5.3.2. Άξονας 2: Βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου 1. Γενικά Εισαγωγή Α) Υδατικό Περιβάλλον-Εθνική Στρατηγική για τους Υδάτινους πόρους Όπως αναφέρθηκε εκτενώς στo κεφάλαιο 3.1.3., η Ελλάδα έχει σχετικά επαρκείς µε υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά - ποσότητες υδατικών πόρων αλλά εντοπίζονται σηµαντικά προβλήµατα όσον αφορά στην αξιοποίησή τους και τη βέλτιστη διαχείρισή τους. Μερικοί από τους κυριότερους λόγους που προκαλούν προβλήµατα στην αξιοποίηση των υδατικών πόρων της χώρας είναι: η άνιση κατανοµή των υδατικών πόρων στο χώρο και στο χρόνο, η άνιση κατανοµή της ζήτησης στο χώρο, η αναντιστοιχία της γεωµορφολογίας της χώρας µε την κατανοµή της προσφοράς, η εξάρτηση της βόρειας Ελλάδας από τις επιφανειακές απορροές ποταµών που προέρχονται από γειτονικά κράτη, τα πολλά άνυδρα ή µε ελάχιστους υδατικούς πόρους νησιά της χώρας. Σύµφωνα µε στοιχεία που προέρχονται από το Εθνικό Πρόγραµµα ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων (Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, 2007) σε 5 από τα 14 υδατικά διαµερίσµατα της χώρας (Αν. Πελοποννήσου, Αν. Στερεάς Ελλάδας, Θεσσαλίας, Κρήτης, Ν. Αιγαίου) παρατηρούνται ελλείψεις µεταξύ προσφοράς και της ζήτησης ανά υδατικό διαµέρισµα, ενώ στο µακροπρόθεσµο σενάριο αναµένονται προβλήµατα και σε άλλα 2 υδατικά διαµερίσµατα. Παρόλο που η κυριότερη χρήση νερού κατανέµεται στην γεωργία µε >84%, η απόδοση της είναι χαµηλή. Στο 92% των αρδευόµενων εκτάσεων της χώρας η άρδευση γίνεται µε συστήµατα & τεχνικές υψηλών απωλειών (µεγαλύτερες του 50%) µε συνέπεια την υπερεκµετάλλευση των υδροφορέων. Οι πιο σηµαντικές πιέσεις που ασκούνται στους υδατικούς πόρους της χώρας προέρχονται από τις αρδευτικές δραστηριότητες, οι οποίες ασκούνται σε 117.487,58 Ηα στο σύνολο της χώρας, εκ των οποίων τα 2.315.074 στρ. βρίσκονται στην Θεσσαλία και τα 2.822.525 στην κεντρική Μακεδονία. Από αυτά, τα 35-40% αρδεύονται µε βαρύτητα, 50-55% µε συστήµατα τεχνητής βροχής και µόνο 10% µε σύγχρονα συστήµατα άρδευσης όπως στάγδην κ.α. Αποτελεί λοιπόν βασικό στόχο του ΠΑΑ η προώθηση της ορθολογικής χρήσης των υδατικών πόρων αφενός µέσω εγγειοβελτιωτικών έργων για εξοικονόµηση νερού άρδευσης (Άξονας 1), αφετέρου µέσω εφαρµογής γεωργικών πρακτικών που αποσκοπούν σε µειωµένη χρήση νερού (άξονας 2). Παράλληλα, η ποιοτική κατάσταση των υδατικών πόρων είναι γενικά καλή, σύµφωνα µε τα κριτήρια που θέτει η Κοινοτική και Ελληνική νοµοθεσία ως προς τους γενικούς δείκτες και τις τοξικές ουσίες (συµπεριλαµβανοµένων των φυτοφαρµάκων), παρόλο που σηµαντικά προβλήµατα απαντώνται σε περιοχές µε αυξηµένη γεωργική δρα- 281
στηριότητα (λόγω της συχνά εντατικής και µη ορθολογικής χρήσης λιπασµάτων, εντοµοκτόνων, ζιζανιοκτόνων, κλπ.). Αξίζει να σηµειωθεί πάντως ότι ο χαρακτηρισµός της ποιότητας ως αποδεκτής βασίζεται κυρίως στα κριτήρια που αφορούν επιµέρους χρήσεις των πόρων (π.χ. πρόσληψη για παραγωγή πόσιµου νερού, άρδευση, διαβίωση ιχθύων) και όχι σε κριτήρια που σχετίζονται µε την λειτουργία των οικοσυστηµάτων και την εν γένει περιβαλλοντική τους κατάσταση, κριτήρια, τα οποία εξάλλου δεν έχουν ακόµα διαµορφωθεί και αποτελούν έναν από τους στόχους της Οδηγίας 2000/60. Ο βασικός στόχος της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60 για την επίτευξη καλής ποιότητας υδάτων σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προϋποθέτει την υλοποίηση διακριτών ενδιάµεσων σταδίων, που ρητά αναφέρονται στην Οδηγία. Τα πιο πιεστικά από άποψη χρόνου ενδιάµεσα στάδια απορρέουν από τα άρθρα 3, 5 και 6 της Οδηγίας και αφορούν στον προσδιορισµό των επιµέρους λεκανών απορροής και τις µελέτες των πιέσεων, των επιπτώσεων και των οικονοµικών παραµέτρων που σχετίζονται µε τη χρήση των υδάτων σε κάθε υδατική περιφέρεια. Για την εφαρµογή των Άρθρων 5, 6, 8, 11 και 13 της Οδηγίας έχει προγραµµατιστεί ή υλοποιείται σηµαντικός αριθµός δράσεων που προβλέπεται να ολοκληρωθούν µέχρι το τέλος του 2008. Σε εφαρµογή της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ εκδόθηκε ο Ν. 3199/2003 για την προστασία και διαχείριση των υδάτων µε στόχο την εναρµόνιση της Κοινοτικής Οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο. Σε µεγάλο βαθµό ο Ν. 3199/2003 αναφέρεται στη διοικητική οργάνωση του εθνικού φορέα διαχείρισης µε τη θέσπιση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων µε όλους τους αρµόδιους φορείς, του Εθνικού Συµβουλίου Υδάτων, της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων, των ιευθύνσεων Υδάτων των Περιφερειών, και των Περιφερειακών Συµβουλίων Υδάτων. Για κάθε έναν από τους παραπάνω φορείς καθορίζονται η σύνθεση και οι επιµέρους αρµοδιότητες. Στο Νόµο γίνεται επίσης σύντοµη αναφορά στις βασικές αρχές για τα σχέδια διαχείρισης (προγράµµατα µέτρων, παρακολούθησης) και τη χρήση των υδάτων (κανόνες, αδειοδοτήσεις, κόστος). Η εναρµόνιση ουσιαστικών θεµάτων της Οδηγίας προβλέπεται µε την έκδοση ενός Προεδρικού ιατάγµατος και Υπουργικών Αποφάσεων εκ των οποίων οι επτά έχουν ήδη εκδοθεί. Παράλληλα, ως πολύ σηµαντική δράση θεωρείται και η κατάρτιση Σχεδίου για το Εθνικό Πρόγραµµα ιαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων. Το Σχέδιο αυτό αποτελεί επικαιροποίηση του αντίστοιχου Σχεδίου του ΥΠ.ΑΝ (2003), και αποτελεί δοµικό στοιχείο για την έναρξη εφαρµογής της Οδηγίας τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Με το Προεδρικό ιάταγµα 51/8.3.2007 (ΦΕΚ 54Α), το οποίο εναρµονίζει τα σηµαντικά θέµατα της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, επιδιώκεται η ολοκληρωµένη προστασία και ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων (των εσωτερικών επιφανειακών, των µεταβατικών, των παράκτιων και υπόγειων νερών) της χώρας. Ειδικότερα, δράσεις που απαιτούνται σε εφαρµογή του Π, περιλαµβάνουν: 282
Προσδιορισµό των υδατικών διαµερισµάτων και καθορισµό και ένταξη υδατίνων σωµάτων σε αυτές Προσδιορισµό περιβαλλοντικών στόχων Εκτίµηση πιέσεων και ανάλυση επιπτώσεων Οικονοµική ανάλυση Σύνταξη µητρώου προστατευόµενων περιοχών Κατάρτιση Σχεδίων διαχείρισης και προστασίας των Υδατικών ιαµερισµάτων Σύνταξη και εφαρµογή Προγραµµάτων Παρακολούθησης Σύνταξη Προγραµµάτων Μέτρων ηµοσιοποίηση των Σχεδίων ιαχείρισης Εκπλήρωση υποχρεώσεων στην Επιτροπή ΕΚ Το Π συνοδεύεται από Παραρτήµατα (Ι-ΙΧ), όπου αναλυτικά εξειδικεύονται όλα τα θέµατα που αναφέρονται στα άρθρα του. Μέχρι το 2009 αναµένεται να προσδιορισθούν από τα Κ-Μ τα µέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της Οδηγίας, µε οικονοµικά αποτελεσµατικό τρόπο, λαµβάνοντας υπόψη τα προγράµµατα παρακολούθησης, τις αναλύσεις των χαρακτηριστικών των υδατικών διαµερισµάτων, τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων κλπ. Μέχρι στιγµής έχουν καλυφθεί οι υποχρεώσεις του Άρθρου 3 για την οριοθέτηση των λεκανών απορροής, οι οποίες ανέρχονται σε 45 (www.minenv.gr/nera) και αναµένεται να γίνει µέχρι τον εκέµβριο του 2007 η αποτίµηση της κατάστασης σε αυτές. Οι αρµόδιες υπηρεσίες προχωρούν στην κατάρτιση των 14 προκαταρκτικών διαχειριστικών σχεδίων, τα οποία αναµένεται να είναι έτοιµα το 2008. Όπως φαίνεται και από την αποτύπωση των περιοχών σε χάρτες, πολλές από τις λεκάνες απορροής εµπίπτουν σε περιοχές εφαρµογής γεωργοπεριβαλλοντικών µέτρων. Παραδείγµατα είναι: Λεκάνη Στρυµόνα (GR06), Νέστου (GR07), Αχέροντα & Λούρου (GR13), Άραχθου (GR14), Αχελώου (GR15), Πηνειού (GR16), Αλιάκµονα (GR02), Αξιού (GR03), Αλιάκµονα (GR04), Βοιωτικού Κηφισού (GR23), Πηνειού Ηλείας (GR28), Έβρου (GR09, GR10). Ο άξονας 2 συµβάλλει στην εθνική στρατηγική για τους υδάτινους πόρους µε δράσες που σχετίζονται είτε άµεσα (προστασία υγροτοπικών συστηµάτων) είτε έµµεσα (νιτρορύπανση) στην προστασία του υδάτινου δυναµικού της χώρας. Αναλυτικότερα στο πλαίσιο της προστασίας υγροτοπικών συστηµάτων έχουν επιλεγεί συγκεκριµένες περιοχές για εφαρµογή γεωργοπεριβαλλοντικών µέτρων που στοχεύουν στην µείωση κατανάλωσης νερού και χρήσης λιπασµάτων. Αυτές είναι: Λίµνες. Μακεδονίας µέχρι συνολική έκταση 10.000 Ha. Λίµνες Λιµνοθάλασσες Θράκης µέχρι συνολική έκταση 20.000 Ha. Λίµνη Παµβώτιδα µέχρι συνολική έκταση 3.000 Ha. 283
έλτα Έβρου µέχρι συνολική έκταση 9.000 Ηα. Άλλα υγροτοπικά συστήµατα µέχρι 30.000 Ha στα οποία περιλαµβάνονται µεταξύ των άλλων: o Το Νότιο τµήµα του κόλπου Αµβρακικού, δηλ. η περιοχή που γεωγραφικά ανήκει στο Ν. Αιτωλοακαρνανίας. (Το βόρειο τµήµα του κόλπου Αµβρακικού προτείνεται στη ράση 2.1 «Προστασία των ευαίσθητων από νιτρικά περιοχών» στην ευπρόσβλητη από νιτρορύπανση περιοχή της πεδιάδας Άρτας-Πρέβεζας, µε αποτέλεσµα την ολοκληρωµένη αντιµετώπιση της ρύπανσης στον κόλπο). o Υγροτοπικά συστήµατα περιοχής Λιµνοθάλασσας Μεσολογγίου- Αιτωλικού. o Λεκάνη του ποταµού Αγγίτη. Περιλαµβάνει πεδινές αρδευόµενες γεωργικές εκτάσεις των ήµων Προσοτσάνης, Σιταγρών και Καλαµπακίου του Ν. ράµας και των ήµων Αλιστράτης, Κορµίστας, Νέας Ζίχνης και Πρώτης του Ν. Σερρών. o Λιµνοθάλασσα Κοτυχίου-. Στροφυλιάς Έµµεσα θετικές επιπτώσεις για την προστασία των υδάτινων πόρων προέρχονται και από τις άλλες δράσεις του µέτρου όπως είναι η νιτρορύπανση. Αναλυτικότερα ιδιαίτερα σηµαντικές στο πλαίσιο των αγροτικών δραστηριοτήτων είναι οι επιβαρύνσεις που προέρχονται από την χρήση νιτρικών σε ευαίσθητες περιοχές. Ειδικά όσον αφορά στον ευτροφισµό, έχουν θεσµοθετηθεί σύµφωνα µε τα κριτήρια των Οδηγιών 91/271 και 91/676, 27 ποταµοί / παραπόταµοι και 5 λίµνες της χώρας ως ευαίσθητες/ευπρόσβλητες περιοχές. Για τις περιοχές, για τις οποίες έχουν εκπονηθεί Σχέδια ράσης (οι 7 περιοχές, που παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα 1) σε εφαρµογή της Οδηγίας 91/676/ΕΟΚ, επιβάλλεται η χρήση πρακτικών που απορρέουν από τους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής. Ο στόχος είναι να υπάρξει σταδιακή αποκατάσταση και να αποφευχθεί η περαιτέρω επιβάρυνση των περιοχών. Οι περιοχές, για τις οποίες έχουν συνταχθεί σχέδια δράσης και έχουν περιληφθεί στις δράσεις του µέτρου 214 του ΠΑΑ, έχουν µια εκτιµώµενη έκταση 250.000 Ha. Στις περιοχές αυτές έχει προβλεφθεί στο πλαίσιο του µέτρου η παροχή ενισχύσεων σε αγρότες, οι οποίοι αναλαµβάνουν παραπάνω δεσµεύσεις µε στόχο αφενός τον περιορισµό της ποσότητας νερού που χρησιµοποιείται για άρδευση και αφετέρου τη βελτιστοποίηση των ποσοτήτων λιπασµάτων και φυτοφαρµάκων. Ωστόσο, λόγω και των έντονων προβληµάτων και της κοινωνικής απαίτησης για ταχύτερη αποκατάσταση κρίνεται απαραίτητη η ενθάρρυνση των γεωργών να αναλάβουν πρόσθετες υποχρεώσεις πέραν των υποχρεωτικών. 284
Πίνακας 1: Περιοχές ενταγµένες στην δράση της νιτρορύπανσης του ΠΑΑ α/α Πρόγραµµα ράσης περιοχής ΚΥΑ ενσωµάτωσης Έκταση (Ha) 1 Ανατολικής και υτικής Θεσσαλίας (συµπεριλαµβανοµένου και ενός τµήµατος του Ν. Φθιώτιδας) 25638/2905/18.10.2001 (ΦΕΚ 1422/Β /22.10.2001) 110.000 2 Κωπαϊδικού πεδίου 20417/2520/7.9.2001 (ΦΕΚ 1195/Β /14.9.2001) 3 Λεκάνης Πηνειού Ηλείας 20418/2521/7.9.2001 (ΦΕΚ 1197/Β /14.9.2001) 30.000 5.000 4 Κάµπου Θεσσαλονίκης-Πέλλας-Ηµαθίας (συµπεριλαµβανοµένου και του Ν. Κιλκίς) 16175/824/12.4.2006 (ΦΕΚ 530/Β /28.4.2006) 70.000 5 Λεκάνης Στρυµόνα 50982/2309/11.12.2006 (ΦΕΚ 1894/Β /29.12.2006) 6 Πεδιάδας Άρτας Πρέβεζας 50981/2808/11.12.2006 (ΦΕΚ 1895/Β /29.12.2006) 7 Αργολικού Πεδίου 20416/2519/01 (ΦΕΚ 1196/Β) 20.000 10.000 5.000 Σύνολο 250.000 Β) Περιοχές Natura Όπως αναφέρθηκε εκτενώς στο Κεφάλαιο 3.1.3.1, σηµαντική έκταση της χώρας έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό ίκτυο Natura 2000. Το ίκτυο Natura 2000 στην Ελλάδα περιλαµβάνει 151 Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ Οδηγία 79/409/ΕΚ) και 239 Τόπους Κοινοτικής Σηµασίας (ΤΚΣ Οδηγία 92/43/ΕΚ). Περίπου η µισή έκταση του ικτύου αποτελείται από δάση και θαµνότοπους. Αρκετά µεγάλη είναι και η έκταση του θαλάσσιου χώρου (Πίνακας 2). Πίνακας 2. Ποσοστό που καταλαµβάνουν οι χρήσεις γης εντός του Natura 2000 (Στοιχεία από την αποτύπωση του CORINE landcover) α/α Χρήσεις γης Ποσoστό έκτασης του Natura 2000 (%) 1 Αστικοποιηµένες περιοχές 0,5 2 Αγροτικές περιοχές λιβάδια 9 3 Αγροτικές περιοχές µε εκτάσεις φυσικής βλάστησης 4 άση 23 5 Βοσκότοποι 11 6 Θάµνοι 24 7 Παραλίες Βράχοι 0,5 8 Βάλτοι αραιή βλάστηση 5 9 Εσ. ύδατα - αλυκές λιµνοθάλασσες 3 10 Θάλασσα ωκεανός 19 5 285
Για την προστασία και διαχείριση των περιοχών Natura 2000 ακολουθείται κατά κύριο λόγο η προσέγγιση του χαρακτηρισµού σε εθνικό επίπεδο σύµφωνα µε τη διαδικασία του ν. 1650/86, η οποία λαµβάνει υπόψη το σύνολο των προστατευτέων αντικειµένων των περιοχών. Σύµφωνα µε αυτή τη διαδικασία, για τον χαρακτηρισµό µιας περιοχής ως προστατευόµενης, προαπαιτείται η εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΕΠΜ) από δηµόσιο φορέα ή ιδιώτες, µετά από την έγκριση των προδιαγραφών της από τα Υπουργεία ΠΕΧΩ Ε και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίµων, και η έγκρισή της µε ΚΥΑ των συναρµόδιων Υπουργών, µετά από την προβλεπόµενη διαδικασία δηµόσιας διαβούλευσης. Με την ανωτέρω διαδικασία έχουν χαρακτηριστεί 12 περιοχές, οι οποίες καλύπτουν εκτάσεις εντός του ικτύου Natura 2000 αλλά και εκτός αυτού. Οι χαρακτηρισµένες περιοχές καλύπτουν 17% της έκτασης του Natura 2000 (Πίνακας 3). Συνολικά, µέχρι σήµερα εκπονήθηκαν ή βρίσκονται στο στάδιο εκπόνησης 84 ΕΠΜ που καλύπτουν 162 περιοχές του ικτύου Natura 2000 (ολόκληρες ή τµήµα αυτών) και περίπου 57% της συνολικής έκτασης του ικτύου Natura 2000. Πίνακας 3. Περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί µε το ν. 1650/86 ΠΕΡΙΟΧΗ Νοµοθέτηµα χαρακτηρισµού 1 Κόλπος Λαγανά Ζακύνθου ΦΕΚ 906/ /22-12-99 (πρόκειται για Π ) Τροποποίηση ΦΕΚ 1272/ /27-11-03 (Πρόκειται για Π ) 2 Σχινιάς - Μαραθώνας ΦΕΚ 395/ /3-7-00 (Πρόκειται για Π ) 3 Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων ΦΕΚ 519/28-5-92 (Πρόκειται για Π ) ΦΕΚ 621/ /19-6-03 (ΚΥΑ υπ αρ. 23537/6-5-03) 4 Λίµνη Παµβώτιδα Ιωαννίνων ΦΕΚ 649/ /25-6-03 (ΚΥΑ υπ αρ. 22943/5-6-03) Τροποποίηση ΦΕΚ 1250/ /26-11-03 (ΚΥΑ υπ αρ. 46003/19-11-03) 5 Λίµνες Κορώνεια Βόλβη, Μακεδονικά Τέµπη και ευρύτερη περιοχή τους ΦΕΚ 248/ /5-3-04 (ΚΥΑ υπ αρ. 6919/11-2-04) 6 Ορεινοί όγκοι της Πίνδου ΦΕΚ 639/ /14-6-05 (ΚΥΑ υπ αρ. 23069/31-5-05) 7 Υγρότοποι Μεσολογγίου - Αιτωλικού ΦΕΚ 477/D/31-5-06 και ευρύτερη περιοχή τους (ΚΥΑ υπ αρ. 22306/26-5-06) 8 ιαχείριση και προστασία του άσους αδιάς ΦΕΚ 911/ /13-10-06 (ΚΥΑ υπ αρ. 35633/30-8-06) 9 Λίµνη Κερκίνη και ευρύτερη περιοχή ΦΕΚ 98/ΤΑΑΠΘ/8-11-06 της (ΚΥΑ υπ αρ. 42699/19-10-06) 10 έλτα Έβρου και ευρύτερη περιοχή ΦΕΚ 102/ /16-3-2007 (ΚΥΑ 4110/29-1-07) του 11 Υγρότοπος και ακτή Ψαλιδίου του Έχει εκδοθεί ΦΕΚ 571/ /6-7-06 ήµου Κω (Πρόκειται για Π ) 12 Βιότοποι Οχιάς Μήλου Έχει εκδοθεί ΚΥΑ προδιασφάλισης υπ αρ. 49567 διετούς διάρκειας (ΦΕΚ 1071/ /22-12- 2006) Οι εκτάσεις των χαρακτηρισµένων περιοχών ανά Περιφέρεια και το καθεστώς προστασίας τους αναφέρονται στον Πίνακα 4. 286
Πίνακας 4. Εκτάσεις χαρακτηρισµένων περιοχών σε εθνικό επίπεδο ανά Περιφέρεια Περιφέρεια Έκταση περιοχών χαρακτηρισµένων µε το Ν. 1650/86 (ha) Έκταση Natura εντός χαρακτηρισµένω ν περιοχών (ha) Έκταση Natura 2000 χωρίς χαρακτηρισµ ό (ha) Ποσοστό Natura 2000 που έχει χαρακτηριστ εί / Περιφέρεια (%) Ανατολική 246.058 1 Μακεδονία 62.571 55.725 Θράκη 18 Κεντρική 318.722 2 268.993 109.569 Μακεδονία 26 υτική 103.015 3 0 0 Μακεδονία 0 4 Ήπειρος 236.298 105.340 152.169 41 5 Θεσσαλία 230.139 219.709 320.564 41 7 υτική Ελλάδα 59.505 34.719 179.613 16 6 Ιόνια Νησιά 14.168 7.869 143.039 5 8 Στερεά Ελλάδα 0 0 191.102 0 9 Αττική 1.439 1.240 49.550 2 10 Πελοπόννησος 0 0 255.353 0 11 Βόρειο Αιγαίο 0 0 140.537 0 12 Νότιο Αιγαίο 7.685 5.531 225.801 2 13 Κρήτη 0 0 285.775 0 Σύνολο 880.798 539.702 2.611.298 Το οργανωτικό σχήµα που επιλέχθηκε µέχρι σήµερα για τη διοίκηση των προστατευόµενων περιοχών είναι αυτό του Φορέα ιαχείρισης. Τα ιοικητικά Συµβούλια των Φορέων ιαχείρισης απαρτίζονται από εκπροσώπους της κεντρικής, περιφερειακής και τοπικής διοίκησης, εκπροσώπους τοπικών κοινωνικών οµάδων, ερευνητές και εκπροσώπους ΜΚΟ. Περαιτέρω οι προστατευόµενες περιοχές διέπονται από κανονισµούς διοίκησης και λειτουργίας στους οποίους καθορίζονται τα αναγκαία µέτρα οργάνωσης και λειτουργίας των προστατευόµενων αντικειµένων και εξειδικεύονται οι γενικοί όροι και περιορισµοί άσκησης δραστηριοτήτων και εκτέλεσης έργων που καθορίζονται µε το νοµοθέτηµα κήρυξης των περιοχών. Επίσης καταρτίζονται πενταετή σχέδια διαχείρισης των προστατευόµενων περιοχών. Με τα σχέδια αυτά προσδιορίζονται, στο πλαίσιο των γενικότερων όρων και προϋποθέσεων που τίθενται στα νοµοθετήµατα κήρυξης, οι κατευθύνσεις και οι προτεραιότητες για την υλοποίηση των έργων και δράσεων και την εφαρµογή µέτρων που απαιτούνται για την αποτελεσµατική προστασία και διαχείριση των κατά περίπτωση προστατευόµενων αντικειµένων. Τα Σχέδια ιαχείρισης συνοδεύονται από προγράµµατα δράσης. Μέχρι σήµερα έχουν ιδρυθεί 27 Φορείς ιαχείρισης, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε έκταση περίπου 1.600.000 ha. Η κατανοµή των 27 Φορέων διαχείρισης ανά Περιφέρεια φαίνεται στον Πίνακα 5: 287
Πίνακας 5. Κατανοµή των 27 Φορέων ιαχείρισης ανά Περιφέρεια Περιφέρεια Αριθµός Φορέων ιαχείρισης Έκταση που έχουν δικαιοδοσία Φορείς ιαχείρισης (ha) Αν. Μακεδονία και 4 1 Θράκη 336.210 126.557 2 Κεντρ. Μακεδονίας 4 351.477 159.735 3 υτ. Μακεδονίας 1 50.878 32.435 4 Ήπειρος 4 270.768 133.931 5 Θεσσαλία 2 266.521 256.015 6 υτική Ελλάδα 3 179.680 70.338 7 Ιόνια Νησιά 2 21.858 10.648 8 Στερεά Ελλάδα 2 43.713 26.411 9 Αττική 2 19.594 15.832 10 Πελοπόννησος 1 114.701 59.738 11 Βόρειο Αιγαίο 0 0 0 12 Νότιο Αιγαίο 1 8.774 8.357 13 Κρήτη 1 31.159 30.730 Σύνολο 27 1.695.333 930.727 Έκταση Natura 2000 όπου έχουν δικαιοδοσία Φορείς ιαχείρισης (ha) Όσον αφορά στα σχέδια διαχείρισης των περιοχών δικαιοδοσίας των Φορέων ιαχείρισης, εγκεκριµένο κείµενο υπάρχει µόνον για την περιοχή του Σχινιά ενώ έχουν εκπονηθεί και τα σχέδια διαχείρισης για τη λίµνη Παµβώτιδα και τις λίµνες Κορώνεια Βόλβη (συνολικά 3 σχέδια). Η πλειοψηφία των Φορέων προγραµµατίζει την εκπόνηση των σχεδίων διαχείρισης των περιοχών ευθύνης τους µέχρι το 2008. Αναλυτικός πίνακας µε τα στάδια της διαδικασίας χαρακτηρισµού των περιοχών και τις προβλέψεις της αρµόδιας ιεύθυνσης του ΥΠΕΧΩ Ε για ολοκλήρωση τους, επισυνάπτεται ως Παράρτηµα. Θα πρέπει να σηµειωθεί ωστόσο, ότι για όλους τους Εθνικούς ρυµούς έχουν εκπονηθεί δασικά διαχειριστικά σχέδια, στοιχεία των οποίων θα ενσωµατωθούν στα διαχειριστικά σχέδια των αντίστοιχων προστατευόµενων περιοχών που υπάγονται σε διαχείριση από Φορέα ιαχείρισης. Σχετικά µε τις γεωργικές δραστηριότητες σε θεσµοθετηµένες περιοχές Natura υπάρχει ειδική µνεία στην ΚΥΑ 324032/24-12-2004 για την «Εφαρµογή του καθεστώτος της Πολλαπλής Συµµόρφωσης και λοιπά συµπληρωµατικά µέτρα σε εκτέλεση του Καν. (ΕΚ) 1782/2003 του Συµβουλίου», η οποία καθορίζει τις ελάχιστες δεσµεύσεις που καλείται να εφαρµόσει ο γεωργός σε αγροτεµάχια που εµπίπτουν σε περιοχές Natura: Να συµµορφώνεται µε τα διαλαµβανόµενα στα εξειδικευµένα σχέδια διαχείρισης ή διαχειριστικά µέτρα για την προστασία της περιοχής και των ειδών, όπου αυτά υπάρχουν Να πραγµατοποιεί το θερισµό από το κέντρο του αγροτεµαχίου προς το εξωτερικό, περιστροφικά ή σε λωρίδες εφόσον το µέγεθος του αγροτεµαχίου και τα διαθέσιµα µέσα το επιτρέπουν 288
Να εφαρµόζει τη νοµοθεσία περί θήρας και συλλογής ειδών όπως προβλέπεται στην υπ αριθµ. ΚΥΑ 414985/1985 (Β 757), άρθρο 6, παρ.2 άρθρο 6, παρ. 3γ, στο Π 86/1969 (Α7), άρθρο 256, παρ. 2 και στο Π 67/1981 (Α43), άρθρα 2 &3 παρ.1. Εφόσον επιθυµεί να µην διενεργείται θήρα στο αγροτεµάχιο του, αναρτά κατάλληλη σήµανση µετά από άδεια από το οικείο ασαρχείο. Να µην καταστρέφει τη φυσική αυτοφυή βλάστηση στα όρια των αγροτεµαχίων και στις νησίδες εντός των αγροτεµαχίων του Να µην εισάγει την καλλιέργεια ξενικών ειδών χωρίς την ειδική άδεια από τις αρµόδιες υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ Στις γεωργικές εκµεταλλεύσεις όπου υπάρχει συγκέντρωση κοπριάς αυτή να γίνεται σε καλυµµένο χώρο, όπου λαµβάνονται τα κατάλληλα µέτρα για την αποφυγή έκπλυσης ρυπαντών Να µην χρησιµοποιεί για τη βόσκηση των ζώων του (από 1/3 31/8) νησίδες φυσικής βλάστησης όπου αναπαράγονται αποικιακά, είδη άγριας πανίδας. Οι περιοχές αυτές φέρουν σήµανση µε ευθύνη των τοπικών αρχών. Να µην καταστρέφει φυσικές υδατοσυλλογές Να µην καλλιεργεί γενετικά τροποποιηµένα φυτά. Επιπλέον στο πλαίσιο του Μέτρου 211 (Εξισωτική αποζηµίωση) οι αγρότες που λαµβάνουν την ενίσχυση για αγροτεµάχια που βρίσκονται σε περιοχές Natura 2000, πρέπει να εφαρµόζουν επίσης τις παραπάνω αναφερόµενες πρακτικές. Οι συγκεκριµένες ενισχύσεις αφορούν σε 12.593 αγροτικές εκµεταλλεύσεις σε περιοχές NATURA οι οποίες αντιστοιχούν σε 233 χιλιάδες εκτάρια. Για την προστασία των περιοχών Natura εφαρµόζονται ράσεις στο πλαίσιο του Μέτρου 2.1.3., ενώ, για την ενδυνάµωση της προστασίας, το σύνολο των Μέτρων, Υποµέτρων και ράσεων του Άξονα εφαρµόζονται κατά προτεραιότητα στις περιοχές αυτές. Ειδικότερα : Στο ΠΑΑ εφαρµόζονται στο πλαίσιο του µέτρου 214 δράσεις (Βιολογική Γεωργία, Βιολογική Κτηνοτροφία, Εκτατικοποίηση κτηνοτροφίας, Προστασία υγροτοπικών συστηµάτων, προστασία των ευαίσθητων στα νιτρικά περιοχών, προστασία εθνικού θαλάσσιου πάρκου Ζακύνθου, προώθηση γεωργικών πρακτικών για την προστασία της άγριας ζωής κ.α) σε περιοχές που εµπίπτουν σε περιοχές Natura, των οποίων η συνολική έκταση εκτιµάται σε 115.000 Ha, σε συνολική έκταση γεωργικών εκτάσεων σε περιοχές Natura 447.948 Ha. Επίσης, δράσεις σε περιοχές Natura αναλαµβάνονται στο πλαίσιο του µέτρο 216 (µη παραγωγικές επενδύσεις), καθώς και στο πλαίσιο του µέτρου 211 της εξισωτικής αποζηµίωσης σε έκταση 233.000 Ha. 289
Αναµαίνεται η εκπόνηση του συνόλου των Κανονιστικών ιατάξεων που θα διέπουν τον προσδιορισµό των περιοχών Υψηλής Φυσικής Αξίας (HNV) µέχρι το τέλος του 2009. Κατά συνέπεια η εφαρµογή δράσεων σε περιοχές (HNV) αναµαίνεται να ενεργοποιηθεί µέχρι το τέλος του 2009. Επιπρόσθετα αναφέρεται ότι για το σύνολο των αγροπεριβαλλοντικών δράσεων οι δεσµεύσεις-υποχρεώσεις των παραγωγών αλλά και το ύψος ενίσχυσης θα επαναπροσδιορίζεται µε βάση την έγκριση των διαχειριστικών σχεδίων των περιοχών του δικτύου Natura 2000. Το χρονοδιάγραµµα έγκρισης των διαχειριστικών σχεδίων παρατίθεται στο Παράρτηµα 8 του ΠΑΑ. Το χρονοδιάγραµµα αυτό είναι δεσµευτικό µε αναµενόµενο έτος έγκρισης σηµαντικού αριθµού διαχειριστικών σχεδίων το 2009. Επίσης αναφέρεται ότι η αναλυτική περιγραφή σε ότι αφορά τις ελά;χιστες απαιτήσεις για τα λιπάσµατα και τα φυτοπροστατευτικά προίόντα παρουσιάζεται στο εισαγωγικό µέρος του Μέτρου 2.1.4. Εφαρµογή των µέτρων του Άξονα 2 Στο πλαίσιο του άξονα 2 προτείνονται παρεµβάσεις ορθολογικής διαχείρισης της γεωργικής και δασικής γης που θα συµβάλλουν στην προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος (γενικός στόχος) µέσω της εξυπηρέτησης των ακόλουθων προτεραιοτήτων (ειδικών στόχων). Της προστασίας του εδάφους Της προστασίας των υδατικών πόρων Της άµβλυνσης των κλιµατικών µεταβολών Της προστασίας της βιοποικιλότητας Της προστασίας διατήρησης του αγροτικού τοπίου Της βελτίωσης της οικολογικής σταθερότητας των δασών Ειδικότερα: Α. Προστασία εδάφους Για την προστασία του εδάφους οι παρεµβάσεις επικεντρώνονται σε µέτρα υποµέτρα και δράσεις που αποσκοπούν κυρίως στην πρόληψη του φαινοµένου της ερηµοποίησης ιδίως µέσω της συνέχισης της γεωργικής δραστηριότητας, της αντιδιαβρωτικής προστασίας και της προώθησης συστηµάτων φιλικών προς το περιβάλλον ως ακολούθως. Μέτρο Υποµέτρο ράση Εξισωτική ορεινών περιοχών - - Εξισωτική µειονεκτικών Γεωργοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις Προώθηση πρακτικών παραγωγής, φιλικών προς το Βιολογική γεωργία Βιολογική κτηνοτροφία 290
περιβάλλον Εκτατικοποίηση κτηνοτροφίας Μη παραγωγικές επενδύσεις σε γεωργικές εκτάσεις Προστασία αναβαθµίδων φυτοφρακτών Αποκατάσταση αναβαθµίδων Αναδηµιουργία φυτοφρακτών άσωση γεωργικών εκτάσεων - - άσωση µη γεωργικών εκτάσεων - - Αποκατάσταση δασοκοµικού δυναµικού και εισαγωγή δράσεων πρόληψης - - Β. Προστασία των υδατικών πόρων Για την προστασία των υδατικών πόρων οι παρεµβάσεις θα επικεντρωθούν κυρίως σε περιοχές που έχουν χαρακτηρισθεί ευπρόσβλητες στα νιτρικά και στα υγροτοπικά συστήµατα µε την προώθηση πρακτικών καλλιέργειας που θα συµβάλλουν στη µείωση των εισροών (λιπάσµατα, φυτοφάρµακα, νερό). Οι παρεµβάσεις για την προστασία των υδατικών πόρων που αναφέρονται στη συνέχεια ενδυναµώνονται από τις αντίστοιχες παρεµβάσεις για την προστασία του εδάφους π.χ. η βιολογική γεωργία συµβάλλει στη µείωση της χηµικής ρύπανσης των νερών, η δάσωση συµβάλλει στον εµπλουτισµό του υπόγειου υδροφορέα κλπ. καθώς και τα µέτρα του Άξονα 1, όπως εκσυγχρονισµός αρδευτικών δικτύων, ταµιευτήρες κ.λ.π. Μέτρο Υποµέτρο ράση Γεωργοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις Γεωργοπεριβαλλοντικές δράσεις για την προστασία των υδάτινων πόρων Προστασία των ευαίσθητων στα νιτρικά περιοχών Προστασία υγροτοπικών συστηµάτων Ολοκληρωµένη ιαχείριση βάµβακος Γ. Άµβλυνση κλιµατικών αλλαγών Για την άµβλυνση των κλιµατικών αλλαγών οι παρεµβάσεις επικεντρώνονται στη βελτίωση του ισοζυγίου των αερίων θερµοκηπίου κυρίως µέσω της µείωσης των εκποµπών οξειδίων του αζώτου και της αύξησης της φυτικής µάζας για την µείωση του CO2 της ατµόσφαιρας. Στην επίτευξη αυτού του στόχου θα συµβάλλει το σύνολο των παρεµβάσεων για την προστασία του εδάφους και των νερών καθώς και αυτά που αφορούν την βελτίωση της οικολογικής σταθερότητας των δασών, ενώ ενδυναµώνονται από την προώθηση της καλλιέργειας ενεργειακών φυτών 291
. Προστασία της βιοποικιλότητας Στην προστασία της άγριας χλωρίδας και πανίδας συµβάλλει το σύνολο των παρεµβάσεων για την προστασία του εδάφους, των νερών και κυρίως αυτών που αφορούν την οικολογική σταθερότητα των δασών. Παράλληλα στο πλαίσιο των γεωργοπεριβαλλοντικών ενισχύσεων προτείνονται οι ακόλουθες εξειδικευµένες δράσεις. Μέτρο Υποµέτρο ράση Ενισχύσεις Natura 2000 Γεωργοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις Ειδικές παρεµβάσεις για τη βιοποικιλότητα ιατήρηση απειλούµενων αυτόχθονων φυλών αγροτικών ζώων ιατήρηση εκτατικών καλλιεργειών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση ιατήρηση των γενετικών πόρων της κτηνοτροφίας Προώθηση πρακτικών για την προστασία της άγριας ζωής Προστασία θαλάσσιου πάρκου Ζακύνθου Μακροχρόνια παύση της εκµετάλλευσης γεωργικών γαιών Μη παραγωγικές επενδύσεις Συνοδευτικές δράσεις για την προστασία της Άγριας ζωής ιατήρηση ελληνικού ποιµενικού Ηλεκτροφόρος περίφραξη Τεχνητές φωλιές Ενισχύσεις Natura 2000 (δασικά) - - Ε. Προστασία του αγροτικού τοπίου Προτείνονται εξειδικευµένες παρεµβάσεις για την προστασία του αγροτικού τοπίου ως ακολούθως: Μέτρο Υποµέτρο ράση Γεωργοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις Μη παραγωγικές επενδύσεις Προστασία αγροτικού τοπίου Προστασία φυτοφρακτών και αναβαθµίδων Προστασία του Ελαιώνα της Άµφισσας ιατήρηση της παραδοσιακής πρακτικής στον αµπελώνα της Ν. Θήρας Αναδηµιουργία φυτοφρακτών Αποκατάσταση αναβαθµίδων ΣΤ. Βελτίωση της οικολογικής σταθερότητας των δασών και ενίσχυση του πολυλειτουργικού τους ρόλου. Οι παρεµβάσεις θα επικεντρωθούν κυρίως στην αύξηση της δασοκάλυψης µέσω της πρώτης δάσωσης γεωργικών και µη γαιών και ιδίως της αποκατάστασης του 292
δασοκοµικού δυναµικού που έχει πληγεί από φυσικές καταστροφές και της λήψης µέτρων πρόληψης των πυρκαγιών. 2. Συµπληρωµατικότητα Οι παρεµβάσεις του άξονα 2 συµπληρώνουν και συµπληρώνονται από τις παρεµβάσεις του άξονα 1 και ιδίως αυτών που αφορούν επενδύσεις στις γεωργικές εκµεταλλεύσεις µέσω της προώθησης πρακτικών και συστηµάτων εξοικονόµησης νερού, της προώθησης ενεργειακών φυτών, της κατασκευής ταµιευτήρων και εκσυγχρονισµού αρδευτικών δικτύων, της προώθησης µεθόδων παραγωγής προϊόντων και τροφίµων ποιότητας, της χρήσης υπηρεσιών παροχής γεωργοδασοκοµικών συµβουλών, της ενθάρρυνσης για την εισαγωγή των νεοεισερχοµένων προτύπων στην εκµετάλλευση κλπ. Σε όλες τις περιπτώσεις που οι παρεµβάσεις αφορούν διαχείριση γεωργικής γης οι δεσµεύσεις που αναλαµβάνονται είναι επιπλέον αυτών της πολλαπλής συµµόρφωσης. Τα µέτρα του Άξονα 2 οµαδοποιούνται µε βάση την κατάταξη του άρθρου 36 ως ακολούθως: Μέτρα που στοχεύουν στην αειφορική χρήση της γεωργικής γης Μέτρα που στοχεύουν στην αειφορική χρήση της δασικής γης Κοινοί είκτες Αποτελεσµάτων - Άξονας 2: Βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου Η υλοποίηση του παρεµβάσεων που περιλαµβάνονται στον Άξονα 2 αναµένεται να επιφέρει τα ακόλουθα αποτελέσµατα: είκτης Μονάδα Μέτρησης Τιµή Στόχος Περιοχή µε επιτυχή διαχείριση γης η οποία συµβάλλει: (α) στη βιοποικιλότητα και στη γεωργία/δασοκοµία υψηλής φυσικής αξίας (β) στην ποιότητα των υδάτων (γ) στην καταπολέµηση των κλιµατικών µεταβολών (δ) στην ποιότητα του εδάφους (ε) στην αποφυγή της περιθωριοποίησης και της εγκατάλειψης της γης Εκτάρια (ha) 2.727.600 293
5.3.2.1. Μέτρα που στοχεύουν στην αειφορική χρήση της γεωργικής γης Στην οµάδα αυτή έχουν περιληφθεί τα ακόλουθα µέτρα: Μέτρο 211 :Ενισχύσεις για φυσικά µειονεκτήµατα στους γεωργούς ορεινών περιοχών Μέτρο 212:Ενισχύσεις στους γεωργούς περιοχών µε µειονεκτήµατα εκτός των ορεινών Μέτρο 213: Ενισχύσεις NATURA 2000 και ενισχύσεων που συνδέονται µε την οδηγία 2000/60/ΕΚ. Μέτρο 214 : Γεωργοπεριβαλλοντικές Ενισχύσεις Μέτρο 216: Στήριξη για µη παραγωγικές επενδύσεις ενώ δεν περιλαµβάνονται το υποµέτρο που αφορά ενισχύσεις που συνδέονται µε την οδηγία 2000/60/ΕΚ και το µέτρο 215 «Ενισχύσεις για την καλή διαβίωση των ζώων», που θα υποβληθούν όταν θα υπάρξει η σχετική ετοιµότητα. Τα µέτρα αυτά που αποσκοπούν, πρωταρχικά, στη στήριξη του εισοδήµατος των παραγωγών µε ενισχύσεις που θα πρέπει να αντισταθµίζουν το πρόσθετο κόστος και το διαφυγόν εισόδηµα των παραγωγών που απορρέει από το µεινέκτηµα της συγκεκριµένης περιοχής για την πρωτογενή παραγωγή, µέτρα που ενισχύουν τους παραγωγούς που αναλαµβάνουν εθελοντικά αγροπεριβαλλοντικές δεσµεύσεις καθώς και µέτρα που δίνουν κίνητρα για την αύξηση της αισθητικής αξίας µίας περιοχής. Mε τα µέτρα αυτά, αντιµετωπίζονται προβλήµατα, αδυναµίες κι απειλές που εντοπίστηκαν σχετικά µε την προστασία του εδάφους, την προστασία των νερών, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την άµβλυνση των κλιµατολογικών αλλαγών. Η τεκµηρίωση αναγκαιότητας εφαρµογής των µέτρων, οι στόχοι, το πεδίο εφαρµογής, τα ύψη ενίσχυσης και κάθε άλλη λεπτοµέρεια ορίζονται στα τεχνικά δελτία που ακολουθούν. 294
5.3.2.1.1. Ενισχύσεις στους γεωργούς ορεινών περιοχών για φυσικά µειονεκτήµατα ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΡΟΥ Ενισχύσεις στους γεωργούς ορεινών περιοχών για φυσικά µειονεκτήµατα ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ Άρθρα 36 (α) (i) και 37 του Κανονισµού (EΚ) 1698/2005 Άρθρο 64 και σηµείο 5.3.2.1.1 Παράρτηµα II, του Κανονισµού (ΕΚ) 1974/2006 ΚΩ ΙΚΟΣ ΜΕΤΡΟΥ 211 ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Το χαρακτηριστικό γνώρισµα των ορεινών περιοχών είναι τα µεγάλα υψόµετρα και οι απότοµες κλίσεις, που αποτελούν και τα κύρια φυσικά µειονεκτήµατα των περιοχών αυτών. Τα µειονεκτήµατα αυτά είτε από µόνα τους, είτε σε συνδυασµούς περιορίζουν τις επιλογές των γεωργών στα είδη και τις ποικιλίες που επιβιώνουν στις συνθήκες αυτές (κυρίως εκτατικές παραγωγές), ενώ αυξάνουν τα κόστη (λειτουργίας και συναλλαγής και κατ επέκταση επιδρούν αρνητικά στα εισοδήµατα των γεωργών, µε συνέπεια µεγάλες εκτάσεις να εγκαταλείπονται ή να επικρατεί τάση εγκατάλειψης µε αρνητικές συνέπειες στη διατήρηση της υπαίθρου, την προστασία του περιβάλλοντος και την πρόληψη των φυσικών καταστροφών. Υπό την έννοια αυτή η διατήρηση της γεωργικής δραστηριότητας στις περιοχές αυτές κρίνεται επιβεβληµένη και ένα µέσον που µπορεί να συµβάλλει στην επίτευξη αυτού του στόχου είναι η εξισωτική αποζηµίωση, µέσω της οποίας αντισταθµίζεται η απώλεια εισοδήµατος και τα κόστη από την επίδραση των µόνιµων µειονεκτηµάτων. ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ Το µέτρο, µέσω της αντιστάθµισης των απωλειών εισοδήµατος και πρόσθετου κόστους, απόρροια των φυσικών µειονεκτηµάτων, αποσκοπεί να ενθαρρύνει την συνέχιση της γεωργικής δραστηριότητας στις ορεινές περιοχές µε στόχους: την προστασία του περιβάλλοντος µέσω: o της διατήρησης του αγροτικού τοπίου και των χαρακτηριστικών του o της διατήρησης και παραγωγής αειφορικών συστηµάτων τη διατήρηση, σε συνδυασµό και µε άλλα µέτρα, ενός ελάχιστου ορίου πληθυσµού στις περιοχές αυτές. ΠΕ ΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΡΑΣΕΙΣ Γεωγραφικό πεδίο (περιοχές παρέµβασης) 295
ηµοτικά ή κοινοτικά διαµερίσµατα ή οικισµοί που περιλαµβάνονται στον πίνακα των ορεινών (3.3) περιοχών της οδηγίας 85/148/ΕΟΚ, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. Τοµείς παρέµβασης Το τµήµα των οικογενειακών γεωργικών εκµεταλλεύσεων (φυτικής και ζωϊκής παραγωγής) που χρησιµοποιούν τουλάχιστον 2 Ha γεωργικής γης εντός των ορίων των περιοχών παρέµβασης συνυπολογιζοµένης και της χρησιµοποιούµενης γεωργικής έκτασης στις µειονεκτικές και µε ειδικά προβλήµατα περιοχές (3.4 και 3.5). Σηµειώνουµε ότι µέσα στις περιοχές του µέτρου 211 υπάρχουν περίπου 160.000 Ηα περιοχών NATURA 2000. ΙΚΑΙΟΥΧΟΙ ικαιούχοι του µέτρου µπορούν να κριθούν φυσικά πρόσωπα, εφόσον κατά περίπτωση πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: 1. Φυσικά πρόσωπα Είναι γεωργοί µόνιµοι κάτοικοι ηµοτικού ή κοινοτικού διαµερίσµατος ή οικισµού των περιοχών παρέµβασης. Κατά παρέκκλιση δύνανται να κριθούν δικαιούχοι και µόνιµοι κάτοικοι λοιπών περιοχών, εφόσον έχουν την ιδιότητα του µετακινούµενου κτηνοτρόφου στις περιοχές αυτές. Είναι ενήλικα άτοµα µε πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα και δεν έχουν αποχωρήσει (είτε λόγω συνταξιοδότησης, είτε λόγω ένταξής τους στο µέτρο της πρόωρης συνταξιοδότησης) από την ενεργό επαγγελµατική δραστηριότητα. Κατέχουν νόµιµα και αξιοποιούν οικογενειακή γεωργική εκµετάλλευση εντός των ορίων των περιοχών παρέµβασης µεγέθους ελάχιστης χρησιµοποιούµενης έκτασης 2 Ha. 2. Οι δικαιούχοι της προηγούµενης προγραµµατικής περιόδου όσον αφορά στις ορεινές περιοχές, εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις της παραγράφου 1 ανωτέρω. Οι δικαιούχοι αυτοί αφορούν φυσικά και νοµικά πρόσωπα τα οποία πρέπει να συµπληρώσουν υποχρεωτικά την 1η πενταετία ένταξης στο µέτρο. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΙ Για την εφαρµογή του παρόντος οι ακόλουθοι ορισµοί έχουν τις αντίστοιχες έννοιες: Γεωργός φυσικό πρόσωπο Γεωργός νοείται το φυσικό πρόσωπο το οποίο είναι κάτοχος κι αρχηγός γεωργικής εκµετάλλευσης από την οποία αντλεί τουλάχιστον το 25% των συνολικών του εισοδηµάτων και δεν έχει µόνιµη εξωγεωργική απασχόληση. Σαν µόνιµα απασχολούµενοι σε εξωγεωργικούς τοµείς νοούνται : 296
Οι µόνιµοι ή µε σχέση αορίστου ή ορισµένου χρόνου υπάλληλοι του ευρύτερου ηµόσιου ή Ιδιωτικού τοµέα. Οι επαγγελµατίες (Γιατροί, ικηγόροι, Γεωπόνοι, κ.λπ.) ανεξάρτητα τόπου µόνιµης κατοικίας µε εξαίρεση τους µικροεπαγγελµατίες µόνιµους κατοίκους ηµοτικών ή Κοινοτικών διαµερισµάτων ή οικισµών πληθυσµού µέχρι 2000 των περιοχών παρέµβασης. Οι ηµεροµίσθιοι εργάτες που πραγµατοποιούν πάνω από 140 ηµεροµίσθια ετησίως µε εξαίρεση τους αλιεργάτες, δασεργάτες κι εργάτες γης. Μετακινούµενος κτηνοτρόφος Νοείται ο κτηνοτρόφος, ανεξάρτητα τόπου µόνιµης κατοικίας (ή έδρας), εφόσον µετακινεί µόνιµα για χρονικό διάστηµα τουλάχιστον 5 µηνών στους βοσκότοπους των περιοχών παρέµβασης τουλάχιστον 5 ζωικές µονάδες. ΦΟΡΕΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Αρµόδια υπηρεσία για την εφαρµογή του παρόντος µέτρου ορίζεται η ιεύθυνση Προγραµµατισµού και Γεωργικών ιαρθρώσεων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων. ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1. Η ιαχειριστική Αρχή του ΠΑΑ ή άλλη εξουσιοδοτηµένη υπηρεσία εγκρίνει κάθε µία ΠΡΑΞΗ και τις εντάσσει στοπαα. 2. Οι δικαιούχοι υποβάλλουν αίτηση στις αρµόδιες αρχές του τόπου της µόνιµης κατοικίας τους ταυτόχρονα µε την υποβολή της Ενιαίας Αίτησης. 3. Οι αιτήσεις ελέγχονται από τις Περιφερεικές Υπηρεσίες καθώς και τα Περιφερειακά Γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. 4. Η πληρωµή των δικαιούχων πραγµατοποιείται από τον ΟΠΕΚΕΠΕ απευθείας στους οικείους τραπεζικούς λογαριασµούς των δικαιούχων γεωργών µετά την πραγµατοποίηση διοικητικών, διασταυρωτικών και επιτόπιων ελέγχων. ΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΙΚΑΙΟΥΧΩΝ 1. Περίοδος 5ετούς δέσµευσης Οι δικαιούχοι για χρονικό διάστηµα 5 ετών από το έτος της πρώτης ένταξής τους αναλαµβάνουν τις ακόλουθες δεσµεύσεις: α) Να παραµείνουν µόνιµοι κάτοικοι του ηµοτικού ή κοινοτικού διαµερίσµατος ή οικισµού, που δήλωσαν στην ένταξη τόπο µόνιµης κατοικίας (ή έδρας). β) Να παραµείνουν γεωργοί αξιοποιώντας τουλάχιστον 2 Ha στις ορεινές (3.3) περιοχές. γ) Οι µετακινούµενοι κτηνοτρόφοι θα πρέπει να διατηρήσουν την ιδιότητά τους αυτή µετακινούµενοι σε βοσκοτόπια των περιοχών παρέµβασης. δ) Με την επιφύλαξη πρόσθετων δεσµεύσεων στα πλαίσια κανονιστικών απαιτήσεων να τηρούν: 297
Τους κανόνες της πολλαπλής συµµόρφωσης όπως ισχύουν για την εφαρµογή των άρθρων 3 και 4 (κανονιστικά πρότυπα, παράρτηµα III) και 5 (Κώδικες ορθής και περιβαλλοντικής πρακτικής, παράρτηµα IV) του Καν. 1782 / 03. Οι ενταγµένοι σε γεωργοπεριβαλλοντικά προγράµµατα τις πρόσθετες υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτά. ε) Να υποβάλλουν κατ έτος αίτηση συµµετοχής πληρωµής στ) Να δέχονται και να διευκολύνουν τους ελέγχους που πραγµατοποιούν εξουσιοδοτηµένα Εθνικά και Κοινοτικά όργανα. 2. Περίοδος µονοετούς δέσµευσης Μετά την ολοκλήρωση της 5ετούς δέσµευσης, οι δικαιούχοι δύνανται να συνεχίσουν στο µέτρο µε µονοετείς ανανεωµένες κατ έτος δεσµεύσεις, τηρώντας τις υποχρεώσεις α) έως στ) της παραγράφου 1 ανωτέρω. ΕΙ ΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Στην περίπτωση που οι δικαιούχοι του παρόντος µέτρου αξιοποιούν εκτάσεις στο πεδίο παρέµβασης του µέτρου 212 (εξισωτική µειονεκτικών περιοχών) η εν λόγω έκταση δεν λαµβάνεται υπόψη στον υπολογισµό του ελάχιστου ορίου των 2 Ha, µπορεί όµως να ληφθεί υπόψη στον υπολογισµό του συνολικού ποσού της ενίσχυσης µε βάση τα αντίστοιχα ποσά του µέτρου 212. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΎΨΟΥΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Για τον υπολογισµό του ετήσιου ύψους ενίσχυσης ανά δικαιούχο λαµβάνονται υπόψη: o Το µέγεθος σε Ha της χρησιµοποιούµενης επιλέξιµης έκτασης της γεωργικής εκµετάλλευσης στις περιοχές παρέµβασης. Στην περίπτωση κοινόχρηστων βοσκότοπων λαµβάνεται υπόψη για κάθε δικαιούχο η έκταση του βοσκότοπου που του αναλογεί µε βάση το δικαίωµα χρήσης. o Το µέσο ανά Ha ύψος ενίσχυσης, όπως ορίζεται στη συνέχεια. o Καλλιεργούµενες εκτάσεις µε χαρτογραφική αναφορά µέχρι 15 Ha. o Αξιοποιούµενοι βοσκότοποι µε χαρτογραφική αναφορά µέχρι 50 Ha. Για τον προσδιορισµό του µέσου ανά Ha ύψους ενίσχυσης λαµβάνεται υπόψη: o Η οικονοµική επίπτωση των µειονεκτηµάτων στην διαµόρφωση του άµεσου γεωργικού εισοδήµατος σε σχέση µε ανάλογες γεωργικές εκµεταλλεύσεις των πεδινών περιοχών. o Η ενδυνάµωση της στρατηγικής για την επίτευξη των στόχων, ιδίως αυτών της ανανέωσης (µακροχρόνια) του αγροτικού πληθυσµού και 298
της προώθησης αειφορικών συστηµάτων µε διαφοροποίηση των ποσών µε προτεραιότητα στα µικρά νησιά του Αιγαίου (λόγω του πρόσθετου µειονεκτήµατος της αποµόνωσης), στους νέους γεωργούς (συµπληρωµατικό κίνητρο εγκατάστασης παραµονής) και στις εκτατικές παραγωγές. o εν θα παρέχεται καµία ενίσχυση σε παραγωγές εντατικής γεωργίας, όπως βαµβάκι, καπνός, κηπευτικά (πλην πατάτας) και ανθοκοµικές καλλιέργειες, µπανάνα εσπεριδοειδή, σακχαρότευτλα και στους δικαιούχους που δεν τηρούν τους κανόνες της πολλαπλής συµόρφωσης που βρίσκουν εφαρµογή στην εκµετάλευσή τους. Το ύψος ενίσχυσης τηρεί τις προϋποθέσεις του άρθρου 37(3) του Καν. ΎΨΟΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ 1698/2005 όπως φαίνεται στο συνηµµένο Παράρτηµα (δεν υπάρχει υπεραντιστάθµιση). Τρόπος Αξιοποίησης της Έκτασης Νέοι Γεωργοί µικρότεροι των 40 ετών Με πράσινο Νέοι γεωργοί ή /και πιστοποιητικό διάδοχοι πρόωρης Συνταξιοδότησης Ποσά σε / Ha Λοιποί ικαιούχοι Μικρά νησιά Λοιπών Αιγαίου του περιοχών Καν. 1405/06 2007-2009 2007-2009 2007-2009 2000-2009 Ζωοτροφές Αρωµατικά και φαρµακευτικά φυτά Ψυχανθή, σιτηρά 140 125 110 100 Είδη εκτός διατροφής Λοιπές καλλιέργειες 80 80 80 80 Βοσκότοποι 160 150 140 110 ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ Μέτρο : 211 Κοινοτική Εθνική ηµόσια απάνη Ιδιωτική απάνη Συνολικό Κόστος 1 2 3=1+2 4 5=3+4 260.811.597 84.164.756 344.976.353 0 344.976.353 % 75,60% 24,40% 100% - 100% ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ Σύµφωνα µε το άρθρο 3 παρ. 2 δεύτερο εδάφιο του Κανονισµού 1320/2006 οι πληρωµές που αφορούν τις µη πολυετείς δεσµεύσεις που αναλήφθηκαν µέχρι την 31 299
εκεµβρίου 2006 πρέπει να πληρούν τα κριτήρια επιλεξιµότητας της νέας περιόδου, εφόσον παρατείνονται µετά την 31 εκεµβρίου 2008 (πολλαπλή συµµόρφωση). Ανειληµµένες υποχρεώσεις ανέρχονται στο ποσό των 130 εκατ. ΕΥΡΩ. ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥΣ ΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΕ Κατηγορία είκτη είκτης Στόχος Επιδόσεων Αριθµός στηριζόµενων εκµεταλλεύσεων σε ορεινές περιοχές Στηριζόµενες γεωργικές εκτάσεις σε ορεινές περιοχές 70.000 1.260.000 ha 300