ΗΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΗΜΟΥ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ 2 0 0 7 2 0 1 0 { Κοινωνική ιαβούλευση } Ά ΜΕΡΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ Συνοπτική Περιγραφή Στρατηγικού Σχεδιασµού για την Κοινωνική ιαβούλευση Μάρτιος 2008

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 I. Αντικείµενο και Σκοπός τον Επιχειρησιακού Προγράµµατος... 4 ΙΙ. Θεσµικό πλαίσιο Επιχειρησιακών Προγραµµάτων... 6 IΙΙ. Πλαίσιο Σύνταξης Επιχειρησιακού Προγράµµατος... 7 ΙV. Συγκρότηση της Οµάδας Έργου... 8 V. Προγραµµατισµός του Έργου... 9 VΙ. Ενηµέρωση των Υπηρεσιών και των Ν. Π. ήµου... 11 VΙΙ. Παρουσίαση των διαδικασιών διαβούλευσης... 11 VΙΙI. ΟΙ ΕΝΟΤΗΤΕΣ του Επιχειρησιακού Προγράµµατος... 11 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Στρατηγικός σχεδιασµός... 12 Κεφάλαιο 1.1: Περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης... 12 1.1.α H περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης... 12 1.1.1.1 Πληθυσµός ηµογραφική Φυσιογνωµία Αστικοποίηση... 12 1.1.1.1.1 Πληθυσµιακή εξέλιξη... 12 1.1.1.1.2 Σύνθεση πληθυσµού κατά ηλικίες και φύλο Φυσική κίνηση... 16 πληθυσµού... 16 1.1.1.1.3 Κατανοµή πληθυσµού... 18 1.1.1.2 Επίπεδο Εκπαίδευσης... 22 1.1.1.3 Νοικοκυριά Κατοικίες... 24 1.1.1.4 Οικονοµικά Ενεργός και µη Ενεργός Πληθυσµός... 26 Απασχολούµενοι Άνεργοι... 26 1.1.1.5 Τοµεακή και Κλαδική ιάρθρωση της Απασχόλησης... 30 1.1.1.6 Θέση στο επάγγελµα και οµάδες ατοµικών επαγγελµάτων... 32 1.1.1.7 Παραγωγή Οικονοµία... 34 1.1.1.7.1 Πρωτογενής Τοµέας... 34 1.1.1.7.1.1 Γεωργία... 34 1.1.1.7.1.2 Κτηνοτροφία... 40 1.1.1.7.1.3 Μελισσοκοµία... 41 1.1.1.7.1.4 Αλιεία... 41 1.1.1.7.2 ευτερογενής τοµέας... 42 1.1.1.7.3 Τριτογενής τοµέας... 44 1.1.1.7.4 Υποστηρικτικές οµές Ποιότητα Ζωής... 46 1.1.1.8 Πολιτιστικά, Κοινωνικά στοιχεία και δραστηριότητες... 58 1.1.1.8.1 Αρχαιολογικό Μουσείο Ιεράπετρας... 58 1.1.1.8.2 Πολιτιστική δραστηριότητα Φορέων και Συλλόγων Ιεράπετρας... 58 1.1.1.8.2.1 ηµοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης & και Πολιτισµού Ιεράπετρας 59 1.1.1.8.2.2 ηµοτικό Συµβούλιο Νεολαίας Ιεράπετρας ( Η. ΣΥ. Ν. Ι. )... 59 1.1.1.8.2.3 Μορφωτική Στέγη Ιεράπετρας... 59 1.1.1.8.2.4 Πολιτιστικός Σύλλογος «Τεχνόπολις Ιεράπετρας»... 59 1.1.1.8.2.5 Πολιτιστικός Σύλλογος Ιεράπετρας... 60 1.1.1.8.2.6 Πολιτιστικός Σύλλογος Φίλων Βυζαντινής Μουσικής και Τέχνης Μελετίου Μεταξάκη... 60 1.1.1.8.2.7 Σύλλογος Ατόµων Με Ειδικές Ανάγκες... 60 1.1.1.8.2.8 Σύλλογος «Η Φιλία των Λαών»... 61 1.1.1.8.2.9 Σύλλογος Μικρασιατών Ιεράπετρας... 61 1.1.1.8.2.10 Σύλλογος Ξενοδόχων.... 61 1.1.1.8.2.11 Σύλλογος Πολυτέκνων... 62 1.1.1.8.2.12 Αγροτικός Σύλλογος... 62 1.1.1.8.2.12 Πρόσκοποι... 62 1.1.1.8.2.14 ηµοτικοί Χώροι Άθλησης Ιεράπετρας... 62 2

1.1.1.8.2.15 Σύλλογος Τένις...63 1.1.1.8.2.15 Αθλητικός Σύλλογος Λιβυκού...63 1.1.1.8.2.17 Ιστιοπλοϊκός Σύλλογος...63 1.1.1.8.2.18 Περιβαλλοντική Οµάδα...63 1.1.1.8.2.19 Σώµα Ελληνίδων Οδηγών...64 1.1.1.8.2.20 Ένωση Φιλολόγων...64 1.1.1.8.2.21 Σώµα Ελλήνων Σαµαρειτών...64 1.1.1.8.2.22 Θεατρική Οµάδα...64 1.1.1.8.2.23 ηµοτική Φιλαρµονική...65 1.1.1.8.2.24 Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης...65 1.1.1.8.3 Γιορτές Τοπικές Παραδοσιακές δράσεις...67 1.1.β Υφιστάµενη κατάσταση ( εσωτερικό - εξωτερικό περιβάλλον )...69 1.1.2.1 Υφιστάµενη κατάσταση ( εσωτερικό περιβάλλον )...69 1.1.2.2 Η αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης (εξωτερικό περιβάλλον)...72 1.1.2.3 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ...72 1.1.2.2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ...74 Κεφάλαιο 1.2: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ & ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ...80 1.2.1. Το Όραµα & οι Αρχές τον ήµου...80 1.2.2 Προσδιορισµός της στρατηγικής...81 1.2.2.1 Στρατηγική του ήµου - Πολιτικό Πλαίσιο...81 1.2.2.2 Προσδιορισµός των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων...84 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Επιχειρησιακός προγραµµατισµός...86 Κεφάλαιο 2.1: Άξονες και Μέτρα του Στρατηγικού Σχεδιασµού...86 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ I. Αντικείµενο και Σκοπός τον Επιχειρησιακού Προγράµµατος Η διεθνής εµπειρία καταδεικνύει συνεχώς, µέσα από µελέτες και πρακτικές εφαρµογές, ότι η έννοια αλλά και η πρακτική της `ανάπτυξης' στηρίζεται πλέον στο σχεδιασµό, την έρευνα, την αναζήτηση καινοτοµικών στοιχείων και τον προσδιορισµό του είδους της ανάπτυξης που επιδιώκει να πετύχει η κάθε πόλη ή περιοχή. O σχεδιασµός προσδιορίζεται µε βάση τρεις αλληλένδετες παραµέτρους: οργανωµένη προσπάθεια, διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων και επίτευξη συγκεκριµένων στόχων. Αποτελεί µια διαδικασία καθορισµού µακροπρόθεσµων στόχων και επιλογής στρατηγικών και πολιτικών υλοποίησης, η οποία βασίζεται στην επιστηµονική ανάλυση, τη διεθνή εµπειρία, τις συµµετοχικές διαδικασίες και τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν στην οικονοµία, την κοινωνία και τις υποδοµές κάθε περιοχής. Η βασική αποστολή του προτεινόµενου έργου είναι να αποτελέσει ένα επιχειρησιακό εργαλείο σχεδιασµού, ανάλυσης, αξιολόγησης και υλοποίησης δράσεων και πολιτικών που να συµβάλλουν στη βιώσιµη και µακροχρόνια ανάπτυξη του ήµου. Ταυτόχρονα, ένα τέτοιο Σχέδιο καθίσταται αναγκαίο για τη χρηµατοδότηση όλων των προτεινόµενων σε Κοινοτικά Προγράµµατα παρεµβάσεων για την ανάπτυξη της περιοχής, καθώς και για την προετοιµασία του ήµου για την αναπτυξιακή του στρατηγική για τη νέα προγραµµατική περίοδο του ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης ( Κ. Π. Σ. ) 2007-2013. Τα τρία στρατηγικά ερωτήµατα στα οποία Θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις είναι τα ακόλουθα: Πρώτον: Προσδιορισµός των χαρακτηριστικών και του επιπέδου ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται ο ήµος κατά τη συγκεκριµένη χρονική περίοδο. εύτερον: Προσδιορισµός του στόχου, δηλαδή σε ποιο τύπο ή επίπεδο ανάπτυξης επιδιώκει να φτάσει. Τρίτον: Προσδιορισµός του τρόπου, δηλαδή ποια µέσα Θα χρησιµοποιήσει ο ήµος για να φτάσει στο επίπεδο ανάπτυξης που επιδιώκει. O βασικός στόχος του προτεινόµενου έργου είναι να δώσει απαντήσεις στα τρία αυτά ερωτήµατα, προκειµένου να προσδιοριστούν µε σαφήνεια οι κατευθύνσεις και οι αντίστοιχες δράσεις οι οποίες θα οδηγήσουν στο επιθυµητό αναπτυξιακό αποτέλεσµα. Οι επιµέρους στόχοι του Επιχειρησιακού Σχεδίου - Προγράµµατος αφορούν στα εξής: Προσανατολισµός στο τρίπτυχο οικονοµία - κοινωνία - περιβάλλον, στο οποίο στηρίζεται η κατεύθυνση της βιώσιµης ανάπτυξης. 4

Βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας της λειτουργίας του ήµου. Προώθηση του αναπτυξιακού και κοινωνικού ρόλου του ήµου. Αποδοτικότερη και αποτελεσµατικότερη κατανοµή και αξιοποίηση των πόρων. Προσέλκυση πρόσθετων οικονοµικών πόρων. Περιορισµό της αποσπασµατικής αντιµετώπισης των προβληµάτων. Ενίσχυση της συνεργασίας όλων των δηµιουργικών δυνάµεων του εσωτερικού περιβάλλοντος του ήµου ( επιχειρήσεις - δηµόσιοι τοπικοί φορείς πολίτες ) σε διαδικασίες σχεδιασµού και εφαρµογής δράσεων ανάπτυξης στο πλαίσιο της κατεύθυνσης της αστικής ανασυγκρότησης και ανάπτυξης. Για να ικανοποιηθούν οι ανωτέρω στόχοι, θα εφαρµοστεί µια σύγχρονη µεθοδολογική προσέγγιση η οποία προσδιορίζεται από τα ακόλουθα βασικά σηµεία: Σαφής καταγραφή και τεκµηρίωση της πραγµατικής εικόνας και/ή κατάστασης του ήµου µε έµφαση στα µείζονα Θέµατα ανάπτυξης αλλά και στα προβλήµατα που εµποδίζουν την ανάπτυξη. Αναγνώριση των ιδιαίτερων αναγκών για την ανάπτυξη του ήµου, λαµβάνοντας υπόψη τις µέχρι τώρα δράσεις και προτείνοντας νέες µε καινοτοµικό χαρακτήρα. Αξιοποίηση της διεθνούς και Ελληνικής εµπειρίας. Καταγραφή στοιχείων και συλλογή δευτερογενούς υλικού από πολεοδοµικές, χωροταξικές και αναπτυξιακές µελέτες για την περιοχή ( πρόσφατη η µελέτη ΣΧΟΟΑΠ ). Αξιοποίηση των υφιστάµενων ψηφιοποιηµένων υποβάθρων. Συλλογή στοιχείων για τη δηµογραφική, κοινωνική, παραγωγική και οικονοµική διάρθρωση του ήµου και του Νοµού από δηµόσιες υπηρεσίες και φορείς του ήµου και του Νοµού. Συναντήσεις εργασίας µε φορείς της περιοχής, που έχουν γίνει κατά καιρούς, µε σκοπό την καταγραφή στάσεων και προτάσεων για την ανάπτυξη της περιοχής µελέτης. Χρησιµοποίηση µεθόδων συλλογικής ανάλυσης, τεκµηρίωσης και επιλογής προτάσεων ακολουθώντας σύγχρονες πρακτικές και µεθόδους ανάλυσης. Εκτιµάται ότι ο συνδυασµός όλων αυτών των στοιχείων προσδίδει στο Επιχειρησιακό Σχέδιο την απαραίτητη τεκµηρίωση και αποδοχή, έτσι ώστε να καταστεί ένα σηµαντικό εργαλείο για την ανάπτυξη της περιοχής του ήµου. 5

Προκειµένου όµως, το Σχέδιο να στηρίζεται στα πραγµατικά δεδοµένα της περιοχής και στις πραγµατικές της ανάγκες, καθώς και να λαµβάνει υπόψη του τις ιδέες, προτάσεις και τα ενδιαφέροντα των πολιτών της περιοχής η εκπόνηση του Σχεδίου, µεταξύ άλλων, επιτυγχάνεται µέσω συζητήσεων µε κατοίκους και φορείς της περιοχής. Είναι προφανές ότι µόνο στο πλαίσιο του ηµοκρατικού Προγραµµατισµού και του Σχεδιασµού εκ των κάτω προς τα άνω, είναι εφικτό να προκύψει ένα Σχέδιο που θα χαρακτηρίζεται από πληρότητα, ρεαλισµό, κοινωνική συναίνεση και αποδοχή. Σύµφωνα, µάλιστα και µε το Νέο Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων ( Ν. 3463 / 2006, Φ. Ε. Κ. 114Α' 8 / 6 / 2006 ), στα άρθρα 203-207, διατυπώνεται η υποχρέωση των O. T. A. για εκπόνηση ενός τέτοιου Επιχειρησιακού Προγράµµατος, στο πλαίσιο της διαδικασίας εκσυγχρονισµού της οργάνωσης και λειτουργίας της πρωτοβάθµιας τοπικής αυτοδιοίκησης και µε απώτερο σκοπό τη δηµιουργία µόνιµων δοµών προγραµµατισµού, υλοποίησης και παρακολούθησης των αποτελεσµάτων της δράσης των ήµων. Με βάση, λοιπόν την ανάλυση που προηγήθηκε, τη δέσµευση που θέτει ο Νέος Κώδικας, αλλά και την ανάγκη προετοιµασίας του ήµου ενόψει του ' ΚΠΣ της προγραµµατικής περιόδου 2007-2013, κρίνεται σκόπιµη η εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράµµατος, ώστε ο ήµος να βρεθεί προετοιµασµένος για τις εξελίξεις που προγραµµατίζονται σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. ΙΙ. Θεσµικό πλαίσιο Επιχειρησιακών Προγραµµάτων Το παρόν επιχειρησιακό σχέδιο εκπονείται µε βάση τη σχετική νοµοθετική υποχρέωση που απορρέει από το κεφάλαιο Ζ', άρθρα 203 έως 206 του ν. 3463 / 2006. H σύνταξη του είναι υποχρεωτική για το ήµο Ιεράπετρας µε το δεδοµένο ότι αυτός είναι άνω των δέκα χιλιάδων κατοίκων. Συµπληρωµατικά για τη σύνταξη του λήφθηκαν υπόψη τα ακόλουθα: Νόµος 3463 / 2007, «Κύρωση του Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων». Προεδρικό ιάταγµα 185, ΦΕΚ 221, της 12 Σεπτεµβρίου 2007, τεύχος πρώτο «όργανα και διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιχειρησιακών προγραµµάτων των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ( Ο. Τ. Α. ) Ά βαθµού». Η εγκύκλιος 66, Η εγκύκλιος 45, της 25 Οκτωβρίου 2006 του Υφυπουργού Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης «Επιχειρησιακά Προγράµµατα ( Ε. Π ) O. T. A.». Η 18183 / 2 Απριλίου 2007 Υπουργική Απόφαση «Περιεχόµενο, δοµή και τρόπος υποβολής των επιχειρησιακών προγραµµάτων των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ( Ο. Τ. Α. ) «Ά βαθµού» ( διόρθωση σφάλµατος ). 6

Η 4503 / 8 Αυγούστου 2007 Υπουργική Απόφαση «Τροποποίηση της υπ' αριθµ. 18183 / 2 Απριλίου 2007 Υπουργική Απόφασης». Ο οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραµµάτων O. T. A. της Ε. Ε. Τ. Α. Α. Για το επιχειρησιακό πρόγραµµα του ήµου καταβλήθηκε προσπάθεια, ώστε να κωδικοποιηθεί κατά το δυνατόν σε όλα τα σηµεία του. Επιλέχθηκε η παρουσίαση όλων των πληροφοριών µε τη µορφή µικρών κειµένων και πινάκων και αποφεύχθηκαν οι µακροσκελείς αναφορές σε όλα τα κεφάλαιά του. Ακόµη έγινε επιλογή και παράθεση µόνο των αναγκαίων πληροφοριών που τεκµηριώνουν τις δράσεις που προτείνονται. Με τον τρόπο αυτό, εκτιµήθηκε ότι είναι δυνατή η άµεση άντληση των αναγκαίων πληροφοριών, αλλά και η συνοπτική και τεκµηριωµένη περιγραφή των προτεινόµενων δράσεων και ενεργειών. IΙΙ. Πλαίσιο Σύνταξης Επιχειρησιακού Προγράµµατος Η διαδικασία κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος ακολουθεί ένα συγκεκριµένο µεθοδολογικό πλαίσιο και πιο συγκεκριµένα: Ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος του ήµου Ιεράπετρας, µε έµφαση στο τρόπο που αυτό επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας του ήµου, προκειµένου να καταγραφούν τα προβλήµατα και οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Ανάλυση εσωτερικού περιβάλλοντος του ήµου µε σκοπό να εντοπιστούν οι αδυναµίες αλλά και τα πλεονεκτήµατα που παρουσιάζονται στην οργάνωση και λειτουργία του ιατύπωση του Οράµατος, της Στρατηγικής και του Προγραµµατισµού Εξειδίκευση του Επιχειρησιακού Προγράµµατος σε δράσεις, άξονες, µέτρα, προϋπολογισµούς και χρονοδιαγράµµατα. Σηµειώνεται ότι η εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράµµατος υλοποιείται σύµφωνα µε τις σχετικές οδηγίες και τον υφιστάµενο προγραµµατισµό της ιεπιστηµονικής Οµάδας Έργου µε τα κάτωθι βήµατα/στάδια υλοποίησης: Βήµα 1: Προετοιµασία και Οργάνωση Βήµα 2: Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης της περιοχής του ήµου Βήµα 3: Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση του ήµου και των νοµικών προσώπων του ως οργανισµών Βήµα 4: Καθορισµός της στρατηγικής και των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων Βήµα 5: Έγκριση του Στρατηγικού Σχεδίου και διαδικασίες διαβούλευσης Βήµα 6: Κατάρτιση Σχεδίων ράσης Βήµα 7: Τετραετής προγραµµατισµός των δράσεων 7

Βήµα 8: Οικονοµικός προγραµµατισµός Βήµα 9: Ολοκλήρωση του προγράµµατος και τελικές ενέργειες ΙV. Συγκρότηση της Οµάδας Έργου Με την 230 / 27-02 - 2008 απόφαση του ηµάρχου Ιεράπετρας συγκροτήθηκε τυπικά η προβλεπόµενη Οµάδα Έργου, µε αντικείµενο τη σύνταξη του Σχεδίου Επιχειρησιακού Προγράµµατος του ήµου Ιεράπετρας κατά τη ηµοτική Περίοδο 2007 2010, σε συνεργασία µε τα Όργανα ιοίκησης και τις Υπηρεσίες του ήµου και των Νοµικών Προσώπων του, το οποίο και εγκρίνεται από το δηµοτικό Συµβούλιο. Η οµάδα αυτή έχει ουσιαστικά ενεργοποιηθεί από τα τέλη του 2007, προετοιµάζοντας τη διαδικασία εκπόνησης του Σχεδίου. Μέλη της Επιστηµονικής Οµάδας ορίστηκαν: Ο Αντιδήµαρχος κ Μαρκόπουλος Μάνος, ως πρόεδρος και συντονιστής της Οµάδας, µε αναπληρωτή τον Αντιδήµαρχο κ. Σπυριδάκη Νίκο Ο ηµοτικός Σύµβουλος κ. Τσικαλουδάκης Σπύρος, Πρόεδρος της. Ε. Α. Π. Ι., µε αναπληρώτρια την κα Φωτεινή Ατζαράκη, Υπάλληλο της. Ε. Α. Π. Ι Ο ηµοτικός Σύµβουλος κ. Σπυριδάκης Μιχάλης, Πρόεδρος της Επιτροπής Αγροτικών θεµάτων του ήµου, µε αναπληρωτή τον κ. Αρώνη ηµήτρη, ηµοτικό Σύµβουλο Η Προϊσταµένη Τεχνικών Υπηρεσιών του ήµου κα Γιαννάκη Φανή µε αναπληρώτρια τη ηµοτική Υπάλληλο κα Ανθιµίδου Ελισάβετ. Η Προϊσταµένη Οικονοµικών Υπηρεσιών του ήµου κα Φανουράκη Μαρίνα, µε αναπληρώτρια τη ηµοτική Υπάλληλο κα Στεφανάκη Πόπη. Ο / ντής της. Ε. Υ. Α. Ι. κ. Μαράκης Γιώργος, µε αναπληρωτή τον Προϊστάµενο Τεχνικών Υπηρεσιών της κο Καροφυλάκη Γιώργο. Στην Οµάδα θα συµµετέχει και ο Ειδικός Συνεργάτης του ηµάρχου κ. Κορνάρος Χάρης. Οι συνεδριάσεις των µελών της ιεπιστηµονικής Οµάδας Έργου για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράµµατος του ήµου και ο συντονισµός των εργασιών της, γίνεται µε ευθύνη του συντονιστή και Προέδρου της Αντιδηµάρχου κου Μαρκόπουλου Μάνου, σε συνεργασία µε τη ηµοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης - Πολιτισµού Ιεράπετρας. Η ηµοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Ιεράπετρας σε συνεργασία µε τους Ειδικούς Συνεργάτες της είναι αρµόδια για την υποστήριξη των οργάνων διοίκησης και των υπηρεσιών του ήµου και των Νοµικών Προσώπων του και της οµάδας έργου κατά τις διαδικασίες κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος. Εποπτεύων της ιεπιστηµονικής Οµάδας Έργου είναι ο ήµαρχος Ιεράπετρας, που την καλεί σε συνεδρίαση όποτε κριθεί αναγκαίο. 8

V. Προγραµµατισµός του Έργου Σύµφωνα µε τα οριζόµενα στον Οδηγό Κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραµµάτων Ο. Τ. Α. της Ε. Ε. Τ. Α. Α. ( Σεπτέµβριος 2007 ) και τις εκτιµήσεις της οµάδας έργου, το χρονοδιάγραµµα κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος ήµου Ιεράπετρας είναι το ακόλουθο: ΦΑΣΕΙΣ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ Προετοιµασία 27 / 02 / 2008 15 / 03 / 2008 Στρατηγικός σχεδιασµός 15 / 03 / 2008 02 / 04 / 2008 ιαδικασίες ιαβούλευσης 03 / 04 / 2008 14 / 04 / 2008 Επιχειρησιακός & Οικονοµικός Προγραµµατισµός 17 / 04 / 2008 25 / 04 / 2008 Ολοκλήρωση & Έγκριση του Προγραµµατισµού 25 / 04 / 2008 29 / 04 / 2008 Πίνακας 1 Η κατάρτιση του χρονοδιαγράµµατος έγινε σύµφωνα µε την ισχύουσα καταληκτική ηµεροµηνία που είναι η 30 / 04 / 2008. Στο παρακάτω διάγραµµα παρουσιάζονται συνοπτικά τα βήµατα που θα ακολουθηθούν για την κατάρτιση του Επιχειρησιακού Προγράµµατος καθώς επίσης και η εµπλοκή που Θα έχουν οι φορείς στη διαδικασία αυτή. Ειδικότερα, όπως φαίνεται και από το προαναφερόµενο προγραµµατισµό του έργου, εντοπίζονται τρεις διακριτές ενότητες στην όλη διαδικασία. H πρώτη αφορά την αποτύπωση και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης του ήµου και των Νοµικών Προσώπων. Καθοριστικό ρόλο στην ενότητα αυτή έχει η συµπλήρωση ερωτηµατολογίων από τους προϊσταµένους, προκειµένου να αποτυπωθεί και απολογηθεί η υφιστάµενη κατάσταση της εσωτερικής λειτουργίας των υπηρεσιών. Ακολουθεί η διατύπωση του οράµατος, της στρατηγικής και των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων που θα αποτελέσουν τους κύριους άξονες πολιτικής για τη τρέχουσα τετραετία. Στην ενότητα αυτή απαιτούµενη είναι η εµπλοκή του ηµάρχου και του ηµοτικού Συµβουλίου το οποίο εγκρίνει το στρατηγικό σχέδιο που προτείνεται από τη ιεπιστηµονική Οµάδα Έργου. 9

Ο. Τ. Α. ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΟΜΑ Α ΕΡΓΟΥ Προετοιµασία & Οργάνωση Περιγραφή & αξιολόγηση εξωτερικού ϖεριβάλλοντος Προϊστάµενοι Υϖηρεσιών ( ερωτηµατολόγια & ϖαρατηρήσεις ) Περιγραφή & αξιολόγηση εσωτερικού ϖεριβάλλοντος ήµαρχος ηµοτικό Συµβούλιο Στρατηγική & Αναϖτυξιακές Προτεραιότητες ηµοτικό Συµβούλιο ιαδικασίες ιαβούλευσης Έγκριση Στρατηγικού Σχεδίου Υϖηρεσίες Ο. Τ. Α. Υϖηρεσίες Νοµικών Προσώϖων Κατάρτιση Σχεδίων ράσεων ηµοτικό Συµβούλιο Έγκριση Σχεδίου Προγραµµατισµός ράσεων Περιφέρεια Έγκριση διαδικασιών κατάρτισης ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ Σχήµα 2 Η διαδικασία κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος ολοκληρώνεται µε την εξειδίκευση της προηγούµενης ενότητας µέσω της κατάρτισης σχεδίων δράσεις εγκεκριµένων από τις υπηρεσίες του ήµου και των Νοµικών Προσώπων και του χρονικού προγραµµατισµού των επιµέρους δράσεων. Στη συνέχεια ακολουθεί η έγκριση από τη Περιφέρεια της διαδικασίας κατάρτισης του και η εξειδίκευση του σε ετήσια επιχειρησιακά προγράµµατα προκειµένου να δροµολογηθεί η υλοποίησή του. 10

VΙ. Ενηµέρωση των Υπηρεσιών και των Ν. Π. ήµου. Έγινε ενηµέρωση του προσωπικού των υπηρεσιών και των Νοµικών Προσώπων του ήµου και ζητήθηκε από τους παριστάµενους να συνεργαστούν µε τα µέλη της ΟΕ στη διαδικασία καταγραφής της υφιστάµενης κατάστασης και αξιολόγησης των υπηρεσιών του ήµου. VΙΙ. Παρουσίαση των διαδικασιών διαβούλευσης Σύµφωνα µε την Εγκύκλιο 8 / 12 / 2 / 2008 του ΥΠ. ΕΣ. προγραµµατίσθηκε για την περίοδο έως και 15 Απριλίου 2008 η πραγµατοποίηση της κρισιµότερης διαδικασίας εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος που είναι η κοινωνική και δηµόσια διαβούλευση, δηλαδή η προβολή του στρατηγικού σχεδίου και η κατάθεση των προτάσεων των φορέων της τοπικής µας κοινωνίας. Το Στρατηγικό Σχέδιο, προβλέπει να συζητηθεί και αποφασισθεί από το ηµοτικό Συµβούλιο, την 1η Απριλίου 2008. Η πρόταση αποφασίστηκε να αναρτηθεί τη 2α Απριλίου 2008 στην ιστοσελίδα του ήµου και να πραγµατοποιηθούν τρεις συναντήσεις διαλόγου στο ηµοτικό κατάστηµα µε τη συµµετοχή Υπηρεσιών και ενδιαφεροµένων φορέων. 12 / 04 / 2008 θεµατικό πεδίο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ 14 / 04 / 2008 θεµατικό πεδίο ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ 15 / 04 / 2008 θεµατικό πεδίο ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Μετά τον κοινωνικό διάλογο και τη διαβούλευση, θα ενσωµατωθούν οι προτάσεις και οι θέσεις των φορέων και της τοπικής κοινωνίας, και θα εκπονηθεί το Πρόγραµµα, δηλαδή η οικονοµοτεχνική µελέτη των προτεινόµενων και εγκεκριµένων σχεδίων από το στρατηγικό σχέδιο το οποίο ολοκληρώνει την όλη εργασία και θα έρθει προς ψήφιση εκ νέου στο δηµοτικό συµβούλιο και κατάθεση στη Περιφέρεια. VΙΙI. ΟΙ ΕΝΟΤΗΤΕΣ του Επιχειρησιακού Προγράµµατος ( σύµφωνα µε τις προδιαγραφές τον ΥΠ. ΕΣ... Α.) Το περιεχόµενο, η δοµή και ο τρόπος υποβολής των επιχειρησιακών προγραµµάτων των O. T. A. Ά βαθµού καθορίζονται µε την υπουργική απόφαση Υ. Α. 18183 / 02.04.2007 ( Φ. Ε. Κ. 534 / 13.04.2007 τεύχος Β' ). Κατά συνέπεια το Πρόγραµµα που ακολουθεί περιλαµβάνει τις εξής ενότητες και υπο-ενότητες: 11

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Στρατηγικός σχεδιασµός Κεφάλαιο 1.1: Περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης. Περιγράφονται τα χαρακτηριστικά της περιοχής του ήµου, τα χαρακτηριστικά του ίδιου του ήµου και των Νοµικών Προσώπων του, ως οργανισµών, και αξιολογείται η υφιστάµενη κατάσταση. 1.1.1 H περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης Η περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης αναφέρεται στα εξής δεδοµένα και χαρακτηριστικά: 1. Βασικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήµου Ιεράπετρας. 2. Βασικά πληθυσµιακά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήµου Ιεράπετρας. 3. Βασικά κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήµου Ιεράπετρας. 4. Βασικά οικονοµικά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήµου Ιεράπετρας. 5. Βασικά χωροταξικά και πολεοδοµικά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήµου Ιεράπετρας. 6. Βασικά αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήµου Ιεράπετρας. Επίσης, αντικείµενο ανάλυσης συνιστά και ο ήµος ως αυτοτελής οικονοµικός οργανισµός. Συνεπώς, η ενότητα «υφιστάµενη κατάσταση» αναφέρεται σε βασικά οργανωτικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά του O. T. A. 1.1.1.1 Πληθυσµός ηµογραφική Φυσιογνωµία Αστικοποίηση 1.1.1.1.1 Πληθυσµιακή εξέλιξη Ο πληθυσµός του ήµου, σύµφωνα µε την απογραφή ΕΣΥΕ του 2001 είναι 23.707 κάτοικοι, που αντιπροσωπεύει το 31% του πληθυσµού του Νοµού Λασιθίου. Ο ήµος Ιεράπετρας παρουσιάζει πληθυσµιακή αύξηση από το 1951 µέχρι σήµερα. υναµικά θετική εµφανίζεται η εξέλιξη του πληθυσµού τις δεκαετίες του 70 και 80 ενώ την τελευταία δεκαετία παρατηρείται µία εξαιρετικά δυναµική αύξηση ( 12,76% ). Η ποσοστιαία αύξηση της δεκαετίας 1991-2001 στο ήµο είναι µεγαλύτερη τόσο σε σχέση µε τον Νοµό, όσο σε σχέση µε Περιφέρεια και Χώρα. 12

Σχήµα 2 : Ποσοστιαία µεταβολή πληθυσµού ανά δεκαετία 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% -5,00% -10,00% -15,00% 51-'61 61-'71 71-'81 81-'91 91-'01 Νοµος Λασιθίου ήµος Ιεράπετρας Πόλη Ιεράπετρας Η εικόνα αυτή δεν αντιπροσωπεύει όµως την µεταβολή πληθυσµού ανά Τοπικά ιαµερίσµατα ούτε πόλη ή οικισµό του ήµου. Ελάχιστα από τα Τ. του ήµου παρουσιάζουν δυναµισµό στην αύξηση πληθυσµού την τελευταία δεκαετία ( 1991 2001 ). Έτσι το Τ.. Ανατολής, παρουσιάζει αύξηση 10ετίας 34,94% ( τριπλάσια περίπου από την αύξηση του ήµου ). Το Τ.. της πρωτεύουσας παρουσιάζει αύξηση πληθυσµού 22,40%, ( περίπου διπλάσια από την αντίστοιχη του ήµου ), µε ποσοστό πληθυσµού ( µε στοιχεία 2001 της ΕΣΥΕ ) το 64% του συνολικού πληθυσµού του ήµου ( 15.323 κατοίκους έναντι 23.707 κατοίκων του ήµου ). Το Τ.. Αγ. Ιωάννου παρουσιάζει αύξηση 10ετίας 16,84% ενώ τα υπόλοιπα / τα ή παρουσιάζουν πολύ µικρές αυξήσεις σχετικά µε το ποσοστό αύξησης του ήµου, ή παρουσιάζουν µειώσεις οι οποίες σε µερικές περιπτώσεις είναι δραµατικές. Επίσης, εκτός της πόλης Ιεράπετρας και αρκετοί οικισµοί ( 22, το 1 / 3 περίπου των οικισµών του ήµου ), παρουσιάζουν δυναµική πληθυσµιακή ανάπτυξη κατά την τελευταία 10 / ετία. Από αυτούς µόνο οι 10 αποτελούν αξιόλογα οικιστικά κέντρα. Οι υπόλοιποι είναι µικροί νέο αναπτυσσόµενοι οικισµοί µε λίγους κατοίκους. Την τελευταία 10 / ετία, παρουσιάζουν πληθυσµιακή αύξηση οι οικισµοί Στόµιο ( 82,19% ), Νέα Ανατολή ( 48,29% ), Καλογέροι ( 11,57% ) και Αµµουδάρες ( 1,92% ) που ανήκει στο Τ.. Ανατολής, ο οικισµός Παχειά Άµµος ( 45,15% ) και ο οικισµός Ξηρόκαµπος ( 60,92% ) που ανήκουν στο Τ.. Παχειάς Άµµου, οι οικισµοί Κουτσουνάρι ( 32,27% ), Αγ. Φωτιά ( 26,87% ) και Φέρµα ( 7,94% ) που ανήκουν στο Τ.. Αγ. Ιωάννη, οι οικισµοί του Τ.. της πρωτεύουσας, Γρα Λυγιά ( 20,34% ), Βαϊνιά ( 18,32% ), Κεντρί ( 14,29% ), Αγιασµένος ( 25% ), Αγ. Γεώργιος ( 10,71% ), Κάµπος ( 0,92% ), Κεφάλα ( 58,65% ), Ποταµοί ( 65,48% ), ο οικισµός Καµάρα ( 14,81% ) του Τ.. Καλαµαύκας, ο οικισµός Καρύδι ( 23,8% ) του Τ.. Μύθων και ο οικισµός Μύρτος ( 1,62% ) στο οµώνυµο Τ. / µα. 13

Από αυτά τα αξιόλογα οικιστικά κέντρα είναι εκτός της Ιεράπετρας - η Γρα Λυγιά, το Στόµιο, η Ν. Ανατολή, το Κουτσουνάρι, τα Φέρµα, το Κεντρί, η Βαϊνιά, η Παχειά Άµµος, οι Καλόγεροι και ο Μύρτος. Παρατηρούµε, ότι όλα τα αξιόλογα πληθυσµιακά αναπτυσσόµενα οικιστικά κέντρα είναι παραλιακά πλην ενός ( των Καλογήρων Τ.. Ανατολής ) και συµπαρασύρουν και τα αντίστοιχα Τ.. Είναι αυτά επίσης που χαρακτηρίζονται από παραγωγικές χρήσεις στην γεωργία ( κυρίως καλλιέργεια κηπευτικών υπό κάλυψη ) και στην τουριστική ανάπτυξη. Όλα τα άλλα Τ. / τα και οι αντίστοιχοι οικισµοί, παρουσιάζουν µείωση του πληθυσµού τους, µεγαλύτερη ή µικρότερη την τελευταία 10ετία. Οι πιο σηµαντικοί οικισµοί που παρουσιάζουν µεγάλη µείωση πληθυσµού την τελευταία 10 /ετία είναι ο Αγ. Ιωάννης του οµώνυµου / τος, το οποίο όµως παρουσιάζει πληθυσµιακή ευρωστία λόγω των παραλιακών οικισµών του ( Κουτσουνάρι Φέρµα ), το Μοναστηράκι µε τον παραδοσιακό του ιστό, η Ανατολή µε επίσης παραδοσιακό χαρακτήρα, τα Γδόχια, πρώην κέντρο ελαιοπαραγωγικό, η Βασιλική, η Ρίζα, η Μακρυλιά, οι Μάλλες, οι Μεσελέροι, η Καλαµαύκα, το Κάτω Χωριό, το Καβούσι, που όλα υπήρξαν, και τα περισσότερα από αυτά εξακολουθούν να είναι, σηµαντικά οικιστικά κέντρα. εν είναι τυχαίο ότι όλα αυτά τα χωριά είναι κυρίως ορεινά έχοντας να επιδείξουν ιστορικό πολιτισµικό και φυσικό πλούτο, ο οποίος όµως είναι αναξιοποίητος ακόµη, αλλά και σηµαντική παραγωγή αγροτικών προϊόντων ( κυρίως ελαιόλαδου ) και κτηνοτροφική δραστηριότητα. Πάντως δεν είναι δυνατόν να έχουµε πλήρη εικόνα της πληθυσµιακής κατάστασης των διαµερισµάτων και των οικιστικών κέντρων, επειδή υπάρχουν άτοµα που κατάγονται από τους οικισµούς αυτούς, τα οποία διατηρούν κατοικίες χωρίς να είναι µόνιµοι κάτοικοι αλλά εποχιακοί ( διακοπές καλοκαιρινές Χριστούγεννα Πάσχα εποχή συγκοµιδής της ελιάς ) και οι οποίοι απογράφονται εκεί. Εξ άλλου πολλοί οικονοµικοί µετανάστες έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή ( περίπου 6.000 άτοµα ), κυρίως στη Ν. Ανατολή, βοηθώντας στις γεωργικές, τουριστικές και οικοδοµικές εργασίες, οι οποίοι είναι εποχιακοί κάτοικοι, και δεν είναι δυνατόν να καταµετρηθούν επακριβώς. Σύµφωνα µε την παραπάνω παραδοχή, τόσο µε χρονικό ορίζοντα το 2011 όσο και το 2015, ο πληθυσµός του ήµου φαίνεται να αυξάνεται σε ποσοστό µεγαλύτερο από το αντίστοιχο του συνόλου της Χώρας, της Περιφέρειας Κρήτης αλλά και του Νοµού Λασιθίου. Συγκεκριµένα ο ρυθµός αύξησης του πληθυσµού του ήµου είναι σχεδόν διπλάσιος από αυτόν του Νοµού Λασιθίου αλλά και του συνόλου της Χώρας και αρκετά µεγαλύτερος από αυτόν της Περιφέρειας. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η εικόνα αυτή δεν αντιπροσωπεύει το σύνολο των οικισµών του ήµου αλλά ούτε και των Τοπικών ιαµερισµάτων ( Τ.. )που τον αποτελούν. 14

Όπως φαίνεται και στο σχετικό πίνακα, µόνο σε πέντε από τα δεκαπέντε Τ.. του ήµου προβλέπεται αύξηση του πληθυσµού σύµφωνα µε το ΜΕΡΜ 1991-2001. Πρόκειται για το σύνολο των Τ.. ( Ανατολής, Ιεράπετρας, Αγ. Ιωάννη, Παχειάς Άµµου και Μύρτου ) του ήµου που διαθέτουν παραλία. Σηµειώνεται ότι η προβλεπόµενη αύξηση του πληθυσµού είναι πολύ µεγαλύτερη από αυτή του ήµου στα Τ.. Ανατολής, Ιεράπετρας και Αγ. Ιωάννη που βρίσκονται στα Νότια του ήµου. Η παραπάνω εικόνα που προβλέπει µεγάλη αύξηση του πληθυσµού στους παραλιακούς οικισµούς αλλά και σε αυτούς που βρίσκονται σε µικρή απόσταση από την πόλη της Ιεράπετρας φαίνεται καθαρά στην προβολή του πληθυσµού ανά οικισµό. Συγκεκριµένα οι µόνοι οικισµοί στους οποίους σύµφωνα µε το ΜΕΡΜ 1991-2001 αναµένεται µείωση του πληθυσµού και βρίσκονται στα Τ.. Ανατολής, Ιεράπετρας και Αγ. Ιωάννη ( Τ.. µε τη µεγαλύτερη πληθυσµιακή αύξηση ) είναι οι οικισµοί του Σταυρού, της Ανατολής και του Αγ. Ιωάννη. Οι οικισµοί αυτοί είναι οι µόνοι ορεινοί και αποµακρυσµένοι οικισµοί από την πόλη της Ιεράπετρας που ανήκουν στα προαναφερόµενα Τ... Στο Τ.. Μύρτου δεν εντοπίζεται οικισµός που να παρουσιάζει σηµαντική πληθυσµιακή µείωση. Τέλος το Τ.. Παχειάς Άµµου, στον οποίο ανήκουν διοικητικά 4 οικισµοί, µόνο οι οικισµοί Παχειά Άµµος και Ξηρόκαµπος βρίσκονται σε µικρή απόσταση από την παραλία και αναµένεται να έχουν πληθυσµιακή αύξηση. Στα υπόλοιπα Τ.. αναµένεται µείωση του πληθυσµού που µε χρονικό ορίζοντα το 2015 θα φθάνει συνολικά το 23,7%. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σε αυτά τα Τ.. δεν υπάρχει οικισµός που να παρουσιάζει σηµαντική πληθυσµιακή αύξηση. Ο πληθυσµός στο σύνολο των οικισµών αυτών είτε µειώνεται είτε παραµένει σχεδόν σταθερός. Περιπτώσεις όπου παρουσιάζεται αύξηση του πληθυσµού αφορούν µικρούς πληθυσµιακά οικισµούς όπως για παράδειγµα η περίπτωση των οικισµών ρασκαλεύριο ( 10 κατ. ), Μέλισσαι ( 8 κατ. ), Παναγιά ( 7 κατ. ) του Τ.. Καβουσίου οι οποίοι δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την οικιστική και πληθυσµιακή εξέλιξη του ήµου. Συµπερασµατικά, σηµειώνουµε πληθυσµιακή αύξηση των παραλιακών οικισµών και ιδιαίτερα του Τ.. Αγ. Ιωάννη και του Τ.. Ανατολής σε βάρος των ορεινών οικισµών και την δυναµική ανάπτυξη του αστικού κέντρου της Ιεράπετρας που είναι το µε τη µεγαλύτερη ανάπτυξη σε όλο το Νοµό Λασιθίου. Επίσης σηµειώνουµε την σηµαντική µείωση του πληθυσµού των ορεινών χωριών που παίρνει δραµατικές διαστάσεις, σε αντίθεση µε το γεγονός ότι όλα αυτά τα χωριά έχουν αξιόλογο οικιστικό φυσικό και πολιτισµικό περιβάλλον. Θεωρούµε πάντως ότι και τα χωριά αυτά είναι δυνατόν να παρουσιάσουν πληθυσµιακή ανάπτυξη µέσα από την αναµενόµενη θετική πορεία αύξησης του πληθυσµού του ήµου. 15

1.1.1.1.2 Σύνθεση πληθυσµού κατά ηλικίες και φύλο Φυσική κίνηση πληθυσµού. Η σύνθεση του πληθυσµού του ήµου Ιεράπετρας κατά φύλο και οµάδες ηλικιών παρουσιάζεται στους αντίστοιχους πίνακες των απογραφών 1991, 2001, της ΕΣΥΕ. Σύµφωνα µε αυτούς, η κατανοµή του πληθυσµού του ήµου κατά ηλικίες, είναι λίγο καλύτερη από αυτήν του Νοµού (δείκτης γήρανσης και εξάρτησης του ήµου µικρότερος από αυτόν του Νοµού και δείκτης νεανικότητας µεγαλύτερος από αυτόν του Νοµού), ενώ είναι χειρότερη από αυτήν της περιφέρειας και της Χώρας ( δείκτης γήρανσης και δείκτης εξάρτησης του ήµου µεγαλύτερος από αυτόν της Κρήτης και του συνόλου της Χώρας ). Εξάλλου οι δείκτες γήρανσης αλλά και νεανικότητας του 2001 δίνουν χειρότερη εικόνα από τους αντίστοιχους του 1991 στον ήµο. Αντίθετα ο δείκτης εξάρτησης στο ήµο που δείχνει την επιβάρυνση του ενεργού πληθυσµού από το γεροντικό και ανήλικο πληθυσµό παρουσιάζει βελτίωση κατά την περίοδο 1991-2001, γεγονός, που οφείλεται κυρίως στην εγκατάσταση οικογενειών µεταναστών, που εργάζονται στις αγροτικές περιοχές, αλλά παραµένει ακόµη, µεγαλύτερος από αυτόν της Περιφέρειας. Γεωγραφική Περιοχή είκτης γήρανσης1 είκτης νεανικότητας2 είκτης εξάρτησης3 1 9 9 1 2 0 0 1 1 9 9 1 2 0 0 1 1 9 9 1 2 0 0 1 ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 1 3, 6 9 % 1 6, 7 1 % 1 9, 2 5 % 1 5, 1 8 % 4 9, 1 1 % 4 6, 8 1 % ΚΡΗΤΗ 1 5, 0 7 % 1 6, 2 6 % 2 1, 3 0 % 1 6, 9 6 % 5 7, 2 2 % 4 9, 7 6 % Νοµός Λασιθίου 1 9, 4 7 % 2 0, 4 3 % 1 9, 3 0 % 1 5, 9 9 % 6 3, 3 7 % 5 7, 3 0 % ήµος Ιεράπετρας 1 6, 4 9 % 1 7, 3 7 % 2 1, 3 0 % 1 6, 5 9 % 6 0, 9 1 % 5 1, 4 2 % Πίνακας 3 Ειδικά, το δηµογραφικό προφίλ του ήµου, εµφανίζεται αρκετά ενισχυµένο στην κατηγορία των παραγωγικών ηλικιών 15-64, και ιδιαίτερα στις περιοχές Τ. / των Ιεράπετρας, Ανατολής, Αγ. Ιωάννη, Μύρτου. Στο Τ.. Μακρυλιάς, ενώ η κατηγορία των νέων ηλικιών εµφανίζεται περισσότερο ενισχυµένη από ότι στα άλλα / τα, φαίνεται πολύ ενισχυµένη η κατηγορία και των µεγάλων ηλικιών ( 20% και 28,39% αντίστοιχα ). Στα Τ.. Γδοχίων, Μαλλών, Μεσελέρων και Μουρνιών, ενώ εµφανίζεται πάρα πολύ ενισχυµένος ο πληθυσµός της κατηγορίας των µεγάλων ηλικιών ( 43,47%, 41,57%, 1 είκτης γήρανσης= (πληθυσµός 65+)/(Συνολικό πληθυσµό)χ100 2 είκτης νεανικότητας= (πληθυσµός 0-14)/(Συνολικό πληθυσµό)χ100 3 είκτης εξάρτησης=((πληθυσµός 0-14)+ (πληθυσµός 65+))/ (πληθυσµό 15-64)Χ100 16

46,49% αντίστοιχα ), εµφανίζεται πολύ εξασθενηµένη η κατηγορία των µικρών ηλικιών ( της τάξεως των 5-8% ). Αν λάβουµε δε υπόψη, ότι οι περισσότεροι κάτοικοι που απογράφονται στους οικισµούς, δεν είναι µόνιµοι κάτοικοι, αλλά απογράφονται στους τόπους καταγωγής τους, η εικόνα είναι ακόµη χειρότερη και ο πληθυσµός των µεγάλων ηλικιών, πρέπει να φθάνει σε οριακό σηµείο ( πάνω από το 80% ). Εξάλλου, αυτό διαπιστώθηκε και από τις απαντήσεις στο ερωτηµατολόγιο που θέσαµε στους εκπροσώπους των Τ.., οι οποίοι µας διαβεβαίωσαν, ότι οι κάτοικοι των οικισµών που φθίνουν πληθυσµιακά, έχουν ηλικία άνω των 55 ετών. Σε όλα τα υπόλοιπα / τα είναι επίσης εξασθενηµένοι οι δείκτες των νέων ηλικιών και ενισχυµένοι οι δείκτες των µεγάλων ηλικιών, αλλά οι διαφορές δεν είναι τόσο δραµατικές ( χειρότερες εικόνες Κάτω Χωριού, Ρίζας, Καλαµαύκας ). Σχήµα 3 : ήµος Ιεράπετρας, Ηλικιακή Πυραµίδα κατά Φύλλο 65+ 45-64 30-44 Θήλεις Αρρενες 15-29 0-14 -3.000-2.000-1.000 0 1.000 2.000 3.000 4.000 Πηγή: ΕΣΥΕ (2001), επεξεργασία από την οµάδα µελέτης ( Οι Ηλικιακές πυραµίδες Περιφέρειας Κρήτης και Νοµού Λασιθίου βρίσκονται στο παράρτηµα, µε τίτλο Γράφηµα Α.2.2 και Α.3.3 αντίστοιχα ). Ως προς την κατανοµή του πληθυσµού κατά φύλο, η απόκλιση του πληθυσµού υπέρ των ανδρών είναι οριακή, το 2001 ( 1,82% ) και ακόµη πιο οριακή ήταν το 1991 ( 1,59% ), ενώ στον Νοµό η απόκλιση υπέρ των ανδρών είναι ακόµη µικρότερη ( 1,39% ). Σε ότι αφορά στην φυσική κίνηση του πληθυσµού, όπως φαίνεται και από τον πίνακα που ακολουθεί, στο ήµο Ιεράπετρας την τελευταία τετραετία αυξάνονται οι θάνατοι και µειώνονται οι γεννήσεις, γεγονός που παρατηρείται στο σύνολο της Χώρας. Ο δείκτης φυσικής κίνησης, που εκφράζει τη µεταβολή του πληθυσµού από την διαφορά γεννήσεων και θανάτων, µειώνεται επίσης κατά την ίδια περίοδο. 17

Πίνακας 4 : είκτης Φυσικής Κίνησης Πληθυσµού ΕΤΟΣ Γεννήσεις Θάνατοι είκτης φυσικής κίνησης πληθυσµού4 2 0 0 0 8 3 2 4 7 0, 3 4 2 0 0 1 8 8 2 1 6 0, 4 1 2 0 0 2 6 9 2 2 2 0, 3 1 2 0 0 3 7 0 2 5 7 0, 2 7 Πηγή ΕΣΥΕ, επεξεργασία από την οµάδα µελέτης 1.1.1.1.3 Κατανοµή πληθυσµού Η κατανοµή του πληθυσµού σε οµοδηµότες - ετεροδηµότες και αλλοδαπούς, καθώς και αντίστοιχα µεγέθη του Νοµού και της Περιφέρειας, εµφανίζονται στον παρακάτω πίνακα: Όµοροι Νοµοί και ήµοι στο ήµο Ιεράπετρας, Πραγµατικός πληθυσµός κατανεµηµένος σε οµοδηµότες, ετεροδηµότες και αλλοδαπούς Πίνακας 5 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΓΡΑΦΕΝΤΕΣ ΟΜΟ ΗΜΟΤΕΣ % ΕΤΕΡΟ ΗΜΟΤΕΣ % ΑΛΛΟ ΑΠΟΙ % ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ήµος Ηρακλείου ήµος Βιάννου ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ήµος Αγίου Νικολάου ήµος Οροπεδίου Λασιθίου ήµος Σητείας ήµος Μακρύ Γιαλού 1991 264.906 206.530 77,96% 55.914 21,11% 2.462 0,93% 2001 292.489 221.084 75,59% 53.747 18,38% 17.658 6,04% 1991 120.563 84.253 69,88% 35.329 29,30% 981 0,81% 2001 137.711 96.677 70,20% 33.052 24,00% 7.982 5,80% 1991 7.129 6.406 89,86% 692 9,71% 31 0,43% 2001 6.463 5.595 86,57% 381 5,90% 487 7,54% 1991 71.279 56.316 79,01% 13.903 19,51% 1.060 1,49% 2001 76.319 62.688 82,14% 6.376 8,35% 7.255 9,51% 1991 16.639 11.857 71,26% 4.390 26,38% 392 2,36% 2001 19.462 15.442 79,34% 2.141 11,00% 1.879 9,65% 1991 4.220 3.944 93,46% 263 6,23% 13 0,31% 2001 3.152 2.969 94,19% 112 3,55% 71 2,25% 1991 13.701 10.686 77,99% 2.843 20,75% 172 1,26% 2001 14.338 12.040 83,97% 1.257 8,77% 1.041 7,26% 1991 4.009 3.379 84,29% 581 14,49% 49 1,22% 2001 4.204 3.554 84,54% 302 7,18% 348 8,28% Πηγή ΕΣΥΕ 1981, 1991, 2001, επεξεργασία από την οµάδα µελέτης 4 είκτης φυσικής κίνησης = Γεννήσεις / Θάνατοι 18

Πίνακας 6 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΓΡΑΦΕΝΤΕΣ ΟΜΟ ΗΜΟΤΕΣ % ΕΤΕΡΟ ΗΜΟΤΕΣ % ΑΛΛΟ ΑΠ. % ΝΟΜΟΣ 1991 71.279 56.316 79,01% 13.903 19,51% 1.060 1,49% ΛΑΣΙΘΙΟΥ 2001 76.319 62.688 82,14% 6.376 8,35% 7.255 9,51% ήµος Αγίου 1991 16.639 11.857 71,26% 4.390 26,38% 392 2,36% Νικολάου 2001 19.462 15.442 79,34% 2.141 11,00% 1.879 9,65% ήµος Οροπεδίου Λασιθίου ήµος Σητείας 1991 4.220 3.944 93,46% 263 6,23% 13 0,31% 2001 3.152 2.969 94,19% 112 3,55% 71 2,25% 1991 13.701 10.686 77,99% 2.843 20,75% 172 1,26% 2001 14.338 12.040 83,97% 1.257 8,77% 1.041 7,26% ήµος Μακρύ 1991 4.009 3.379 84,29% 581 14,49% 49 1,22% Γιαλού 2001 4.204 3.554 84,54% 302 7,18% 348 8,28% Πηγή ΕΣΥΕ 1981, 1991, 2001, επεξεργασία από την οµάδα µελέτης α) Το ποσοστό του πληθυσµού των ετεροδηµοτών του Νοµού, εµφανίζεται πολύ χαµηλότερο ( 8,3% ) έναντι του αντίστοιχου ποσοστού, τόσο στην Περιφέρεια ( 18% ) όσο και στη Χώρα ( 22,2% ), ενώ στον ήµο Ιεράπετρας είναι ακόµη χαµηλότερο ( 6,18% ). β) Το ποσοστό των αλλοδαπών στον ήµο Ιεράπετρας ( 13,43% ) είναι πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο του Νοµού ( 9,5% ) της Περιφέρειας ( 7,6% ) και της Χώρας ( 7,27% ), οι οποίοι είναι αποκλειστικά οικονοµικοί µετανάστες. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι στον ήµο το ποσοστό αλλοδαπών είναι υπερδιπλάσιο του ποσοστού των ετεροδηµοτών. Επίσης, εξαιρετικά σηµαντικό είναι το γεγονός ότι το 2001 ο αριθµός των αλλοδαπών ήταν 3.183 άτοµα ενώ το 1991 ο αριθµός τους ήταν 325 άτοµα, δηλαδή περίπου δεκαπλασιάστηκε. Εκτιµούµε ότι σήµερα ο αριθµός αυτός έχει αυξηθεί πολύ, και κατόπιν σχετικής ανάλυσης των υπηρεσιών του ήµου, το 2003 οι αυξήσεις για άδεια παραµονής αλλοδαπών ήταν 3500. Σύµφωνα µε τα στοιχεία αυτά, ο αριθµός των οικονοµικών µεταναστών που ζουν στην ευρύτερη περιοχή της Ιεράπετρας, είναι 6000 περίπου και από αυτούς οι 4000 είναι οικονοµικά ενεργοί. Εποµένως, οι µετανάστες αποτελούν το 20% του συνολικού πληθυσµού, ενώ οι ικανοί να εργασθούν αποτελούν το 25,6% του συνολικά ενεργού πληθυσµού. Από την ίδια πηγή εξάλλου, προκύπτει ότι κατανέµονται κατά τις εξής εθνικότητες: Είναι κυρίως Βούλγαροι και Αλβανοί ( κατά συντριπτική πλειοψηφία ), µε πρώτους τους Βούλγαρους, και ακολουθούν πολύ λιγότεροι Ρώσοι, Μολδαβοί, Ουκρανοί, Ρουµάνοι ΦΥΡΟΜ, Σύροι, Ιορδανοί, Αιγύπτιοι κλπ. 19

εν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία για την κατανοµή των ατόµων αυτών µέσα στο ήµο, αλλά συµπεραίνεται, τόσο από τους λόγους συγκέντρωσης, όσο και από τις πληροφορίες από τους τοπικούς φορείς, ότι η µεγαλύτερη συγκέντρωση είναι στις υτικές παραλιακές περιοχές και κυρίως στην Ν. Ανατολή, όπου υπάρχει ζήτηση εργατικού δυναµικού, ενώ ένα αρκετά µεγάλο µέρος απορροφούν τα ανατολικά παράλια, λόγω ανάπτυξης του τουρισµού, και η Ιεράπετρα. Πάντως, ένα ποσοστό µεταναστών εγκαθίσταται ή εργάζεται εποχιακά ( εποχή µαζέµατος της ελιάς ) στα ορεινά χωριά, όπου συνήθως απασχολούνται και µε την οικοδοµική δραστηριότητα. Επίσης έχει παρατηρηθεί, ότι κατά τους καλοκαιρινούς µήνες υπάρχουν εποχιακοί µετανάστες στην περιοχή, οι οποίοι είναι αποκλειστικά Αιγύπτιοι, και οι οποίοι ασχολούνται, σαν βοηθοί, στα αλιευτικά σκάφη. Τα άτοµα αυτά, µόλις τελειώσει η καλοκαιρινή εποχή ( τρεις µήνες περίπου ), επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Σύµφωνα µε τη µελέτη του Πανεπιστηµίου Πατρών, σχετικά µε τις επιπτώσεις της εγκατάστασης και απασχόλησης του Ξένου Εργατικού υναµικού στην Ελληνική ύπαιθρο, που έγινε σε τρεις αντιπροσωπευτικές περιοχές της χώρας ( ήµος Βέλου Κορινθίας - ήµοι Κισσάµου και Ινναχωρίου Νοµού Χανίων, ήµοι Κόνιτσας και Μαστοροχωρίων, Νοµού Ιωαννίνων ) έχουν εξαχθεί κάποια συµπεράσµατα, που επιγραµµατικά είναι τα εξής: Η συµµετοχή της εργασίας των µεταναστών στην συνολική εργασία, που σχετίζεται µε την αγροτική εκµετάλλευση, η έρευνα έδειξε ότι είναι 25%. Η απασχόληση των µεταναστών δεν αντικατέστησε το ντόπιο εργασιακό δυναµικό, αλλά έδρασε συµπληρωµατικά, και συνέβαλε στην κάλυψη των ελλειµµάτων της τοπικής οικονοµίας. Η συµβολή των µεταναστών υπήρξε σηµαντική, για την δηµογραφική στήριξη του πληθυσµού της υπαίθρου, και εξασφάλισε χρόνο στα µέλη του αγροτικού νοικοκυριού, για την επίβλεψη της παραγωγής και την εµπορία των προϊόντων της, ενώ εξασφάλισε την σχεδόν πλήρη αποχή τους από τις ανθυγιεινές και βαριές εργασίες. Σηµαντικός, επίσης, είναι ο ρόλος των µεταναστών και για την κατασκευή ή ανακατασκευή κατοικιών, στις κατασκευές ηµοσίων Έργων και στις αγροτικές περιοχές. Σηµειώνεται ότι θετική είναι η θέση του πληθυσµού, απέναντι στην παρουσία και απασχόληση των µεταναστών, και ιδιαίτερα των νοικοκυριών, που κατέχουν αγροτική εκµετάλλευση, η οποία µεγιστοποιείται αυξανοµένου του µεγέθους των εκµεταλλεύσεων. Η θέση αυτή ισχυροποιείται από την άποψη των ερωτώµενων, ότι δεν θα µπορούσαν να κρατήσουν τις εκµεταλλεύσεις, χωρίς την απασχόληση των ξένων εργατών, που µείωσε το κόστος της εργασίας και εξασφάλισε εργατικά χέρια. 20