ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η βιβλιογραφία που αφορά στις ερευνητικές μεθόδους και τεχνικές που έχουμε στη διάθεσή μας για τη μελέτη των εκπαιδευτικών προβλημάτων είναι ιδιαίτερα πλούσια και πολυσχιδής. Για το λόγο αυτό συντάχθηκε το παρόν κείμενο που περιλαμβάνει έναν ενδεικτικό οδηγό των δημοσιεύσεων του Ε.Α.Π. και της ευρύτερης ελληνόγλωσσης κυρίως βιβλιογραφίας σχετικά με τις μεθόδους και τις τεχνικές έρευνας στην εκπαίδευση. Αυτόν τον οδηγό μπορείτε να συμβουλευθείτε και να αξιοποιήσετε στις διάφορες φάσεις της εμπειρικής έρευνας (σχεδιασμός έρευνας, συλλογή, ανάλυση, παρουσίαση και ερμηνεία δεδομένων) που καλείστε να διεξάγετε στο πλαίσιο της εκπόνησης της διπλωματικής σας εργασίας. Δημοσιεύσεις Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Bird, M., Hammersley M., Gomm, R. & Woods, P. (1999). Εκπαιδευτική έρευνα στην πράξη. Εγχειρίδιο μελέτης. Πάτρα: Ε.Α.Π. [σελ. 400] Για μια γενική παρουσίαση των συστατικών στοιχείων, ή σταδίων, της ερευνητικής διαδικασίας μπορείτε να συμβουλευθείτε την 4 η ενότητα («Σχέδιο έρευνας») του Εγχειριδίου Μελέτης. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι κατά την υλοποίηση της έρευνάς σας είναι αναγκαία η εξέταση, η επανεξέταση και ο επαναπροσδιορισμός των επιμέρους στοιχείων της ερευνητικής διαδικασίας που είχατε εκ των προτέρων σχεδιάσει. Αυτό συμβαίνει γιατί ανάμεσα στο σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας έρευνας, υπάρχει περισσότερο μια σχέση «πήγαινε-έλα» παρά μια γραμμική διαδοχή. Σας προτείνουμε ακόμα να συμβουλευθείτε τις εισαγωγικές ενότητες για την ποιοτική (6 η ενότητα: «Ποιοτική έρευνα») 1 ή την ποσοτική έρευνα (7 η ενότητα: «Ποσοτική έρευνα») 2 του Εγχειριδίου Μελέτης, ανάλογα με το αν η εργασία σας εντάσσεται στην ποιοτική ή στην ποσοτική έρευνα αντίστοιχα. Σε περίπτωση που στην εργασία σας συνδυάζετε ποιοτικά με ποσοτικά στοιχεία, τότε καλό είναι να συμβουλευθείτε και τις δύο προαναφερθείσες ενότητες. Στη συνέχεια, μπορείτε να ανατρέξετε στην 8 η ενότητα («Η πραγματοποίηση μιας ποιοτικής έρευνας») ή στην 9 η ενότητα («Η πραγματοποίηση της ποσοτικής 1 Τα ζητήματα που εξετάζονται στην 6 η ενότητα συνίστανται κυρίως στα χαρακτηριστικά της ποιοτικής έρευνας, στα δυνατά και αδύνατα σημεία της, στις μεθόδους της ποιοτικής έρευνας και της ανάλυσης των δεδομένων που προκύπτουν από τη χρήση αυτών των μεθόδων. 2 Στην 7 η ενότητα παρουσιάζονται περισσότερο οι διάφορες μορφές ανάλυσης που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των ποσοτικών ερευνών και λιγότερο οι τεχνικές για τη συλλογή των δεδομένων.
έρευνας») του ίδιου εγχειριδίου, ανάλογα με το αν υιοθετείτε την ποιοτική ή την ποσοτική προσέγγιση αντίστοιχα. Οι ενότητες αυτές αφορούν στον τρόπο διεξαγωγής του ερευνητικού σας σχεδίου. Βεργίδης, Δ., Λιοναράκης, Α., Λυκουργιώτης, Α., Μακράκης, Β. & Ματραλής, Χ. (1998). Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Θεσμοί και λειτουργίες. (τομ. Α ), Πάτρα: Ε.Α.Π. [σελ. 312] Στην 6.2 η ενότητα («Μεθοδολογικό πλαίσιο αξιολόγησης») του Μέρους Α παρουσιάζονται συνοπτικά οι διαδικασίες (όπως, κλίμακες μέτρησης, πηγές δειγματοληψίας και αντιπροσωπευτικότητα δειγμάτων, ερωτηματολόγιο/ συνέντευξη/παρατήρηση, κ.ά.) που συνδέονται με την εφαρμογή των διαδικασιών αξιολόγησης (κυρίως) των συστημάτων ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Κολιόπουλος, Δ., Κουλαιδής, Β., Τσατσαρώνη, Α., Χατζηνικήτα, Β., Χρηστίδου, Β. & Ogborn, J. (2001). Διδακτική των Φυσικών Επιστημών. (τομ. Β ), Πάτρα: Ε.Α.Π. [σελ. 438] Στο 6 ο κεφάλαιο («Μέθοδοι καταγραφής της πρακτικο-βιωματικής γνώσης») του Μέρους Α και ειδικότερα στις υπο-ενότητες που αφορούν στα στάδια σχεδιασμού και οργάνωσης συνεντεύξεων και ερωτηματολογίων, παρουσιάζονται συνοπτικά ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες για τις μεθόδους καταγραφής της πρακτικοβιωματικής γνώσης των μαθητών. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία 3 Cohen, L. & Manion, L. (1997). Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Αθήνα: Έκφραση/Μεταίχμιο. [σελ. 543] Πρόκειται για ένα «κλασσικό» στο χώρο του εγχειρίδιο, το οποίο διδάσκεται και χρησιμοποιείται ως έργο αναφοράς στο διεθνή ακαδημαϊκό χώρο αφού καλύπτει όλο σχεδόν το φάσμα των προσεγγίσεων, μεθόδων και τεχνικών που χρησιμοποιούνται από τους ερευνητές στο χώρο της εκπαίδευσης. Τα κεφάλαια του βιβλίου: Η φύση της έρευνας, Ιστορική έρευνα, Εξελικτική έρευνα, Επισκοπήσεις, Μελέτες περίπτωσης, Έρευνα συσχετίσεων, Εκ των υστέρων έρευνα, Πειράματα, Έρευνα-Δράση, Αναφορές, Τριγωνοποίηση, Παίξιμο ρόλων, Συνέντευξη, Προσωπικά δομήματα, Πολυδιάστατη μέτρηση, Δεοντολογία της εκπαιδευτικής και κοινωνικής έρευνας. 3 Επιμέλεια: Κ. Πετρογιάννης
Φίλιας, Β. & συν. (Επιμ.) (1997). Εισαγωγή στη μεθοδολογία και στις τεχνικές των κοινωνικών ερευνών (Β συμπληρωμένη έκδοση). Αθήνα: Gutenberg. [σελ. 486] Πρόκειται για ένα κλασσικό πλέον βιβλίο στο χώρο της μεθοδολογίας και των τεχνικών των κοινωνικών ερευνών, το οποίο συμπυκνώνει (Α μέρος) τις γενικές αρχές και τα μεθοδολογικά προβλήματα της κοινωνικής έρευνας καθώς και την πορεία ανάπτυξης της (από τη στιγμή της σύλληψης του εκάστοτε προβλήματος μέχρι την εκτέλεσή της) και πιο συγκεκριμένα (κεφ. 1-6): η επιλογή και διατύπωση του προβλήματος της έρευνας, ο σχεδιασμός στην κοινωνική έρευνα, προβλήματα μέτρησης στις κοινωνικές έρευνες, η διαδικασία και οι τεχνικές συλλογής δεδομένων, η επεξεργασία των δεδομένων, η ανάλυση και η ερμηνεία τους. Στο Β μέρος παρουσιάζονται στοιχεία στατιστικής ανάλυσης δεδομένων και δειγματοληψίας. Παρασκευόπουλος, Ι.Ν. (1993). Μεθοδολογία επιστημονικής έρευνας (τομ. 1 & 2). Αθήνα: Ιδίου. [τομ. Α: σελ. 212, τομ. Β: σελ. 191] Πρόκειται για ένα ακόμα κλασσικό στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο (Ψυχολογία, Επιστήμες της Αγωγής) γύρω από το τρίπτυχο «σχεδιασμός, εκτέλεση, συγγραφή» της επιστημονικής έρευνας. Περιεχόμενα: Έννοια, χαρακτηριστικά, είδη και στάδια της επιστημονικής έρευνας, Επιλογή και διατύπωση του ερευνητικού προβλήματος, Ερευνητικές στρατηγικές: διερευνητική-περιγραφική, συναφειακή, αιτιώδης ex post facto, πειραματική, Σχέδια πειραματικής έρευνας, Επιλογή του δείγματος, Μέσα και διαδικασία συλλογής των δεδομένων, Αυτοσχέδια ψυχοτεχνικά μέσα: ερωτηματολόγιο, συνέντευξη, παρατήρηση, Συγγραφή της ερευνητικής μελέτης. Κυριαζή, Ν. (1998). Η κοινωνιολογική έρευνα Κριτική επισκόπηση των μεθόδων και των τεχνικών. Αθήνα: Ελληνικές Επιστημονικές Εκδόσεις. [σελ. 366] Στο αξιόλογο αυτό βιβλίο η συγγραφέας επιχειρεί να καταδείξει τη χρησιμότητα της συνδυαστικής μεθοδολογικής στρατηγικής (ποιοτική, ποσοτική) «μέσα από κριτική επισκόπηση των βασικών ποσοτικών και ποιοτικών ερευνητικών μεθόδων, δίνοντας έμφαση στις επιστημολογικές και στις θεωρητικές τους βάσεις καθώς και στις επιπτώσεις που αυτές έχουν για τη συλλογή και την ανάλυση των στοιχείων» (σελ. 14). Πιο συγκεκριμένα, στα επτά κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζονται: 1) η διαπλοκή θεωρίας, μεθόδων και δεδομένων, 2) θεωρητικές έννοιες, μεταβλητές και μέτρηση, 3) η δειγματοληπτική έρευνα, 4) μέθοδοι ποσοτικής ανάλυσης, 5) η συμμετοχική παρατήρηση, 6) η ανάλυση περιεχομένου, 7) η ιστορική-συγκριτική ανάλυση. Bell, J. (1997). Μεθοδολογικός σχεδιασμός παιδαγωγικής και κοινωνικής έρευνας
(Οδηγός για φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες) (Μτφ.: Α.Β. Ρήγα). Αθήνα: Gutenberg. [σελ. 251] Όπως αναφέρει και ο τίτλος του βιβλίου, πρόκειται για έναν «οδηγό» εκπόνησης εμπειρικών ερευνών, οποιουδήποτε τύπου και έκτασης. Στα 12 κεφάλαια του βιβλίου αναπτύσσονται και παρουσιάζονται ζητήματα που αφορούν την επιλογή θέματος και εντοπισμό στόχων της μελέτης, την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, τον καθορισμό και σχεδιασμό της κατάλληλης μεθοδολογίας (σχέδιο έρευνας), την επιλογή των κατάλληλων ερευνητικών εργαλείων [στοιχεία αρχείων, ερωτηματολόγιο, συνέντευξη, ημερολόγιο, παρατήρηση], την πρόσβαση στους οργανισμούς ή στα πλαίσια πραγματοποίησης της έρευνας, τα άτομα από τα οποία θα προέλθουν τα δεδομένα/στοιχεία, την συλλογή, ανάλυση και παρουσίαση των πληροφοριών καθώς και τον τρόπο δόμησης και παρουσίασης μιας εργασίας. Σημείωση 1 : Σε περίπου ανάλογο ύφος και περιεχόμενο κινείται και το βιβλίο των Howard, K. & Sharp, J.A. (1996). Η επιστημονική μελέτη Οδηγός σχεδιασμού και διαχείρισης πανεπιστημιακών ερευνητικών εργασιών. (Μτφ.: Β. Νταλάκου). Αθήνα: Gutenberg [σελ. 358]. «Μολονότι στο επίκεντρο της προβληματικής βρίσκονται εργασίες διδακτορικού κυρίως επιπέδου, σημαντική βοήθεια μπορούν να έχουν από το παρόν εγχειρίδιο και οι ενδιαφερόμενοι για μελετήματα προηγούμενων εκπαιδευτικών βαθμίδων» (από το οπισθόφυλλο). Ψαρρού, Μ.Κ. & Ζαφειρόπουλος, Κ. (2001). Επιστημονική έρευνα: Θεωρία και εφαρμογές στις κοινωνικές επιστήμες. Αθήνα: Τυπωθήτω. Ποσοτικές προσεγγίσεις Javeau, C. (1996). Η έρευνα με ερωτηματολόγιο Το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή ( Μτφ.: Κ. Τζαννόνε- Τζώρτζη). Αθήνα: Τυπωθήτω. [σελ. 259] Το βιβλίο αυτό, εύκολο στην ανάγνωση και στη χρήση του, παρουσιάζει μέσα σε έξι κεφάλαια τα 15, σύμφωνα με το συγγραφέα, «στάδια» ανάπτυξης και εκπόνησης της έρευνας που χρησιμοποιεί ως κύριο μέσο/τεχνική συλλογής δεδομένων το ερωτηματολόγιο. Παρέχονται αρκετά παραδείγματα (από το χώρο της Κοινωνιολογίας) προκειμένου ο αναγνώστης να κατανοήσει τη λειτουργία και σκοπιμότητα του κάθε σταδίου καθώς και τυχόν προβλήματα που ανακύπτουν σε καθένα αντίστοιχα. Περιλαμβάνονται, επίσης, δύο παραρτήματα όπου συνοπτικά παρουσιάζονται: (α) ο τρόπος κωδικοποίησης και επεξεργασίας των δεδομένων
καθώς και διάφορες πληροφορίες και οι βασικές λειτουργίες («εντολές») του στατιστικού πακέτου SPSS (σελ. 197-200, 221-259) [βλ. Σημείωση 1 και 2] και (β) τα χαρακτηριστικά και οι λειτουργίες ορισμένων απ τις πιο γνωστές κλίμακες μέτρησης στάσεων [Bogardus, Thurnstone, Likert, Guttman] (σελ. 210-215) [βλ. Σημείωση 3]. Αξίζει, τέλος, ο αναγνώστης να μελετήσει τις προλογικές ενότητες του βιβλίου (σελ. 11-22) καθώς και την Εισαγωγή (σελ. 23-43) όπου συνοψίζεται με έναν πολύ εύστοχο τρόπο η προβληματική που έχει αναπτυχθεί σχετικά με τη χρήση των μεθόδων στην κοινωνική έρευνα. Σημείωση 1: Να σημειωθεί ότι το περιεχόμενο του πρώτου παραρτήματος αναφέρεται στην έκδοση SPSS/PC+ v.4.0, που βασιζόταν σε περιβάλλον DOS ενώ σήμερα έχουμε φτάσει στην έκδοση SPSS 11.0 που βασίζεται στο προχωρημένο λειτουργικό σύστημα των Windows 98, ME, 2000. Η αναφορά πάντως στη συγκεκριμένη έκδοση δικαιολογείται από το γεγονός ότι η μετάφραση βασίζεται στην 3 η έκδοση του πρωτότυπου γαλλικού κειμένου του 1980. Σημείωση 2 : Για τον αναγνώστη που ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα γύρω από την ανάλυση δεδομένων με τη χρήση των νεότερων, παραθυρικού περιβάλλοντος, εκδόσεων του SPSS με παραδείγματα από το χώρο των κοινωνικών επιστημών βλ.: Κατσίλλης, Ι.Μ. (1997). Περιγραφική στατιστική Εφαρμοσμένη στις κοινωνικές επιστήμες και την εκπαίδευση με έμφαση στην ανάλυση με υπολογιστές. Αθήνα: Gutenberg. Κατσίλλης, Ι.Μ. (1998). Οι μικροϋπολογιστές στις κοινωνικές επιστήμες Επιστημονική εμπειρική έρευνα και στατιστικές αναλύσεις. Αθήνα: Gutenberg. Μακράκης, Β.Γ. (1997). Ανάλυση δεδομένων στην επιστημονική έρευνα με τη χρήση του SPSS Από τη θεωρία στην πράξη. Αθήνα: Gutenberg. Τσάντας, Ν., Μωυσιάδης, Χ., Μπαγιάτης, Ν. & Χατζηπαντελής, Θ. (1999). Ανάλυση δεδομένων με τη βοήθεια στατιστικών πακέτων (SPSS, Excel, S- Plus). Θεσσαλονίκη: Ζήτης. Χάλκος, Γ.Ε. (2000). Στατιστική: Θεωρία, εφαρμογές και χρήση στατιστικών προγραμμάτων σε Η/Υ. Αθήνα: Δαρδανός. Σημείωση 3: Μια χρήσιμη πηγή για τα χαρακτηριστικά, τον τρόπο λειτουργίας και κατασκευής των κλιμάκων μέτρησης στάσεων αποτελεί το ακόλουθο μικρό αλλά ενδιαφέρον βιβλίο: Καίτης Μιχαλοπούλου (1992). Κλίμακες μέτρησης στάσεων. Αθήνα: Οδυσσέας [σελ. 93]. Στα δέκα κεφάλαια παρουσιάζονται ιστορικά και μετρικά στοιχεία των κλιμάκων στάσεων (κεφ. 1-4) ενώ γίνεται πιο εξειδικευμένη αναφορά στις κλίμακες
κατατάξεως, Thurnstone, Likert και παραγοντικές κλίμακες καθώς και τις κλίμακες Guttman. Σε παράρτημα παρουσιάζεται το κλασσικό άρθρο του S. Stevens «Περί της θεωρίας των κλιμάκων μετρήσεως» (Science, 1946, vol. 103) όπου αναπτύσσει την παραδοσιακή πλέον τυπολογία των κλιμάκων μέτρησης (ονομαστική, τακτική, διαστήματος ή ισοδιαστημική, λόγου ή αναλογική). Παρασκευόπουλος, Ι.Ν. (1990). Στατιστική (τομ. Α, Β, Γ). Αθήνα: Ιδίου. Το τρίτομο αυτό, κλασσικό στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο, έργο «διαπραγματεύεται στατιστικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται συχνότερα στην ψυχολογία, την παιδαγωγική, την κοινωνιολογία και σε άλλες επιστήμες της συμπεριφοράς». Παρουσιάζονται έννοιες, αριθμητικοί υπολογισμοί και ερμηνευτικά σχόλια για κάθε στατιστική μέθοδο μέσα από τη χρήση παραδειγμάτων. Ο πρώτος τόμος παρουσιάζει μεθόδους της περιγραφικής στατιστικής και στον δεύτερο τόμο οι βασικές μέθοδοι της επαγωγικής στατιστικής. Ο τρίτος τόμος αποτελεί συνοδευτικό «βιβλίο ασκήσεων». MacRae, S. (1994). Μοντέλα και μέθοδοι για τις επιστήμες της συμπεριφοράς (Μτφ.: Κ. Πετρουλάκη). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. MacRae, S. (1995). Περιγραφή και ερμηνεία δεδομένων (Μτφ.: Θ. Βελλή). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. MacRae, S. (1996). Επαγωγή από στατιστικά δεδομένα (Μτφ.: Κ. Πετρουλάκη). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Wadeley, A. (1995). Δεοντολογία της έρευνας και πρακτικής στην ψυχολογία (Μτφ.: Θ. Βελλή). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Πρόκειται για τέσσερα τεύχη της σειράς «Πειραματικός Σχεδιασμός και Μέθοδοι Έρευνας» όπου παρουσιάζονται με απλό και κατανοητό τρόπο ορισμένα από τα βασικά θέματα και στοιχεία της έρευνας με βάση την ποσοτική προσέγγιση. Ρούσσος, Π.Λ. & Τσαούσης, Γ. (2002). Στατιστική εφαρμοσμένη στις κοινωνικές επιστήμες. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Χλουβεράκης, Γ. (2002). Εισαγωγή στη Στατιστική: Περιγραφικές μέθοδοι και εφαρμογές στην ψυχοπαιδαγωγική έρευνα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Ποιοτικές προσεγγίσεις Παπαγεωργίου, Γ. (Επιμ.) (1998). Μέθοδοι στην κοινωνιολογική έρευνα.
Αθήνα: Τυπωθήτω. [σελ. 332] Στα 13 κεφάλαια-άρθρα του συλλογικού αυτού τόμου παρουσιάζονται θεωρητικά, επιστημολογικά, μεθοδολογικά και μετρικά ζητήματα διαφόρων τεχνικών της εμπειρικής κοινωνικής έρευνας της ποιοτικής και ποσοτικής προσέγγισης. Τα κεφάλαια του βιβλίου, τα οποία αναφέρονται σε διάφορους χώρους των κοινωνικών επιστημών, έχουν ως εξής: Απομυθοποιώντας το μεθοδολογικό μονισμό, Μικρο-κοινωνιολογική και ανθρωπολογική επιτόπια εθνογραφική έρευνα. Διερεύνηση ορισμένων βασικών θεωρητικών και μεθοδολογικών διαφορών, Το μήνυμα ως αντικείμενο ερμηνείας και ανάλυσης στο πλαίσιο της επικοινωνιακής πράξης, Η φεμινιστική κριτική της παραδοσιακής επιστημονικής έρευνας και η εναλλακτική πρότασή της, Ζητήματα μεθόδου στην κοινωνιολογία της ανάγνωσης, Το μέγεθος του δείγματος στις κοινωνικές έρευνες, Αιτίες διαστρέβλωσης δεδομένων. Ένα παραμελημένο μεθοδολογικό πρόβλημα, Ανάλυση περιπτώσεων διαμαρτυρίας. Μεθοδολογική προσέγγιση για τη μελέτη των τοπικών περιβαλλοντικών κινητοποιήσεων, Ενδογενής τοπική ανάπτυξη. Μια μεθοδολογική προσέγγιση, Οι γραπτές ιστορικές πηγές και η σημασία τους για την ανθρωπολογική προσέγγιση των σύνθετων κοινωνιών, Η συμπληρωματικότητα ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων στην κοινωνιολογική και εκπαιδευτική έρευνα, Η κοινωνιολογική έρευνα και η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας. Το παράδειγμα της ποσοτικής προσέγγισης, Τρεις δεκαετίες έρευνας στο χώρο της ελληνικής υπαίθρου Τσουρβάκας, Γ.Ε. (1997). Ποιοτική έρευνα Οι εφαρμογές της στη μελέτη των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Αθήνα: Εκδοτικός Όμιλος Συγγραφέων Καθηγητών. [σελ. 275] Εστιάζεται στη χρήση μεθόδων της ποιοτικής προσέγγισης στην έρευνα (από το χώρο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Κοινωνιολογίας). Στο Α μέρος του βιβλίου (κεφ. 1, 2) αναλύονται οι επιστημολογικές αρχές και θεωρητικές βάσεις των «ποιοτικών μεθόδων» (εξελικτική, συγκρουσιακή, δομική, συμβολική, επικοινωνιακή θεωρία) καθώς και η λογική και η πορεία ανάπτυξης της ποιοτικής μεθόδου (σχεδίαση). Στο Β μέρος (κεφ. 3-6) παρουσιάζονται τέσσερις από τις πιο γνωστές τεχνικές του ρεύματος αυτού: παρατήρηση, συνέντευξη βάθους, εθνογραφική ανάλυση περιεχομένου [βλ. Σημείωση 1], ομάδες επικέντρωσης [focus group technique]. Στο Γ μέρος (κεφ. 7-8) παρουσιάζονται δύο παραδείγματα πρακτικών εφαρμογής της «ποιοτικής κοινωνικής έρευνας» (ακοινωνική πολιτική και κοινωνικά προβλήματα, β- διευθέτηση κοινωνικών προβλημάτων διά μέσου της ποιοτικής έρευνας) ενώ το τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στον τρόπο συγγραφής και παρουσίασης επιστημονικών εργασιών. Σημείωση 1 : Μια χρήσιμη πηγή για την εθνογραφική μέθοδο αποτελεί το βιβλίο της Πόπης Πηγιάκη (1988). Εθνογραφία: Η μελέτη της ανθρώπινης διάστασης στην κοινωνική και παιδαγωγική έρευνα. Αθήνα: Γρηγόρης [σελ. 183].
Στα 11 κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζονται οι θεωρητικές πηγές και αρχές της εθνογραφικής μεθόδου καθώς και ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή της εθνογραφικής έρευνας (επιλογή θέματος, επιλογή του κοινωνικού πληθυσμού της έρευνας, βιβλιογραφική υποδομή, το πολιτικό, προσωπικό και ηθικό πρόβλημα από την πρόσβαση στην κοινωνική σκηνή, η τέχνη της παρατήρησης και της συνέντευξης, ο ρόλος του ερευνητή-εθνογράφου, η καταγραφή, επεξεργασία και η ανάλυση εθνογραφικών δεδομένων, η συγγραφή εθνογραφικών μελετών). Βιβλιογραφικός οδηγός ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας 4 Tuckman, B.W. (1994) Conducting educational research (4th ed.) Fort Worth Philadelphia: Harcourt Brace. Wiersma, W. (2000). Research methods in education: An introduction (7th ed.). Boston: Allyn & Bacon. Creswell, J.W. (1994). Research design: Qualitative and quantitative approaches. Thousand Oaks, CA: Sage. Bryman, A. & Cramer, D. (1993). Quantitative data analysis for social scientists (3 rd ed.) London: Routledge. Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (2000). Handbook of Qualitative Research (2nd ed.). Thousand Oaks, California: Sage. De Landsheere, G. (1982 5 e ed.). Introduction à la recherche en éducation, Paris: A. Colin. Ghiglione, R & Matalon, B. (1991). Les enquêtes sociologiques, théories et pratique, Paris: A. Colin. Grawitz, M. (1996). Méthodes des sciences sociales, Paris: Dalloz. Huberman, A.M. & Miles, A.B. (1991). Analyse des données qualitatives. Recueil de nouvelles méthodes, Bruxelles: De Boeck. Pourtois, J.P. & Desmet, H. (1988). Epistémologie et instrumentation en sciences humaines, Bruxelles: Mardaga. Weil-Barais, A. (coord.) (1997). Les méthodes en psychologie (observation, expérimentation, enquête, travaux d étude et de recherche), Paris: Rosny. Ηλεκτρονικά βιβλία Πηγές στο Internet Προτείνουμε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του «Research Methods in Education» στον δικτυακό τόπο: 4 Επιμέλεια Κ. Πετρογιάννης, Β. Χατζηνικήτα
http://fehps.une.edu.au/f/s/curric/eredden/researchpage/index1.html Θα πρέπει να σημειώσουμε πως υπάρχουν αρκετές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο αφιερωμένες στις Μεθόδους Έρευνας για οποιοδήποτε επιστημονικό πεδίο και προσέγγιση.