Ελληνοαγγλικός Οδηγός Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας A Greek-English Guide to endangered species of Greece

Ελληνοαγγλικός Οδηγός Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας A Greek-English Guide to endangered species of Greece Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Ε τάξη Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας 2012-2013 1

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ελληνοαγγλικός Οδηγός Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας» πραγματοποιήθηκε τη σχολική χρονιά 2012-13 και συγκεκριμένα κατά το τετράμηνο Δεκέμβριος 2012 Απρίλιος 2013. Σε αυτό συμμετείχαν οι 24 μαθητές και μαθήτριες της Ε τάξης του Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας, με συντονίστριες τη δασκάλα τους Κυριακή Αμαραντίδου και την καθηγήτρια Αγγλικών του Σχολείου, Σμαράγδα Παπαπανταζή. Την περιβαλλοντική μας ομάδα αποτελούν οι εξής μαθητές, χωρισμένοι σε έξι ομάδες των τεσσάρων παιδιών: Ανδρεόπουλος Βασίλης Βαμβακά Μαρία Γκούλου Ελένη Δάικος Παναγιώτης Δολίδης Γιάννης Ζάρος Χρήστος Ζήδρος Δημήτρης Ζούμκα Νικόλας Ιωάννου Έλενα Κασκαμανίδης Ιάσων Κωστένη Βασιλική Λαβασίδου Σοφία Μιμιλίδης Θεοχάρης Μυρωνίδης Χαράλαμπος Παπαδοπούλου Μαρία Παπασωτηρίου Γιώργος Παπασωτηρίου Στέφανος Παπουτζή Ιωάννα Πασσιάς Γιώργος Ρούφος Δημήτρης Σαββάκης Βασίλης Σαπρανίδης Χαράλαμπος Στυλιάδης Δημήτρης Τσοκαρέλλης Παναγιώτης 2

Οι συναντήσεις μας πραγματοποιούνταν στο δίωρο της Ευέλικτης Ζώνης και στην ώρα των Αγγλικών και συνολικά διατέθηκαν περί τις 35 διδακτικές ώρες. Επιγραμματικά, οι παιδαγωγικοί στόχοι που εξαρχής τέθηκαν είναι: τα παιδιά να εξοικειωθούν με τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των απειλούμενων ειδών και τις συνήθειές τους να εντοπίσουν τη συρρίκνωση του πληθυσμού τους στην Ελλάδα και να αναζητήσουν τις αιτίες που την προκάλεσαν να εξασκηθούν στην ομαδική εργασία, στη συλλογή πληροφοριών, στην αξιοποίηση των σχετικών βιβλιογραφικών και ηλεκτρονικών πηγών, στη χρήση των ΤΠΕ να ανιχνεύσουν τις στάσεις και τις συμπεριφορές των σημερινών ανθρώπων / να προβληματιστούν και να 3

κατανοήσουν τη σημασία της ευαισθητοποίησης των πολιτών να προτείνουν τρόπους ατομικής και συλλογικής δράσης για την προστασία των απειλούμενων ειδών να συνειδητοποιήσουν, γενικότερα, τη σημασία της βιώσιμης ανάπτυξης στο ευρύτερο περιβάλλον και να αποκτήσουν αξίες, στάσεις και συμπεριφορές φιλικές προς αυτό να εκφραστούν καλλιτεχνικά μέσα από τη ζωγραφική, τις κατασκευές, το κολάζ κλπ Ειδικοί στόχοι που αφορούν στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας είναι: τα παιδιά να εμπλουτίσουν το ξενόγλωσσο λεξιλόγιο που απέκτησαν από το σχολικό εγχειρίδιο πάνω στο συγκεκριμένο θέμα και να εξασκηθούν στη χρήση του να κατανοήσουν και να ασκηθούν περισσότερο στη χρήση του Ενεστώτα Απλού σε όλους τους γραμματικούς τύπους να συνειδητοποιήσουν τα λάθη που μπορεί να προκύψουν στον γραπτό λόγο, εξαιτίας της μεταφοράς νοημάτων και εκφράσεων από τη μητρική στη γλώσσα-στόχο (αγγλικά), έτσι ώστε να μειωθεί η συχνότητα επανάληψής τους Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι δραστηριότητες 4

πραγματοποιούνταν με την παράλληλη χρήση και των δύο γλωσσών, των ελληνικών και των αγγλικών. Κάποιες από τις δραστηριότητες που πραγματοποιήσαμε είναι οι εξής: Ως αφόρμηση παρακολουθήσαμε ένα βίντεο για τα ζώα που εξαφανίστηκαν μέσα στον 20 ο αι. Τα παιδιά, δουλεύοντας ομαδικά, συγκέντρωναν πληροφορίες, εικόνες και λοιπό υλικό για το ζώο της ομάδας τους και το προσκόμιζαν στην τάξη Το υλικό κάθε ομάδας αξιολογούνταν και παρουσιάζονταν στην ολομέλεια Συγκεντρώσαμε και παρουσιάσαμε, επίσης, ποιήματα, παροιμίες, παραμύθια και διάφορα λογοτεχνικά κείμενα με ήρωες τα ζώα αυτά Παρακολουθήσαμε εκπαιδευτικά cd-rom, dvd και επιλεγμένα βίντεο από το youtube που αναφέρονταν στα ζώα μας Εντοπίσαμε στον χάρτη τα βασικά ενδιαιτήματά τους στη χώρα μας Ασχοληθήκαμε ιδιαίτερα με τις απειλές για τα ζώα, αλλά και για τις οργανώσεις που τα προστατεύουν 5

Αξιοποιήσαμε το «Βαλιτσάκι της Καφέ Αρκούδας» του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ που προτείνει πολλές δραστηριότητες Ζωγραφίσαμε, κατασκευάσαμε αφίσες, φτιάξαμε διάφορα κολάζ (τροφικές αλυσίδες και πλέγματα, κολάζ εικόνων κλπ) Επιδοθήκαμε σε γλωσσικές δραστηριότητες και παιχνιδόλεξα (παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου, κουίζ, γρίφους, σταυρόλεξα, κρυπτόλεξα, αντιστοιχίσεις κ.ά.) στα ελληνικά και στα αγγλικά Αξιολογήσαμε το Πρόγραμμα Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στην επίσκεψή μας στο Περιβαλλοντικό Κέντρο Αρκτούρου, τόσο στο Κέντρο Ενημέρωσης στη Νίκειο Σχολή όσο και στο Καταφύγιο της Καφέ Αρκούδας, όπως και στην επίσκεψη του υπεύθυνου του Αρκτούρου, κ. Μοστάκη, στο σχολείο μας, ο οποίος με την εξαιρετική του παρουσίαση και τις παιγνιώδεις δραστηριότητες που είχε ετοιμάσει, κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον μας για ένα συνεχόμενο δίωρο. Ως επιστέγασμα της όλης προσπάθειας, δουλέψαμε με μεράκι εντός και εκτός τάξης και φτιάξαμε τον Οδηγό για τα Απειλούμενα Είδη της Ελλάδας στις δύο γλώσσες. Αρχικά τα κείμενα γράφτηκαν από τα ίδια τα παιδιά στα ελληνικά και, όπου χρειάστηκε, διορθώθηκαν. Στη συνέχεια, τους δόθηκε ένα αγγλοελληνικό γλωσσάρι με τις λέξεις και εκφράσεις που κυρίως θα χρειάζονταν για τη μεταφορά των κειμένων στην αγγλική γλώσσα. Τέλος, τα κείμενα μεταφέρθηκαν στα 6

αγγλικά με τη βοήθεια και τη διακριτική παρέμβαση της εκπαιδευτικού. Σας παρουσιάζουμε, λοιπόν, τον Οδηγό μας! Καλή ανάγνωση! Από την Έκθεση την Ημέρα των Σχολικών Δραστηριοτήτων 6/6/2013 7

ΚΑΦΕ ΑΡΚΟΥΔΑ (URSUS ARCTOS) BROWN BEAR 1) Πού ζει η καφέ αρκούδα; Είναι το μοναδικό είδος αρκούδας που ζει στην ηπειρωτική Ευρώπη. Στην Ελλάδα τη βρίσκουμε σε δύο πληθυσμούς: ο μεγαλύτερος είναι στην οροσειρά της Πίνδου και ο μικρότερος στην οροσειρά της Ροδόπης. Πρόσφατα άρχισε να παρουσιάζεται και στις περιοχές μεταξύ Βόρα και Ολύμπου. 2) Πώς μοιάζει; Η καφέ αρκούδα είναι το μεγαλύτερο χερσαίο θηλαστικό της Ευρώπης. Είναι πολύ δυνατό ζώο. Έχει τριγωνικό κεφάλι, μικρά στρογγυλά αυτιά και μικρή ουρά. Το σώμα της σκεπάζεται από πυκνό καφέ τρίχωμα και τα πόδια της καταλήγουν σε 5 δάχτυλα με μακριά νύχια. Η καφέ αρκούδα έχει άριστη ακοή και όσφρηση, αλλά η όρασή της δεν είναι το ίδιο καλή. Το βάρος της είναι μεγαλύτερο πριν 8

τον χειμέριο ύπνο και μικρότερο όταν ξυπνά την άνοιξη. Το ενήλικο αρσενικό ζυγίζει 110-250 κιλά και το θηλυκό 60-120 κιλά. Παρά το βάρος της, μπορεί να τρέξει με ταχύτητα 40-50 χιλιομέτρων την ώρα. Ζει περίπου 20-25 χρόνια. 3) Τι τρώει; Η καφέ αρκούδα είναι παμφάγο ζώο, αλλά τρέφεται κυρίως με φυτά του δάσους όπως βατόμουρα, καρπούς, βελανίδια, βολβούς και ρίζες. Της αρέσει, επίσης, πολύ το μέλι και συμπληρώνει τη διατροφή της με μικρά και μεγάλα θηλαστικά, ψάρια αλλά και έντομα. 4) Πώς αναπαράγεται; H καφέ αρκούδα ζευγαρώνει τους μήνες Μάιο-Ιούλιο, αλλά η εγκυμοσύνη της ξεκινά 5 μήνες αργότερα. Έτσι η θηλυκή αρκούδα έχει αρκετό χρόνο να αποθηκεύσει λίπος, που θα της χρειαστεί για να ζήσει η ίδια και τα μωρά της κατά τη διάρκεια του χειμέριου ύπνου της. Γεννάει τον χειμώνα, μέσα σε φωλιά, περίπου κάθε δύο χρόνια. Τα νεογνά ζυγίζουν μόλις 350-400 γραμμάρια, είναι τυφλά και χωρίς τρίχωμα. Τα αρκουδάκια μένουν κοντά στη μητέρα τους 1,5-2 χρόνια και αυτή τα μαθαίνει πώς να βρίσκουν την τροφή τους και πώς να επιβιώνουν. 9

5) Πόσες αρκούδες υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα; Ο ελάχιστος πληθυσμός της αρκούδας στην Ελλάδα σήμερα υπολογίζεται στα 190-260 ζώα. 6) Από τι απειλείται; Ο κυριότερος εχθρός της είναι ο άνθρωπος. Οι καταστροφές που προκαλεί η καφέ αρκούδα σε μελίσσια, κτηνοτροφικά ζώα ή καλλιέργειες γίνονται αιτία θανάτωσής της από δολώματα ή όπλα. Επίσης η καταστροφή του βιοτόπου της από κατασκευαστικά έργα απειλεί τον πολλαπλασιασμό της. Κάθε χρόνο πολλές αρκούδες σκοτώνονται στην προσπάθειά τους να διασχίσουν δρόμους και εθνικές οδούς που βρίσκονται εντός του βιοτόπου τους. 7) Τι μπορούμε να κάνουμε για την προστασία της; Η καφέ αρκούδα είναι σπάνιο και απειλούμενο είδος και προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία. Πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως ο Αρκτούρος και η Καλλιστώ προσπαθούν να ενημερώσουν τον κόσμο ότι η καφέ αρκούδα όχι μόνο δεν αποτελεί απειλή, αλλά έχει ανάγκη από την προστασία μας για να επιζήσει. 10

THE BROWN BEAR (URSUS ARCTUS) USEFUL VOCABULARY AND PHRASES A) Where does it live? the only species= το μόνο είδος which= το οποίο, που European mainland= ηπειρωτική Ευρώπη find= βρίσκω populations= πληθυσμοί the biggest= ο μεγαλύτερος on the mountain range of Pindus / Rhodope= στην οροσειρά της Πίνδου/ Ροδόπης the smallest= ο μικρότερος recently= πρόσφατα it has also started to appear= άρχισε να παρουσιάζεται και in the areas= στις περιοχές between= μεταξύ mount Voras and mount Olympus B) What does it look like? terrestrial= χερσαίος mammal= Θηλαστικό very strong= πολύ δυνατός triangular= τριγωνικός round= στρογγυλός is covered by= σκεπάζεται από 11

thick= πυκνός fur= τρίχωμα end in= καταλήγω σε toe= δάχτυλο (ποδιού) claws= νύχια (ζώου) excellent= άριστος hearing= ακοή sense of smell= όσφρηση sight= όραση as good= το ίδιο καλή weight= βάρος before= πριν hibernation= χειμέριος ύπνος when= όταν wake up= ξυπνώ adult= ενήλικο male / female= αρσενικό / θηλυκό despite= παρά at a speed of= με ταχύτητα kilometres per hour= χιλιόμετρα την ώρα about= περίπου C) What does it eat? omnivorous= παμφάγο mainly feed on= τρέφομαι κυρίως με plant= φυτό 12

forest= δάσος like= όπως blackberries= βατόμουρα fruits= καρποί acorn= βελανίδι bulb= βολβός root= ρίζα supplement= συμπληρώνω nutrition= διατροφή insect= έντομο D) How does it reproduce? gestation=εγκυμοσύνη mate= ζευγαρώνω start= ξεκινώ later= αργότερα enough time= αρκετός χρόνος store= αποθηκεύω fat= λίπος which she will need= που θα της χρειαστεί to support herself = για να ζήσει η ίδια during= κατά τη διάρκεια give birth= γεννώ den= φωλιά cub= μικρό, νεογνό (ζώου) just= μόλις grams= γραμμάρια 13

blind= τυφλός hairless= χωρίς τρίχωμα stay= μένω teach= διδάσκω, μαθαίνω (σε κάποιον) how to= πώς να food= τροφή survive= επιζώ E) How many brown bears are there in Greece today? the minimum= ο ελάχιστος is estimated at= υπολογίζεται στα F) What threatens them? its main enemy= ο κυριότερος εχθρός της the man= ο άνθρωπος damages= ζημιές, καταστροφές which the brown bear causes= που προκαλεί η καφέ αρκούδα bee-hive= μελίσσι livestock= κτηνοτροφικά ζώα cultivation= καλλιέργεια become a cause of its death by= γίνονται αιτία θανάτωσής της από bait= δόλωμα gun= όπλο destruction= καταστροφή habitat= βιότοπος 14

by construction works= από κατασκευαστικά έργα threaten= απειλώ proliferation= πολλαπλασιασμός are killed= σκοτώνονται in their attempt= στην προσπάθειά τους to cross= να διασχίσουν national roads= εθνικές οδοί which are within= που βρίσκονται εντός G) What can we do for their protection? rare= σπάνιο endangered species= απειλούμενο είδος it is protected by = προστατεύεται από the Greek Law= η ελληνική νομοθεσία environmental organizations= περιβαλλοντικές οργανώσεις Αrcturos and Kallisto try to= προσπαθώ να inform that= πληροφορώ ότι people= κόσμος, άνθρωποι not only isn't= όχι μόνο δεν είναι threat= απειλή it needs= έχει ανάγκη, χρειάζεται protection= προστασία 15

THE BROWN BEAR 1) Where does it live? It is the only species of brown bear which lives in the European mainland. In Greece we find it in two populations: the biggest is on the mountain range of Pindus and the smallest on the mountain range of Rhodope. Recently it has also started to appear in the areas between Mount Voras and Mount Olympus. 2) What does it look like? The brown bear is the biggest terrestrial mammal in Europe. It is a very strong animal. It has got a triangular head, round ears and a small tail. Its body is covered by α thick brown fur and its legs end in 5 toes with long claws. The brown bear has got excellent hearing and sense of smell, but its sight isn t as good. It weighs more before hibernation and less when it wakes up in spring. The male weighs about 110-250 kilos and the female weighs about 60-120 kilos. Despite its weight, it can run at a speed of 40-50 kilometres per hour. It lives for 20-25 years. 3) What does it eat? The brown bear is an omnivorous animal, but it mainly feeds on forest plants like blackberries, fruits, acorns, bulbs and roots. It also likes honey and supplements its nutrition with various little insects. 16

4) How does it reproduce? The brown bear mates from May to July, but its gestation starts 5 months later. So the female bear has got enough time to store fat, which she will need to support herself and her babies during hibernation. It gives birth in winter in a den, about every 2 years. The cubs weigh just 350-400 grams, they are blind and hairless. The cubs stay near their mother for 1.5-2 years and during this period she teaches them how to find food and how to survive. 5) How many brown bears are there in Greece? The minimum population of brown bears in Greece is estimated to 199-260 animals. 6) What threatens them? Its main enemy is man. The damages which the brown bear causes to bee-hives, to livestock or cultivations become a cause of its death by bait or guns. Also the destruction of its habitat by construction works threatens its proliferation. Every year some bears are killed in their attempt to cross national roads which are within their habitat. 7) What can we do for their protection? The brown bear is a rare endangered species and it is protected by the Greek Law. A lot of environmental organizations like Arcturos 17

and Kallisto try to inform people that not only it isn t a threat, but it also needs our protection to survive. ΟΜΑΔΑ "ΚΑΦΕ ΑΡΚΟΥΔΑ" 18

ΛΥΚΟΣ (CANIS LUPUS) - WOLF 1) Πού ζει ο λύκος; Ζει σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, βόρεια της Βοιωτίας. Στην Ευρώπη ζουν σε μικρούς πληθυσμούς στην Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Σκανδιναβία. Μεγαλύτερους πληθυσμούς βρίσκουμε στην ανατολική Ευρώπη, ενώ πρόσφατα επανεμφανίστηκε στη Γαλλία, την Ελβετία και τη Γερμανία. 2) Πώς μοιάζει; Μοιάζει με τον γερμανικό ποιμενικό, αλλά έχει μεγαλύτερο κεφάλι, μακρύτερα πόδια και μεγαλύτερες πατούσες. Τα αυτιά του είναι σηκωμένα προς τα πάνω και έχει γκρι-καφέ τρίχωμα. Τα αρσενικά ζώα ζυγίζουν 43-45 κιλά. Ο λύκος ζει σε αγέλες. 19

3) Τι τρώει; Ο λύκος είναι σαρκοφάγο ζώο. Τρέφεται κυρίως με άγρια φυτοφάγα ζώα (ελάφια, αγριογούρουνα, αγριοκάτσικα, λαγούς). Όταν όμως αυτά εκλείπουν, τότε τρέφεται με οικόσιτα ζώα (πρόβατα, κατσίκια, κότες) ή με σκουπίδια. 4) Πώς αναπαράγεται; Η αναπαραγωγική περίοδος ξεκινά νωρίς την άνοιξη, από τον Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο. Η εγκυμοσύνη διαρκεί 60-63 ημέρες και το θηλυκό γεννά 4-7 μικρά. 5) Πόσοι λύκοι υπάρχουν στην Ελλάδα; Στην ηπειρωτική Ελλάδα ζουν περίπου 700 λύκοι. 6) Από τι απειλείται; Ο λύκος κινδυνεύει κυρίως από τις παγίδες και τα δηλητηριασμένα δολώματα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι (παρ όλο που αυτά είναι παράνομα από το 1991),για να προστατέψουν τα οικόσιτα ζώα τους. 20

7) Τι μπορούμε να κάνουμε για την προστασία του; Περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως ο Aρκτούρος και το WWF, προσπαθούν να προστατέψουν τον βιότοπο του λύκου από την επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας και φροντίζουν τα άρρωστα ή τα πληγωμένα ζώα. 21

WOLF (CANIS LUPUS) USEFUL VOCABULARY AND PHRASES A) Where does the wolf live? almost= σχεδόν the whole of= σ όλη the greek mainland= η ηπειρωτική Ελλάδα in the north of Voiotia= βόρεια της Βοιωτίας population= πληθυσμός Portugal, Spain, Italy, Scandinavia bigger= μεγαλύτερος find= βρίσκω eastern Europe, France, Switzerland, Germany while recently= ενώ πρόσφατα reappear= επανεμφανίζομαι B) What does it look like? it is similar to= μοιάζει με, είναι παρόμοιο με german shepherd= γερμανικός ποιμενικός longer= μακρύτερος paws= πατούσες (ζώων) erect and forward= σηκωμένα προς τα πάνω fur= τρίχωμα, γούνα male / female= αρσενικό / θηλυκό weigh= ζυγίζω 22

in packs= σε αγέλες C) What does it eat? carnivorous= σαρκοφάγο it feeds mainly on= τρέφεται κυρίως με wild= άγριος herbivorous= φυτοφάγο deer= ελάφια wild pigs= αγριογούρουνα wild goats= αγριοκάτσικα hares= λαγοί However, when there is a shortage of them= όταν όμως αυτά εκλείπουν then= τότε livestock = οικόσιτα ζώα garbage= σκουπίδια D) How does it reproduce? the breeding season= η αναπαραγωγική περίοδος start= αρχίζω early= νωρίς gestation= εγκυμοσύνη give birth to= γεννώ pups= μικρά (ζώου) E) How many wolves are there in Greece today? 23

about= περίπου F) What threatens them? is threatened by= απειλείται από, κινδυνεύει από traps= παγίδες poisonous baits= δηλητηριασμένα δολώματα which= τα οποία, που people= άνθρωποι use= χρησιμοποιώ although= παρόλο που illegal= παράνομος since= από to protect= για να προστατέψουν G) What can we do for their protection? environmental organizations= περιβαλλοντικές οργανώσεις like= όπως Αrcturos / WWF try= προσπαθώ protect= προστατεύω habitat= βιότοπος from the expansion of= από την επέκταση τής human activity= ανθρώπινη δραστηριότητα look after= φροντίζω sick= άρρωστος 24

wounded= πληγωμένος ΟΜΑΔΑ "ΛΥΚΟΣ" 25

THE WOLF 1) Where does the wolf live? It lives in almost the whole of the Greek mainland, in the north of Voiotia. In Europe it lives in small populations in Portugal, in Spain, in Italy and in Scandinavia. We can find bigger populations in eastern Europe, while it has recently reappeared in France, in Switzerland and in Germany. 2) What does it look like? It is similar to the German shepherd but it has got a bigger head, longer legs and bigger paws. Its ears are erect and forward and it has got a grey-brown fur. The male wolf weighs from 43 to 45 kilos. The wolf lives in packs. 3) What does it eat? The wolf is a carnivorous animal. It feeds mainly on wild herbivorous animals (deer, wild pigs, wild goats, hares). However, when there is a shortage of them, then it eats livestock (sheep, goats, chicken) or garbage. 4) How does it reproduce? The breeding season starts early in spring, from February to April. 26

The gestation lasts 60-63 days and the female gives birth to 4-6 pups. 5) How many wolfs are there in Greece today? About 700 wolves live in the Greek mainland. 6) What threatens them? The wolf is threatened by traps and poisonous baits which people use (although they are illegal since 1991) to protect their livestock. 7) What can we do for their protection? Environmental organizations like Arcturos and WWF are trying to protect the habitat of the wolf from the expansion of human activity and look after sick or wounded animals. 27

ΧΡΥΣΑΕΤΟΣ Ή ΒΙΤΣΙΛΑ (AQUILA CHRYSAETOS) - GOLDEN EAGLE 1) Πού ζει ο χρυσαετός; Ζει στα βουνά της Πίνδου και της Ροδόπης και στον Όλυμπο. Επίσης, ζει και στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής. 2) Πώς μοιάζει; Το σώμα του είναι σκούρο καφέ και έχει χρυσαφένιες αποχρώσεις στο κεφάλι και στον αυχένα. Το άνοιγμα των φτερών του μπορεί να φτάσει τα 2 μέτρα μήκος και μπορεί να ζυγίζει από 2,9 έως 6,6 κιλά. 28

3) Τι τρώει; Τρώει λαγούς, ποντίκια, νυφίτσες, αλεπούδες, μικρές χελώνες και μερικές φορές νεαρά ελάφια. 4) Πώς αναπαράγεται; Το θηλυκό γεννάει δύο μαύρα αυγά, ανάμεσα στον Ιανουάριο και τον Σεπτέμβριο. Από τους νεοσσούς συνήθως επιζεί εκείνος που τρώει την περισσότερη τροφή, ενώ ο άλλος πεθαίνει από ασιτία. 5) Πόσοι χρυσαετοί ζουν σήμερα στην Ελλάδα; Υπάρχουν 100-150 ζευγάρια χρυσαετών σήμερα στην Ελλάδα και 60 από αυτούς ζουν στην Κρήτη. 6) Από τι απειλείται ο χρυσαετός; Το κυνήγι, η δηλητηρίαση, τα σύρματα της ΔΕΗ και η καταστροφή του οικοσυστήματός τους αποτελούν τις κύριες απειλές αυτού του σπάνιου είδους. 7) Τι μπορούμε να κάνουμε για την προστασία του; 29

Η απαγόρευση του κυνηγιού και των δηλητηριασμένων δολωμάτων, καθώς και η προστασία του οικοσυστήματός τους είναι σημαντικοί παράγοντες για την επιβίωση και την αναπαραγωγή τους. 30

GOLDEN EAGLE (AQUILA CHRYSAETOS) USEFUL VOCABULARY AND PHRASES A) Where does it live? on the mountains of= στα βουνά (της) Pindus / Rhodope / Olympus in the northern areas of= στις βόρειες περιοχές (της) B) What does it look like? dark= σκούρο golden tints= χρυσαφένιες αποχρώσεις neck= λαιμός, αυχένας its wingspan= το άνοιγμα των φτερών του reach= φτάνω weigh= ζυγίζω C) What does it eat? hare= λαγός weasel= νυφίτσα fox= αλεπού young deer= νεαρά ελάφια D) How does it reproduce? the female= το θηλυκό 31

lay= γεννώ (αυγά) between= ανάμεσα nestling= νεοσσός the most food= την περισσότερη τροφή survive= επιζώ whereas= ενώ die from starvation= πεθαίνω από ασιτία E) How many golden eagles live in Greece today? couples= ζευγάρια Crete F) What threatens them? hunting= κυνήγι poisoning= δηλητηρίαση electric wires= ηλεκτρικά σύρματα destruction= καταστροφή habitat= οικοσύστημα threaten = απειλώ rare species= σπάνιο είδος G) What can we do for their protection? the banning of= η απαγόρευση τού poisonous baits= δηλητηριασμένα δολώματα protection= προστασία 32

important factors= σημαντικοί παράγοντες survival= επιβίωση reproduction= αναπαραγωγή ΟΜΑΔΑ "ΧΡΥΣΑΕΤΟΣ" 33

GOLDEN EAGLE 1) Where does it live? The golden eagle lives on the mountains of Pindus and Rhodope and on Mount Olympus. It also lives in the northern areas of Europe, Asia and America. 2) What does it look like? Its body is dark brown and it has got golden tints on its head and on its neck. Its wingspan can reach a length of 2 meters and it can weigh from 2.9 to 6.6 kilos. 3) What does it eat? It eats hares, mice, weasels, foxes, mini tortoises and sometimes young deer. 4) How does it reproduce? The female lays two black eggs between January and September. The nestling which eats more food usually survives, whereas the other one dies from starvation. 34

5) How many golden eagles live in Greece today? There are 100-150 couples of golden eagles in Greece today and 60 of them live in Crete. 6) What threatens them? This rare species is threatened by hunting, poisoning, electric wires and the destruction of its habitat. 7) What can we do for their protection? The banning of hunting and poisonous baits and the protection of their habitat are important factors for the survival and their reproduction. 35

AΓΡΙΟΓΙΔΟ (RUPICARPA RUPICARPA BALCANICA OR CHAMOIS) WILD GOAT 1) Πού ζει το αγριόγιδο; Το αγριόγιδο ζει σε δάση στη βόρεια, κεντρική και νότια Πίνδο, στη Στερεά Ελλάδα, στη Ροδόπη και στον Όλυμπο. 2) Πώς μοιάζει; Μοιάζει πολύ με κατσίκι. Έχει όρθια κέρατα, που κυρτώνουν στις άκρες. Το τρίχωμά του είναι καφέ ανοιχτό και γίνεται σκούρο καφέ τον χειμώνα. Ζυγίζει 28-45 κιλά και ζει 15-20 χρόνια. 3) Τι τρώει; Τρώει φυτά και φύλλα δέντρων, ενώ τον χειμώνα μπορεί να 36

τρώει λειχήνες και βρύα. 4) Πώς αναπαράγεται; Γεννάει 1-2 μικρά κάθε δύο με τρία χρόνια, τον Μάιο ή τον Ιούνιο. 5) Πόσα αγριόγιδα ζουν σήμερα στην Ελλάδα; Περίπου 700 αγριόγιδα ζουν στη χώρα μας σε μικρά κοπάδια 5-15 ζώων. 6) Από τι κινδυνεύει; Ο ευρασιατικός λύγκας και οι λύκοι είναι οι κύριοι θηρευτές του. Επίσης, κινδυνεύει από το παράνομο κυνήγι και την καταστροφή του βιότοπού του. 7) Τι μπορούμε να κάνουμε για την προστασία του; Η προστασία του βιοτόπου του και η συνεχής παρακολούθηση των πληθυσμών του μπορούν να βοηθήσουν το σπάνιο αυτό είδος να επιβιώσει. 37

WILD GOAT (rupicarpa rupicarpa balcanica or chamois) USEFUL VOCABULARY AND PHRASES A) Where does it live? northern= βόρεια central= κεντρική southern= νότια Pindus, Sterea Ellada (central Greece), Olympus, Rhodope B) What does it look like? look like= μοιάζω horns= κέρατα upright= όρθιος that hook back= τα οποία κυρτώνουν at the tips= στις άκρες fur= τρίχωμα, γούνα light / dark= ανοικτός / σκούρος become= γίνομαι C) What does it eat? plants= φυτά tree leaves= φύλλα δέντρων lichens= λειχήνες moss= βρύα 38

D) How does it reproduce? give birth to= γεννώ offspring= μικρά (ζώων) E) How many wild goats live in Greece nowadays? about= περίπου in herds of= σε κοπάδια των F) What threatens them? Eurasian lynx= ευρασιατικός λύγκας wolf / wolves= λύκος / λύκοι main= κύριος, σημαντικότερος predators= θηρευτές it is also threatened by= επίσης κινδυνεύει από illegal hunting= παράνομο κυνήγι destruction= καταστροφή habitat= βιότοπος G) What can we do for their protection? protection= προστασία constant= συνεχής surveillance= παρακολούθηση populations= πληθυσμοί 39

rare= σπάνιος species= είδος survive= επιβιώνω ΟΜΑΔΑ "ΑΓΡΙΟΓΙΔΟ" 40

THE WILD GOAT 1) Where does it live? The wild goat lives in the forests of northern, central and southern Pindus and in Sterea Ellada, in Rhodope and on Mount Olympus. 2) What does it look like? It looks like a goat. It has upright horns, which hook back at the tips. Its fur is light brown and becomes dark brown in winter. It weighs from 28-45 kilos and lives for 15-20 years. 3) What does it eat? It eats plants and tree leaves, while in the winter it can eat lichens and moss. 4) How does it reproduce? It lays 1-2 offspring every two or three years, in May or in June. 5) How many wild goats live in Greece nowadays? 41

About seven-hundred wild goats live in our country in small herds of 5-15 animals. 6) What threatens them? The Eurasian Lynx and wolves are their main predators. They are also threatened by illegal hunting and the destruction of their habitat. 7) What can we do for their protection? The protection of their habitat and the constant surveillance of their populations can help this rare species to survive. 42

Η ΧΕΛΩΝΑ ΚΑΡΕΤΑ-ΚΑΡΕΤΑ - THE LOGGERHEAD SEA TURTLE CARETTA-CARETTA. 1) Πού ζει η καρέτα-καρέτα; Ζει στη Μεσόγειο, στον Ατλαντικό, στον Ινδικό και στον Ειρηνικό ωκεανό. Στην Ελλάδα φωλιάζει στη Ζάκυνθο, τη δυτική Πελοπόννησο, την Κρήτη, την Κεφαλονιά και τη Ρόδο. 2) Πώς μοιάζει; Η καρέτα-καρέτα είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο θαλάσσια χελώνα με σκληρό κέλυφος. Το καβούκι της είναι συνήθως κόκκινο-καφέ. Έχει περίπου ένα μέτρο μήκος και μπορεί να ζυγίζει περισσότερο από 100 κιλά. Αναπνέει με πνεύμονες και κινείται με τα μπροστινά και τα πίσω πτερύγια. 3) Τι τρώει; 43

Είναι παμφάγο ζώο. Τρώει φύκια, κοράλλια, σφουγγάρια, διάφορα είδη ψαριών και ασπόνδυλα (όπως καλαμάρια και μέδουσες). 4) Πώς αναπαράγεται; Η καρέτα-καρέτα γεννάει τα αυγά της στη στεριά, σε αμμώδεις παραλίες. Κάθε θαλάσσια χελώνα γεννάει περίπου 115 αυγά κάθε δύο ή τρία χρόνια. Σκάβει φωλιές με τα πίσω πτερύγιά της και μετά σκεπάζει τα αυγά με άμμο. Η εκκόλαψη διαρκεί δύο μήνες. Οι νεοσσοί έχουν μήκος 5 εκατοστά και ζυγίζουν 17 γραμμάρια. Μόλις εκκολαφθούν, ανεβαίνουν στην επιφάνεια της άμμου και τρέχουν προς τη θάλασσα. 5) Πόσες χελώνες καρέτα-καρέτα υπάρχουν σήμερα; Υπάρχουν μόνο 4000 χελώνες καρέτα στην Ελλάδα σήμερα. Κάθε χρόνο βρίσκουμε περισσότερες από 3000 φωλιές κατά μήκος των ακτών της χώρας μας. 6) Από τι απειλούνται; Η καταστροφή του βιοτόπου τους, εξαιτίας της τουριστικής εκμετάλλευσης των ακτών, απειλεί την αναπαραγωγή τους. Η 44

καρέτα γεννάει τα αυγά της το βράδυ σε σκοτεινές παραλίες, γιατί το τεχνητό φως και ο θόρυβος την τρομάζουν. Επίσης, πολλές χελώνες πεθαίνουν από πνιγμό, όταν παγιδεύονται σε δίχτυα ψαράδων ή όταν τρώνε πλαστικές σακούλες, μπερδεύοντάς τες με μέδουσες. Επιπλέον, διάφορα είδη πουλιών και ψαριών τρώνε μεγάλο αριθμό νεοσσών. Έτσι, μόνο ένας στους χίλιους νεοσσούς επιζεί και ενηλικιώνεται. 7) Τι μπορούμε να κάνουμε για την προστασία τους; Υπάρχουν σύλλογοι όπως ο Αρχέλων και το WWF που φροντίζουν τις πληγωμένες χελώνες και προστατεύουν τις παραλίες αναπαραγωγής τους. Επίσης, όλοι οφείλουμε να μη ρυπαίνουμε τη θάλασσα με πλαστικές σακούλες και σκουπίδια, τα οποία αποτελούν κίνδυνο για τη ζωή τους. 45

THE LOGGERHEAD SEA TURTLE CARETTA-CARETTA USEFUL VOCABULARY AND PHRASES A) Where does it live? the Mediterranean sea/ the Atlantic / the Indian / the Pacific ocean (=ωκεανός) nest= φωλιάζω, φωλιά Ζakynthos/ western Peloponnesus/ Crete/ Kefalonia/ Rhodes B) What does it look like? the biggest in the world= η μεγαλύτερη στον κόσμο hard= σκληρός shell= κέλυφος it is about one metre long= έχει περίπου ένα μέτρο μήκος weigh= ζυγίζω more than= περισσότερα από breathe= αναπνέω lungs= πνεύμονες move= κινούμαι front / rear= μπροστινός / πίσω flipper= πτερύγιο C) What does it eat? omnivorous= παμφάγο seaweed= φύκια 46

coral= κοράλλι sponge= σφουγγάρι various kinds of= διάφορα είδη invertebrates=ασπόνδυλα squid= καλαμάρι jelly-fish= μέδουσα D) How does it reproduce? lay= γεννώ (αυγά) on land= στη στεριά on sandy beaches= σε αμμώδεις παραλίες each= κάθε about= περίπου dig= σκάβω then= μετά cover= σκεπάζω sand= άμμος incubation= εκκόλαψη last= διαρκώ hatchlings= νεοσσοί are 5 cm long= έχουν μήκος 5 εκατοστά as soon as= μόλις hatch= εκκολάπτομαι get to the surface οf= ανεβαίνουν στην επιφάνεια (της) 47

towards= προς E) How many caretta sea turtles are there in Greece today? only= μόνο find= βρίσκω along= κατά μήκος the coasts= οι ακτές F) What threatens them? destruction= καταστροφή habitat= βιότοπος because of= εξαιτίας τής touristic exploitation= τουριστική εκμετάλλευση threaten= απειλώ, αποτελώ κίνδυνο για reproduction= αναπαραγωγή on dark shores= σε σκοτεινές παραλίες artificial light= τεχνητό φως noise= θόρυβος frighten= τρομάζω drown= πεθαίνω από πνιγμό when they get trapped= όταν παγιδεύονται in fishing nets= σε δίχτυα ψαράδων mistaking them for= μπερδεύοντάς τες με various species of birds and fish= διάφορα είδη πουλιών και ψαριών thus= έτσι 48

only one out of a thousand hatchlings= μόνο ένας στους χίλιους νεοσσούς survive= επιζώ reach adulthood= ενηλικιώνομαι G) How can we protect them? associations= σύλλογοι like= όπως Αrchelon which take care of= που φροντίζουν wounded= πληγωμένος protect= προστατεύω we shouldn't pollute= δεν θα πρέπει να ρυπαίνουμε garbage= σκουπίδια 49

THE CARETTA-CARETTA 1) Where does the caretta-caretta live? The caretta-caretta lives in the Mediterranean Sea and in the Atlantic, the Indian and the Pacific Ocean. In Greece it nests in Zakynthos, in western Peloponnesus, in Crete, in Kefalonia and in Rhodes. 2) What does it look like? The caretta-caretta is the biggest sea turtle in the world with a hard shell. Its shell is usually red-brown. It is about one meter long and it can weigh more than 100 kilos. It breathes with lungs and it moves with its front and rear flippers. 3) Whats does it eat? The caretta-caretta is an omnivorous animal. It eats seaweed, corals, sponges, various kinds of fish and invertebrates (squids and jelly-fish). 4) How does it reproduce? It lays its eggs on land, on sandy beaches. Each sea turtle lays about 115 eggs every two or three years. It digs nests with its rear flippers and then covers the eggs with sand. The incubation lasts 50

two months. The hatchlings are 5 cm long and weigh 17 grams. As soon as they hatch, they get to the surface of the sand and run towards the sea. 5) How many caretta sea turtles are there in Greece today? There are 4.000 caretta-caretta sea turtles in Greece today. Every year we find most of 3.000 nests along the coasts of our country. 6) What threatens them? The destruction of their habitat because of touristic exploitation threatens their reproduction. The caretta-caretta lays its eggs at night on dark shores because the artificial light and the noise frighten her. Also many turtles drown when they get trapped in fishing nets or when they eat plastic bags, mistaking them for jelly fish. Moreover, various kinds of birds and fish eat a big number of hatchlings. Thus, only one out of a thousand hatchlings survives and reaches adulthood. 7) How can we protect them? There are associations like Archelon and WWF, which take care of wounded animals and protect the beaches where they reproduce. Also, we shouldn't pollute the sea with plastic bags and garbage 51