ΑΝΑΚΑΙΝΙΗ ΤΦΙΣΑΜΔΝΩΝ ΚΣΙΡΙΩΝ Ν. ΠΑΝΑΓΙΩΣΟΠΟΤΛΟ ΜΔΛΟ ΔΔΓΙΠ ΙΙ ΣΜΗΜΑΣΟ ΑΡΥΙΣΔΚΣΟΝΩΝ ΠΟΛΤΣΔΥΝΙΚΗ ΥΟΛΗ Α.Π.Θ.

1 ΑΝΑΚΑΙΝΙΗ ΤΦΙΣΑΜΔΝΩΝ ΚΣΙΡΙΩΝ Ν. ΠΑΝΑΓΙΩΣΟΠΟΤΛΟ ΜΔΛΟ ΔΔΓΙΠ ΙΙ ΣΜΗΜΑΣΟ ΑΡΥΙΣΔΚΣΟΝΩΝ ΠΟΛΤΣΔΥΝΙΚΗ ΥΟΛΗ Α.Π.Θ.

2 1.0 Ο ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΟ ΑΝΣΙΚΣΤΠΟ ΣΗ ΓΟΜΗΗ 1.1 Κξηηήξηα αμηνιόγεζεο Σν θφζηνο θαηαζθεπήο, ε θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαη ελ γέλεη ε ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο απνηεινχλ νπσζδήπνηε θαίξηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ δνκηθψλ έξγσλ. Γελ επαξθνχλ σζηφζν πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ζπλνιηθά ν αληίθηππνο ηεο θαηαζθεπήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ελφο θηηξίνπ ζην πεξηβάιινλ. Μία ηέηνηα ζπλνιηθή αμηνιφγεζε πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνλ νηθνινγηθό ηζνινγηζκό ηνπ ζπζηήκαηνο. Ο νηθνινγηθφο ηζνινγηζκφο πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ηεο ελέξγεηαο θαη ηεο θίλεζεο πιηθνχ ζηελ νηθνζθαίξα. Με ηνλ φξν απηφ δειψλεηαη ε αλάισζε πεγψλ θαη ελέξγεηαο, φιεο νη εθπνκπέο ζηελ αηκφζθαηξα, ην λεξφ θαη ην έδαθνο θαη φια ηα απνξξίκκαηα θαηά ηε δσή ελφο πξντφληνο απφ ηελ εμαγσγή ηεο πξψηεο χιεο κέρξη ηελ ηνπνζέηεζε ζε δνκηθέο εθαξκνγέο θαη ηελ απφζπξζε. Σα θπξηφηεξα νηθνινγηθά θξηηήξηα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ αληίθηππνπ ηεο δφκεζεο ζην πεξηβάιινλ είλαη: Η παξαγσγή ξππνγόλσλ θαη λνζνγόλσλ νπζηψλ Η παξαγσγή αεξίσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, Η ρξήζε ή παξαγσγή βαξέσλ κεηάιισλ Η θαηαλάισζε θαη ξχπαλζε πδάηηλσλ πόξσλ Η θαηαλάισζε πιηθνύ Σα απνξξίκκαηα θαη ε επηθάλεηα πνπ απαηηείηαη γηα ηελ απφζπξζε ελφο ζπζηήκαηνο Μεηαθνξέο θαη ππεξεζίεο Η γθξίδα ή ελζσκαησκέλε ελέξγεηα Σν πεδίν κειέηεο γηα ηελ θαηαλφεζε θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ νηθνινγηθνχ ηζνδπγίνπ είλαη επξχηαην. Πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγήζεη θαλείο ζθαηξηθά ηηο νηθνινγηθέο επηπηψζεηο κηαο πεγήο ελέξγεηαο, ελφο δνκηθνχ πιηθνχ, κηαο ζπζθεπήο θιπ., πξνυπφζεζε είλαη ε δεκηνπξγία κηαο επξείαο θαη αμηφπηζηεο βάζεο δεδνκέλσλ. ηελ Διβεηία ιεηηνπξγεί απφ ην 1994 κία ηέηνηα βάζε δεδνκέλσλ (ETH-Zürich, PSI (Paul Scherrer Institut), ε νπνία ελεκεξψλεηαη δηαξθψο. Η αλαθνξά πνπ γίλεηαη ζην ζέκα ηεο νηθνινγηθήο αμηνιφγεζεο ησλ δηαθφξσλ ζπζηεκάησλ παξαγσγήο ελέξγεηαο είλαη ζχληνκε, θαζψο νπζηαζηηθά μεθεχγεη απφ ην πιαίζην απηήο ηεο εξγαζίαο. Έρεη ζηφρν λα θαηαδείμεη ηε ζπνπδαηφηεηα αιιά θαη ηε ζπλζεηφηεηα ηνπ ζέκαηνο, θαζψο θαη λα ηνλίζεη ηελ αλάγθε ζθαηξηθήο αληηκεηψπηζεο φισλ ησλ ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηε δφκεζε, ηελ ελέξγεηα θαη ην πεξηβάιινλ. 1.2 Η ζεκαζία ηεο ελζσκαησκέλεο ελέξγεηαο Με ηνλ φξν «ελζσκαησκέλε» ή «ιαλζάλνπζα ελέξγεηα» ραξαθηεξίδεηαη ε ελέξγεηα ε νπνία θαηαλαιψλεηαη γηα ηελ παξαγσγή, ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ απφζπξζε ελφο πξντφληνο. Απηή ε ελέξγεηα δελ είλαη άκεζα αληηιεπηή αιιά θαηαλαιψλεηαη ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε. Δλζσκαηψλεη φια ηα ζηάδηα ηεο δσήο ελφο πξντφληνο, απφ ηελ εμφξπμε ησλ πξψησλ πιψλ θαη ηε κεηαθνξά ηνπο κέρξη ηελ θαηαζθεπή, κεηαθνξά θαη ηνπνζέηεζε ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο, ηελ θαηαζηξνθή θαη ηελ απφζπξζή ηνπ θαζψο θαη πάζεο θχζεο ππεξεζίεο ζε ζπλάξηεζε κε ηα παξαπάλσ ζηάδηα. Η επηινγή ησλ πιηθψλ θαηαζθεπήο θαη νη αξρέο ζρεδηαζκνχ ελφο πξντφληνο έρνπλ ζεκαληηθφ αληίθηππν ζηελ ελέξγεηα πνπ απαηηείηαη γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ. Η ελζσκαησκέλε ελέξγεηα απνηειεί κέζνλ απνηίκεζεο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αληίθηππνπ ηεο θαηαζθεπήο θαζψο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ελδερφκελεο αλαθχθισζεο ηνπ πξντφληνο. ην ρήκα 1.1 παξίζηαηαη γξαθηθά ην πνζνζηφ ελζσκαησκέλεο ελέξγεηαο ζε δηάθνξα πιηθά. Η ελζσκαησκέλε ελέξγεηα έρεη άκεζε ζρέζε κε ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Καηά κέζνλ φξν, γηα θάζε GJoule ελζσκαησκέλεο ελέξγεηαο παξάγνληαη 0.098 ηφλνη CO2. Η παξαγσγή, ράιπβα, ραιθνχ, αινπκηλίνπ θαη ζπλζεηηθψλ πιηθψλ παξάγεη εθπνκπέο CO2 κεγαιχηεξεο απφ ηνλ παξαπάλσ κέζνλ φξν.

3 ρήκα 1.1: Δλέξγεηα ελζσκαησκέλε ζε δηάθνξα δνκηθά πιηθά 1.3 Ο θύθινο δσήο πιηθώλ θαη θηηξίσλ Ο θχθινο δσήο ζπλίζηαηαη απφ δηαδνρηθά θαη αιιειέλδεηα ζηάδηα πξντφλησλ, ζπζηεκάησλ θαη ππεξεζηψλ. Ξεθηλά κε ηελ απφθηεζε ησλ πξψησλ πιψλ, πεξλά απφ ηηο δηάθνξεο θάζεηο ηεο παξαγσγήο, ηε ζπζθεπαζία θαη ηε δηάζεζε θαη ηεξκαηίδεηαη ζηε θάζε ηεο απφξξηςεο. Η αλάιπζε ηνπ θχθινπ δσήο ζπληειεί ζηελ επξχηεξε επίγλσζε ηνπ νηθνινγηθνχ αληίθηππνπ θάζε πξντφληνο θαη ζηελ νξζνινγηθνπνίεζε ησλ ζηαδίσλ πνπ απηφ δηέξρεηαη κε απνηέιεζκα ηελ εμνηθνλφκεζε θπζηθψλ πφξσλ θαη ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ απνβιήησλ. Ο θχθινο δσήο ελφο δνκηθνχ έξγνπ θαηακεξίδεηαη ζε ηξία θχξηα ζηάδηα ρήκα 1.1): ρεδηαζκφο θαη θάζε πξηλ ηελ θαηαζθεπή Καηαζθεπή Καηεδάθηζε ρήκα 1: Οη ηξεηο θφκβνη δηαρείξηζεο απνβιήησλ ζηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ.

4 1.4 Κηίξην θαη απόβιεηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ν θιάδνο ησλ θαηαζθεπψλ ζπκβάιιεη ζηελ απφξξηςε πιηθψλ ζε πνζνζηφ 25% επί ηνπ ζπλφινπ ησλ απνβιήησλ. Σα απφβιεηα ησλ δνκηθψλ έξγσλ πξνέξρνληαη απφ λέεο θαηαζθεπέο, αλαθαηλίζεηο θαη θαηεδαθίζεηο. 1.4.1 ρεδηαζκόο θαη θάζε πξηλ ηελ θαηαζθεπή Η δφκεζε κε γλψκνλα ηε βησζηκφηεηα εκπεξηέρεη ηελ αλάιπζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πηπρψλ θαη ραξαθηεξηζηηθψλ ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ αλάπηπμε πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Δηζάγεη παξακέηξνπο φπσο ε πνηφηεηα, ε λνκνζεζία, ε ελζσκαησκέλε ελέξγεηα, ην θφζηνο θαηαζθεπήο, νη ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο, ε ιεηηνπξγηθφηεηα, ε αληνρή, ε εξγνλνκία, ε αλαθχθισζε θαη επαλαρξεζηκνπνίεζε, ε αηζζεηηθή, ε πγεία θαη ε αζθάιεηα. Η ρξήζε πιηθψλ αλαθπθιψζηκσλ θαη θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ θαη ε αλάπηπμε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ παξαγσγήο θαη θαηαζθεπήο κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο δηαρείξηζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ απνηεινχλ ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηνπ νηθνινγηθνχ ζρεδηαζκνχ. Η πξνηππνπνίεζε θαη ηππνπνίεζε θηηξηαθψλ ζηνηρείσλ, ε έληαμε ζην ζρεδηαζκφ ζηνηρείσλ πηζηνπνηεκέλσλ θαη κε ηππνπνηεκέλεο δηαζηάζεηο ειαρηζηνπνηνχλ ηελ παξαγσγή απνβιήησλ θαηά ηε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο θαη δηακφξθσζεο ζην ζηάδην ηεο θαηαζθεπήο. 1.4.2 Καηαζθεπή Η πξνκήζεηα ησλ πιηθψλ πξέπεη λα ζπληνλίδεη ην ρξφλν παξαγγειίαο κε ην ρξφλν παξάδνζεο θαη εγθαηάζηαζεο ησλ δνκηθψλ πιηθψλ θαη ησλ θηηξηαθψλ ζηνηρείσλ κε ηξφπν πνπ ειαρηζηνπνηεί ηηο πνζφηεηεο πξνο απνζήθεπζε θαη επνκέλσο ηηο πηζαλφηεηεο δεκίαο ή απψιεηαο. Σα πιηθά ζπζθεπαζίαο ζπκβάιινπλ ζε ζεκαληηθφ πνζνζηφ ζηα απφβιεηα πνπ παξάγνληαη ζην ζηάδην ηεο θαηαζθεπήο. Η πθηζηάκελε επξσπατθή λνκνζεζία ζέηεη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ αθνξνχλ ηε δηαρείξηζε ησλ ζπζθεπαζηψλ ελ γέλεη. Η ελδεδεηγκέλε ινγηθή ελ γέλεη είλαη απηή ηεο πξφιεςεο, δειαδή ηεο απνηξνπήο ή ειαρηζηνπνίεζεο ηεο δεκηνπξγίαο απνβιήησλ. Γηα ηα κε απνθεπθηά απφβιεηα επηιέγεηαη έλαο απφ ηνπο παξαθάησ ηξφπνπο δηαρείξηζεο: Γηαρσξηζκφο θαη δηαινγή ζην εξγνηάμην πξηλ ηελ παξαιαβή απφ ππεξγνιάβν Παξαιαβή ησλ απνβιήησλ απφ ππεξγνιάβν θαη δηαρσξηζκφο θαη δηαινγή ζε άιιε ηνπνζεζία Αλάπηπμε ζπζηεκάησλ επηζηξνθήο θαη ζπιινγήο 1.4.3 Καηεδάθηζε Οη ηερληθέο θαηεδάθηζεο θαη ν εθηθηφο βαζκφο αλαθχθισζεο εμαξηψληαη απφ δχν παξάγνληεο: Σνλ ηξφπν θαηαζθεπήο θαη ηα πιηθά πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί θαη Σελ δηάζεζε θαη εγγχηεηα κνλάδαο αλαθχθισζεο κε θαηάιιειε ππνδνκή, ψζηε νη εξγαζίεο απνμήισζεο πξνο αλάθηεζε θαη αλαθχθισζε λα είλαη νηθνλνκηθά ζπκθέξνπζεο. 1.5 Γηαρείξηζε απνβιήησλ Η ελδεδεηγκέλε ινγηθή δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ ζα έπξεπε λα αθνινπζεί ηα ζηάδηα ηεο πξφιεςεο, ηεο αλαθχθισζεο, ηεο ελεξγεηαθήο αμηνπνίεζεο θαη ηειηθά ηεο δηάζεζεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ηα νηθνδνκηθά απφβιεηα ζα ήηαλ ζε ζέζε λα θαιχςνπλ κεγάιν πνζνζηφ ησλ αλαγθψλ ζε δνκηθά πιηθά. 1.5.1 Δπαλαρξεζηκνπνίεζε Τιηθά πνπ κπνξνχλ ζε ινγηθφ βαζκφ θαη ππφ πξνυπνζέζεηο λα αλαθηεζνχλ, λα επαλαρξεζηκνπνηεζνχλ ή λα αλαθπθισζνχλ απφ ηα απφβιεηα ησλ νηθνδνκηθψλ έξγσλ είλαη κεηαμχ άιισλ: κνθέηεο, πιαθίδηα, ηνχβια, γπςνζαλίδεο, ζθπξφδεκα, ρψκα, γπαιί, κνλσηηθά πιηθά, κέηαιια, βαθέο, πνξζειάλε, μχιν, πιαζηηθά ζπζθεπαζηψλ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ απνβιήησλ απφ εθζθαθέο, θαηαζθεπέο θαη θαηεδαθίζεηο είλαη αδξαλή πιηθά.

5 ΔΙΓΟ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΟΙΚΟΓΟΜΙΚΩΝ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΩΝ Αδξαλή Κνηλά βηνκεραληθά απφβιεηα Δηδηθά βηνκεραληθά απφβιεηα Πίλαθαο 1: Μέζνδνη δηαρείξηζεο απνβιήησλ νηθνδνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ Αλαθχθισζε Απφζεζε Αλαθχθισζε Απνηέθξσζε Απφζεζε Φπζηθνρεκηθή απνηέθξσζε, αδξαλνπνίεζε, θ.ά. Απφζεζε ρήκα 1.2: Καηαλνκή απνβιήησλ ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. ΚΑΣΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΜΔΗ ΠΟΟΣΗΣΑ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΔΠΟΜΔΝΗ ΠΔΝΣΑΔΣΙΑ Σφλνη αλά έηνο % κέζεο πνζφηεηαο πλζεηηθά 4 315 0.11 Αδξαλή πιηθά θαηεδάθηζεο 3 411 622 88.82 Υαξηί 150 000 3.91 Γπαιί 5 500 0.14 Οξγαληθά 27 750 0.14 Οξπθηέιαηα 32 575 0.85 Μέηαιια 400 0.01 Βηνκεραληθά / επηθίλδπλα απφβιεηα 135 576 3.53 Ηιεθηξηθά απφβιεηα 2 705 0.07 ΤΝΟΛΟ 3 841 108 100 Πίλαθαο 2: Πνζφηεηεο δηαρεηξηδνκέλσλ απνβιήησλ ζηελ Διιάδα πξφβιεςε Η αλάθηεζε νξηζκέλσλ πιηθψλ, φπσο ηα θεξακηθά θαη ηα θνπθψκαηα είλαη εχθνιε. Όηαλ ε ζπλαξκνιφγεζε θαη ε ηνπνζέηεζε θηηξηαθψλ ζηνηρείσλ έρεη γίλεη κε κεραληθφ ηξφπν, φπσο βίδσκα, ζχζθηγμε (θνχκπσκα) ή θνριίσζε, είλαη επθνιφηεξε ε απνζπλαξκνιφγεζή ηνπο.

6 1.5.2 Αλαθύθισζε Μεγάιν πνζνζηφ απνξξηκκάησλ δνκηθψλ έξγσλ θαηαιήγεη ζηελ νδνπνηία. Μηθξφηεξα πνζνζηά απνβιήησλ φπσο μχιν, ζπλζεηηθά θαη κέηαιια νδεγνχληαη πξνο αλαθχθισζε. Σα ζπλζεηηθά ζηνηρεία, φπσο ζσιήλεο, θνπθψκαηα απφ PVC, αθξψδε κνλσηηθά πιηθά θ.ά. πθίζηαληαη δηαινγή σο πξνο ηελ αλαθπθισζηκφηεηα θαη ην βαζκφ θαζαξφηεηαο θαη νκνηνγέλεηαο θαη νδεγνχληαη γηα εθ λένπ επεμεξγαζία (ζπξξίθλσζε, ηήμε θαη εθβνιή ή κφξθσζε κέζσ έγρπζεο). Σν μχιν δηαηίζεηαη είηε ζε θινίδεο είηε γηα ηελ παξαγσγή κνξηνζαλίδσλ. Σα κέηαιια δηαρσξίδνληαη, ζπκπηέδνληαη, ηεκαρίδνληαη, επαλαρπηεχνληαη θαη δηαθηλνχληαη εθ λένπ. Κάπνηα κέηαιια φπσο ν ιεπθνζίδεξνο αλαθπθιψλνληαη κε κηθξφηεξν θφζηνο ζε ζρέζε κε άιια, φπσο ην αινπκίλην. 1.5.3 Απόξξηςε Η κεηαθνξά ζε ρψξνπο πγεηνλνκηθήο ηαθήο ζα πξέπεη λα απνηειεί ηελ έζραηε θαη φρη ηελ θαζηεξσκέλε ιχζε ζηε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ. Δπίζεο πξέπεη λα ηζρχζεη ε αξρή ν ξππαίλσλ πιεξψλεη κε αληίζηνηρν θφζηνο (αληαπνδνηηθά ηέιε). Σν θφζηνο δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ απφ νηθνδνκηθά έξγα εθηηκάηαη φηη θαιχπηεη πνζνζηφ 3 5% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπ θιάδνπ ησλ θαηαζθεπψλ. Πξέπεη λα ιεθζεί ηδηαίηεξα ππφςε ην θφζηνο κεηαθνξάο. Η πνζφηεηα θαη ν φγθνο ησλ απνβιήησλ θαζηζηά νηθνλνκηθά αζχκθνξε ηε κεηαθνξά ζε απφζηαζε κεγαιχηεξε απφ κεξηθέο δεθάδεο ρηιηνκέηξσλ. 1.6 Πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε Η ζρέζε ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε ην δνκεκέλν πεξηβάιινλ θαη ηε βηψζηκε αλάπηπμε είλαη ζεκαληηθή θαη πνιχπινθε. Ο θιάδνο ησλ θαηαζθεπψλ αλαιψλεη πεξηζζφηεξεο πξψηεο χιεο απφ θάζε άιιν θιάδν. Η νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ επηβάιιεη ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ νηθνινγηθήο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ πξνζαξκνζκέλσλ ζηηο ιεηηνπξγίεο θαη ηηο αλάγθεο ησλ θνξέσλ ηεο θαηαζθεπήο. Σα ζπζηήκαηα απηά πξέπεη λα ελζσκαηψλνπλ ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ ζρεδηαζκνχ, ησλ παξαγγειηψλ, ηεο αμηνιφγεζεο ησλ πξνκεζεπηψλ θαη ηεο δηαρείξηζεο ησλ παξαγνκέλσλ απνβιήησλ. Ιδηαίηεξα ε εθπφλεζε πξνγξάκκαηνο πεξηβαιινληηθήο ζηξαηεγηθήο θαηά ηελ πινπνίεζε ελφο νηθνδνκηθνχ έξγνπ ζπληζηά αλαγθαηφηεηα γηα ηνλ έιεγρν ηεο δηαρείξηζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Έλα ηέηνην πξφγξακκα πεξηιακβάλεη απνηχπσζε ησλ δεδνκέλσλ θαη πηνζέηεζε ζηφρσλ θαη δεηθηψλ αμηνιφγεζεο ηεο πξνφδνπ εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Οη πεξηβαιινληηθνί δείθηεο απνηεινχλ πνζνηηθή, κεηξήζηκε έθθξαζε ησλ επηδφζεσλ κηαο επηρείξεζεο ζηε δηαρείξηζε ησλ επηπηψζεσλ ηελ δξαζηεξηνηήησλ ηεο. Μέζα απφ ηελ παξαπάλσ ζπιινγηζηηθή δηαθαίλεηαη ε αλαγθαηφηεηα ζηξνθήο πξνο ηελ αλαβάζκηζε θαη/ ή ηελ επαλάρξεζε φρη κφλν πιηθψλ θαη ζηνηρείσλ αιιά θαη θηηξίσλ.

7 Αλαθαίληζε-αλαβάζκηζε πθηζηακέλσλ αζηηθώλ θηηξίσλ κε θύξην γλώκνλα ηελ βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο δηαρείξηζεο 1.0 Δηζαγσγή Η ζεκαζία ησλ κέηξσλ αλαθαίληζεο - αλαβάζκηζεο ζε πθηζηάκελα αζηηθά θηίξηα δελ έρεη έσο ζήκεξα γίλεη ζπλεηδεηή νχηε έρεη εθηηκεζεί απφ ηνπο πνιίηεο, ηελ πνιηηεία θαη ηνπο δεκφζηνπο θαη ηδησηηθνχο θνξείο. Πέξα απφ ην ηεξάζηην, αλεθκεηάιιεπην δπλακηθφ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο, ε αλαθαίληζε ησλ ελ ιφγσ θηηξίσλ πεξηνξίδεη ηε ρξήζε εδάθνπο, αλαβαζκίδεη ην αζηηθφ πεξηβάιινλ θαη ζπλδξάκεη ζηελ βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ζηα θηίξηα θαη ηνλ πεξίγπξφ ηνπο. Δπηπιένλ, εάλ ιάβεη θαλείο ππφςε φηη ν κεγαιχηεξνο φγθνο απνξξηπηφκελσλ πιηθψλ ζηηο επξσπατθέο ρψξεο πξνέξρεηαη απφ νηθνδνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αληηιακβάλεηαη ηελ ηεξάζηηα νηθνινγηθή αμία ησλ κέηξσλ αλαβάζκηζεο ηνπ πθηζηακέλνπ θηηξηαθνχ απνζέκαηνο. 2.0 Οη ηξέρνπζεο ζπλζήθεο Μεηά ην δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν ζεκεηψζεθε κηα καδηθή κεηαθίλεζε πιεζπζκνχ πξνο ηα αζηηθά θέληξα. Η αζηηθνπνίεζε είρε σο ζπλέπεηα κηα έληνλε νηθνδνκηθή δξαζηεξηφηεηα, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ νη αλάγθεο ζηέγαζεο ηνπ πιεζπζκνχ. Η νηθνδνκή αθέζεθε θαηά θχξην ιφγν ζηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία θαη ιεηηνχξγεζε παξάιιεια σο ξπζκηζηηθφ εξγαιείν ηεο ππφ αλάπηπμε νηθνλνκίαο ηεο ρψξαο, εμνκαιχλνληαο ηνλ αληίθηππν νηθνλνκηθψλ θπκάλζεσλ. Οη νηθνδνκέο πνπ αλεγέξζεθαλ θαηά ηελ παξαπάλσ πεξίνδν ραξαθηεξίδνληαη απφ ρακειφ πνηνηηθφ επίπεδν θαηαζθεπήο θαη ππεξεζηψλ, θαη παξέρνπλ αληίζηνηρα ρακειή πνηφηεηα δσήο. Σα θηίξηα πνπ θηίζηεθαλ κέρξη θαη ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 20νχ αηψλα θαη απνηεινχλ ζήκεξα θαη εμνρήλ αληηθείκελα απνθαηάζηαζεο, σο δηαηεξεηέα, εκθαλίδνπλ αληνρή ζην ρξφλν θαη απνδεθηή ελεξγεηαθή ζπκπεξηθνξά, ιφγσ ησλ πιηθψλ θαηαζθεπήο ηνπο (ζπκπαγείο ηνηρνπνηίεο κεγάινπ πάρνπο, πιηθά κε δηαπλνή θαη επαξθή ζεξκηθή κάδα θαη ζεξκνκφλσζε). Αληίζεηα, ηα κεηαπνιεκηθά θηίξηα ραξαθηεξίδνληαη απφ θηελά πιηθά θαη αλεπαξθή έσο κεδακηλή ζηεγαλνπνίεζε θαη ζεξκνκφλσζε. Παξάιιεια απαμηψζεθαλ θαη ππνβαζκίζηεθαλ νη αθάιππηνη ρψξνη. 2.1 Σν λόεκα ηεο απνθαηάζηαζεο Αλάινγα κε ηε ζέζε ηνπ θηηξίνπ θαη ηελ πθηζηάκελε θαηαζθεπή, ην δπλακηθφ εμνηθνλφκεζεο ζεξκηθήο ελέξγεηαο ζε κηα κέζε ειιεληθή πνιπθαηνηθία είλαη 21-42% γηα ζεξκηθή βειηίσζε ησλ εμσηεξηθψλ ηνίρσλ, 7 18% γηα βειηίσζε ηεο ζηεγαλφηεηαο ησλ αλνηγκάησλ, 4-15% γηα ηελ ηνπνζέηεζε ζεξκνκνλσηηθψλ παινπηλάθσλ, 1-7% γηα ζεξκηθή βειηίσζε ηεο νξνθήο, 10-30% γηα ηνπνζέηεζε ζεξκνζηαηηθψλ βαιβίδσλ ζην ζχζηεκα θεληξηθήο ζέξκαλζεο θαη 18% γηα αληηθαηάζηαζε ηνπ παιαηνχ ιέβεηα. [1] Υσξίο πξφζεζε λα ακθηζβεηεζεί ε νξζφηεηα ησλ παξαπάλσ ζηνηρείσλ, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ηα κέηξα απηά, εθφζνλ εθαξκνζηνχλ ζπληνληζκέλα, ιεηηνπξγνχλ αζξνηζηηθά. Δθφζνλ, γηα παξάδεηγκα, έρεη βειηησζεί ζεξκηθά ην θέιπθνο, ην ζχζηεκα ζέξκαλζεο κπνξεί ηφηε λα επηιεγεί θαη λα ξπζκηζηεί κε ηειείσο δηαθνξεηηθά δεδνκέλα. Η ελεξγεηαθή απνθαηάζηαζε σζηφζν δελ θξίλεηαη ζθφπηκε, εάλ δελ ζπλνδεχεηαη θαη απφ άιια κέηξα απνθαηάζηαζεο πνπ αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ ρψξσλ, ηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ηελ αηζζεηηθή. Πξνβάιιεη κία δηηηή πξφθιεζε φζνλ αθνξά ηηο παξακειεκέλεο πθηζηάκελεο νηθνδνκέο: αθελφο λα αμηνινγεζεί θαη λα αμηνπνηεζεί ην δπλακηθφ κείσζεο ησλ ελεξγεηαθψλ ηνπο δαπαλψλ θαη αθεηέξνπ λα βειηησζνχλ νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο εληφο ησλ θηηξίσλ αιιά θαη ζηα νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα φπνπ απηά εληάζζνληαη, ψζηε λα αλαδεηρζνχλ εθ λένπ νη γεηηνληέο ηεο πφιεο, σο ηφπνη ζπλάληεζεο θαη δηάδξαζεο. Δκπεηξίεο απφ αληίζηνηρεο δξάζεηο ζηελ Δπξψπε εληζρχνπλ ηελ άπνςε φηη απξφζσπα θαη πξνβιεκαηηθά

8 θηίξηα είλαη δπλαηφ λα αλακνξθσζνχλ θαη λα κεηαηξαπνχλ ζε πνηνηηθνχο ρψξνπο δηαβίσζεο κε ραξαθηήξα θαη ηαπηφηεηα. 3.0 Δπίπεδα δξάζεο Σν πξψην βήκα πξνο ηελ απνθαηάζηαζε ελφο θηηξίνπ είλαη ε ιεπηνκεξήο θαηαγξαθή ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ, ε κειέηε ηεο ζηαηηθήο επάξθεηαο, ε δηεξεχλεζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη λνκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηηο ζρεηηθέο ελέξγεηεο θαη ε αλάιπζε ησλ θνηλσληθψλ παξακέηξσλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ αλακελφκελε ζπκπεξηθνξά θαη ζπκκεηνρή ησλ ελδηαθεξνκέλσλ. ηε ζπλέρεηα εμεηάδνληαη δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ην ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ εθαξκνγή ησλ πξνηεηλνκέλσλ κέηξσλ, ηε δπλαηφηεηα ζηαδηαθήο ηνπο πινπνίεζεο θαη ηνλ αληίθηππν ηεο εθαξκνγήο ηνπο ζηε δσή ησλ ελνίθσλ. Ιδηαίηεξα ε ζηάζε ησλ ηειεπηαίσλ θαη θπξίσο ε πξφζεζε ζπκκεηνρήο ηνπο παίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηα πιαίζηα ηεο πινπνίεζεο νπνηαζδήπνηε επέκβαζεο ζηα θηίξηα θαη γχξσ απφ απηά. 3.1 ηόρνη θαη ζηξαηεγηθέο Σα κέηξα θαη ζηξαηεγηθέο γηα ηελ αλαθαίληζε αλαβάζκηζε θηηξίσλ νθείινπλ λα εληάζζνληαη ζε έλα ζθαηξηθφ πιάλν, πνπ πεξηιακβάλεη κεκνλσκέλα, ηεξαξρεκέλα, εθηθηά κέηξα, ελαξκνληζκέλα κεηαμχ ηνπο. ηελ πεξίπησζε πνπ ε νινθιήξσζε ελφο έξγνπ απνθαηάζηαζεο δελ είλαη απφιπηα εθηθηή ιφγσ νξγαλσηηθψλ, θαηαζθεπαζηηθψλ ή νηθνλνκηθψλ δπζρεξεηψλ, ζα πξέπεη θάπνηα κέηξα, εληαγκέλα ζην ζπλνιηθφ ζρήκα, λα είλαη πινπνηήζηκα θαη λα ζπληείλνπλ ζηαδηαθά ζηελ επίηεπμε ηνπ πξνζδφθηκνπ ζηφρνπ. Οη επηινγέο πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο απνθαηάζηαζεο είλαη: Σερληθέο επεκβάζεηο, νη νπνίεο απνζθνπνχλ ζηε βειηίσζε ηελ ζεξκηθψλ θαη αθνπζηηθψλ ηδηνηήησλ ηνπ θειχθνπο θαζψο θαη ζηελ απνθαηάζηαζε ησλ ζπζηεκάησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ εγθαηαζηάζεσλ (ζρήκα 1). Δπεκβάζεηο δηαξξχζκηζεο, νη νπνίεο αθνξνχλ ην εζσηεξηθφ ησλ θηηξίσλ, φπσο κεηαηξνπέο ζηε δηαξξχζκηζε ησλ ρψξσλ ή ζπγρψλεπζε ρψξσλ. Πξνζζήθεο, νη νπνίεο ζπλεπάγνληαη αχμεζε ηνπ σθέιηκνπ φγθνπ ηνπ θηηξίνπ, φπσο ε δεκηνπξγία ελδηακέζσλ δσλψλ κεηαμχ εμσηεξηθνχ θαη εζσηεξηθνχ ρψξνπ (ζρήκα 1). Δλνπνίεζε ρψξσλ, ε νπνία θαηαξγεί άρξεζηα ή πξνβιεκαηηθά ζηνηρεία ηνπ θηηξίνπ. Δδψ εληάζζεηαη θαηά θχξην ιφγν ε ελνπνίεζε αθαιχπησλ ρψξσλ[2]. Σα ηερληθά κέηξα απνθαηάζηαζεο θαηεγνξηνπνηνχληαη σο αθνινχζσο: Βειηίσζε ησλ ζεξκηθψλ ηδηνηήησλ ηνπ θειχθνπο Καηαζθεπή παινζηαζίσλ ζε εμψζηεο. Αλαθαίληζε εγθαηαζηάζεσλ

9 ρήκα 1 Παξάδεηγκα αλαθαίληζεο αλαβάζκηζεο πθηζηακέλνπ θηηξίνπ Πεγή: www.energie-schweiz.ch 3.2 Βειηίσζε ηνπ θειύθνπο 3.2.1 Κνπθώκαηα Σν πξψην βήκα ελεξγεηαθήο αλαβάζκηζεο είλαη ε αληηθαηάζηαζε ησλ παιαηψλ θνπθσκάησλ κε λέα, αεξνζηεγή, κε ζεξκνκνλσηηθέο παιψζεηο. Σα πθηζηάκελα θνπθψκαηα έρνπλ ζπλήζσο μχιηλα πιαίζηα, απφ κε θνπξληζκέλε μπιεία ηα νπνία κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ εκθαλίδνπλ παξακνξθψζεηο. Η αληηθαηάζηαζή ηνπο κε θνπθψκαηα μχιηλα ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο ή αινπκηλίνπ κε ζεξκνδηαθνπή επηθέξεη ζεκαληηθή βειηίσζε ηεο αεξνζηεγαλφηεηαο ηνπ θειχθνπο, γεγνλφο πνπ θαζηζηά αλαγθαίν ηνλ ηαθηηθφ αεξηζκφ ησλ ρψξσλ. Έλα πεξαηηέξσ κέηξν ζα ήηαλ ε πξφβιεςε νπψλ αεξηζκνχ, ελδερνκέλσο κε πξνζέξκαλζε ηνπ εηζεξρφκελνπ αέξα. 3.2.1 Γώκα Σν δψκα είλαη ε κεγαιχηεξε επηθάλεηα ηνπ θειχθνπο, ε νπνία είλαη εθηεζεηκέλε ζηηο εμσηεξηθέο ζπλζήθεο. Οη εξγαζίεο απνθαηάζηαζεο ζηα δψκαηα δελ επεξεάδνπλ ηε δσή ησλ ελνίθσλ ζηηο θαηνηθίεο ηνπο θαη απνθέξνπλ άκεζα θαη αηζζεηά απνηειέζκαηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πνηνηηθήο βειηίσζεο ηνπ θειχθνπο. Σα δψκαηα κπνξνχλ λα ζεξκνκνλσζνχλ θαηά ηε ινγηθή ηνπ αλεζηξακκέλνπ δψκαηνο (ζρήκα 2). ρήκα 2: Αλεζηξακκέλν δψκα. Σν ζεξκνκνλσηηθφ πιηθφ (εμειαζκέλε πνιπζηπξφιε ηνπνζεηείηαη πάλσ απφ ηε ζηεγάλσζε θαη επηθαιχπηεηαη κε ραιίθη ή πιάθεο. 1 πλάκα οπλιζμένος ζκςποδέμαηορ 2 ζηεγανοποίηζη 3 εξηλαζμένη πολςζηεπίνη 4 πποζηαηεςηική μεμβπάνη (UV)

10 Αμίδεη επίζεο ηνλ θφπν λα δηεξεπλεζεί ε δπλαηφηεηα θαηαζθεπήο θπηεκέλνπ δψκαηνο, εθφζνλ ν θέξσλ νξγαληζκφο είλαη ζε ζέζε λα παξαιάβεη κεγαιχηεξα θνξηία. Δλ γέλεη θαηαζθεπέο κεηά ην 1984 είλαη ηθαλέο λα παξαιάβνπλ ην επηπιένλ θνξηίν ελφο θπηεκέλνπ δψκαηνο. Σα δψκαηα κε πξάζηλν ζπκβάιινπλ ζηελ εμνκάιπλζε ησλ επηπηψζεσλ ησλ θαηξηθψλ κεηαβνιψλ, ειαηηψλνπλ ην ςπθηηθφ θνξηίν θαηά ηνπο ζεξκνχο κήλεο θαη ηηο ζεξκηθέο απψιεηεο ην ρεηκψλα κεηψλνπλ ην θφξην ησλ νκβξίσλ ζην ζχζηεκα απνρέηεπζεο, αλαπιεξψλνπλ ην πξάζηλν πνπ ράλεηαη ιφγσ δφκεζεο θαη βειηηψλνπλ ην ηνπηθφ κηθξνθιίκα, κεηψλνπλ ην ζφξπβν Οπσζδήπνηε, ζηηο κεζνγεηαθέο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο, έλα ηέηνην κέηξν είλαη ζθφπηκν λα ζπλδπαζηεί κε κέηξα ζπιινγήο φκβξησλ πδάησλ θαη κεξηθήο έζησ αλαθχθισζεο ηνπ λεξνχ ρξήζεο. ρήκα 3 Αξρέο θαηαζθεπήο πξάζηλνπ δψκαηνο Πεγή: www.bauder.de Σα πξάζηλα δψκαηα δηαθξίλνληαη ζε δψκαηα εθηεηακέλεο θχηεπζεο κηθξνχ βάζνπο θαη θχηεπζεο ζε βάζνο (ρήκαηα 4 θαη 5). ρήκα 4: Δθηεηακέλε θχηεπζε

11 ρήκα 5: Φχηεπζε κεγάινπ βάζνπο Η εθηεηακέλε θχηεπζε ρξεηάδεηαη κηθξφ βάζνο ππνζηξψκαηνο, άξα πξνζζέηεη κηθξφηεξν ζηαηηθφ θνξηίν. Η βιάζηεζε είλαη ρακειά θπηά, ηα νπνία επδνθηκνχλ ζε βξαρψδε εδάθε θαη έρνπλ πνιχ πεξηνξηζκέλεο αλάγθεο άξδεπζεο θαη πεξηπνίεζεο γεληθά. Σν ππφζηξσκα δηαζηξψλεηαη καδί κε ηα θπηά. Η θχηεπζε ζε βάζνο απαηηεί ππφζηξσκα βάζνπο ηνπιάρηζηνλ 30cm θαη ηα θπηά απαηηνχλ θξνληίδα θαη λεξφ. ηελ πεξίπησζε απηή είλαη ζθφπηκε ε ζπλεξγαζία γεσπφλνπ. Δπίζεο θαιφ ζα ήηαλ, ην επηπιένλ λεξφ πνπ νδεγείηαη πξνο απνζηξάγγηζε λα ζπιιέγεηαη πεξηκεηξηθά, ψζηε λα είλαη δηαζέζηκν γηα ηα θπηά θαηά ηηο πεξηφδνπο μεξαζίαο. 3.2.2 Σνηρνπνηίεο Η εθ ησλ πζηέξσλ ζεξκνκφλσζε ηεο εμσηεξηθήο ηνηρνπνηίαο εγθπκνλεί δπζθνιίεο. Η ηνπνζέηεζε ηεο ζεξκνκφλσζεο εμσηεξηθά έρεη ην πιενλέθηεκα φηη δελ επεξεάδεη ηνπο εζσηεξηθνχο ρψξνπο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ελνίθσλ, ελψ παξάιιεια είλαη απφ ηερληθή άπνςε ε ζσζηφηεξε ιχζε δεδνκέλνπ φηη απνθεχγνληαη νη ζεξκνγέθπξεο θαη ε ζπκπχθλσζε πδξαηκψλ ζηελ ηνηρνπνηία. Ωζηφζν είλαη πηζαλφλ λα πξνθχςεη δήηεκα θάιπςεο θαη νπσζδήπνηε δελ απνηειεί απνδεθηή ιχζε ζε δηαηεξεηέα θηίξηα. Τπάξρνπλ ζήκεξα εμειηγκέλα θαη δνθηκαζκέλα ζπζηήκαηα εμσηεξηθήο ζεξκνκόλσζεο (ζρήκα 6). Δπίζεο δηαηίζεληαη ζεξκνκνλσηηθά επηρξίζκαηα απνηεινχκελα απφ έλα ζπλδεηηθφ πιηθφ κε πξνζκίμεηο, φπσο πεξιίηε, ίλεο γπαιηνχ ή πειφ. ρήκα 6 χζηεκα εμσηεξηθήο ζεξκνκφλσζεο ζε πθηζηάκελε ηνηρνπνηία

12 Η ηνπνζέηεζε ηεο ζεξκνκφλσζεο εζσηεξηθά δελ πξνζθξνχεη ζε λνκηθέο δηαηάμεηο νχηε ππφθεηηαη ζε επνρηαθνχο πεξηνξηζκνχο ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. Δλ ηνχηνηο κεηψλεη ηνλ σθέιηκν θαηνηθήζηκν ρψξν, επεξεάδεη ζε κηθξφηεξν ή κεγαιχηεξν βαζκφ ηε δηαβίσζε ησλ ελνίθσλ, εγθπκνλεί ηνλ θίλδπλν πγξνπνίεζεο πδξαηκψλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ηνηρνπνηίαο θαη αθπξψλεη ηε ζεξκηθή κάδα ηνπ θειχθνπο. Δδψ πξνηείλεηαη σο ιχζε ε ρξήζε ζεξκνκνλσηηθψλ πιηθψλ αλνηθηψλ ζηε δηάρπζε ησλ πδξαηκψλ, φπσο πιάθεο ππξηηηθνχ αζβεζηίνπ θαη ςεθαδφκελε θπηηαξίλε.[4] Οη ζεκεξηλέο απαηηήζεηο φζνλ αθνξά ηε ζεξκηθή ζπκπεξηθνξά ησλ θηηξίσλ επηβάιινπλ κεγάια πάρε ζεξκνκνλσηηθψλ ζηξψζεσλ. Σα παλφ ζεξκνκφλσζεο θελνχ (Vacuum Insulation Panels - VIP) πξνζθέξνπλ 8 10 θνξέο ρακειφηεξν ζπληειεζηή ζεξκηθήο αγσγηκφηεηαο ζε ζχγθξηζε κε ηα ζπκβαηηθά ζεξκνκνλσηηθά πιηθά. Σα παλφ απηά είλαη αλζεθηηθά ζην ρξφλν θαη εμνηθνλνκνχλ ρψξν θαζψο θαιχπηνπλ ηηο απαηηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηε ζεξκνκφλσζε κε πνιχ κηθξφ πάρνο πιηθνχ. ηα κεηνλεθηήκαηα θαηαηάζζνληαη ην πςειφ θφζηνο θαη ηα πξνβιήκαηα ζηεξέσζεο. Μεγάιν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ ηα ζπζηήκαηα ζεξκνκφλσζεο δψκαηνο, ελφο ζπλδπαζκνχ VIP, πνιπνπξεζάλεο εγθηβσηηζκέλεο ζε θχιια αινπκηλίνπ θαη αζθαιηηθνχ πιηθνχ, κε ζπλνιηθφ πάρνο κφιηο 60 mm. Πξφζθαηα αλαπηχζζνληαη επηρξίζκαηα θαη παλφ πνπ ελζσκαηψλνπλ πιηθά κεηαβιεηήο θάζεο. Σα πιηθά απηά ιεηηνπξγνχλ σο δεμακελέο ζεξκφηεηαο: κε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηήθνληαη θαη ζπζζσξεχνπλ ζεκαληηθφ πνζφ ζεξκφηεηαο [3]. Πξφθεηηαη γηα άιαηα θαη παξαθίλεο. Η ζεξκνθξαζία ηήμεο ηνπο πνηθίιιεη. Ιδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε ησλ παξαθηλψλ, είλαη δπλαηή ε επέκβαζε ζηε κνξηαθή δνκή ηνπο, ψζηε ε ζεξκνθξαζία ηήμεο λα πξνζαξκφδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο. ε παξαηεηακέλεο ζπλζήθεο πςειψλ ζεξκνθξαζηψλ ελεξγνπνηνχληαη κεραληζκνί ςχμεο, φπσο κηθξνί αλεκηζηήξεο ή ξνή λεξνχ ζε ζσιήλεο. 3.3 Δμώζηεο Οη εμψζηεο, ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ησλ ειιεληθψλ πνιπθαηνηθηψλ, εμππεξέηεζαλ, ζε κηα ζπγθεθξηκέλε επνρή, αλάγθεο ιεηηνπξγηθέο, πνιηηηζηηθέο θαη θνηλσληθέο. Ωζηφζν ε πιεηνλφηεηά ηνπο ζήκεξα, δεδνκέλνπ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ εκβαδνχ θαη ησλ αιιαγψλ ηεο θνηλσληθήο θαη επηθνηλσληαθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πιεζπζκνχ, νπζηαζηηθά ππνιεηηνπξγνχλ. Παξάιιεια ππνβαζκίδνπλ ηελ ζεξκηθή πνηφηεηα ησλ θηηξίσλ, ιεηηνπξγψληαο νπζηαζηηθά σο ςπθηηθά πηεξχγηα ην ρεηκψλα θαη σο αλαπφθεπθηεο θαηαζθεπαζηηθέο ζεξκνγέθπξεο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Ήδε παξαηεξνχκε φηη πνιινί έλνηθνη δηακεξηζκάησλ έρνπλ πξνβεί ζε πξφρεηξεο επί ην πιείζηνλ, θαζφηη παξάλνκεο- θαηαζθεπέο παινζηαζίσλ κε ζηφρν ηελ πξνζάξηεζε ηνπ εμψζηε ζε ρψξνπο ελδηαίηεζεο. Αλ θαη απηέο νη παξεκβάζεηο ζηνρεχνπλ ζρεδφλ πάληνηε ζηελ επέθηαζε ηνπ θαηνηθήζηκνπ ρψξνπ, έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ πνηφηεηα ηνπ θειχθνπο θαη επηβεβαηψλνπλ ηελ αλάγθε επαλεμέηαζεο ηεο χπαξμεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ εμσζηψλ. Η δεκηνπξγία κηαο ελδηάκεζεο δψλεο κεηαμχ εμσηεξηθνχ θαη εζσηεξηθνχ ρψξνπ κέζσ παιψζεσλ απνηειεί απνηειεζκαηηθή ζηξαηεγηθή βειηίσζεο ηνπ θειχθνπο. Παξάιιεια κε ηελ αχμεζε ηνπ εκβαδνχ, έρνπκε κείσζε ηνπ ζνξχβνπ θαη ησλ ζεξκηθψλ απσιεηψλ αιιά θαη ζεξκηθά θέξδε απφ ηνλ ήιην ην ρεηκψλα. Καηά ηε ζεξκή πεξίνδν, ηα παινζηάζηα, εθφζνλ είλαη θηλεηά, παξέρνπλ επειημία φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηνπ ρψξνπ θαη επηηξέπνπλ ηνλ λπθηεξηλφ αεξηζκφ ηνπ θειχθνπο. 3.4 Παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα Δίλαη πάληνηε ζθφπηκν λα δηεξεπλάηαη, ζηα πιαίζηα ηεο ελεξγεηαθήο αλαβάζκηζεο πθηζηακέλσλ θηηξίσλ, ε δπλαηφηεηα εθκεηάιιεπζεο ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. Δθφζνλ νη ζπλζήθεο, δειαδή ν πξνζαλαηνιηζκφο θαη ε πεξηβάιινπζα δφκεζε, ην επηηξέπνπλ, πξνζθέξνληαη αξθεηέο δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ειηαθνχ δπλακηθνχ κέζα απφ κέηξα ηερληθά θαη νηθνλνκηθά εθηθηά: Βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ θπζηθνχ θσηηζκνχ Πξνζζήθε ζεξκηθήο κάδαο εζσηεξηθά ή εμσηεξηθά Ταινζηάζηα ζηνπο εμψζηεο (βιέπε παξαπάλσ) θαη ζηα δψκαηα Ηιηαθνί ρψξνη, ειηαθνί ζπιιέθηεο θαη θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα ζηα δψκαηα.

13 3.5 Τπεξεζίεο θαη εγθαηαζηάζεηο 3.5.1 Θέξκαλζε θαη ζεξκό λεξό ρξήζεο Η αλαθαίληζε ηνπ ζπζηήκαηνο ζέξκαλζεο θαη δηάζεζεο ζεξκνχ λεξνχ ρξήζεο απνηειεί θαζνξηζηηθή επέκβαζε ζηα πιαίζηα ηεο ελεξγεηαθήο απνθαηάζηαζεο ησλ θηηξίσλ. Η αληηθαηάζηαζε παιαηνχ ηχπνπ θαπζηήξσλ κε ζχγρξνλνπο θαη ε εθκεηάιιεπζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ πξνζθέξνπλ πνιχ κεγάια πεξηζψξηα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη ζπκβάιινπλ ζηε κείσζε ξππνγφλσλ εθπνκπψλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ιεθζεί ππφςε φηη νη επεκβάζεηο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο ζεξκηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θειχθνπο επηηξέπνπλ ην εθ λένπ αλαθάηεκα ηεο ηξάπνπιαο [5]. Η επηινγή θαη ε ξχζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο ζέξκαλζεο βαζίδεηαη πιένλ ζε δηαθνξεηηθέο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηνπ θηηξίνπ. Δθφζνλ πξφθεηηαη γηα κεγαιχηεξεο θιίκαθαο επεκβάζεηο ζε αζηηθά θηίξηα, πξνζθέξνληαη πεξαηηέξσ επηινγέο, φπσο ε ηειεζέξκαλζε απφ απφβιεηε βηνκεραληθή ελέξγεηα, ε ρξήζε βηνκάδαο, θιπ. 3.5.2 Νεξό Όιεο νη πθηζηάκελεο ζσιελψζεηο απφ κφιπβδν πξέπεη λα αληηθαζίζηαληαη γηα ιφγνπο πγείαο. Πέξα απφ ηελ επηηαθηηθή αλάγθε αλαθαίληζεο ηνπ ζπζηήκαηνο πδξνδφηεζεο θαη απνρέηεπζεο, ε δηαρείξηζε ηνπ λεξνχ, απνθηά πιένλ δσηηθή ζεκαζία. Σα κέηξα ζπιινγήο λεξνχ ηεο βξνρήο δελ επηθέξνπλ ζεκαληηθή δαπάλε θαη απνθνξηίδνπλ ηα αζηηθά δίθηπα απνρέηεπζεο. Η δπλαηφηεηα αλαθχθισζεο ησλ γθξίδσλ ιπκάησλ είλαη επίζεο ζθφπηκν λα εμεηάδεηαη ζε θάζε πεξίπησζε. Οπσζδήπνηε αθφκα θαη κηθξήο θιίκαθαο βειηησηηθέο επεκβάζεηο ζηε δηαρείξηζε ηνπ λεξνχ ρξήζεο, φπσο αληηθαηάζηαζε ησλ παιαηψλ θξνπλψλ κε ζεξκνκηθηηθνχο, είλαη εππξφζδεθηεο. 3.5.3 Ηιεθηξηζκόο ηα πιαίζηα κηαο ινγηθήο απνθέληξσζεο ηεο παξαγσγήο ελέξγεηαο κε ζηφρν ηελ απνθπγή απσιεηψλ θαηά ηε δηαδξνκή ζην ζχζηεκα κεηαθνξάο, είλαη ζθφπηκν λα εμεηαζηεί ε πηζαλφηεηα δηάζεζεο επηθαλεηψλ θηηξίσλ γηα ηελ παξαγσγή ξεχκαηνο απφ θσηνζηνηρεία. Σα δψκαηα πξνζθέξνληαη θαη εμνρήλ σο επηθάλεηεο ζπιινγήο ξεχκαηνο. ήκεξα δελ είλαη αλαγθαίν λα θαηαξγείηαη ην αδηαρψξεην ζην δψκα ιφγσ πιεζψξαο εγθαηαζηάζεσλ, δεδνκέλνπ φηη ηα θσηνζηνηρεία δηαηίζεληαη πιένλ ζε κνξθή πιαθηδίσλ. Μηα ηέηνηα ιχζε ζα κπνξνχζε λα απνθνξηίζεη ηηο αλάγθεο ζε ξεχκα θαηά ηελ πεξίνδν αηρκήο ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, φηαλ επηθξαηεί ειηνθάλεηα θαη θαηαλαιψλεηαη πνιχ ξεχκα γηα θιηκαηηζκφ [6]. Η ρξήζε ζπζθεπψλ θαη ιακπηήξσλ πνπ εμνηθνλνκνχλ ελέξγεηα απνηειεί απιφ θαη εθηθηφ κέηξν κε ζεηηθέο ζπλέπεηεο ηφζν ζηνλ πξνυπνινγηζκφ ελφο λνηθνθπξηνχ φζν θαη ζηελ πγεία ησλ κειψλ ηνπ. 4.0 Σν λνκηθό θαη νηθνλνκηθό πιαίζην ηελ Διιάδα νη λνκηθέο δηαηάμεηο πνπ ξπζκίδνπλ ηα έξγα δφκεζεο θαη απνθαηάζηαζεο ραξαθηεξίδνληαη απφ έιιεηςε επειημίαο. Δίλαη επηηαθηηθή ε αλάγθε πξνζαξκνγήο ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, ψζηε λα δηεπθνιπλζνχλ επεκβάζεηο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ελεξγεηαθήο θαη πνηνηηθήο γεληθφηεξα βειηίσζεο ησλ πθηζηακέλσλ νηθνδνκψλ. Η ελνπνίεζε νηθνδνκηθψλ ηεηξαγψλσλ, ζχκθσλα κε ηνπο λφκνπο 1577/1985 θαη 2508/1997, απνηειεί ζεηηθφ βήκα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αλαβάζκηζεο ησλ αθαιχπησλ ρψξσλ [2]. Δάλ θαη φηαλ ηα κέηξα απηά εθαξκνζηνχλ, ζα είλαη επεξγεηηθά φζνλ αθνξά ηελ πνηφηεηα δσήο πνιιψλ αλζξψπσλ ζηα αζηηθά θέληξα, φρη κφλν ιφγσ ηεο αλακελφκελεο αλαβάζκηζεο ησλ ηεηξαγψλσλ αιιά ιφγσ βειηίσζεο ησλ ζπλζεθψλ θσηηζκνχ, ειηαζκνχ θαη θπζηθνχ αεξηζκνχ ζηνπο ρψξνπο θαηνηθίαο. Η θχηεπζε ησλ δσκάησλ θαη ησλ αθαιχπησλ ρψξσλ έρεη θαζηεξσζεί ζεζκηθά ζε αξθεηά θξάηε ηεο Δ.Δ., σο κέηξν πνπ πξνάγεη φρη κφλν ηελ πνηφηεηα ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο αιιά θαη ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ θαηνίθσλ ησλ αζηηθψλ θέληξσλ.

Η ελεκέξσζε θαη ε ζπλεξγαζία ησλ πνιηηψλ απνηειεί θαζνξηζηηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ πινπνίεζε νπνηαζδήπνηε πνιηηηθήο απνθαηάζηαζεο δεδνκέλνπ φηη απηνί ζίγνληαη άκεζα θαη απφ πνιιέο απφςεηο. Παξάιιεια είλαη αλαγθαία κηα βαζκηαία κεηαζηξνθή ηνπ θιάδνπ ησλ θαηαζθεπψλ θαη ηεο αγνξάο εξγαζίαο πξνο πνιηηηθέο απνθαηάζηαζεο θαη αλαβάζκηζεο ηνπ πθηζηακέλνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο, δεδνκέλνπ κηα δηφινπ επθαηαθξφλεηε αγνξά παξακέλεη αλαμηνπνίεηε. 5.0 Υξεκαηνδόηεζε Σα θαηά θαλφλα αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα εξγνιάβσλ, ηδηνθηεηψλ θαη ελνίθσλ απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν θψιπκα γηα ηελ πινπνίεζε νπνηνπδήπνηε κέηξνπ αλαβάζκηζεο ζε πθηζηάκελα θηίξηα. Με δεδνκέλν ην παξαπάλσ αδηέμνδν, εγθαηληάζηεθε ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δ.Δ. έλα πξφηππν ρξεκαηνδφηεζεο γλσζηφ σο contracting : έλαο ηξίηνο ζπκβαιιφκελνο (ζπλήζσο θάπνηα ηξάπεδα) αλαιακβάλεη ηνλ ζρεδηαζκφ, ηε ρξεκαηνδφηεζε θαη ηελ πινπνίεζε ησλ κέηξσλ βειηίσζεο- απνθαηάζηαζεο θαη απνπιεξψλεηαη κε βάζε ηα θέξδε απφ ηα κέηξα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. πλήζσο επηδηψθεηαη ε ζχκπηπμε πεξηζζφηεξσλ θηηξίσλ ζε έλα θνηλφ πξφγξακκα απνθαηάζηαζεο, ψζηε λα ειαρηζηνπνηνχληαη νη γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο θαη λα κεγηζηνπνηνχληαη ηα αλακελφκελα θέξδε. Δάλ σζηφζν ν ηξίηνο θνξέαο είλαη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ηφηε νπσζδήπνηε ειαηηψλνληαη νη δαπάλεο γηα επηπιένλ ηφθνπο θαη ξήηξεο, ππάξρεη θαιχηεξε επνπηεία θαη πην απνηειεζκαηηθά κέζα γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ [7]. 6.0 Καηαιήγνληαο... Σα ζχγρξνλα πξφηππα δσήο θαηεπζχλνπλ ηα νηθνλνκηθά εχξσζηα θνηλσληθά ζηξψκαηα έμσ απφ ηελ πφιε, ελψ ηα ππνβαζκηζκέλα αζηηθά θηίξηα παξαδίδνληαη πξνο ελνηθίαζε είηε ζε νηθνλνκηθνχο πξφζθπγεο είηε ζε ελνίθνπο κε πξνζσξηλή δηακνλή, π.ρ. θνηηεηέο. Η πεξη-αζηηθνπνίεζε πξνυπνζέηεη ηελ ππνρξεσηηθή απηνθίλεζε, κε ζπλέπεηεο ηελ πεξηβαιινληηθή επηβάξπλζε, ην ζπγθνηλσληαθφ πξφβιεκα θαη ηελ πεξαηηέξσ ππνβάζκηζε ησλ αζηηθψλ θέληξσλ. Σα κέηξα αλαβάζκηζεο-αλαθαίληζεο πθηζηακέλσλ αζηηθψλ θηηξίσλ έρνπλ πνιιαπιά νθέιε. Πξνζζέηνπλ αμία ζηα πθηζηάκέλα θηίξηα, κεηψλνπλ ηελ θαηαλάισζε νξπθηψλ θαπζίκσλ θαη ηελ ζπλεπαθφινπζε πεξηβαιινληηθή ξχπαλζε, βειηηψλνπλ ηελ πνηφηεηα δσήο ησλ ελνίθσλ, δεκηνπξγνχλ ζέζεηο εξγαζίαο ζηνλ δνθηκαδφκελν θιάδν ηεο νηθνδνκήο. Σα ππνβαζκηζκέλα αζηηθά θέληξα είλαη δπλαηφλ λα αλαθάκςνπλ σο πφινη έιμεο θαη δσηηθνί ρψξνη. Απφ ηε ζθνπηά ηεο ινγηθήο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, αο αλαινγηζηνχκε ην απηνλφεην: θάζε λέν θηίξην, αλεμάξηεηα απφ ην πφζν ζσζηά είλαη ζρεδηαζκέλν απφ πεξηβαιινληηθή άπνςε, ζπληζηά κηα αξλεηηθή επέκβαζε ζην πεξηβάιινλ. Απαηηεί ρψξν, αλαθαηαηάζζεη ην έδαθνο, δαπαλά γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ ελέξγεηα θαη λεξφ. Παξάιιεια νη δαπάλεο αλέγεξζεο θηηξίσλ απμάλνληαη ιφγσ ζπλερνχο αλαηίκεζεο ηεο αμίαο ηεο γεο θαη ησλ πιηθψλ. Απηή ε αχμεζε ησλ ηηκψλ δελ ζπλεπάγεηαη βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο θαηαζθεπήο, απελαληίαο ιεηηνπξγεί αλαζρεηηθά σο πξνο ηελ πξνζθνξά θηηξίσλ πςειψλ πξνδηαγξαθψλ. Με δεδνκέλν φηη ν αζηηθφο πιεζπζκφο δελ πξφθεηηαη λα κεησζεί θαη κε έλα ηεξάζηην απφζεκα αζηηθψλ θηηξίσλ, ηα νπνία ρξήδνπλ άκεζα αλαθαίληζεο, είλαη πιένλ θαίξην ην δήηεκα ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ, ησλ κεραληθψλ θαη ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ θνξέα ζε ζρέζε κε ηελ αλαγθαηφηεηα εθπφλεζεο θαη πινπνίεζεο ζηξαηεγηθψλ πνηνηηθήο αλαβάζκηζεο ηνπ απνζέκαηνο απηνχ. 14