Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ Σχολή Διοίκησης Και Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Υποβληθείσα Στην Καθηγήτρια Πολυχρονίδου Περσεφόνη Υπό Των Σπουδαστών Γκίσα Αντώνη Και Ραϊλάκη Λευτέρη ΚΑΒΑΛΑ 2013

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το θέμα με το οποίο ασχοληθήκαμε είναι το προσφερόμενο τουριστικό πακέτο της Κρήτης ως τουριστικού προορισμού. Κατά βάση, εξετάζουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της Κρήτης. Απώτερος στόχος της παρακάτω εργασίας είναι να προσδιοριστεί και να ερευνηθεί η τουριστική δραστηριότητα της Κρήτης τα τελευταία έτη. Θα αναλύσουμε τον τουρισμό και τη θέση της Κρήτης στην τουριστική αγορά, τα είδη τουρισμού που προσφέρει, θα αναφερθούμε στο Κρητικό τουριστικό προϊόν και στις κύριες απειλές του και τέλος θα δείξουμε τα πλεονεκτήματα της ως τουριστικός προορισμός. Θα μιλήσουμε για, την πορεία της στον τουριστικό τομέα τα τελευταία χρόνια και μέσα από διάφορες μελέτες και προβλέψεις θα αναδείξουμε την παρούσα θέση που βρίσκεται στην προτίμηση των τουριστών. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ «Η εργασία έγινε υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας μας Περσεφόνης Πολυχρονίδου την οποία και θέλουμε να ευχαριστήσουμε γιατί χωρίς τη βοήθεια της και την πολύτιμη συμβολή της η ολοκλήρωση της θα ήταν αδύνατη.» 2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝ ΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ...5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ / ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ... 7 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ... 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...8 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ...10 1.1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...11 1.1.2 ΤΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 14 1.1.3 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ/ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ... 15 Μαζικός/Ατομικός Τουρισμός:...15 Συνεχής/Εποχιακός Τουρισμός:...16 1.2 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 20 1.2.1 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ... 21 1.3 ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ...21 13.1 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ... 21 13.2 Ο ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ... 22 13.3 Ο ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ... 23 13.4 ΝΟΜΟΣΛΑΣΙΘΙΟΥ... 24 2 ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ...25 2.1 ΤΑ ΠΙΟ ΕΛΚΥΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ... 26 (...27 2.2 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΩΣ... 27 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ...27 2.2.1 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ:... 27 2.2.2 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ:... 30 2.3 ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ... 30 23.1 ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ... 33 3

23.2 ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΩΝ...34 3 ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ... 36 3.1.1 ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ... 39 3.1.2 ΕΝΑΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ...42 3.1.2.1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ LEADER... 50 3.1.2.2 ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ «ΕΛ-ΓΚΡΕΚΟ» ΩΣ ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ... 59 ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ... 59 4 ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ... 61 4.1 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ (ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΠΟΡΕΙΑ... 64 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ)...64 4.1.2 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ... 67 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ... 67 4.2 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΚΑΙ... 69 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΝΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ... 69 4.2 1 ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ... 75 4.3 Η ΥΠΟΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ... 75 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ... 75 4.4 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ... 78 4.5 ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ... 79 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ...79 5.ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ... 82 5.1 Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ... 83 5.2 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ... 85 5.2.1 2ΟΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ... 87 5.2 2 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ... 90 ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ- ΕΜΠΟΡΙΟΥ - ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ... 90 6 ΕΡΕΥΝΑ...92 6.1.1 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ... 92 6.1.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 92 6.1.3 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 93 6.1.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 94 4

_ϊοε3562335057 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ... 1263 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ... 1297 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ 5

6

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ / ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Αποτελέσματα Στο Ερωτηματολόγιο Προς Εργαζομένους (Γράφημα 1-20)... 91-103 Αποτελέσματα Στο Ερωτηματολόγιο Προς Τουρίστες (Γράφημα 21-42)... 104-20 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ 1. Δαπάνες των Τουριστών Στη Κρήτη... 33 2. Μαρίνες Στη Κρήτη... 53 3. Το 2009 Τα Μερίδια Των Κλινών Των Τεσσάρων Νομών... 61 4. Πληρότητα Καταλυμάτων 2000-2002... 62 5. Αφίξεις Στα Αεροδρόμια Ηρακλείου Και Χανίων... 62 6. Κατάταξη Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων Στη Κρήτη... 63 7. Οι Αφίξεις ΟΗΑΛΤΕΚ8στα βασικά Αεροδρόμια Της Χώρας το 2011... 77 8. Ρυθμός Ανάπτυξης Της Ελλάδος 2003-2010... 79 9. Αριθμός Των Ερωτηθέντων Εργαζομένων Του Δείγματος Της Έρευνας Ανά Ηλικιακή Ομάδα... 91 10. Αριθμός Των Ερωτηθέντων Τουριστών Του Δείγματος Της Έρευνας Ανά Ηλικιακή Ομάδα... 7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Κρήτη είναι το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης προικισμένη με μοναδική ιστορία πολιτισμού, όπως καταμαρτυρούν τα Μινωικά και άλλα μνημεία που την κοσμούν. Βεβαίως, στα παραπάνω προσμετρούν οι φυσικές ομορφιές, οι εντυπωσιακές εναλλαγές των τοπίων, το κλίμα, τα αγαθά της κρητικής γης και θάλασσας και σε σημαντικό βαθμό η ιδιαιτερότητα των κατοίκων της, που θέλουν αμετακίνητα να ζουν, να κινούνται και να αναπνέουν στην αντίληψη της κρητικής ιδεολογίας. Δηλαδή σεβασμό στο χθες και την παράδοση, ευαισθητοποίηση στο πνεύμα της πατροπαράδοτης κρητικής φιλοξενίας και αταλάντευτο πιστεύω στην ελευθερία και την αγάπη για την πατρίδα. Καλύπτει τα ενδιαφέροντα και τις απαιτήσεις και του πιο δύστροπου επισκέπτη, στον βαθμό του να είναι άρτιο και αύταρκες το προσφερόμενο κρητικό τουριστικό προϊόν. Καταλαμβάνει δικαιωματικά υψηλή θέση ενδιαφέροντος στην τουριστική αγορά. Η περιφέρεια της Κρήτης είναι η νοτιότερη περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συνολική της επιφάνεια είναι 8,335 τετραγωνικά χιλιόμετρα (ποσοστό 6,3% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας). Ο πληθυσμός της, βάσει της απογραφής 2001, ανέρχεται σε 601.131 άτομα (συγκεντρώνει δηλαδή το 5,3% του συνολικού πληθυσμού της χώρας). Οι ορεινοί όγκοι καταλαμβάνουν το 48% του εδάφους της, ενώ μεταξύ τους δημιουργούνται εύφορες πεδιάδες, που απαρτίζουν το 23% των εδαφών της και το υπόλοιπο 29% είναι ημιορεινό. Οι ακτές της έχουν μήκος 1.306 χλμ. (ποσοστό 7,8% της χώρας) και οι αξιόλογες παραλίες της αντιπροσωπεύουν το 9% της χώρας. Το ποσοστό των απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα ανέρχεται στο 47,3% του εργατικού δυναμικού, του δευτερογενή στο 16,5% και του τριτογενή στο 36,2%. Αντίστοιχα κάθε τομέας συμβάλλει στο σχηματισμό του Ακαθάριστου Περιφερειακού Προϊόντος με ποσοστά: 24%,18% και 58%. (Περιφέρεια Κρήτης, ΕΟΤ, 2006) 8

Η Κρήτη δέχεται περίπου 2 εκατ. επισκέπτες το χρόνο. Επί σειρά ετών παραμένει ένας από τους πιο ελκυστικούς τουριστικούς προορισμούς της χώρας. Ο τουρισμός, λοιπόν, αποτελεί βασική πηγή ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και λειτουργεί πραγματικά ως κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη και ευημερία ολόκληρης της περιφέρειας. Στις παρακάτω σελίδες της παρούσας εργασίας τα κεφάλαια που θα αναπτύξουμε είναι: Στο 1ο κεφ αναφέρετε η έννοια του τουρισμού,οι κατηγορίες στις οποίες διακρίνεται, ο τουρισμός στον Ελλαδικό χώρο γενικά και ειδικά στο νησί της Κρήτης. Επίσης γίνεται αναφορά στους νομούς του νησιού τόσο στη γεωγραφική τους θέση, τη γεωλογική τους μορφή αλλά και στα ΜΜΜ του κάθε Νομού. Στο 2ο κεφ αναλύεται τη σχέση προσφοράς και ζήτησης του τουριστικού προϊόντος της Κρήτης, τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα του. Παρουσιάζονται και σχολιάζονται πίνακες και στοιχεία για τις δαπάνες των τουριστών και τη κίνηση στους αρχαιολογικούς χώρους. Στο 3ο κεφ ερευνώνται οι αφίξεις τουριστών σε σχέση με την εθνικότητα και τη τουριστική περίοδο που προτιμούν. Μελετάτε ο μαζικός τουρισμός οι επιπτώσεις του η δυνατότητα του νησιού να αναπτύξει άλλες εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Στο 4ο κεφ αξιοποιούνται πληροφορίες που έχουμε αντλήσει από διάφορες έγκυρες βιβλιογραφικές πηγές σχετικά με τη πληρότητα στα ξενοδοχειακά καταλύματα ανά νομό,τις χρηματοδοτικές επιδόσεις των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων τα προβλήματα της εποχικότητας σε όλα τα επίπεδα και τις απειλές για την ανάπτυξη της Κρήτης που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αναφέρετε η συμβολή για το σκοπό αυτό του Μάρκετινγκ αλλά και των συγκοινωνιών καθώς και η εκπαίδευση των εργαζομένων στο τουριστικό τομέα. Στο 5ο κεφ γίνετε προσπάθεια μελέτης των στοιχείων που αντλήσαμε από τη βιβλιογραφία προκειμένου να φτάσουμε σε συμπεράσματα για την επίδραση της οικονομικής κρίσης στο νησί και ιδιαιτέρως στο τουρισμό και τις επιπτώσεις της. Αναφέρονται προγράμματα κρατικά και κοινοτικά στήριξης αλλά και προτάσεις για ένα στρατηγικό σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης και την ενίσχυση μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο τουριστικό τομέα. Στο 6ο κεφ καταγράφονται, αναλύονται τα αποτελέσματα της έρευνες που έγινε σε δείγμα ξενοδοχοϋπαλλήλων και τουριστών που δηλώσαν εθελοντική συμμετοχή. Αναφέρονται οι στόχοι της έρευνας,η μεθοδολογία και τα εργαλεία που χρησιμοποιήσαμε αλλά και σχολιάζονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν τα οποία και απεικονίζονται σε γραφήματα. 9

Τέλος στο70 κεφ συνοψίζονται και παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν με την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής. 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, ο τουρισμός είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία παγκοσμίως. Το Συμβούλιο παγκόσμιου ταξιδιού και τουρισμού, που εδρεύει στις Βρυξέλλες, είναι μια οργάνωση που αποτελείται από τα κορυφαία στελέχη των σημαντικότερων τουριστικών επιχειρήσεων που αντιπροσωπεύουν όλους τους τομείς του παγκόσμιου επιχειρηματικού πεδίου στον τουρισμό, χρηματοδότησε μια μελέτη που συντάχθηκε από την Ένωση Οικονομικής Πρόβλεψης Wharton. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα τις έρευνας αυτής το σύνολο των ακαθάριστων εσόδων από τα ταξίδια και τον τουρισμό, για το 1993 υπολογίστηκε κοντά στα $3,2 τρισεκατομμύρια, περίπου 6 τοις εκατό του παγκόσμιου ακαθάριστου εθνικού προϊόντος (Α.Ε.Π.). Ο τουρισμός, λέει η μελέτη, αυξάνεται σχεδόν δύο φορές γρηγορότερα από το Α.Ε.Π. παγκοσμίως, 127 εκατομμύρια άνθρωποι απασχολούνται στην τουριστική βιομηχανία. Για κάθε 1 εκατομμύριο $ από το εισόδημα που παράγεται από τη βιομηχανία, 20.000 νέες θέσεις δημιουργούνται. Περίπου 31% των συνολικών παγκόσμιων εξόδων της βιομηχανίας πραγματοποιούνται στη Ευρωπαϊκή κοινότητα ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς αποτελούν περίπου 30 % των συνολικών εξόδων. Οι εκτιμήσεις του οικονομικού αντίκτυπου του τουρισμού ποικίλλουν αναλόγως του ορισμού που δίνεται στην λέξη τουρισμός. Μια εκτίμηση του 1994 σχετικά με τον οικονομικό αντίκτυπο του τουρισμού στην οικονομία που έγινε από το αμερικάνικο τμήμα εμπορίου έδειξε ότι η βιομηχανία τουρισμού παράγει 13,4 τοις εκατό του ΑΕΠ του έθνους, απασχολεί 11 εκατομμύριο άτομα, και παράγει περισσότερα από $50 δισεκατομμύρια στα φορολογικά έσοδα. Τα διεθνή ταξίδια, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, αναμένεται να φθάσει τα 935 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι το έτος 2010, σχεδόν οι διπλοί των 500 εκατομμυρίων που ταξίδεψαν στο εξωτερικό το 1993, και 10

πολύ περισσότεροι από τους 25 εκατομμύρια διεθνείς τουρίστες το 1950( The WTTC Report-1992 complete edition: Travel &Tourism, London, United Kingdom, 1992 1.1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός αποτελεί σήμερα μια οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα που κινείται σε διεθνή επίπεδα. Καλύπτει σχεδόν όλες τις κοινωνικές και εισοδηματικές τάξεις αποβλέποντας στην ικανοποίηση, της βασικής πλέον ανάγκης του ανθρώπου, της ανάγκης της πρόσκαιρης φυγής από την καθημερινότητα, και δίνει τη δυνατότητα της δημιουργίας προϋποθέσεων γνωριμίας και συναδέλφωσης των λαών, για ένα καλύτερο και ειρηνικό μέλλον της ανθρωπότητας. Ο τουρισμός, μια πολύπλευρη έννοια, έχει μια ιστορία χρονολογουμένη από το 1811, ίσως και παλαιότερα, και εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να αλλάζει ο ορισμός της. Ο όρος τουρισμός προέρχεται από την αγγλική λέξη TOURING ή την γαλλική λέξη TOUR, που στη γλώσσα μας σημαίνει περιηγητισμό. Δεν υιοθετήθηκε όμως ο όρος αυτός και έτσι επικράτησε ο όρος ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, που χρησιμοποιείται και διεθνώς. Τι σημαίνει όμως ο όρος τουρισμός; ως τουρισμός θα μπορούσε να οριστεί η μετακίνηση των ανθρώπων από έναν τόπο σε έναν άλλο και η ιστορική του πορεία είναι τέτοια, όσο και ο πολιτισμός του ανθρώπου,. ( William C Gartner, 2001). Η Διεθνής Ακαδημία Τουρισμού (A.I.T. - Monte Carlo) ορίζει τον τουρισμό σαν «το σύνολο των ανθρώπινων μετακινήσεων και των δραστηριοτήτων που προκύπτουν από αυτές, οι οποίες (μετακινήσεις και δεξιότητες) προκαλούνται από την εξωτερίκευση και πραγματοποίηση του πόθου που έχει κάθε άτομο για απόδραση και ο οποίος πόθος εκδηλώνεται σε διάφορους βαθμούς και κατά διαφορετική ένταση σε κάθε άτομο». Στον Ελληνικό χώρο το αναπτυγμένο αίσθημα της ξενίας κατά την περίοδο της αρχαιότητας, μας μαρτυρά ότι τέτοιου είδους μετακινήσεις και με πολλαπλούς σκοπούς, υπήρχαν από τότε. Η μεγάλη ανάπτυξη του τουρισμού αρχίζει μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα μετά τον Β '. Ο 19ος αιώνας αποτελεί τη χρονική περίοδο - σταθμό για τη μεταγενέστερη εξέλιξη του τουριστικού φαινομένου. Οι θεσμικές, οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές ανακατατάξεις που επιτελούνται στα πλαίσια της βιομηχανικής επανάστασης προσδιορίζουν όχι μόνο τη μελλοντική 11

μορφολογία του Τουρισμού, αλλά συμβάλλουν επίσης στην εξαφάνιση των πρώτων τάσεων της μαζικοποίησης και της εμπορευματοποίησες του. Μέχρι τα μέσα της 10ετίας του 1950 ο διεθνής τουρισμός περιοριζόταν κατά κύριο λόγο σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες την Ελβετία, την Ιταλία και την Αυστρία. Ο τουρισμός την εποχή αυτή έχει την μορφή του ατομικού τουρισμού. Στην 10ετία του 1960 η τουριστική αγορά άρχισε να περιλαμβάνει και άλλες χώρες. Μια από αυτές ήταν και η χώρα μας, που διέθετε ορισμένα συγκριτικά πλεονεκτήματα, έναντι άλλων χωρών. Έτσι άρχισε να αυξάνεται ο αριθμός των επισκεπτών και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μιας νέας συναλλαγματοφόρος πηγής για την οικονομία μας. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το τουριστικό φαινόμενο μεταβάλλεται. Σ αυτό συμβάλλουν οι ακόλουθοι λόγοι: Η οικονομική συγκυρία της περιόδου 1905-1914. Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918). Οι πληθωριστικές τάσεις που αφανίζουν ολοκληρωτικά τους εισοδηματίες, που αποτελούσαν την tourist society του 19ου αιώνα. Η οικονομική κρίση του 1929, η οποία καταστρέφει οριστικά τον αριστοκρατικό τουρισμό του 19ου αιώνα. Με τον όρο τουριστική συνείδηση εννοείται το σύνολο των εργασιών που συμβάλλουν στην καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των τουριστών, τη διευκόλυνσή τους και τη δημιουργία σ αυτούς ευχάριστης εντύπωσης κατά την πρόσκαιρη παραμονή τους στον επισκεπτόμενο τόπο. Ο ευρύτερος τουριστικός τομέας συμβάλλει όσο κανένας άλλος στο σχηματισμό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος στις περισσότερες χώρες της υφηλίου, τόσο από πλευράς δημιουργίας εισοδήματος, όσο και από τη πλευράς αύξησης της απασχόλησης και των επενδύσεων, ο τομέας των ταξιδιών έρχεται πρώτος, και με διαφορά, μεταξύ όλων των υπολοίπων τομέων. Ο τουρισμός αναμφισβήτητα πλέον έχει αναγνωρισθεί ως η πρώτη μορφή οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως, γι αυτό εξάλλου χρησιμοποιούν τον όρο «τουριστική 12

βιομηχανία». Το ποσοστό συμβολής του τουρισμού στη δημιουργία εισοδήματος και απασχόλησης υπολογίζεται στο 8 % για τη χώρα μας και λίγο λιγότερο σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα ποσοστά αυτά αφορούν τον κυρίως τουριστικό τομέα. Αν προστεθούν σε αυτά εκείνα των τομέων υποστήριξης καθώς και όλων των τομέων της οικονομίας που ευνοούνται από τις συναλλαγές που προκύπτουν από τις τουριστικές δραστηριότητες, τότε η σημασία του τουριστικού τομέα καθίσταται προφανής. Πώς επηρεάζει θετικά την οικονομία: 1. με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ( μείωση ανεργίας) 2. με τη δημιουργία εισοδήματος 3. με την περιφερειακή τοπική ανάπτυξη 4. με τις πρόσθετες επενδύσεις 5. και με τη βελτίωση ισοζυγίου πληρωμών Παγκοσμίως ο τουρισμός θεωρείται βασική οικονομική δραστηριότητα που συντελεί στην καταπολέμηση της φτώχειας εφόσον με την αύξηση του πραγματοποιούνται νέες επενδύσεις που αφορούν άμεσα και έμμεσα το εθνικό εισόδημα. Οι επενδύσεις αυτές αφορούν πχ το χτίριο ενός ξενοδοχείου, την κατασκευή ενός αεροδρομίου κ.τ.λ. Κατά συνέπεια, ένα σημαντικό μέρος της ευημερίας των λαών, που εξαρτώνται από τον τουρισμό, οφείλεται σ αυτόν. Αναμφισβήτητα λοιπόν ο τουρισμός δημιουργεί απασχόληση.σύμφωνα με το WTTC, ο τουριστικός κλάδος απασχολεί 200 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι στη χώρα μας απασχολούνται στον ευρύτερο τουριστικό τομέα περίπου 800.000 άτομα. Γενικά, ο τομέας παροχής υπηρεσιών είναι εντάσεως εργασίας, δηλαδή απασχολούνται πολλά άτομα σ αυτόν. Συνεπώς, ο τουριστικός τομέας, που είναι από τους οσφραντικότερους τομείς προσφοράς υπηρεσιών, συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση της ανεργίας, έστω και με τα προβλήματα εποχικότητας που παρουσιάζει. Οι κυριότεροι παραγωγικοί κλάδοι που συνθέτουν των τομέα του τουρισμού και των ταξιδιών είναι: ^ Ο κλάδος των υπηρεσιών φιλοξενίας, που περιλαμβάνει το σύνολο των τουριστικών μονάδων που παρέχουν υπηρεσίες φιλοξενίας. 13

S κλάδος της εστίασης, που περιλαμβάνει εστιατόρια, καφετερίες, ταβέρνες, μπαρ κλπ. (ο κλάδος λειτουργεί στο πλαίσιο του μονοπωλιακού ανταγωνισμού). S κλάδος των ενδιάμεσων φορέων, δηλαδή των tour operators και των ταξιδιωτικών πρακτορείων. S κλάδος των μεταφορών -οδικών, θαλάσσιων, σιδηροδρομικών και αερομετα-φορών. S κλάδος των θεαμάτων που περιλαμβάνει διασκέδαση, ψυχαγωγία και αθλήματα. S κλάδος της διάθεσης τροφίμων που περιλαμβάνει τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων που εστιάζονται στην προετοιμασία και το σερβίρισμα φαγητών και ποτών εκτός οικίας. S κλάδος της ενοικίασης αυτοκινήτων που περιλαμβάνει μεγάλες διεθνείς και μικρές τοπικές ανεξάρτητες εταιρείες. Εξετάζοντας την πολύπλευρη συμβολή του τουριστικού τομέα στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, θα πρέπει να επισημανθεί η σπουδαία συμβολή του στην περιφερειακή ανάπτυξη.ο τουρισμός συμβάλλει στην συγκράτηση του πληθυσμού στην περιφέρεια με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας τόσο στις τουριστικές μονάδες, όσο και στις λοιπές παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες που δρουν συμπληρωματικά στο τουριστικό κύκλωμα. Ιδιαίτερη αξία έχει και η αναφορά στις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις του τουρισμού και η συμβολή τους στη αύξηση των εισοδημάτων. Αν χαρακτηρίσουμε σαν αρχική τουριστική δαπάνη το σύνολο των δαπανών που πραγματοποιεί ο τουρίστας για την αγορά τουριστικών υπηρεσιών στον τόπο των διακοπών του, έχει παρατηρηθεί ότι τα χρήματα της δαπάνης αυτής περνούν στη συνέχεια από πολλά χέρια δημιουργώντας ταυτόχρονα εισόδημα 1.1.2 ΤΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Τουρίστας: Είναι το άτομο που πραγματοποιεί μία προσωρινή μετακίνηση, διαφορετική από του συνήθους περιβάλλοντος του, με απώτερο σκοπό την αναψυχή, την αξιοποίηση του ελεύθερου του χρόνου για να συμμετέχει σε δραστηριότητες που δεν έχουν σχέση με 14

την καθημερινότητα κυρίως για διασκέδαση αλλά και για να ζήσει καινούργιες εμπειρίες.οι τουρίστες μένουν στον τόπο προορισμού τουλάχιστον για 24 ώρες και οι σκοποί τους μπορεί να είναι η αναψυχή και οι διακοπές, επαγγελματική δραστηριότητα (συνέδρια κλπ) ή άλλο (άθληση, υγεία, θρησκεία κλπ). Η ταξινόμηση των ταξιδιωτών και η επιμέρους τυπολογία των τουριστών εκφράζει την ανάγκη εντοπισμού των τουριστικών κινήτρων και την ανάγκη διερεύνησης των καταναλωτικών προτύπων, προκείμενου να μελετηθεί ποσοτικά και ποιοτικά η τουριστική ζήτηση, η οποία συσχετίζεται (και καθορίζει) την ειδική τουριστική αγορά και τον τύπο τουριστικής ανάπτυξης της εκάστοτε περιοχής. Τουριστικές επιχειρήσεις: Είναι οικονομικές και παραγωγικές μονάδες με νομική ή χωρίς νομική προσωπικότητα οι οποίες ειδικεύονται στην παραγωγή τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών με στόχο την μεγιστοποίηση των κερδών τους. Το σύνολο των επιχειρήσεων αυτών αποτελούν την τουριστική βιομηχανία ή καλύτερα τον τουριστικό τομέα. Αυτός περιλαμβάνει ένα συνδυασμό από επιχειρήσεις και οργανισμούς όπου μαζί με τους άλλους τουριστικούς πόρους (μουσεία, υποδομές, θέλγητρα κ.τ.λ.) συναπαρτίζουν την τουριστική προσφορά. Οι τουρίστες αναπτύσσουν την τουριστική ζήτηση ενώ οι τουριστικές επιχειρήσεις την τουριστική προσφορά. Αυτές οι δύο κατηγορίες μαζί δηλαδή η τουριστική ζήτηση και η τουριστική προσφορά αποτελούν την τουριστική αγορά που αποτελεί βασικό στοιχείο του τουριστικού κυκλώματος (http://pclab.arch.ntua.gr ) 1.1.3 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ / ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Μαζικός/Ατομικός Τουρισμός: Ο μαζικός τουρισμός χαρακτηρίζεται από την ομαδική συμμετοχή των τουριστών στις διάφορες φάσεις της τουριστικής δραστηριότητας Σε μια εποχή που οι επιστήμονες «κρούουν» το καμπανάκι του κινδύνου για τις αρνητικές επιπτώσεις της μόλυνσης του πλανήτη, ο «μαζικός τουρισμός» θεωρείται ένας από τους κύριους ενόχους. Ο ατομικός τουρισμός αντιτίθεται στο μαζικό τουρισμό και χαρακτηρίζεται από την ανεξάρτητη ατομική οργάνωση και εκτέλεση του ταξιδιού εκ μέρους των τουριστών Εσωτερικός/Εξωτερικός Τουρισμός: 15

Ο εσωτερικός τουρισμός πραγματοποιείται από τον ντόπιο πληθυσμό μιας χώρας μέσα, πάντα στα φυσικά της όρια δηλαδή μέσα στην επικράτειά της. Η συγκεκριμένη κατηγορία τουρισμού παρουσιάζει σημαντικές οικονομικές και άλλες ωφέλειες για τη χώρα στην οποία αναπτύσσεται. Μια από αυτές είναι η συγκράτηση της εκροής συναλλάγματος εξαιτίας της μη πραγματοποίησης εξωτερικού τουρισμού εκ μέρους του ντόπιου πληθυσμού. Η ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού προϋποθέτει την δημιουργία κατάλληλων και ταυτόχρονα οικονομικά προσιτών μέσων φιλοξενίας στους ντόπιους τουρίστες καθώς και τη βελτίωση ανάπτυξη των διάφορων δικτύων και μέσων συγκοινωνίας. Ο εξωτερικός τουρισμός πραγματοποιείται από άτομα που διαμένουν μόνιμα σε μια χώρα και την εγκαταλείπουν προσωρινά για να επισκεφτούν κάποια άλλη ή κάποιες άλλες χώρες. Συνεχής/Εποχιακός Τουρισμός: Χαρακτηριστική διάκριση του συνεχούς τουρισμού είναι ότι διαρκεί όλο το χρόνο, που σημαίνει ότι σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζονται οι δραστηριότητες του από τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν σε όλες τις εποχές, δηλαδή σε όλη την διάρκεια του χρόνου. Οι αντιπροσωπευτικότερες μορφές τουρισμού αυτής της κατηγόριας είναι ο συνεδριακός τουρισμός, ο τουρισμός κίνητρων ο τουρισμός εκθέσεων, ο τουρισμός πόλης και ο μορφωτικός τουρισμός. Χαρακτηριστική διάκριση του εποχιακού τουρισμού είναι ότι δεν διαρκεί όλο το χρόνο που σημαίνει ότι σε αντίθεση με το συνεχή τουρισμό οι δραστηριότητες του επηρεάζονται αποφασιστικά από τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν σε διαφορετικές εποχές. Στατικός /Κινητικός Τουρισμός: Με βάση την κινητικότητα κατά την παραμονή κάθε τουρίστα στον τόπο που επισκέπτεται έχουμε την διάκριση σε στατικό και κινητικό τουρισμός. Στατικό τουρισμός έχουμε όταν συνήθως ο τουρίστας πηγαίνει σε ένα ξενοδοχείο παραθέρισης και παραμένει εκεί καθ όλη την διάρκεια της διαμονής του συνήθως επειδή πιέζεται απ'τον χρόνο ή οι λόγοι του ταξιδιού είναι επαγγελματικοί ή θέλει να περάσει λίγες μέρες ξεκούρασης χωρίς έντονες στιγμές που θα τον κουράσουν. Κινητικό τουρισμό έχουμε όταν ο τουρισμός είναι διαρκώς σε κίνηση. Δηλαδή ο τουρίστας επιθυμεί να εξερευνήσει την χώρα που επισκέπτεται και βρίσκεται συνεχώς σε κίνηση. 16

Νεανικός /Τρίτης Ηλικίας Τουρισμός: Με κριτήριο την ηλικιακή διάθρωση των τουριστών ο τουρισμός διακρίνεται σε τουρισμό των νέων και στον τουρισμό της τρίτης ηλικίας. Ο νεανικός τουρισμός αποτελείται από άτομα 18-30 ετών όπου προτιμάει ειδικές μορφές τουρισμού (περιπέτειας, χειμερινά σπορ, συμμετοχή σε εκδηλώσεις, φεστιβάλ κ.τ.λ.). Ο τουρισμός της τρίτης ηλικίας αποκτά πολύ μεγάλη σημασία στην εποχή μας. Αυτό οφείλεται στο ότι λόγω της αύξησης του μέσου όρου ζωής ένα πολύ σημαντικό μέρος του πληθυσμού αποτελείται τώρα από άτομα της τρίτης ηλικίας Αγροτουρισμός Ο αγροτουρισμός χαρακτηρίζει τις μορφές τουρισμού και αναψυχής που αναπτύσσονται σε αγροτικές περιοχές και εκμεταλλεύονται τα χαρακτηριστικά των αγροτικών δραστηριοτήτων και της αγροτικής ζωής. Ο αγροτουρισμός είναι ένα είδος διακοπών που έχει επινοηθεί απ τους μικρούς ιδιοκτήτες γης-αγρότες οι οποίοι απευθύνονται σε ανθρώπους που θέλουν να ζήσουν από κοντά τις παραδοσιακές μορφές καλλιέργειας και που πολλές φορές θέλουν να συμμετέχουν και ενεργά σε αυτές. Μορφωτικός Τουρισμός Αποτελεί μία μορφή τουρισμού όπου τα άτομα έχουν σαν κύριο σκοπό την εκπαίδευση και την παρακολούθηση πολιτιστικών ή μμορφωτικών εκδηλώσεων. Πολλά τουριστικά μέρη τα οποία έχουν αναπτύξει αυτή τη μορφή τουρσιού συνδυάζουν την πολιτιστική παράδοση και τα αξιοθέατα με παράλληλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες (εκμάθηση γλώσσας, σεμινάρια οικονομικού και επιχειρηματικού ενδιαφέροντος κ.τ.λ. Τουρισμός Υγείας Αποτελεί μια μορφή τουρισμού όπου την βλέπουμε να αναπτύσσεται συνεχώς κυρίως σε άτομα τρίτης ηλικίας τα οποία αναζητούν διάφορες εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας όπου θα καλυτερέψει ή θα αποκατασταθεί πλήρως η σωματική και η ψυχική τους υγεία. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της μορφής τουρισμού αποτελεί η ύπαρξη των κατάλληλων φυσικών πόρων που θα προσελκύσουν τους τουρίστες (φυσικές ιαματικές πηγές κ.τ.λ.). 17

Θρησκευτικός Τουρισμός Είναι τουρισμός μικρής διάρκειας (συνήθως μία ως τρείς μέρες, μέχρι και μία εβδομάδα) και αποτελεί μια μορφή τουρισμού που απευθύνεται σε άτομα που επισκέπτονται θρησκευτικούς προορισμούς Ως τουριστικά πακέτα, ο θρησκευτικός τουρισμός είναι και θα πρέπει να είναι προσιτός διότι δεν είναι τουρισμός πολυτελείας, δεν απαιτεί την ανάπτυξη ιδιαίτερης υποδομής και απευθύνεται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ενώ τα οικονομικά οφέλη για τους θρησκευτικούς τόπους και κατ επέκταση για τις οικονομίες των χωρών στις οποίες βρίσκονται αυτοί είναι σχετικά σημαντικά. Επαγγελματικός Τουρισμός: Ο επαγγελματικός τουρισμός παρουσιάζεται όταν το πρόσωπο που ταξιδεύει σε άλλη χώρα το κάνει για λόγους καθαρά επαγγελματικούς και όχι για διακοπές Στον επαγγελματικό τουρισμό υπάγεται επίσης και ο τουρισμός κινήτρων, όπου μια εταιρία δωρίζει τουριστικά πακέτα στους υπαλλήλους της με αφορμή κάποιο σεμινάριο για εμπλουτισμό των γνώσεων τους ή για επιβράβευση των αποδόσεων τους. Συνεδριακός Τουρισμός: Είναι ο τουρισμός που γίνεται κατά την διάρκεια ενός συνεδρίου στο οποίο οι συμμετέχοντες έχουν επαγγελματική ιδιότητα και μπορούν να ενημερωθούν για πρωτοποριακές μεθόδους εργασίας ή καινούργια προϊόντα κ.τ.λ. Η επιδίωξη κάθε χώρας που φιλοξενεί τουρίστες για τον συγκεκριμένο σκοπό η ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, η δημιουργία επιβλητικών κτιρίων που θα εξυπηρετούν τις επιθυμίες του συνεδριακού τουρισμού, τα οποία συνήθως δημιουργούνται στις μεγαλύτερες και αναπτυσσόμενες πόλεις κάθε χώρας. Τουρισμός Περιπέτειας: Ο τουρισμός περιπέτειας αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρων εναλλακτικές μορφές τουρισμού αφού τα συνδυάζει όλα, διασκέδαση, εξερεύνηση τοποθεσιών, περιπέτεια και γενικά ενασχόληση με καινούργιες δραστηριότητες. Εννοείται πως οι ενδιαφερόμενοι για αυτού του είδους τουρισμού είναι άτομα νεαρής ηλικίας, συνήθως με καλή φυσική κατάσταση και όρεξη για καινούργιες περιπέτειες. 18

Άλλες Γνωστές Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Τουρισμός εκθέσεων Τουρισμός άθλησης Τουρισμός πόλης Οικογενειακός τουρισμός Τουρισμός χειμερινών σπορ Γενικός τουρισμός Θαλάσσιος τουρισμός Επιλεκτικός τουρισμός Λαϊκός τουρισμός Τουρισμός κινήτρων Οικολογικός τουρισμός Κοσμοπολίτικος και κοινωνικός τουρισμός Γεωτουρισμός Αρχαιολογικός τουρισμός Ιαματικός τουρισμός Σχολικός τουρισμός 19

1.2 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Η Ελλάδα, στην διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών, από μία περιορισμένης εμβέλειας τουριστική δραστηριότητα που προσέλκυε λίγους και με ειδικά ενδιαφέροντα περιηγητές, μετεξελίχθηκε και αναδείχθηκε σε μια μεγάλη εθνική βιομηχανία, που συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομία, την απασχόληση και την ευημερία, αλλά επίσης και στην προβολή της χώρας προς τα έξω και την διαμόρφωση της διεθνούς κοινής γνώμης για αυτήν (ΕΟΤ). Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO) καταλαμβάνει την 17η θέση στην παγκόσμια κατάταξη χωρών υποδοχής, με αφίξεις που τα τελευταία χρόνια κυμαίνονται σταθερά πάνω από δέκα εκατομμύρια τουρίστες. Η χώρα μας για πολλούς αποτελεί έναν ελκυστικό τουριστικό προορισμό ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των πλούσιων φυσικών πόρων που διαθέτει αλλά και του συνδυασμού «ήλιος και θάλασσα». Ωστόσο η χώρα μας έχει σημαντικά θέματα τα οποία χρίζουν άμεσης αντιμετώπισης προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη ανάπτυξη του τουρισμού. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών οι εξελίξεις στην τουριστική οικονομία τα τελευταία χρόνια είναι οι εξής: Η τουριστική οικονομία κυμαίνεται στο επίπεδο 18-20% του ΑΕΠ. Η απασχόληση στον τουριστικό τομέα ανέρχεται σε 690.000 άτομα. Το συνάλλαγμα που αποκτάται φτάνει τα 9 δις. $ και ο τουρισμός έχει βελτιώσει την κατανομή του περιφερειακού εισοδήματος. Το τουριστικό συνάλλαγμα είναι 2,5 φορές μεγαλύτερο από το συνάλλαγμα των βιομηχανικών εξαγωγών και 1,8 φορές μεγαλύτερο από το σύνολο των εξαγωγών. Το 1960 το τουριστικό ακαθάριστο προϊόν ήταν ίσο με 3% του ΑΕΠ, ενώ το 2000 έφτανε το 20% του ΑΕΠ. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ο τουρισμός έχει πάρει οριστικά τη σκυτάλη ως πρωταγωνιστής στην αναπτυξιακή διαδικασία. Καταφέρνει να ξεπερνά σημαντικά προβλήματα και να προσφέρει περισσότερη απασχόληση και έσοδα στην χώρα μας. Χωρίς καμία υπερβολή μπορεί να υποστηριχθεί ότι το βασικό εμπόδιο της συνεχούς 20

ανάπτυξης του τουριστικού τομέα είναι οι δυνατότητες προσφοράς των σχετικών ανθρωπογενών υπηρεσιών σε ανταγωνιστικές τιμές και ποιότητα.. 1.2.1 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Η ανάπτυξη του τουρισμού της Κρήτης μετεξελίχθηκε όπως γενικότερα ο Ελληνικός τουρισμός, αλλά και ο Μεσογειακός τουρισμός, σε μαζικό και προσανατολισμένο, κυρίως, προς τις θερινές διακοπές των Βορειοευρωπαίων.Ο τουρισμός ειδικότερα αποτελεί για την Κρήτη ένα δυναμικό παράγοντα που εδώ και μερικές δεκαετίες στηρίζει και προωθεί την τοπική ανάπτυξη. Τη δυναμική αυτή παρουσία του τουρισμού στην τοπική οικονομία επιβεβαιώνει η ευρεία συμμετοχή του στην διαμόρφωση του Ακαθάριστου Περιφερειακού Προϊόντος και η μαζική προσφορά του στην εξασφάλιση ευκαιριών απασχόλησης, όχι μόνο για τον ντόπιο πληθυσμό, αλλά και σε εργατικό δυναμικό άλλων περιοχών της χώρας. Τα τελευταία χρόνια το νησί το επισκέπτονται περίπου δυόμισι εκατομμύρια τουρίστες. Το μεγαλύτερο ποσοστό των επισκεπτών συγκεντρώνεται κυρίως στα βόρεια παράλια του νησιού γεγονός που έχει προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στις περιοχές αυτές. Το περιβάλλον αντιμετωπίζει όντως προβλήματα λόγω της τουριστικής ανάπτυξης, ωστόσο αυτό δεν οφείλεται στην τουριστική δραστηριότητα, αλλά στον άναρχο και απρογραμμάτιστο τρόπο ανάπτυξής της. Πηγή: ΙΤΕΠ, 2006 (Σωτηριάδης, 1995) (Ζοπουνίδης, Σίσκος, 2006)... Το Κρητικό νησί είναι ένας από τους πιο δημοφιλής προορισμούς στον κόσμο και είναι γνωστό για τα «ήλιος, άμμος, θάλασσα» (sun, sand, sea). Η Περιφέρεια της Κρήτης κατέχει στρατηγική γεωγραφική θέση, διαθέτει αρκετά σπάνια οικοσυστήματα καθώς και περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Μεγάλη είναι η πολιτιστική κληρονομιά του νησιού, αφού έχει να επιδείξει μια ιδιαίτερη παραδοσιακή αρχιτεκτονική που σε συνδυασμό με την λαϊκή τέχνη, αλλά και τα ήθη και έθιμα των κατοίκων δίνουν μια εντελώς ξεχωριστή φυσιογνωμία. 1.3 ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ 1 3.1 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Ο νομός Ηρακλείου εκτείνεται ανάμεσα στον Ψηλορείτη και τα Λασιθιώτικα βουνά, καταλαμβάνει έκταση 2.634 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός του φτάνει τους 250.000 κατοίκους. Τόσο τα παράλια όσο και τα ορεινά του νομού κατοικούνται από τα 21