Γαβριηλίδου Δέσποινα (ΑΕΜ 10569)

Τ.Ε.Ι. Α.Μ.Θ. ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Γαβριηλίδου Δέσποινα (ΑΕΜ 10569) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δρ. Σταύρος Βαλσαμίδης Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του πτυχίου ΚΑΒΑΛΑ 2014

2014 Γαβριηλίδου Δέσποινα All Rights Reserved [1]

Περιεχόμενα Πρόλογος 4 Εισαγωγή 5 Κεφάλαιο 10 8 Ορισμός Διαδικτυακού εθισμού - Αίτια εμφάνισης 8 1.1 Ορισμός Διαδικτυακού εθισμού 8 1.2 Αίτια εμφάνισης 9 Κεφάλαιο 20 15 Ο Διαδικτυακός εθισμός στην Ελλάδα και το εξωτερικό 15 2.1 Ο Διαδικτυακός εθισμός στην Ελλάδα 15 2.2 Ο Διαδικτυακός εθισμός στο εξωτερικό 16 Κεφάλαιο 30 21 Διάγνωση και αντιμετώπιση του Διαδικτυακού εθισμού 21 3.1 Διάγνωση του Διαδικτυακού εθισμού 21 3.2 Αντιμετώπιση του Διαδικτυακού εθισμού 25 Κεφάλαιο 40 36 Ερευνητική μεθοδολογία 36 4.1 Σκεπτικό, σκοπός και ερωτήματα της έρευνας 36 4.2 Διαδικασία της έρευνας 36 4.3 Δείγμα 37 4.4 Εργαλείο της έρευνας 38 Κεφάλαιο 50 39 Αποτελέσματα 39 5.1 Γενική χρήση 39 5.2 Εθισμός στο Διαδίκτυο 42 5.3 Συσχετίσεις 44 5.3.1 Διαδίκτυο και φύλο 44 5.3.2 Διαδίκτυο και οικογενειακή κατάσταση 44 5.3.3 Διαδίκτυο και ηλικία 45 5.3.4 Διαδίκτυο και εκπαίδευση 46 5.3.5 Διαδίκτυο και επάγγελμα 47 5.3.6 Διαδίκτυο και χρόνος πρόσβασης 48 [2]

Κεφάλαιο 60 52 Συμπεράσματα - Προτάσεις 52 Βιβλιογραφία 55 Ελληνόγλωσση 55 Ξενόγλωσση 56 Παραρτήματα 59 Παράρτημα 10: Αποτελέσματα στατιστικών αναλύσεων 59 Παράρτημα20: Ερωτηματολόγιο 78 [3]

Πρόλογος Η παρούσα πτυχιακή εργασία με τίτλο «Ο εθισμός στο Διαδίκτυο στη περιοχή της Καβάλας» πραγματοποιήθηκε για την κτήση του βασικού πτυχίου στο Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του ΤΕΙ ΑΜΘ. Εκφράζω τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μου στον επόπτη καθηγητή της παρούσας εργασίας κ. Σταύρο Βαλσαμίδη για την άριστη συνεργασία μας. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω και τους συμμετέχοντες στη έρευνα που διεξήχθη για τις ανάγκες της εν λόγω πτυχιακής εργασίας. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου και τους φίλους μου για την συμπαράστασή τους σε όλα τα επίπεδα. [4]

Εισαγωγή Το Διαδίκτυο είναι ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία που έχει ο άνθρωπος του 21ου αιώνα. Ο χρήστης του Διαδικτύου ανακαλύπτει το εικονικό σύμπαν, τις δυνατότητές του, έλκεται από τους νέους ορίζοντες που ξανοίγονται μπροστά του. Η εύκολη πρόσβαση στην πανανθρώπινη γνώση, η άμεση γνωριμία με άλλους ανθρώπους, οι πολλαπλές εφαρμογές για την ικανοποίηση κάθε ανάγκης της καθημερινής ζωής και η δυνατότητα σύνδεσης όλο το 24ωρο είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά του Διαδικτύου που θέλγουν τους χρήστες του (Παπαγεωργίου, 2010). Αναμφισβήτητα το Διαδίκτυο έχει αλλάξει σημαντικά τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, εισάγοντας στοιχεία που σχετίζονται τόσο με την πρόσβαση στην πληροφόρηση όσο και με την κοινωνική αλληλεπίδραση. Κατά την τελευταία δεκαετία παρατηρείται εκρηκτική αύξηση των διαδραστικών χρήσεων του Διαδικτύου με σημαντική συμβολή στη διαδικασία της μάθησης, τόσο σε παιδιά και εφήβους όσο και σε φοιτητές (Τσουβέλας και Γιωτάκος, 2011). Ο 21ος αιώνας μπορεί με μεγάλη ευχέρεια να χαρακτηριστεί και ως τεχνολογικός καθώς σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα παρατηρείται ραγδαία αύξηση της χρήσης του υπολογιστή, του Διαδικτύου καθώς και των online κοινωνικών δικτύων (Σαμαράς, 2014). Γενικότερα το Διαδίκτυο έχει χαρακτηριστεί ως μια πολύτιμη πηγή γνώσης, ένα εργαλείο ενημέρωσης, ροής πληροφόρησης, επικοινωνίας και διασκέδασης. Ο όρος Διαδίκτυο (internet) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1982 και στα μέσα της δεκαετίας του 1990 επεκτάθηκε ευρύτερα. Οι πολλές δυνατότητες επικοινωνίας που το χαρακτηρίζουν έγιναν άμεσα ορατές παρά το γεγονός ότι γρήγορα εντοπίστηκαν στα αρχικά περιβάλλοντα πλοήγησης δυσκολίες χρήσης. Στις μέρες μας όμως με την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην επικοινωνία ανθρώπου - μηχανών τα προγράμματα πλοήγησης έγιναν πολύ πιο εύχρηστα και λειτουργικά. Το Διαδίκτυο εξαπλώθηκε και εξαπλώνεται ραγδαία (Καραπέτσας κ.ά., 2012). Η χρήση του Διαδικτύου έχει πολλές πλευρές. Η κοινωνικοποίηση, η ανταλλαγή απόψεων και η επικοινωνία θεωρούνται από τα πλεονεκτήματα της χρήσης του Διαδικτύου. Επίσης αναπτύσσονται κοινωνικές σχέσεις, παρά τη φυσική απόσταση, ενώ παρέχονται ευκαιρίες ανάπτυξης νέων κοινωνικών επαφών. Στο χώρο της εκπαίδευσης παρατηρούνται αρκετά οφέλη. Η ύπαρξη δικτυακών τόπων προσομοίωσης σχολικών εργαστηρίων παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να επικοινωνούν σε ένα εικονικό [5]

χώρο μελέτης, πειραματισμού και ανταλλαγής απόψεων. Οι μαθητές μέσω του Διαδικτύου επικοινωνούν με νέες, διαφορετικές ιδέες και κουλτούρες περιοχών που η προσέγγιση τους συνήθως υπό άλλες συνθήκες είναι ανέφικτη. Το Διαδίκτυο συμβάλλει υπό ορισμένες προϋποθέσεις στην αύξηση της αυτοεκτίμησης των μαθητών όταν βοηθούν την τάξη τους με δύσκολες στη χρήση εφαρμογές υπολογιστών (Καραπέτσας κ.ά., 2012). Τα παιδιά λοιπόν πρέπει να ενθαρρύνονται, να παρακινούνται να μάθουν όσο το δυνατόν επαρκέστερα το Διαδίκτυο να το χρησιμοποιούν υπεύθυνα και ωφέλιμα. Το Διαδίκτυο αποτελεί πλέον δομικό στοιχείο του αλφαβήτου των νέων, της γλώσσας επικοινωνίας τους με το σύγχρονο περιβάλλον και τους συνομηλίκους τους (Παπαγεωργίου, 2010). Θεωρείται λοιπόν υποχρέωση του εκπαιδευτικού συστήματος αλλά και των γονέων στο πλαίσιο του ψηφιακού αλφαβητισμού να προσφέρουν όσο το δυνατόν καλύτερη εκπαίδευση στα παιδιά τους. Επίσης είναι χρήσιμο οι γονείς αλλά και όλοι οι ενήλικες να έχουν μια βασική κατάρτιση για το Διαδίκτυο. Η γνώση αυτή μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα που θα βοηθήσει τους γονείς να έλθουν σε επαφή με τα παιδιά τους και να επικοινωνήσουν ουσιαστικά με αυτά (Παπαγεωργίου, 2010). Παράλληλα η γνώση της χρήσης και των χαρακτηριστικών του Διαδικτύου από τους γονείς τους παρέχει τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ελεγκτικά, με διακριτικό όμως τρόπο, στα παιδιά τους σε σχέση με τη χρήση του Διαδικτύου (Βρύζας, 1997). Η χρήση του Διαδικτύου όμως έχει και αρνητικές πλευρές. Τα διαδικτυακά δεδομένα στο μεγαλύτερο μέρος τους δε διακρίνονται για την αξιοπιστία και την αντικειμενικότητά τους. Αποτέλεσμα του δεδομένου αυτού είναι ορισμένα τουλάχιστον παιδιά που δεν έχουν δημιουργήσει σταθερό χαρακτήρα να προσεγγίζουν πληροφορίες αμφιβόλου αξιοπιστίας και ποιότητας. Επίσης η προβληματική χρήση του Διαδικτύου μπορεί να σχετίζεται με πολλά οικογενειακά προβλήματα καθώς χάνεται η επικοινωνία και επαφή στο σπίτι (Καραπέτσας, 2012). Το Διαδίκτυο επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις έχει συνδεθεί και με άλλες αρνητικές συμπεριφορές και χρήσεις όπως την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων, την πορνογραφία, τον τζόγο, τη βία και το κυβερνοέγκλημα, τις καθοδηγούμενες αυτοκτονίες, τα παιχνίδια θανάτου και την παιδοφιλία (Παπαγεωργίου, 2010). Η σημαντικότερη όμως κατά πολλούς αρνητική εκδοχή της χρήσης του Διαδικτύου θεωρείται ο Διαδικτυακός εθισμός. Είναι χαρακτηριστικό πως στις ΗΠΑ φαίνεται πλέον ότι η εξάρτηση από το Διαδίκτυο έχει διαπεράσει το κοινωνικό κύτταρο της οικογένειας ως σύνολο. Ολόκληρες οικογένειες [6]

χαρακτηρίζονται ως εθισμένες. Τα μέλη τους διαπληκτίζονται για το ποιος θα πρωτοκαθίσει στην οθόνη του υπολογιστή. Βέβαια σε όσες οικογένειες υπάρχει οικονομική άνεση το πρόβλημα αυτό δεν υφίσταται. Κάθε μέλος της οικογένειας έχει το δικό του υπολογιστή (Παπαγεωργίου, 2010). Τα παιδιά που είναι περισσότερο ευάλωτο στον εθισμό είναι εκείνα που το μεγαλύτερο μέρος του 24ώρου είναι μόνα τους στο σπίτι. Είναι τα παιδιά που επιστρέφουν από το σχολείο στο σπίτι και αυτό είναι άδειο, αφού οι γονείς τους λείπουν όλη μέρα από το σπίτι είτε γιατί εργάζονται είτε για άλλους λόγους. Είναι τα παιδιά που είναι εσωστρεφή και ντροπαλά εκ φύσεως και δεν είναι αποδεκτά από τον περίγυρό τους. Επιπλέον παιδιά που παρουσιάζουν ένα ήπιο ψυχικό πρόβλημα, κάποια στοιχεία κατάθλιψης, κάποια ψυχικά νοσήματα διευκολύνονται και βρίσκουν διέξοδο στην έντονη και χρονοβόρα ενασχόληση τους με το Διαδίκτυο. Είναι τα παιδιά που όλος τους ο κόσμος περιορίζεται στην οθόνη του υπολογιστή. Τα συμπτώματα εξάρτησης από το Διαδίκτυο είναι ψυχολογικά και σωματικά και διαφοροποιούνται σε ένταση ανάλογα με την προσωπικότητα του παιδιού και το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται (Παπαγεωργίου, 2010). Στόχος της μελέτης είναι η διερεύνηση του επιπολασμού του Διαδικτυακού εθισμού στην περιοχή της Καβάλας. Η μελέτη μας διαρθρώνεται ως εξής: Εισαγωγή, Κεφ. 1 Ορισμός Διαδικτυακού εθισμού - Αίτια εμφάνισης, Κεφ. 2 Ο Διαδικτυακός εθισμός στην Ελλάδα και το εξωτερικό, Κεφ. 3 Διάγνωση και αντιμετώπιση του Διαδικτυακού εθισμού, Κεφ. 4 Ερευνητική μεθοδολογία, Κεφ. 5 Αποτελέσματα και Κεφ. 6 Συμπεράσματα-Προτάσεις. [7]

Κεφάλαιο 10 Ορισμός Διαδικτυακού εθισμού - Αίτια εμφάνισης 1.1 Ορισμός Διαδικτυακού εθισμού Η έκφραση εθισμός στο Διαδίκτυο καθιερώνεται το 1996 από την ψυχολόγο Kimberly Young και υποδηλώνει την παθολογική σχέση με το Διαδίκτυο. Ωστόσο δεν υπάρχει ακόμα συγκεκριμένος ορισμός για το φαινόμενο, παρόλο που η ύπαρξη του δεν αμφισβητείται. Υπάρχουν διάφορες και διαφορετικές προσεγγίσεις από τους ερευνητές στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν το φαινόμενο. Ο Griffiths (2000) εκτιμά πως ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι ένας συμπεριφοριστικός εθισμός και αναφέρει πως υπάρχουν έξι κριτήρια που είναι απαραίτητα για να θεωρηθεί μια συμπεριφορά ως εθιστική: η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα, η διαφοροποίηση της διάθεσης, η ανοχή, η απόσυρση, η σύγκρουση και η υποτροπή. Ο Kandell (1998) ορίζει τον εθισμό στο Διαδίκτυο ως μια ψυχολογική εξάρτηση του χρήστη, ενώ ο Davis (2001) διακρίνει δύο τύπους παθολογικής χρήσης του Διαδικτύου, τη συγκεκριμένη και τη γενικευμένη. Η πρώτη αναφέρεται στα άτομα που ικανοποιούν συγκεκριμένες λειτουργίες και η δεύτερη αναφέρεται στη γενικευμένη παθολογική χρήση. Η Young (1999) υποστηρίζει ότι ο «εθισμός στο Διαδίκτυο» είναι ένας ευρύς όρος, ο οποίος προσδιορίζει ένα μεγάλο φάσμα συμπεριφορών με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται δυσκολίες στο να οριοθετηθεί με σαφήνεια. Σύμφωνα με την Young ο Διαδικτυακός εθισμός ταξινομείται σε πέντε υποτύπους: α) τον εθισμό στο Διαδικτυακό σεξ, β) τον εθισμό στις Διαδικτυακές σχέσεις, γ) τους καταναγκασμούς, δ) τον εθισμό στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και ε) τον εθισμό στην υπερβολική αναζήτηση πληροφοριών. Ο εθισμένος στο Διαδίκτυο επιδιώκει να χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο με συγκεκριμένους τρόπους, χρονικό διάστημα και συχνότητα, που είναι επικίνδυνοι και δημιουργούν προβλήματα στον ίδιο και ενίοτε σε αυτούς με τους οποίους διατηρεί σχέσεις (Σφακιανάκης κ.ά., 2012). Ο Rice (2005) από την πλευρά του ορίζει το Διαδικτυακό εθισμό ως τάση προς την καταναγκαστική χρήση του Διαδικτύου, η οποία επηρεάζει τη ζωή του ατόμου. [8]

1.2 Αίτια εμφάνισης Για τα αίτια εμφάνισης του εθισμού στο Διαδίκτυο έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες. Σύμφωνα με τους Donovan και Marlatt (2008) ο Διαδικτυακός εθισμός μπορεί να ερμηνευθεί μέσω της ψυχοδυναμικής θεωρίας και των θεωριών της προσωπικότητας, μέσω της θεωρίας του κοινωνικού πολιτισμικού υποστρώματος, μέσω της βιοϊατρικής θεωρίας και μέσω της θεωρίας της συμπεριφοράς. Η ψυχοδυναμική θεωρία και οι θεωρίες της προσωπικότητας έχουν ως αφετηρία τη θέση ότι οι έφηβοι που αναπτύσσουν Διαδικτυακό εθισμό έχουν ιστορικό τραύματος στην παιδική ηλικία καθώς και χαρακτηριστικά που προδιαθέτουν στον εθισμό. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν προδιάθεση να εθιστούν χωρίς όμως αυτό να είναι δεδομένο. Θεωρούνται όμως ευάλωτα απέναντι σε στρεσογόνους παράγοντες. Η θεωρία του κοινωνικού πολιτισμικού υποστρώματος έχει ως κεντρική θέση την άποψη ότι ο εθισμός βρίσκεται σε συνάρτηση με το φύλο, την ηλικία, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, την εθνικότητα, τη θρησκεία και την περιοχή διαμονής. Η βιοϊατρική θεωρία εκτιμά ότι ο Διαδικτυακός εθισμός είναι απότοκο κληρονομικών και συγγενών διαταραχών που συμβάλλουν στη δημιουργία ανισορροπίας στους χημικούς νευροδιαβιβαστές. Σύμφωνα με αυτήν την αντίληψη τα κενά στις νευρικές συνάψεις καλύπτονται, ως ένα βαθμό, από χρήση ουσιών ή την ανάπτυξη συγκεκριμένων συμπεριφορών, οι οποίες προσφέρουν στο άτομο ευεξία. Έτσι το άτομο επιδιώκει επανάληψη της ίδιας δραστηριότητας αποβλέποντας στο ίδιο αποτέλεσμα. Στην περίπτωση του Διαδικτύου δεν αναφερόμαστε προφανώς σε ουσίες, αλλά εκτιμάται ότι εκκρίνονται μικροπρωτεΐνες από τον ίδιο τον οργανισμό, ώστε συγκεκριμένες συμπεριφορές να προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα. Τέλος, η θεωρία της συμπεριφοράς υποστηρίζει ότι κάθε άτομο αμείβεται ή τιμωρείται για κάθε συμπεριφορά που αναπτύσσει. Η χρήση του Διαδικτύου προσφέρει σε ορισμένα παιδιά μια μορφή επιβράβευσης, με τη μορφή ηρεμίας, γαλήνης, ικανοποίησης, αυταρέσκειας και αποφυγής της ψυχοφθόρας και δυσάρεστης πραγματικότητας. Υπάρχουν και άλλες θεωρήσεις που προσπαθούν να ανιχνεύσουν τις αιτίες για την εμφάνιση του Διαδικτυακού εθισμού. Ειδικότερα ο Davis (2001) χρησιμοποιεί τη γνωστικό - συμπεριφορική προσέγγιση. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο ο εθισμός στο Διαδίκτυο προκύπτει από προβληματικά γνωστικά σχήματα σε συνάρτηση με αντίστοιχες συμπεριφορές. Δίνεται έμφαση στις αντιλήψεις που έχει κάποιος για τον κόσμο και τον εαυτό του. Το κοινωνικό πλαίσιο των ατόμων, η έλλειψη κοινωνικής [9]

υποστήριξης και η κοινωνική απομόνωση αποτελούν σύμφωνα με τη γνωστικό - συμπεριφορική προσέγγιση καθοριστικούς παράγοντες που αιτιολογούν την ύπαρξη του Διαδικτυακού εθισμού. Άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα επίσης αναπτύσσουν αντίστοιχη συμπεριφορά. Γενικά διαπιστώθηκε ότι η κατάθλιψη και η μοναξιά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του Διαδικτυακού εθισμού. Ο Kandel (1998) χρησιμοποιεί την κοινωνικογνωστική θεωρία για να αιτιολογήσει τον εθισμό στο Διαδίκτυο. Εκτιμά ότι η αποδιοργάνωση της προσωπικότητας του άτομου και των ευρύτερων χαρακτηριστικών του (κοινωνική, ψυχολογική ταυτότητα) διαμορφώνει το κατάλληλο πλαίσιο για την ανάπτυξη του εθισμού. Η έλλειψη δηλαδή δημιουργίας σημαντικών κοινωνικών σχέσεων οδηγεί σε μοναξιά και ανεκπλήρωτες επιθυμίες για συντροφιά, με αποτέλεσμα τα άτομα να καταφεύγουν στην υπέρμετρη χρήση του Διαδικτύου για να καλύψουν το κενό. Σύμφωνα με την κοινωνικό - γνωστική θεωρία τα άτομα που είναι επιρρεπή να αναπτύξουν Διαδικτυακό εθισμό είναι δυσφορικά και αντικοινωνικά. Νιώθουν ανεπαρκή, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική αυτοεικόνα, ενώ αναζητούν ευχάριστα συναισθήματα. Η χρήση του Διαδικτύου είναι το μέσο ώστε τα άτομα να δημιουργήσουν και να υιοθετήσουν μια προσωπική ταυτότητα, η οποία προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, τα διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα άτομα, αλλά και τα εντάσσει σε ένα σύνολο καθιστώντας τα αποδεκτά μέλη μιας συγκεκριμένης ομάδας. Το εννοιολογικό μοντέλο για τον εθισμό στο Διαδίκτυο προτείνεται από τον Douglas et al. (2008). Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου είναι απόρροια των εσωτερικών αναγκών και των κινήτρων του ατόμου. Οι αρνητικές συνέπειες του εθισμού αφορούν όχι μόνο οικονομικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και επαγγελματικές επιπτώσεις αλλά και αποκλίνουσες συμπεριφορές. Η άμβλυνση και εν τέλει η αντιμετώπιση των επιπτώσεων του Διαδικτυακού εθισμού στα άτομα είναι απότοκο της συνειδητοποίησης του προβλήματος από τους χρήστες. Η ανάπτυξη στρατηγικών ελέγχου από τα άτομα μπορεί να διαμορφώσει το κατάλληλο πλαίσιο με απώτερο στόχο τη σταδιακή διαφοροποίηση της συμπεριφοράς. Οι στρατηγικές ελέγχου πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των εθισμένων ατόμων και να προσαρμόζονται στις αλλαγές που συντελούνται. Η νευροβιολογική προσέγγιση για την ερμηνεία του εθισμού στο Διαδίκτυο έχει κοινά στοιχεία με την βιοϊατρική θεωρία που αναφέραμε παραπάνω. Η νευροβιολογική προσέγγιση [10]

υποστηρίζει ότι η χρήση του Διαδικτύου συντελεί στην αύξηση έκκρισης ενδογενών οπιοειδών, που συμβάλλουν στην απελευθέρωση της ντοπαμίνης στο κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης στο κέντρο ανταμοιβής δημιουργεί ουσιαστικά την εθιστική συμπεριφορά μέσω της ευχαρίστησης που προκαλείται (Σφακιανάκης κ.ά., 2012). Σε έρευνες που διεξήχθησαν σε υγιή και εθισμένα άτομα διαπιστώθηκε ότι τα άτομα με εθισμό στο Διαδίκτυο είχαν χαμηλότερη πυκνότητα φαιάς ουσίας στην αριστερή εμπρόσθια έλικα του προσαγωγίου, στην αριστερή οπίσθια έλικα του προσαγωγίου, στην αριστερή νησίδα και στην αριστερή γλωσσοειδή έλικα (Σφακιανάκης κ.ά., 2012). Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ της κατάθλιψης και του εθισμού στο Διαδίκτυο (Σφακιανάκης κ.ά., 2012). Πολλοί ερευνητές τέλος μελετούν τους παράγοντες που λειτουργούν ως ενισχυτές της υπερβολικής χρήσης του Διαδικτύου. Η Young (1997) έχει κατηγοριοποιήσει τους παράγοντες που ενισχύουν τον εθισμό στο Διαδίκτυο. Συγκεκριμένα αναφέρεται: α) στην κοινωνική υποστήριξη, β) τη σεξουαλική ικανοποίηση και γ) στη δημιουργία ενός προσωπείου. Ο Greenfield (1999) από την πλευρά του τονίζει τη σημασία που παίζουν η χαλάρωση των αναστολών, η ανωνυμία, η ευκολία πρόσβασης, η γρήγορη απόκτηση οικειότητας, η μη αίσθηση του πραγματικού χρόνου και η ένταση στη διαμόρφωση εθιστικής συμπεριφοράς. Η χαλάρωση των αναστολών αφορά την άνεση χρήσης του Διαδικτύου χωρίς προβληματισμούς για ενδεχόμενες συνέπειες από υπέρμετρη χρήση του. Η ανωνυμία που προσφέρει το Διαδίκτυο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ανεξέλεγκτη χρήση του. Η έλλειψη ταυτότητας παρέχει τη δυνατότητα στους χρήστες, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να αναπτύσσουν αποκλίνουσα συμπεριφορά. Η ανωνυμία αμβλύνει τις αναστολές, αποενοχοποιεί, δημιουργεί το κίνητρο για παραβατική συμπεριφορά. Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο θεωρείται στις μέρες μας κοινωνικό αγαθό. Είναι ευρέως διαδεδομένη, πραγματοποιείται εύκολα από ποικίλους χώρους (Σφακιανάκης κ.ά., 2012). Η οικειότητα που χαρακτηρίζει τις σχέσεις που δημιουργούνται μέσω του Διαδικτύου σε μεγάλο βαθμό μπορεί να επιταχυνθεί μη φυσιολογικά, εξαιτίας της έλλειψης δυνατότητας από τους χρήστες να ελέγξουν την ειλικρίνεια των συνομιλητών τους. Τα άτομα που χρησιμοποιούν υπερβολικά το Διαδίκτυο χάνουν την αίσθηση του χρόνου εξαιτίας της υπνωτικής επίδρασης που ασκούν οι δραστηριότητες στο Διαδίκτυο. Η εμφάνιση λογισμικού υψηλής ποιότητας εντείνει τη χρήση του Διαδικτύου. Οι Διαδικτυακές υπηρεσίες [11]

στην εποχή μας γίνονται ολοένα και περισσότερο οικονομικές με αποτέλεσμα να είναι προσφορότερη η χρήση τους από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Η χρήση του Διαδικτύου αποτελεί μια πραγματικότητα για τους νέους, τμήμα της καθημερινότητας τους και κατ επέκταση δημιουργείται το κατάλληλο υπόβαθρο για την ανάπτυξη του Διαδικτυακού εθισμού. Είναι κοινός τόπος πως η εθιστική συμπεριφορά στο Διαδίκτυο έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία και καμιά θεωρία δεν μπορεί από μόνη της να ερμηνεύσει τα αίτια της εθιστικής συμπεριφοράς. Φαίνεται ότι ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι απότοκο συνδυασμού κοινωνικών παραγόντων και προσωπικών χαρακτηριστικών (Παπαδοπούλου και Γεωργιοπούλου - Μίχα, 2008). Τα παιδιά διαθέτουν μια έμφυτη τάση για το νέο και το καινούργιο, είναι περίεργα με αποτέλεσμα να οδηγούνται στην υπερβολική χρήση του Διαδικτύου. Τα παιδιά με κοινωνικές ανασφάλειες και άγχος, τα ντροπαλά παιδιά, τα μη δημοφιλή, βρίσκουν ως εύκολη λύση τη δημιουργία φιλιών και σχέσεων μέσω του Διαδικτύου. Με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζουν την ανασφάλεια και την αρνητική τους αυτοεικόνα. Ουσιαστικά όμως το πρόβλημα της έλλειψης αυτοπεποίθησης επιτείνεται και αποκτά νέες διαστάσεις. Πολλές έρευνες έδειξαν ότι παιδιά με ψυχιατρικές διαταραχές αναπτύσσουν ευκολότερα εθιστική συμπεριφορά (Παπαδοπούλου και Γεωργιοπούλου - Μίχα, 2008). Η δομή και η λογική που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία προδιαθέτει τα παιδιά να ασχοληθούν με το Διαδίκτυο. Οι νέες τεχνολογίες γενικότερα θεωρούνται πανάκεια για την επίλυση όλων των προβλημάτων τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Οι τεχνόφιλες λογικές διέπουν όλους τους επίσημους κρατικούς θεσμούς (εκπαίδευση, κρατική λειτουργία κ.ά.) και ωθούν τα παιδιά ουσιαστικά προς τη χρήση του Διαδικτύου (Βρύζας, 1997). Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής αποτελεί την εύκολη λύση για τους γονείς οι οποίοι εξαιτίας της δύσκολης καθημερινότητας τους δεν έχουν το χρόνο και ούτε τη διάθεση να ασχοληθούν ουσιαστικά με τα παιδιά τους. Επιπλέον οι ασταθείς οικογενειακές δομές (διαζύγιο, ενδοοικογενειακή βία) σε συνάρτηση με την έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της οικογένειας, περιθωριοποιεί τα παιδιά, τα οποία βρίσκουν καταφύγιο από τη δύσκολη πραγματικότητα που βιώνουν στην υπερχρήση του Διαδικτύου. Ουσιαστικά η δομή της σύγχρονης κοινωνίας λειτουργεί προτρεπτικά προς τα παιδιά ως προς τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας. Το Διαδίκτυο υπάρχει παντού. Στο σπίτι, στο cafe, στα σχολεία, τα τελευταία χρόνια ακόμη και σε κοινόχρηστους [12]

χώρους. Η χρήση του, άμεσα ή έμμεσα επιβάλλεται. Ο ψηφιακός εγγραμματισμός στο χώρο της εκπαίδευσης αποτελεί μια από τις βασικότερες επιδιώξεις, ακόμη και στο χώρο της προσχολικής εκπαίδευσης. Το μάθημα της πληροφορικής υπάρχει ως γνωστικό αντικείμενο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο. Το επίσημο κράτος επιβραβεύει τους αριστούχους μαθητές κάνοντάς τους δώρο laptop. Έχει αναπτυχθεί μια ευρύτερη φιλολογία για τη σημαντικότητα των νέων τεχνολογιών. Ζούμε την εποχή της πληροφορίας, των νέων τεχνολογιών και των καινοτόμων δράσεων. Άτομα που δε γνωρίζουν να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες θεωρούνται, ως ένα βαθμό, μη συμβατά με την εποχή μας. Αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες στην καθημερινότητά τους τόσο σε επαγγελματικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο όσο και σε προσωπικό. Το γενικότερο πνεύμα της εποχής οδηγεί τους ανθρώπους στην αναπόφευκτη χρήση των νέων τεχνολογιών. Η κοινή πεποίθηση που επικρατεί αποθεώνει τη τεχνολογία (Βρύζας, 1997). Τα online παιχνίδια και τα chat rooms αποτελούν ελκυστικά μέσα επικοινωνίας και ανταγωνιστικότητας (Παπαδοπούλου και Γεωργιοπούλου - Μίχα, 2008). Η επιθετικότητα της σύγχρονης εποχής, φαινόμενο που διαχέει όλες τις εκφάνσεις της ζωής, ωθεί τα παιδιά στη δημιουργία εικονικών κόσμων μέσα στους οποίους αναζητούν ανακούφιση, ηρεμία αποζητούν ένα καταφύγιο που θα τους προστατέψει από μια πραγματικότητα που δυσκολεύονται να διαχειριστούν. Παράλληλα η μοναξιά και η εσωστρέφεια, κυρίαρχο γνώρισμα της εποχής μας, δεδομένης της χαλάρωσης των οικογενειακών δεσμών και της αποξένωσης, οδηγούν τα παιδιά στο να επιλέγουν την περιήγηση στους εικονικούς χώρους των παιχνιδιών (Καραπέτσας κ.ά., 2014). Η άνια που νιώθουν τα παιδιά από την καθημερινότητά τους, όταν δεν υπάρχουν στη ζωή τους στόχοι προς επίτευξη, όταν όλα φαίνονται ανιαρά, κουραστικά και ανούσια τα οδηγεί στην ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τα οποία συνδυάζουν όμορφα γραφικά και ενθουσιώδεις ήχους. Όλα τα παραπάνω μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά σε μια ανεξέλεγκτη χρήση του Διαδικτύου που σταδιακά μπορούν να μετατρέψουν μια ακραία συμπεριφορά σε εθισμό. Στους εφήβους ιδιαίτερα, που ο ναρκισσισμός αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της προσωπικότητάς τους, η ενασχόληση με το Διαδίκτυο μπορεί να καταστεί τρόπος ζωής. Η απουσία διαπροσωπικών σχέσεων αμβλύνεται από τα χαρακτηριστικά της εικονικής πραγματικότητας. Τα ελκυστικά διαδραστικά περιβάλλοντα δράσης επιτρέπουν την σύγχρονη επικοινωνία μεταξύ των χρηστών. [13]

Συνεπώς, υπάρχει η δυνατότητα οποιοσδήποτε να συνομιλεί μέσα από την πλατφόρμα του Διαδικτυακού παιχνιδιού με οποιονδήποτε, οποτεδήποτε και για οτιδήποτε (Καραπέτσας κ.ά., 2014). Ένα ζήτημα που προκύπτει για τους εθισμένους χρήστες το Διαδίκτυο είναι η σύγχυση της πραγματικότητας με το φανταστικό. Αν και οι έρευνες αναφέρουν που αυτό αφορά κυρίως μικρά παιδιά ωστόσο τέτοιου είδους φαινόμενα εντοπίζονται και σε μεγαλύτερα παιδιά ακόμη και σε εφήβους. Τα παιδιά και οι έφηβοι στις μέρες μας ασχολούνται αρκετές ώρες με το Διαδίκτυο, παρακολουθούν τηλεόραση, στέλνουν μηνύματα με το κινητό. Ζούνε δηλαδή ένα μεγάλο κομμάτι της καθημερινότητας τους σε έναν εικονικό κόσμο, παράλληλο με τον πραγματικό. Εκείνο που χαρακτηρίζει τη ζωή των νέων είναι η διαρκής εναλλαγή του πραγματικού με το φανταστικό. Η πραγματικότητα των παιδιών δεν είναι αυστηρά δομημένη, διακριτά οριοθετημένη αλλά χαρακτηρίζεται από ρευστότητα. Τα όρια του πραγματικού από το φανταστικό είναι δυσδιάκριτα στη σκέψη των νέων. Η εθιστική χρήση του Διαδικτύου δε νοείται ως προβληματική κατάσταση για τα παιδιά, την αντιλαμβάνονται ως κάτι φυσιολογικό στο πλαίσιο μιας πραγματικότητας που ζουν (Βρύζας, 1997). Η μη συνειδητοποίηση της εθιστικής χρήσης του Διαδικτύου αποτελεί συνάμα και αίτιο για την ύπαρξή της. Βέβαια υπάρχουν και υπέρμαχοι της άποψης ότι ο Διαδικτυακός εθισμός ως φαινόμενο ουσιαστικά δεν υφίσταται και επομένως είναι χωρίς νόημα η αναζήτηση των αιτιών του φαινομένου. Οι υποστηρικτές αυτής της αντίληψης εστιάζουν την κριτική τους στο γεγονός ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αναπτύσσει συμπεριφορές που, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, όλες μπορούν να χαρακτηριστούν ως εθιστικές (ενασχόληση με την τηλεόραση, διάφορα χόμπι, έμφαση στην καθαριότητα κ.ά.). Επομένως υποστηρίζουν, πως εκτός από ακραίες συμπεριφορές, τελικά οδηγούμαστε στην προσπάθεια μας να λειτουργήσουμε σε ένα προστατευτικό πλαίσιο, σε αποδόμηση της καθημερινότητας των ανθρώπων. [14]

Κεφάλαιο 20 Ο Διαδικτυακάς εθισμός στην Ελλάδα και το εξωτερικό 2.1 Ο Διαδικτυακάς εθισμός στην Ελλάδα Οι ερευνητικές προσπάθειες για την ανίχνευση του Διαδικτυακού εθισμού, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, αυξάνονται παράλληλα με την αύξηση της χρήσης του Διαδικτύου. Στη χώρα μας σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλία σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 2200 εφήβων μαθητών ηλικίας 12 έως 18 ετών προέκυψε από τα ευρήματα ότι ο εθισμός στο Διαδίκτυο εντοπίζεται στο 8,2% των χρηστών, με χαμηλότερο ποσοστό εθισμού στη Λάρισα (5,9%) και υψηλότερο στο Βόλο (11,7%) (Siomos et ^., 2008). Αντίθετα σε αντίστοιχη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στον εφηβικό πληθυσμό των Αθηνών διαπιστώθηκε ότι μόλις το 1% των εφήβων χρηστών έχει εθιστεί στο Διαδίκτυο. Ο Σόφος κ.α. (2011) από την πλευρά τους σε πανελλαδική έρευνα επιδίωξαν να διερευνήσουν το ποσοστό του εθισμού στο Διαδίκτυο σε εφήβους μαθητές ηλικίας 13 έως 18 ετών. Τα επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα ήταν: α) σε ποιο βαθμό χρησιμοποιούν οι μαθητές το Διαδίκτυο, β) ποιο είναι το ποσοστό του εθισμού στο Διαδίκτυο στους εφήβους, γ) αν ο εθισμός στο Διαδίκτυο διαφοροποιείται σε σχέση με το φύλο και δ) ποιοι είναι οι παράγοντες που σχετίζονται με τον εθισμό στο Διαδίκτυο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας η μεγάλη πλειονότητα των παιδιών (80%) χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο. Το ποσοστό των εθισμένων μαθητών στο Διαδίκτυο είναι περίπου 12%. Το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται στο ίδιο επίπεδο, τόσο για τους μαθητές του γυμνασίου όσο και για τους μαθητές του λυκείου. Αγόρια και κορίτσια φαίνεται να παρουσιάζουν τα ίδια χαρακτηριστικά εθισμού, ενώ η αυξημένη χρήση του Διαδικτύου στο σπίτι, σε χώρους έξω από αυτό, αλλά και στο σχολείο συνδέεται με την ανάπτυξη του Διαδικτυακού εθισμού. Σε έρευνα που διεξήχθη στην περιοχή του Βόλου σε 100 παιδιά ηλικίας από 13 έως 15 ετών, τα οποία εντοπίστηκαν με τυχαία δειγματοληψία, διαπιστώθηκε ότι το 22% του συνόλου του δείγματος των νέων που μελετήθηκαν είναι εθισμένοι στο Διαδίκτυο (Καραπέτσος κ.α.,2012). Τέλος σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Κω σε 1221 εφήβους το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού υπολογίστηκε στο 11% (Fisoun et ^, 2011). [15]

Ενδιαφέρουσα ερευνητική προσπάθεια αποτελεί η μελέτη των Τσουβέλα και Γιωτάκο (2011) σε 514 φοιτητές του ΕΚΠΑ και του Παντείου πανεπιστημίου. Το ερωτηματολόγιο δόθηκε σε 278 γυναίκες και 236 άνδρες. Η μέση ηλικία ήταν τα 22 χρόνια. Το ερωτηματολόγιο περιείχε, πέρα από τα δημογραφικά στοιχεία, δομημένο ερωτηματολόγιο χρήσεων Διαδικτύου, το οποίο αξιολογούσε σε 3βάθμια κλίμακα Likert τη συχνότητα χρήσης εφαρμογών του Διαδικτύου, τον τρόπο πρόσβασης και τον τρόπο χρήσης του Διαδικτύου. Επίσης περιείχε την κλίμακα ΙΑΤ (Internet Addiction Test) της Young που αποτελεί την πλέον συχνά χρησιμοποιούμενη κλίμακα αξιολόγησης της παθολογικής εμπλοκής στο Διαδίκτυο και αποτελείται από 20 ερωτήσεις - προτάσεις που αξιολογούν την προβληματική χρήση του Διαδικτύου μέσα από 5βάθμια κλίμακα Likert. Ένα άλλο τμήμα του ερωτηματολογίου αφορούσε ερωτήσεις για την αξιολόγηση εμπλοκής με το Διαδικτυακό σεξ, ερωτήσεις για την αξιολόγηση του βαθμού αυτοκτονικότητας, ερωτήσεις για την αξιολόγηση χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και τέλος ερωτήσεις για την αξιολόγηση των κοινωνικά επιθυμητών απαντήσεων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα το 70,2% των συμμετεχόντων στην έρευνα κάνει υγιή χρήση του Διαδικτύου, το 26% βρίσκεται σε κίνδυνο για παθολογική εμπλοκή με το Διαδίκτυο και το 3,8% των συμμετεχόντων εμφανίζει συμπτώματα παθολογικής εμπλοκής με το Διαδίκτυο. Τέλος, ο Σαμαράς (2014) στη μελέτη του ασχολείται με τον ενδεχόμενο εθισμό που προκαλείται από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε για τους σκοπούς ήταν 278 μαθητές γυμνασίων και λυκείων του νομού Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας παρατηρείται μια αυξημένη τάση χρήσης των κοινωνικών δικτύων που μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό. 2.2 Ο Διαδικτυακός εθισμός στο εξωτερικό Στο εξωτερικό έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες σε όλες σχεδόν τις χώρες όπου το Διαδίκτυο αποτελεί μια από τις κύριες δραστηριότητες που αναπτύσσουν οι νέοι. Τα αποτελέσματα των ερευνών είναι συχνά αντιφατικά και βρίσκονται σε συνάρτηση με την ευρύτερη κουλτούρα χρήσης του Διαδικτύου σε κάθε χώρα, αλλά και με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί ο κάθε ερευνητής (Σφακιανάκης κ.ά., 2012). Γενικότερα οι διεθνείς εκτιμήσεις για παιδιά και εφήβους ποικίλλουν, με το Διαδικτυακό εθισμό στην Ευρώπη να κυμαίνεται μεταξύ 1 και 16,3%. Ως προς την ηλικιακή κατανομή επικράτησης του εθισμού στο Διαδίκτυο οι [16]

έρευνες εκτιμούν πως μεταξύ των εφήβων το ποσοστό είναι περίπου στο 4,7% και αυξάνεται στο 6-15% στο γενικό πληθυσμό ενώ ανέρχεται στο 13-18% στους φοιτητές (Σφακιανάκης κ.ά., 2012). Χαρακτηριστικό είναι πως στη Νορβηγία, με το υψηλότερο ποσοστό χρηστών του Διαδικτύου (88%), το ποσοστό των εθισμένων νέων στο Διαδίκτυο είναι εξαιρετικά χαμηλό και βρίσκεται περίπου στο 2%. Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγηθεί ως απότοκο εφαρμογής υψηλού επιπέδου προγραμμάτων ψηφιακού αλφαβητισμού. Συγκρίνοντας το αποτέλεσμα αυτό με τα ελληνικά δεδομένα συμπεραίνουμε πως στη χώρα μας τα ποσοστό του εθισμού είναι εξαιρετικά υψηλό, αφού η διείσδυση του Διαδικτύου στην Ελλάδα ακόμη είναι χαμηλή (Σιώμος και Αγγελόπουλος, 2008). Στην Ιταλία το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού βρίσκεται στο 5,4%. Τα χαρακτηριστικά της χρήσης του Διαδικτύου στην Ιταλία και γενικότερα στις μεσογειακές χώρες είναι κοινά. Παρατηρείται δηλαδή χαμηλή διείσδυση της χρήσης του Διαδικτύου στην κοινωνία αλλά συγκριτικά με τις βόρειες χώρες, υψηλό ποσοστό εθισμού (Pallanti et al., 2006). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ερευνητικές προσπάθειες που διεξάγονται στην Ασία και προσπαθούν να ανιχνεύσουν την έκταση του Διαδικτυακού εθισμού κυρίως στους νέους. Η ξαφνική και γρήγορη διείσδυση των νέων τεχνολογιών σε αυτές τις χώρες δημιούργησε προβλήματα. Παρατηρούνται και ακραία φαινόμενα. Ειδικότερα στη Νότια Κορέα αναφέρθηκαν δέκα θάνατοι εφήβων από καρδιοαναπνευστικά προβλήματα σε internet cafe (Σιώμος και Αγγελόπουλος, 2008). Ο εθισμός στο Διαδίκτυο θεωρείται ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας που αντιμετωπίζει η νοτιοκορεάτικη κοινωνία. Υπολογίζεται πως περίπου το 80% των εθισμένων στο Διαδίκτυο στη Νότια Κορέα χρήζει συστηματικής ιατρικής φροντίδας και γύρω στο 20% των εθισμένων για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του απαιτείται να νοσηλευτεί (Σιώμος και Αγγελόπουλος, 2008). Το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού στη Νότια Κορέα ποικίλλει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της έρευνας και τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται. Σύμφωνα με έρευνα του Choi (2007) το 2,1% των νέων ηλικίας από 6 έως 19 μπορούν να θεωρηθούν εθισμένοι στο Διαδίκτυο. Σε άλλη όμως έρευνα που πραγματοποίησε σε έφηβους ο Ha et al. (2007) προέκυψε πως το ποσοστό του εθισμού των νέων στη Νότια Κορέα ανέρχεται στο 20,33%. Στην ίδια χώρα ο Park et.al (2008) προσδιορίζει το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού στους εφήβους περίπου στο 11%. Υψηλό θεωρείται και το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού και στους εφήβους στην Ταϊβάν. Το 2003 σε έρευνα των Tsai και Lin σε [17]

εφήβους προέκυψε πως το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού ήταν περίπου στο 13%. Στην Κίνα το ποσοστό των εφήβων που είναι εθισμένοι στο Διαδίκτυο αφορά περίπου το 13,7% από αυτούς. Μάλιστα για την αντιμετώπιση του φαινομένου το οποίο θεωρείται σοβαρό και ολοένα και αυξανόμενο κοινωνικό πρόβλημα, ελήφθησαν και κανονιστικές ρυθμίσεις για τη χρήση του Διαδικτύου. Συγκριμένα ορίστηκε από το Κινεζικό κράτος ως ανώτερο χρονικό διάστημα χρήσης του Διαδικτύου από τους νέους οι τρεις ώρες. Σε άλλες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στην Κίνα το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού στους νέους κυμαίνεται από 2,4% έως 11,3%. Η διαφοροποίηση στα αποτελέσματα και στην συγκεκριμένη περίπτωση οφείλεται στις διαφορετικές μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνται (Gao et al., 2007; Geng, Su & Cao, 2006). Εξαιρετικά υψηλό είναι το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού στους μαθητές του Χονγκ - Κονγκ. Σε προγενέστερη έρευνα που διεξήχθη στο Χόνγκ - Κόνγκ σε 337 εφήβους ο Διαδικτυακός εθισμός περιοριζόταν γύρω στο 4% (Chau, 2005). Διαπιστώνεται στη χώρα αυτή ραγδαία αύξηση του φαινομένου με την πάροδο λίγων χρόνων. Ακόμη και σε μια ξεχωριστή κοινωνία, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως αυτή του Ιράν, ο εθισμός στο Διαδίκτυο σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα αποτελεί μια πραγματικότητα. Εξαιρετικά χαμηλό εμφανίζεται το ποσοστό του Διαδικτυακού εθισμού στην κατεχόμενη Κύπρο. Σε έρευνα που διεξήχθη το 2007 από τον Bayractar σε δείγμα 686 εφήβων ο εθισμός στο Διαδίκτυο υπολογίστηκε μόλις στο 1%. Μία από τις πρωτοπόρες ερευνήτριες στο θέμα του Διαδικτυακού εθισμού η Young, σε έρευνα της κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όσο πιο διαλογική είναι η λειτουργία του Διαδικτύου τόσο πιο εθιστικό είναι και τόσο πιο πολλές επιπτώσεις έχει σε πολλούς τομείς της ζωής των εθισμένων ατόμων (Young, 1996). Σύμφωνα με τον Scherer (1991) ιδιαίτερα ευάλωτοι στο Διαδικτυακό εθισμό είναι οι σπουδαστές οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να έρχονται σε επαφή συχνότερα με τις νέες τεχνολογίες λόγω της ευελιξίας των προγραμμάτων τους. Μάλιστα ο Scherer (1991) από την πλευρά του διαπίστωσε ότι το 13% των σπουδαστών υποστήριξε ότι η χρήση του Διαδικτύου αποτέλεσε τροχοπέδη για την ακαδημαϊκή, επαγγελματική και κοινωνική τους ζωή. Παρόμοια είναι και τα αποτελέσματα των Chou και Hsiao (2000) σε έρευνα τους σε σπουδαστές κολλεγίων της Ταϊβάν. Οι Morahan - Martin και Schumacher (2000) υποστήριξαν ότι οι εθισμένοι στο Διαδίκτυο το χρησιμοποιούσαν για να έλθουν σε επαφή με νέους ανθρώπους, για να αποκτήσουν [18]

συναισθηματική υποστήριξη και γενικά για να είναι περισσότερο κοινωνικοί. Ο Anderson (1998) μελέτησε το Διαδικτυακό εθισμό στην Ευρώπη και την Αμερική και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το 9,8% των ατόμων που μελέτησε ήταν εθισμένοι. Η συντριπτική πλειονότητα των εθισμένων ήταν άνδρες. Σε άλλη έρευνα των Kubey et al. (2001), το δείγμα της έρευνας το αποτελούσαν 576 σπουδαστές, οι οποίοι απήντησαν σε ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου. Από τα αποτελέσματα προέκυψε πως το 9,3% των χρηστών του Διαδικτύου μπορούσαν να οριστούν ως εθισμένοι στο Διαδίκτυο. Σύμφωνα με τους ερευνητές οι εθισμένοι στο Διαδίκτυο υστερούν στις ακαδημαϊκές επιδόσεις, δεν έχουν διαπροσωπικές σχέσεις και αντιλαμβάνονται μονοδιάστατα την πραγματικότητα. Οι Chou και Hsiao (2000) προσδιόρισαν το χρόνο που ξόδευαν οι εθισμένοι στο Διαδίκτυο σε 20 με 25 ώρες την εβδομάδα, ώρες σχεδόν τριπλάσιες από το χρόνο που περνούσαν στο Διαδίκτυο οι μη εθισμένοι. Οι Young και Rogers (1998) προσπάθησαν να συσχετίσουν την προσωπικότητα των ανθρώπων με το Διαδικτυακό εθισμό. Από τα αποτελέσματα της έρευνας τους προέκυψε ότι τα άτομα που είναι εθισμένα στο Διαδίκτυο χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πέρα από τις γενικευμένες έρευνες για το Διαδικτυακό εθισμό υπάρχουν και περιπτωσιολογικές μελέτες για την έρευνα του Διαδικτυακού εθισμού. Ο Griffiths στην έρευνα του κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στις περιπτώσεις όπου παρατηρείται εθισμός, το Διαδίκτυο ήταν η σημαντικότερη δραστηριότητα των ατόμων. Στην έρευνα του Black et al. (1999) διαπιστώθηκαν ακραίες συμπεριφορές στους εθισμένους. Ένας από αυτούς μάλιστα είχε τρεις προσωπικούς υπολογιστές και είχε οικονομικά προβλήματα, επειδή δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις οικονομικές του υποχρεώσεις εξαιτίας της μονοσήμαντης (προς τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές) χρήσης των χρημάτων του. Μάλιστα είχε αναπτύξει και «συναισθηματική» σχέση με το Διαδίκτυο αφού είχε αναπτύξει και διάφορες ρομαντικές σχέσεις μέσω αυτού παραμελώντας την οικογένειά του. Σε μια άλλη περίπτωση ο εξαρτημένος από το Διαδίκτυο ήθελε να ξοδεύει όλο το χρόνο του στο Διαδίκτυο αναπτύσσοντας διαπροσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις μέσω αυτού. Στην έρευνα των Leon και Rotunda (2000) ένας σπουδαστής διαφοροποίησε όλη του τη ζωή και προσπάθησε να προσαρμόσει την καθημερινότητά του στο Διαδίκτυο. Παράτησε τις σπουδές του, άλλαξε ακόμη και τις συνήθειές του στον ύπνο. Τελικά περνούσε πάνω από 50 ώρες την εβδομάδα στο Διαδίκτυο. Στην ίδια [19]