνες υπηκόους της χώρας αυτής ένα δώρο, μια προσφορά, ένα μήνυμα ότι κάτι ίσως έχουν να περιμένουν από την πατρίδα και ότι δεν είναι ξεχασμένοι. Για την έξοδο των παιδιών από την χώρα, χρειάστηκε η συγκατάθεση και των δύο γονέων του κάθε παιδιού και η συμπλήρωση από αυτούς κάποιου εντύπου στον αστυνομικό σταθμό του αεροδρομίου. Το ταξίδι της ομάδας προς και από την Ελλάδα πραγματοποιήθηκε με την Air France διαμέσου Παρισίων χωρίς προβλήματα. Εντούτοις πρέπει να σημειωθεί και να ληφθεί υπόψη 10 για τις μελλοντικές επιλογές πτήσεων, ότι στο ταξίδι της επιστροφής από Ελλάδα, αν η ομάδα δεν είχε την καλή τύχη να συνταξιδεύει με τον ευγενέστατο Πρόξενό μας στην Μαδαγασκάρη κ. Παναγιώτη Ταλούμη, η ανταπόκριση για Μαδαγασκάρη θα είχε χαθεί λόγω του εξαιρετικά σύντομου χρονικού διαστήματος ανάμεσα στις δύο πτήσεις. Ο κύριος Ταλούμης διαβλέποντας έγκαιρα το πρόβλημα ενήργησε τάχιστα ώστε η ομάδα να μεταφερθεί αμέσως μετά την προσγείωση με ειδικά οχήματα στο προκαθορισμένο τερματικό, να περάσει ως VIP με προτεραιότητα τους χαοτικούς από πλευρά πλήθους ανθρώπων και ωρών αναμονής, ελέγχους ασφαλείας και να επιβιβαστεί στο αεροπλάνο με ασφάλεια και στην ώρα της. Το ατομικό ταξίδι του γράφοντος συνοδού έγινε με την Emirates διαμέσου Dubai και Mauritius. Όλα τα ταξίδια έγιναν με ασφάλεια και χωρίς απρόοπτα. 10 Το θέμα αυτό αναπτύσσεται αναλυτικά σε σχετική έκθεση που υποβάλλεται ξεχωριστά. Σελίς 17 από 22
Ο γράφων επισκέφθηκε τα παιδιά στην κατασκήνωση, στο τέλος της πρώτης εβδομάδος του προγράμματος και διαπίστωσε ότι ήταν χαρούμενα, ενεργητικά και κοινωνικοποιημένα με τα παιδιά των άλλων χωρών. Παρακολουθούσαν και συμμετείχαν σε όλες της δραστηριότητες και χαιρόντουσαν ιδιαίτερα με τα θαλάσσια μπάνια. Κατά την επιστροφή τα παιδιά έδειχναν και δήλωναν πολύ ευχαριστημένα και προσπαθούσαν να λένε τις Ελληνικές λέξεις που είχαν μάθει. Λόγω του ότι το ελαιόλαδο δεν είναι διαδεδομένο στην Μαδαγασκάρη, παραξενεύτηκαν λίγο με την γεύση και την ποσότητα του λαδιού στα φαγητά αλλά δεν είχαν κάποιο πρόβλημα. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα με απώλεια χρημάτων που όμως, τα παιδιά που τα έχασαν, δεν είχαν παραδώσει στο προσωπικό της κατασκήνωσης. Για το περιστατικό ενημερώθηκε ο γράφων από το Προξενείο μας στην Μαδαγασκάρη κατά την επιστροφή των παιδιών. Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί η εξαιρετικά καλή εικόνα που αποκόμισε ο γράφων από τις εγκαταστάσεις της κατασκήνωσης. Η λειτουργία αυτής από την ομάδα του κ. Κούτσικου κρίνεται επίσης ως υψηλού επιπέδου. Σελίς 18 από 22
Συμπεράσματα Τα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από την επίσκεψη του γράφοντος στην Μαδαγασκάρη είναι εν κατακλείδι και τάχει τα εξής: Η χώρα αν και έχει εξαιρετικό δυναμικό είναι εντούτοις πολύ φτωχή και στερείται βασικών υποδομών. Η έλλειψη γνώσης του ντόπιου πληθυσμού καθιστά τον ίδιο και την χώρα έρμαιο των εξελίξεων και συμβάλλει στη λήψη πολλών λανθασμένων επιλογών 11. Η δωρεάν, σωστή και γενική παιδεία και η όσο το δυνατόν αντικειμενικότερη ενημέρωση είναι η μόνη ελπίδα για την χώρα. Η μόλυνση και η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι βασικό πρόβλημα που θα επηρεάσει πολύ τη ζωή εκεί στο άμεσο μέλλον. Η πολιτική αστάθεια επιτείνει το πρόβλημα της φτώχειας μέχρι του σημείου πείνας, αφού κάθε εξωτερική ανθρωπιστική και μη βοήθεια έχει σταματήσει. Ο ανταγωνισμός εξωτερικών παραγόντων και συμφερόντων στην περιοχή παίζει καθοριστικό ρόλο στην ηρεμία και σταθερότητα ή όχι της χώρας. Η Ορθόδοξη εκκλησία διαμέσου της Επισκοπής και της Ιεραποστολής, επιτελεί πολύ σοβαρό έργο για την ανακούφιση του φτωχού πληθυσμού. Η Ελληνική παροικία στο νησί αν και έχει παρακμάσει αριθμητικά από την δεκαετία του 1960, είναι δραστήρια και δυναμική και αντιμετωπίζει προβλήματα διαφόρων ειδών. Η παγκόσμια οικονομική κρίση καθώς και η πολιτική αστάθεια έχουν επηρεάσει πολύ την ντόπια οικονομία με αποτέλεσμα να έχουν επηρεαστεί η οικονομική δραστηριότητα και ο τρόπος ζωής και των Ελλήνων υπηκόων. 11 Είναι χαρακτηριστικό το εξής: ο τωρινός και μη διεθνώς αναγνωρισμένος Πρόεδρος της χώρας Andry Rajoelina, o οποίος ανήλθε στην χώρα με πραξικόπημα, είναι τριάντα πέντε ετών (35) και ασκεί το επάγγελμα του d.j. Δύο από τις πρώτες κινήσεις του με την ανάληψη της εξουσίας ήταν, να προσπαθήσει αρχικά να πουλήσει μια τεράστια κατοικημένη αγροτική έκταση της χώρας στους Κορεάτες για καλλιέργεια από αυτούς καλαμποκιού και όταν αυτή απέτυχε, προσπάθησε ανεπιτυχώς να πουλήσει για το νερό του ένα ολόκληρο, μεγάλο ποτάμι της χώρας στους Σαουδάραβες. Στην πρώτη περίπτωση ξεσηκώθηκαν έντονα οι κάτοικοι των προς πώληση περιοχών, ενώ στην δεύτερη αντέδρασε έντονα η αντιπολίτευση και ο κόσμος μαζί! Σελίς 19 από 22
Οι Έλληνες υπήκοοι που διαμένουν στην χώρα, πριν την διενέργεια του προγράμματος φιλοξενίας που έλαβε χώρα φέτος, ένιωθαν ξεχασμένοι και μακριά από το Ελληνικό κράτος. Οι ντόπιοι αποδέχονται και έχουν καλή σχέση με του εκεί Έλληνες. Γενικά γνωρίζουν και διάκεινται φιλικά προς την Ελλάδα. Σελίς 20 από 22