ΙΕΚ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ Διαθεματική εργασία ΧΡΗΣΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΙΕΚ Ηλιοπούλου Σταυρούλα Καρδούλια Δήμητρα Καλαμπούκη Ευαγγελία Υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Γιαννακούλη Βενετία 19/6/2014 0
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΧΡΗΣΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΙΕΚ...0 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...1 Εισαγωγή...2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ...4 1.1 Ορισμός...4 1.2 Μορφές και Περιεχόμενο ΑΕΠ...4 1.3 Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας...5 1.4 Ανοιχτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο: Κόστος και Ποιότητα...5 1.5 Ανοιχτή Εκπαίδευσης...8 1.6 Εφαρμογή στην Πράξη/Πρωτοβουλίες...9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Μελέτη Περίπτωσης: Ελεύθερο Εκπαιδευτικό Υλικό Για Εργαστήριο Πληροφορικής Δημόσιου ΙΕΚ...25 Βιβλιογραφία...34 Χρήσιμες Διευθύνσεις στο Διαδίκτυο...36 1
Εισαγωγή Οι Ανοιχτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι-ΑΕΠ (Οpen Education Resources-OER) είναι ελεύθερα προσιτά, ανοιχτά εξουσιοδοτημένα έγγραφα και μέσα που είναι χρήσιμα για διδασκαλία, εκμάθηση, εκπαιδευτικούς σκοπούς αξιολόγησης και έρευνας. Σύμφωνα με την UNESCO "η έννοια των ΑΕΠ περιγράφει οποιουσδήποτε εκπαιδευτικούς πόρους (συμπεριλαμβανόμενων των χαρτών, εκπαιδευτικό υλικό των προγραμμάτων σπουδών, διδακτικά βιβλία, βίντεο ροής(streaming video), εφαρμογής πολυμέσων, podcasts και οποιαδήποτε άλλα υλικά που έχουν σχεδιαστεί για χρήση στη διδασκαλία και μάθηση που είναι ανοιχτή για χρήση από τους εκπαιδευτικούς και τους φοιτητές, χωρίς την ανάγκη να καταβάλλουν δικαιώματα ή τέλη αδείας". Οι μορφές που μπορεί να έχει ένας ΑΕΠ είναι έντυπη και ψηφιοποιημένη, όπως βίντεο, πακέτα πολυμέσων, ψηφιακά αρχεία(podcasts).οι ΑΕΠ περιλαμβάνουν μαθησιακό περιεχόμενο, εργαλεία λογισμικού, συστήματα διαχείρισης μάθησης και περιεχομένου, εργαλεία ανάπτυξης περιεχομένου, διαδικτυακές κοινότητες μάθησης, πόρους εφαρμογής και βέλτιστες πρακτικές. Το μαθησιακό περιεχόμενο αποτελείται από πλήρεις σειρές μαθημάτων, το περιεχόμενο των μαθημάτων, μαθησιακά αντικείμενα, συλλογές και περιοδικά. Τα εργαλεία λογισμικού αναπτύχθηκαν για την υποστήριξη, την δημιουργία, την παροχή, την χρήση και βελτίωση του ανοιχτού μαθησιακού περιεχομένου συμπεριλαμβάνοντας την αναζήτηση και την οργάνωση του. Οι ανοιχτοί εκπαιδευτικοί πόροι περιλαμβάνουν συχνά τα ζητήματα σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι ΑΕΠ περιλαμβάνουν συχνά ζητήματα σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η Creative Commons είναι μια οργάνωση που παρέχει έτοιμες συμφωνίες χορήγησης αδειών. Μια άλλη άδεια που χρησιμοποιείται, είναι η Ευρεία Άδεια Κοινού GNU, από την ελεύθερη και ανοικτής-πηγής λογισμικού (FOSS) κοινότητας. 2
Το κόστος των Ανοιχτών Εκπαιδευτικών πόρων όλο και ανεβαίνει κάθε χρόνο για τους μαθητές. Σύμφωνα με μελέτη του Κογκρέσου, τα μέλη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ενδιαφέρονται περισσότερο από ότι παλιά για το κόστος των συγγραμμάτων αλλά επιμένουν ότι η ποιότητα του υλικού είναι πιο σημαντική από όλους τους παράγοντες στην επιλογή των συγγραμμάτων. Ανοιχτή Εκπαίδευση είναι κυρίως η ελεύθερη και ανοιχτή ανταλλαγή. Παρέχεται δωρεάν, που σημαίνει χωρίς κανένα κόστος, και ανοιχτή στη χρήση των νομικών μέσων (ανοικτές άδειες) που επιτρέπουν σε όλου ς την επαναχρησιμοποίηση και την τροποποίηση των εκπαιδευτικών πόρων. Οι ΑΕΠ είναι ακόμα κάτι το καινούργιο (ειδικά στην Ελλάδα), για αυτό και δεν έχει "αναπτυχθεί" πλήρως, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ακριβής αριθμός πρωτοβουλιών. Υπάρχουν κάποιες εταιρείες (όπως η ΕΕΛ/ΛΑΚ) που έχουν προωθήσει την έννοια των ΑΕΠ αλλά ακόμα είναι έργο υπό ανάπτυξη. Η ανοιχτή εκπαίδευση ξεπερνάει τα σημεία που σκαλώνει το παραδοσιακό σύστημα,τα σημεία αυτά είναι: -ότι δεν υπάρχει ανάγκη να παρευρίσκονται οι εκπαιδευόμενοι στην αίθουσα διδασκαλίας. -απευθύνεται σε εκπαιδευόμενους κάθε ηλικίας. -δίνει την δυνατότητα πρόσβασης σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό εκπαιδευομένων. -και δεν απαιτούνται εισαγωγικές εξετάσεις για να συμμετάσχει κανείς σε προγράμματα ανοιχτής εκπαίδευσης. Το σημαντικότερο μειονέκτημα της είναι ότι απουσιάζει η βοήθεια που θα μπορούσε να έχει οποιοσδήποτε εκπαιδευόμενος από τους συνεκπαιδευομένους. 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ 1.1 Ορισμός Οι ανοιχτοί εκπαιδευτικοί πόροι - ΑΕΠ ( Open Education Resources-OER) είναι ελεύθερα προσιτά, ανοιχτά εξουσιοδοτημένα έγγραφα και Μέσα που είναι χρήσιμα για διδασκαλία, εκμάθηση, εκπαιδευτικό, σκοπούς αξιολόγησης και έρευνας. Αν και μερικοί άνθρωποι θεωρούν τη χρήση μιας ανοικτής μορφής να είναι ένα ουσιαστικό χαρακτηριστικό OER, αυτό δεν είναι μια παγκοσμίως αναγνωρισμένη απαίτηση. Σύμφωνα με την UNESCO «η έννοια των ΑΕΠ περιγράφει οποιουσδήποτε εκπαιδευτικούς πόρους (συμπεριλαμβανομένων των χαρτών, εκπαιδευτικό υλικό των προγραμμάτων σπουδών, διδακτικά βιβλία, βίντεο ροής (streaming video), εφαρμογής πολυμέσων, podcasts και οποιαδήποτε άλλα υλικά που έχουν σχεδιαστεί για χρήση στη διδασκαλία και μάθηση) που είναι ανοιχτοί για χρήση από τους εκπαιδευτικούς και φοιτητές, χωρίς την ανάγκη να καταβάλλουν δικαιώματα ή τέλη αδείας». 1.2 Μορφές και Περιεχόμενο ΑΕΠ Οι μορφές που μπορεί να έχει ένας ΑΕΠ είναι έντυπη μορφή και ψηφιοποιημένη μορφή, όπως βίντεο, πακέτα πολυμέσων, ψηφιακά αρχεία (Podcasts). Οι ΑΕΠ περιλαμβάνουν μαθησιακό περιεχόμενο, εργαλεία λογισμικού, συστήματα διαχείρισης μάθησης και περιεχομένου, εργαλεία ανάπτυξης περιεχομένου, διαδικτυακές κοινότητες μάθησης, πόρους εφαρμογής και βέλτιστες πρακτικές. Το μαθησιακό περιεχόμενο αποτελείται από πλήρεις σειρές μαθημάτων, το περιεχόμενο των μαθημάτων, μαθησιακά αντικείμενα, συλλογές και περιοδικά. Τα εργαλεία λογισμικού αναπτύχθηκαν για την υποστήριξη, την δημιουργία, την παροχή, την χρήση και βελτίωση του ανοιχτού μαθησιακού περιεχομένου συμπεριλαμβάνοντας την αναζήτηση και την οργάνωση του. Οι πόροι εφαρμογής απαρτίζονται από τις άδειες πνευματικής ιδιοκτησίας για 4
την προώθηση της ανοιχτής δημοσίευσης του υλικού, τις αρχές του σχεδιασμού και της τοπικής προσαρμογής του περιεχομένου. Οι βέλτιστες πρακτικές περιλαμβάνουν τεχνικές, μεθοδολογίες, διαδικασίες, κίνητρα, δημοσίευση και διανομή. 1.3 Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας Οι ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι περιλαμβάνουν συχνά τα ζητήματα σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Παραδοσιακά εκπαιδευτικά υλικά, όπως τα εγχειρίδια, προστατεύονται στο πλαίσιο συμβατικών όρων περί πνευματικών δικαιωμάτων. Οι εναλλακτικές και πιο εύκαμπτες προαιρετικές δυνατότητες χορήγησης αδειών έχουν διατεθεί ως η εργασία της Creative Common (δημιουργικών αστικών τάξεων), μια οργάνωση που παρέχει τις έτοιμες συμφωνίες χορήγησης αδειών που είναι λιγότερο περιοριστικές από τους όρους που λένε ότι "όλα τα πνευματικά δικαιώματα διατηρούνται" των πρότυπων διεθνών πνευματικών δικαιωμάτων. Αυτές οι νέες προαιρετικές δυνατότητες έχουν γίνει "κρίσιμη υπηρεσία υποδομής" για την μετακίνηση ΑΕΠ. Μια άλλη άδεια, που χρησιμοποιείται χαρακτηριστικά από τους υπεύθυνους της ανάπτυξη λογισμικού του OER, είναι η Ευρεία Άδεια Κοινού GNU (General Public License) από την ελεύθερη και ανοικτής-πηγής λογισμικού (FOSS) κοινότητα. Η ανοικτή χορήγηση αδειών επιτρέπει τις χρήσεις των υλικών που δεν θα επιτρέπονταν εύκολα κάτω από τα πνευματικά δικαιώματα μόνο. 1.4 Ανοιχτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο: Κόστος και Ποιότητα Σύμφωνα με πρόσφατη αναφορά του Αμερικάνικου Government Accountability Office, επιβεβαιώνεται ότι το κόστος των εκπαιδευτικών συγγραμμάτων για τους μαθητές ανεβαίνει 6% κάθε χρόνο και έχει ανέβει 82% την τελευταία δεκαετία! Η μελέτη αυτή που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Κογκρέσου, έχει ως στόχο να παρουσιαστούν τρόποι με τους οποίους οι εκδότες και τα κολέγια να καθορίζουν τις τιμές στα συγγράμματα και να 5
ξεκαθαριστούν οι αμφιβολίες που υπάρχουν όπως επιτάσσει το Higher Education Opportunity Act του 2008 (HEOA). Ταυτόχρονα, η έρευνα θα βοηθήσει να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι εύρεσης και διάθεσης συγγραμμάτων. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι τα μέλη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ενδιαφέρονται περισσότερο από ότι παλιά για το κόστος των συγγραμμάτων αλλά επιμένουν ότι η ποιότητα του υλικού είναι πιο σημαντική από όλους τους παράγοντες στην επιλογή συγγραμμάτων. Το Higher Education Opportunity Act του 2008 (HEOA) απαιτεί από τους εκδότες να συμπεριλαμβάνουν πάντα πληροφορίες για την τιμολόγηση των συγγραμμάτων όταν προωθούν προϊόντα στις σχολές όπως και πληροφορίες για τις τιμές χονδρικής και το καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας κάθε έκδοσης. Από την έρευνα φαίνεται ότι ενώ οι εκδοτικοί οίκοι κάνουν διαθέσιμες αυτές τις πληροφορίες μέσω των διαδικτυακών τόπων τους, από την άλλη μεριά δεν φαίνεται να παρέχουν τις αντίστοιχες πληροφορίες στις σχολές όπως λέει ο νόμος. Πιστεύεται, ότι το να κάνουν αυτές τις πληροφορίες περί τιμολόγησης ξεκάθαρα διαθέσιμες στο κοινό και στα πανεπιστήμια, θα επηρεάσει τους ενδιαφερόμενους σε σχέση με το κόστος των συγγραμμάτων και θα τους παρακινήσει να ερευνήσουν και άλλους τρόπους εύρεσης και διάθεσης συγγραμμάτων. Η έρευνα επίσης δείχνει ότι η διαφάνεια σε θέμα τιμολόγησης και κοστολόγησης των συγγραμμάτων έχει βοηθήσει τους φοιτητές να εξοικονομήσουν χρήματα. Από τα 150 πανεπιστήμια που έγινε η έρευνα, το 81% διέθεσαν αυτές τις πληροφορίες μαζί με τα συγγράμματα τους διαδικτυακά μήνες πριν την έναρξη του εξαμήνου 2012. Αυτό έδωσε στους μαθητές την ευκαιρία να σκεφτούν το κόστος τελικά κάθε μαθήματος και είχαν το χρονικό περιθώριο να βρουν άλλες εναλλακτικές πιο οικονομικές. Αλλά και πάλι το κόστος των συγγραμμάτων παραμένει πολύ υψηλός και ο στόχος του Νομοσχεδίου είναι τελικά να πιέσει τους εκδότες να ρίξουν τις τιμές. Στην αναφορά γίνεται λόγος για εναλλακτικές που διερευνούν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τα 2/3 των σχολών που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις για 6
την έρευνα παρείχαν ένα εναλλακτικό πρόγραμμα ενοικίασης συγγραμμάτων και πολλά παρείχαν πληροφορίες για ηλεκτρονικές πηγές. Για παράδειγμα, το Washington State Board for Community and Technical Colleges Open Course Library, το οποίο διαθέτει Ανοιχτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο (Open Educational Resources(OER)) και άλλες μορφές χαμηλού κόστους υλικού για 81 μαθήματα, έχει εξοικονομήσει στους φοιτητές γύρω στα 5,5 εκατομμύρια δολάρια δηλαδή περίπου 3 φορές το κόστος του μαθήματος. Τα παραδείγματα αυτά που έρχονται από την Αμερική αλλά και από άλλες χώρες παγκοσμίως δείχνουν την τάση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για αλλαγή. Αναμένετε λοιπόν στο μέλλον μεγαλύτερη στροφή προς το Ανοιχτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο και σκληρή δουλειά από τις σχετικές κοινότητες. Το θέμα της ποιότητας ωστόσο παραμένει. Καθώς τα μεγάλα πανεπιστημιακά ιδρύματα αντιλαμβάνονται τα προβλήματα που δημιουργούν τα υπέρογκα κόστη του εκπαιδευτικού υλικού, είναι επιτακτική ανάγκη η αναβάθμιση του Ανοιχτού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου ταυτόχρονα σε ποιότητα και ποσότητα. 1.4.1 Creative Commons Σύμφωνα με την Creative Commons οι απαιτήσεις του νομοσχεδίου για διαφάνεια στη κοστολόγηση των συγγραμμάτων βοήθησε πολύ αλλά χρειάζεται σκληρή δουλειά για να δοθούν μόνιμες οικονομικά εύρωστες και υψηλής ποιότητας λύσεις. Το Ανοιχτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο, όπως αυτό που δημιουργείται, ελέγχεται και μοιράζεται στην Open Course Library έχει την ποιότητα και τελικά την δυνατότητα να επηρεάσει το κόστος των συγγραμμάτων και ταυτόχρονα να δώσει επιλογές στις σχολές και στους μαθητές να οργανώνουν με τον δικό τους τρόπο τα μαθήματα τους, τα συγγράμματα και να τα προσαρμόζουν στις εκάστοτε ανάγκες τους. Τα Creative Commons πιστεύουν ότι το Ανοιχτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο θα αποτελέσει το μέλλον στο να έχουν οι μαθητές οικονομικές, ευέλικτες και πραγματικά ανοιχτές εκπαιδευτικές ευκαιρίες και θα επιτρέπει στους πολίτες του μέλλοντος να επιλέγουν τα εκπαιδευτικά τους μονοπάτια. 7
Όπως δήλωσαν οι Rep. George Miller (D-Calif.) και Sen. Dick Durbin (D-Ill.) «Σύμφωνα με την πρόσφατη αυτή έρευνα, η διαφάνεια στη κοστολόγηση δεν αρκεί. Οι μαθητές έχουν ανάγκη την ελεύθερη πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου, οικονομικές επιλογές που ανταγωνίζονται τις υπάρχουσες επιλογές που παρέχουν οι εκδοτικοί οίκοι. Το Ανοιχτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο που περιέχει υψηλής ποιότητας συγγράμματα τα οποία είναι ανοιχτά ώστε να τα υιοθετούν οι σχολές και να τα χρησιμοποιούν οι μαθητές είναι ένα βήμα μπροστά. Οι νέες τεχνολογίες ωθούν το Κογκρέσο να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να συνεχίσει να ενημερώνεται για την πορεία του Εκπαιδευτικού Υλικού που διαθέτει στους μαθητές με στόχο να διασφαλίσει ότι υπάρχουν οι μηχανισμοί και δικλίδες ασφάλειας για τους φορολογούμενους πολίτες και τους μαθητές που αποτελούν το μέλλον της χώρας». 1.5 Ανοιχτή Εκπαίδευσης Ανοικτή Εκπαίδευση είναι, κυρίως η ελεύθερη και ανοιχτή ανταλλαγή. Παρέχεται δωρεάν που σημαίνει χωρίς κανένα κόστος, και ανοιχτή στη χρήση των νομικών μέσων (ανοικτές άδειες) που επιτρέπουν σε όλους την επαναχρησιμοποίηση και την τροποποίηση των εκπαιδευτικών πόρων. Η ελεύθερη και ανοιχτή ανταλλαγή αυξάνει την πρόσβαση στην εκπαίδευση και τη γνώση για όλους, παντού και όλη την ώρα. Επιτρέπει στους ανθρώπους να κάνουν αλλαγές σε υλικά ή να συνδυάσουν τους πόρους για να χτίσει κάτι νέο. 1.5.1 Πλεονεκτήματα της Ανοιχτής Εκπαίδευσης Η ανοιχτή εκπαίδευση παρουσιάζει ένα σύνολο πλεονεκτημάτων, σε σχέση με τα άλλα είδη εκπαίδευσης. Δηλαδή απαιτείται λιγότερος χρόνος σε σχέση με τον συμβατικό τρόπο εκπαίδευσης. Προσφέρει την δυνατότητα στους διδασκόμενους να καθορίσουν μόνοι τους το τι θα μάθουν, να εργαστούν με τον δικό τους ρυθμό και στον δικό τους χώρο ή όπου αλλού επιθυμούν. Επίσης, δεν είναι ανάγκη να διδαχτούν ξανά ένα αντικείμενο το οποίο γνωρίζουν ήδη καλά. Επιπλέον, επειδή οι εκπαιδευόμενοι συνήθως κρατούν 8
το εκπαιδευτικό υλικό που τους δόθηκε, ακόμη και μετά το τέλος της εκπαίδευσής τους, κάθε φορά που θέλουν να ανατρέξουν σε αυτό είναι σαν να έχουν τον διδάσκοντα στο πλευρό τους, κάτι που δεν ισχύει με τις απλές σημειώσεις που κρατάει κανείς σε ένα παραδοσιακό μάθημα. Ακόμα δίνει την δυνατότητα σε όλους για εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, συνεπώς και για Δια Βίου Μάθηση και επομένως αυξάνει τις ευκαιρίες που προσφέρονται για μάθηση. Γενικά η ανοιχτή εκπαίδευση ξεπερνάει τα σημεία στα οποία σκαλώνει το παραδοσιακό σύστημα. Τα σημεία αυτά σύμφωνα με τους Βαρσαμίδου και Ρες (Φεβρουάριος 22, 2007) είναι ότι: δεν υπάρχει η ανάγκη να παρευρίσκονται οι εκπαιδευόμενοι στην αίθουσα διδασκαλίας απευθύνεται σε εκπαιδευόμενους κάθε ηλικίας. δίνει την δυνατότητα πρόσβασης σε ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό εκπαιδευομένων, για αυτό «προσφέρονται και αυτοτελείς εκπαιδευτικοί κύκλοι σπουδών μικρής διάρκειας» -δεν απαιτούνται εισαγωγικές εξετάσεις για να συμμετάσχει κανείς σε προγράμματα ανοιχτής εκπαίδευσης. 1.5.2 Μειονεκτήματα Ωστόσο, η ανοιχτή εκπαίδευση, έχει και ορισμένα μειονεκτήματα. Το σημαντικότερο μειονέκτημα της είναι ότι απουσιάζει η βοήθεια που θα μπορούσε να έχει οποιοσδήποτε εκπαιδευόμενος από τους συνεκπαιδευόμενους, τα οποία ίσως να είναι και για τον ίδιο αναπάντητα, επίσης μπορεί μέσα από αυτό να συνειδητοποιήσει την σπουδαιότητα που έχουν ή μέσα από την επαφή του με τους συναδέλφους του να διαπιστώσει κατά πόσο η επίδοση του είναι ή όχι ικανοποιητική συγκρίνοντας τη με τις επιδόσεις των άλλων. 1.6 Εφαρμογή στην Πράξη/Πρωτοβουλίες Είναι ακόμα αρχή για τους ΑΕΠ οπότε δεν υπάρχει ακριβής αριθμός 9
πρωτοβουλιών, αλλά το σίγουρο είναι ότι αναπτύσσεται πολύ γρήγορα. Σύμφωνα με τον Wiley (2006) στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν γίνει τα εξής: πάνω από 150 Πανεπιστήμια στη Κίνα συμμετέχουν στην πρωτοβουλία για ΑΕΠ με πάνω από 450 διαδικτυακές σειρές μαθημάτων. τα 11 μεγαλύτερα Πανεπιστήμια στη Γαλλία έχουν διαμορφώσει το πρόγραμμα Paris Tech OCW, το οποίο αυτή τη στιγμή προσφέρει 150 σειρές μαθημάτων. τα 9 από τα ελκυστικά Πανεπιστήμια στην Ιαπωνία είναι δεσμευμένα στην γιαπωνέζικη OCW Alliance που προσφέρει πάνω από 250 σειρές μαθημάτων στα γιαπωνέζικα και 100 στα αγγλικά. 7 Πανεπιστήμια στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεγάλη κλίμακα στα προγράμματα ΑΕΠ(MIT, Rice, Johns Hopkins, Tufts, Carnegie Mellon, Utah State University) Αυτή τη στιγμή συνολικά υπάρχουν πάνω από 2000 διαθέσιμες δωρεάν πανεπιστημιακές σειρές μαθημάτων στο διαδίκτυο και περισσότερα προγράμματα ΑΕΠ δημιουργούνται στα Πανεπιστήμια της Αυστραλίας, Βραζιλίας, Καναδά, Ουγγαρίας, Ινδίας, Ιράν, Ιρλανδίας, Πορτογαλίας, Ρωσίας, Νότιας Αφρικής, Ισπανίας, Ταϊλάνδης, Ηνωμένου Βασιλείου, Ηνωμένων Πολιτειών, Ολλανδίας και Βιετνάμ. 1.6.1 Ανοιχτή Εκπαίδευση Europa Στις 25 Σεπτεμβρίου 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε ένα νέο δικτυακό τόπο, την Ανοιχτή Εκπαίδευση Europa, ο οποίος περιέχει δωρεάν ΑΕΠ. Σύμφωνα με την Α. Βασιλείου και την Neelie Kroes η Europa επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς τομείς: 1. Δημιουργία ευκαιριών για οργανισμούς, εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους προκειμένου να καινοτομήσουν. 2. Αυξημένη χρήση ΑΕΠ(OER)εξασφαλίζοντας ότι τα εκπαιδευτικά υλικά που παράγονται με δημόσια χρηματοδότηση είναι διαθέσιμα σε όλους. 10
3. Βελτίωση της υποδομής των ΤΠΕ (Τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών) και της συνδεσιμότητας στα σχολεία. Η επίτροπος κ. Βασιλείου δήλωσε: «Το εκπαιδευτικό τοπίο μεταβάλλεται σημαντικά, από το σχολείο έως το Πανεπιστήμιο και πήραν αυτού: η ανοιχτή εκπαίδευση που βασίζεται στην τεχνολογία θα είναι σύντομα αναγκαία, όχι μόνο χρήσιμη, για όλες τις ηλικίες. Πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο για να εξασφαλιστεί ότι ιδιαίτερα οι νέοι θα είναι εφοδιασμένοι με τις ψηφιακές δεξιότητες που χρειάζονται για το μέλλον τους. Δεν αρκεί να γνωρίζουν πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια εφαρμογή ή ένα πρόγραμμα, χρειαζόμαστε νέους που να μπορούν να δημιουργήσουν τα δικά τους προγράμματα. Το άνοιγμα της εκπαίδευσης αφορά τη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων σε νέες μεθόδους μάθησης, έτσι ώστε οι πολίτες μας να είναι πιο απασχολήσιμοι, δημιουργικοί, καινοτόμοι και επιχειρηματικοί». Η αντιπρόεδρος Kroes δηλώνει: «Το όραμα μου είναι να έχει κάθε τάξη ψηφιακό εξοπλισμό έως το 2020. Η εκπαίδευση πρέπει να συνδέεται με την πραγματική ζωή. Δεν μπορεί να είναι ένας παράλληλος κόσμος. Οι νέοι επιθυμούν να χρησιμοποιούν ψηφιακή τεχνολογία σε όλες τις πτυχές της ζωής. Χρειάζονται ψηφιακές δεξιότητες για την απόκτηση εργασίας. Όλα τα σχολεία και τα Πανεπιστήμια μας, όχι μόνο ορισμένα από αυτά, πρέπει να αντικατοπτρίζουν αυτήν την πραγματικότητα». 1.6.2 ΕΕΛ/ΛΑΚ Η ΕΕΛ/ΛΑΚ είναι μία μη-κερδοσκοπικη εταιρεία η οποία ιδρύθηκε το 2008 και αποτελείται από Ερευνητικά Κέντρα, 29 Πανεπιστήμια και κοινωφελείς φορείς. Σκοπός της είναι να προωθήσει και να αναπτύξει το Ελεύθερο Λογισμικό, το Ανοιχτό Περιεχόμενο και τις Τεχνολογίες Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής στην εκπαίδευση,στο δημόσιο τομέα και στις επιχειρήσεις στην Ελλάδα,ενώ επιδιώκει να γίνει κέντρο γνώσης και πλατφόρμα διαλόγου για τις ανοιχτές τεχνολογίες. Οι φορείς που συμμετέχουν στην ΕΕΛ/ΛΑΚ είναι τα περισσότερα ελληνικά Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα,για την υλοποίηση των στόχων της 11
συνεργάζεται με τα μέλη της φυσικά αλλά και την ελληνική κοινότητα χρηστών και δημιουργών Ελεύθερου Λογισμικό, Ανοιχτό Περιεχόμενου και Τεχνολογιών Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής. Η ΕΕΛ/ΛΑΚ εκπροσωπεί τα Creative Commons, είναι ιδρυτικό μέλος του COMMUNIA,του FAB LAB ATHENS και μέλος του Open Government Partnership (OGP) Network. Συνεργάζεται επίσης με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) στο δίκτυο Enterprise Europe Network Hellas στον κλάδο των ΤΠΕ με στόχο την ενίσχυση των δικτύων των επιχειρήσεων που παρέχουν εφαρμογές ή υπηρεσίες Ανοιχτών Τεχνολογιών, μέσα από την υλοποίηση δράσεων που βοηθούν την ενημέρωση, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την ενίσχυση της εξωστρέφειας των εταιρειών αυτών. Εννέα άτομα από τα μέλη της συμμετέχουν στη δημιουργία Μονάδων Αριστείας Ανοιχτού Λογισμικού που έχουν σκοπό τη διοργάνωση και υλοποίηση δράσεων εκπαίδευσης για την ανάπτυξη εφαρμογών ΕΛ/ΛΑΚ σε δέκα θεματικές περιοχές. Η ΕΕΛ/ΛΑΚ για τον καλύτερο συντονισμό των δράσεων των επιστημονικών συνεργατών της έχουν δημιουργηθεί 8 ομάδες εργασίας, με πάνω από 200 μέλη. Το πρόγραμμα δράσης τους διαμορφώνεται μέσα από το WIKI και κάθε τρεις μήνες ανανεώνεται. Οι στόχοι της ΕΕΛ/ΛΑΚ είναι οι ακόλουθοι : Να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την χρήση και την ανάπτυξη του Ελεύθερου Λογισμικού, του Ανοιχτού Περιεχομένου και των Τεχνολογιών Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής. Να φροντίσει για την έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση σε θέματα που αφορούν τις ανοιχτές τεχνολογίες στην Ελλάδα και το διεθνή χώρο. Να εργαστεί ώστε να υπάρχει συνεργασία με την ισότιμη συμμετοχή όλων των άλλων φορέων που έχουν άμεσο ή έμμεσο ρόλο στη διάδοση και ανάπτυξη του Ελεύθερου Λογισμικού, του Ανοιχτού Περιεχομένου και των Τεχνολογιών Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, όπως μεταξύ άλλων της κοινότητας προγραμματιστών ΕΛ/ΛΑΚ στην Ελλάδα καθώς και όσων ενδιαφέρονται να αναπτύξουν 12
επιχειρηματική δραστηριότητα που σχετίζεται με το ΕΛ/ΛΑΚ. Να δημιουργήσει κέντρα προώθησης για τις ανοιχτές τεχνολογίες στην Ελλάδα(με στόχους: την διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων, την καταγραφή αναγκών για την εισαγωγή και χρήση του ΕΛ/ΛΑΚ σε διαφορετικούς τομείς καθώς και την καταγραφή των φορέων και των οργανώσεων που ασχολούνται με το ΕΛ/ΛΑΚ στην Ελλάδα). Να συμβάλει στο συντονισμό των ομάδων εθελοντών προγραμματιστών ΕΛ/ΛΑΚ στην Ελλάδα, ώστε να αποτελέσουν τον βασικό κορμό για την ανάπτυξη και υλοποίηση λογισμικού και εφαρμογών. Να υποστηρίξει την ανάπτυξη και προώθηση επιχειρηματικών μοντέλων που βασίζονται στο ΕΛ/ΛΑΚ, καθώς και την ενημέρωση επιχειρήσεων για την υιοθέτηση τους ή για τη μετάβαση τους σε αυτά. Να προσφέρει τεχνική υποστήριξη εφαρμογών ΕΛ/ΛΑΚ και συγκεκριμένα: δημιουργία υπηρεσίας υποστήριξης (help - desk) για χρήστες και ομάδες ΕΛ/ΛΑΚ, μέριμνα για εξελληνισμό (εντατικοποίηση) λογισμικού, ανάπτυξη γλωσσάριου, καθώς και να συμβάλει στην ανάπτυξη εφαρμογών για τις οποίες υπάρχει ζήτηση στην Ελλάδα. Να συμβάλει στο σχεδιασμό, ανάπτυξη και προώθηση δράσεων Ανοιχτού Περιεχομένου και Τεχνολογιών Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής. Να συμμετέχει στο σχεδιασμό και υλοποίηση αναπτυξιακών και ερευνητικών έργων σε συνεργασία με τα μέλη της. Για την υλοποίηση των στόχων της ΕΕΛ/ΛΑΚ συνεργάστηκαν ενεργά η ελληνική κοινότητα χρηστών και δημιουργών εφαρμογών ΕΕΛ/ΛΑΚ, δημόσιοι, εκπαιδευτικοί φορείς και επιχειρήσεις, εταιρείες που αναμειγνύονται στους τομείς των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και τα εργαστήρια ΑΕΙ, ΑΤΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων της χώρας που χρησιμοποιούν και αναπτύσσουν Ελεύθερο Λογισμικό, Ανοιχτό Περιεχόμενο και Τεχνολογίες Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής. Κάποια από τα μέλη της είναι το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Ε.Μ.Π.) με εκπρόσωπο στην ΕΕΛ/ΛΑΚ τον κ. Θεόδωρο Καρούνο, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με τον κ. Κωνσταντίνο Μαργαρίτη, το Ερευνητικό Κέντρο 13
«Αθηνά» με τον κ. Στέλιο Πιπερίδη, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» ΕΚΕΦΕ «Δ» με τον κ. Ιωάννη Κοροβέση και πολλά άλλα. Η ΕΕΛ/ΛΑΚ δέχεται πολλή βοήθεια από 100 εταιρείες περίπου που στηρίζουν την προώθηση του Ανοικτού λογισμικού, οι πιο γνωστές από αυτές είναι η DELL, Hewlett Packard, Forthnet. Στην προσπάθεια αυτή συμμετέχουν και πάρα πολλές ελληνικές εταιρείες όπως e-noesis.com, AKtoWEB, Pylones, MikrosKosmos και πολλές άλλες. Στο πλαίσιο των δράσεων της ΕΕΛ/ΛΑΚ για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα οφέλη που προκύπτουν από την χρήση και ανάπτυξη του Ελεύθερου Λογισμικού, του Ανοιχτού Περιεχομένου και των Τεχνολογιών Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής, διοργανώνονται Συνέδρια ή θεματικές Ημερίδες και Hackathon. Ο Κατάλογος Κοινοτήτων Ανοιχτών Τεχνολογιών της ΕΛΛ/ΛΑΚ Open Source(Ανοιχτού Κώδικα): Πανεπιστήμιο Μακεδονία Linux Team ΑΤΕΙ Λάρισας Ιωάννινα(Ilug) Χανιά(Chania- lug) AΤΕΙ Ηρακλείου Κοζάνη(klug) Κοινότητα ΕΛ/ΛΑΚ ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας TheLUG, Ένωση χρηστών Linux, Θεσσαλονίκη Σέρρες (Serlug) Πάτρα (plug) ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης Linux Πτολεμαΐδας HELLUG Ένωση Φίλων και Χρηστών Linux Ένωση Ελλήνων Χρηστών & Φίλων ΕΛ/ΛΑΚ-Ubuntucy Κοινότητα Ελεύθερου Λογισμικού ΕΜΠ 14
Κοινότητα Ελεύθερου Λογισμικού ΕΚΠΑ Πανεπιστήμιο Πειραιά Κοινότητα Φίλων ΕΛ/ΛΑΚ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Πολυτεχνείο Κρήτης debian.gr Η ελληνική κοινότητα του DEBIAN ubuntu-gr Η ελληνική κοινότητα του Ubuntu PostgresSQL.gr Ελληνική κοινότητα προγραμματιστών Java Joomla.gr WordPress ituts.gr Ελληνική Κοινότητα TYPO3 Ελληνική Κοινότητα Word Press Open Web Application Security Project Sidux.gr Ελληνική κοινότητα Linux Mint Βόλος (volug) Κοινότητα ΕΛ/ΛΑΚ Πανεπιστημίου Αιγαίου Σύλλογος Ελεύθερου Λογισμικού Ζακύνθου SciFY.gr Dolibarr ERP & CRM Linux Team ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας Η Κοινότητα ΕΛ/ΛΑΚ ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας Open Networks (Ανοιχτά Δίκτυα) Ασύρματο Μητροπολιτικό Δίκτυο Αθηνών Ασύρματο Δίκτυο Θεσσαλονίκης Ασύρματες Κοινότητες της Ελλάδας Σύλλογος Ραδιοερασιτεχνών Ελλάδος 15
Εικόνα 1: ΕΕΛ/ΛΑΚ Άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕΛ/ΛΑΚ Άλλη μια πρωτοβουλία της ΕΛΛ/ΛΑΚ είναι η mycontent.ellak.gr η οποία υλοποιείται με τη βοήθεια του Υπουργείου Παιδείας και συμμετέχουν σε αυτήν εκπαιδευτικοί, φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και τα μέλη της ΕΕΛ/ΛΑΚ εθελοντικά. Σκοπός της είναι η ενίσχυση της δημιουργίας ανοικτού εκπαιδευτικού περιεχομένου με δύο βασικές δράσεις: Την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης στα θέματα του Ανοιχτού Περιεχομένου καθώς και της χρήσης και σύνταξης εκπαιδευτικού περιεχομένου, προβάλλοντας το συνεργατικό παράδειγμα της Wikipedia, με ενημερωτικά σεμινάρια, εργαστήρια και ενέργειες επιμόρφωσης και κινητοποίησης. 16
Την κινητοποίηση της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας στην κατεύθυνση παραγωγής ανοιχτού εκπαιδευτικού περιεχομένου, ώστε αυτό να απλωθεί σε περισσότερους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και της δια βίου μάθησης και επιμόρφωσης. Η «Ένωση Ελλήνων Χρηστών και Φίλων ΕΛ/ΛΑΚ» είναι μία Μη Κυβερνητική Οργάνωση / Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο που ασχολείται με το ΕΛ/ΛΑΚ (Ελεύθερο Λογισμικό και Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα) και ότι σχετίζεται με αυτό. Στόχος μας είναι η μετάδοση της γνώσης της ελευθερίας του λογισμικού και της επιλογής που μπορεί και πρέπει να έχει ο καθένας κατά την χρήση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Ο Σύλλογος διοργανώνει συνεχώς δράσεις, μαθήματα και παρουσιάσεις που φυσικά μπορείτε να παρακολουθήσετε και να συμμετάσχετε! Επίσης στην έδρα μας υπάρχει το Εργαστήριο GNU/Linux Θεσσαλονίκης, το οποίο μπορείτε να επισκεφθείτε και να γνωρίσετε από κοντά το ΕΛ/ΛΑΚ. Στις 29 Σεπτεμβρίου, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, η Εταιρεία Ελεύθερου Λογισμικού/Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα (ΕΕΛ/ΛΑΚ) διοργάνωσε ημερίδα όπου παρουσιάστηκαν Έργα που αναπτύχθηκαν με Ελεύθερο Λογισμικό/Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα και μπορούν να αξιοποιηθούν στον Δημόσιο Τομέα. Η προβολή των εξελίξεων στο Ελεύθερο Λογισμικό και η ευρεία διάδοση χρήσιμων αποτελεσμάτων ήταν ο στόχος της εκδήλωσης. Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν έργα για τους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, της διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, των βιβλιοθηκών, κ.λπ., παρουσιάστηκε η μέχρι σήμερα πορεία ελληνοποίησης αυτών των έργων και συζητήθηκε η αξιοποίησή τους στον Δημόσιο Τομέα. Τα έργα αυτά είναι τα ακόλουθα: Εξελληνισμός Geonetwork open source Ελληνοποίηση Πλατφόρμας Feng Office Εξελληνισμός των exe και RELOAD Τοπικοποίηση του Ubuntu Linux 10.04 (LTS) Προσαρμογή του Ubuntu για τα ελληνικά σχολεία Τοπικοποίηση του συστήματος ΟpenSIS για τη διαχείριση μαθητών Τοπικοποίηση του προγράμματος Medical 17
Ελληνοποίηση Ολοκληρωμένου Συστήματος Αυτοματισμού Βιβλιοθήκης Koha Ελληνοποίηση Πλατφόρμας Talend Open Studio Τοπικοποίηση του συστήματος OrangeHRM Εξελληνισμός πολυγλωσσικού patch του Open-Realty Εικόνα 2: Διοργάνωση Ημερίδας Greeklug Arduino 26-04-2014 18
1.6.3 Ψηφιακό Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία Μια άλλη σημαντική ενέργεια για ελεύθερο λογισμικό είναι το ψηφιακό σχολείο το οποίο περιλαμβάνει διαδραστικά σχολικά βιβλία (e - books), μία ψηφιακή εκπαιδευτική πλατφόρμα "e-me", και αποθετήριο μαθησιακών αντικειμένων. Τα σχολικά βιβλία περιέχουν όλα τα μαθήματα της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και ΕΠΑΛ. Το αποθετήριο μαθησιακών αντικειμένων(αυτόνομες και επαναχρησιμοποιήσιμες μονάδες ψηφιακού υλικού που μπορούν να αξιοποιηθούν για τη διδασκαλία και τη μάθηση)περιλαμβάνουν πειράματα, διαδραστικές προσομοιώσεις, διερευνήσεις, εικόνες, εκπαιδευτικά παιχνίδια, 3D χάρτες, ασκήσεις και άλλα. η πλατφόρμα είναι ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό περιβάλλον, ασφαλές αλλά ταυτόχρονα ανοικτό, για τη μάθηση, επικοινωνία, συνεργασία και δικτύωση όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Η Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα «e-me» είναι ένα ψηφιακό περιβάλλον που θα παρέχει το «χώρο» και τα «εργαλεία» για να εξυπηρετεί και να αναβαθμίζει αυτό που ήδη συμβαίνει στο σχολείο. Θα είναι ο προσωπικός χώρος κάθε μαθητή και κάθε εκπαιδευτικού. Ένας ψηφιακός χώρος συνάντησης και συνεργασίας. Το ατομικό αποθετήριο περιεχομένου και εφαρμογών. Αλλά και ένας χώρος προβολής της δουλειάς τους. Εικόνα 3: Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία 19
Εικόνα 4: Διδακτικό Πακέτο Γ Γενικού Λυκείου 1.6.4 Ε-yliko.gr Άλλη μία πρωτοβουλία για την ανάπτυξη του ανοιχτού λογισμικού είναι το e- yliko.gr το οποίο είναι η δικτυακή εκπαιδευτική πύλη του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Η ιστοσελίδα αυτή αποτελείται από εκπαιδευτικό, ενημερωτικό και επιμορφωτικό υλικό και ειδική αγωγή. Το εκπαιδευτικό υλικό της περιέχει τα εξής πεδία: Λογισμικό-Πολυμέσα, Υποστηρικτικό Υλικό, Προτάσεις Διδασκαλίας, Χρήσιμες Διευθύνσεις, Βιβλιοθήκη Εικόνων, Εργαστηριακά Μαθήματα και Καταχώρηση Υλικού. Το ενημερωτικό υλικό περιέχει: Ασφάλεια στο Διαδίκτυο, Εκπαιδευτικές Επισκέψεις, Σχολικές Δραστηριότητες, Καινοτόμες Δράσεις ΣΕΠ, Διακρατικά προγράμματα, Συνέδρια, Οδηγός Υποτροφιών, διαγωνισμούς και Αντισεισμική Προστασία. Το επιμορφωτικό υλικό περιέχει: Άρθρα, Δια Βίου Μάθησης,Βιβλιοθήκες και istos.sch.gr. Τέλος η ειδική αγωγή περιέχει: Λογισμικό Εκπαιδευτικό Υλικό και Χρήσιμες Διευθύνσεις. 1.6.5 Opensource.com Ήδη έχουν αρχίσει και ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ηλεκτρονικά βιβλία με θέμα τους ανοιχτούς κώδικες. Για παράδειγμα το opensource.com σε συνεργασία με την Creative Commons έχει στην ιστοσελίδα του e-books τα οποία μπορεί 20
ο οποιοσδήποτε να τα μεταφορτώσει και περιλαμβάνουν τα καλύτερα άρθρα σχετικά με τους ανοιχτούς κώδικες και συνεντεύξεις με τους thought-leaders τους. Ακόμη η ιστοσελίδα περιλαμβάνει open voices books τα οποία είναι μία συλλογή από τα πιο επιβλητικά άρθρα και συνεντεύξεις που έχουν δημοσιεύσει όλα τα χρόνια δράσης τους. Τα παράγουν χρησιμοποιώντας κάποια εργαλεία ανοιχτών κωδίκων και τα δημοσιεύουν σε ανοιχτή μορφή. Εδώ αναφέρονται τα εργαλεία αυτά http://opensource.com/life/13/8/howcreate-ebook-open-source-way. Κάποιοι τίτλοι βιβλίων είναι οι ακόλουθοι: Πώς να ξεκινήσεις με τον ανοιχτό κώδικα Να εμπλακούν οι νέοι με τον ανοιχτό κώδικα Πώς οι γυναίκες σχηματίζουν το τοπίο του ανοιχτού κώδικα Παροτρύνοντας τους νέους να εμπλακούν με τον ανοιχτό κώδικα κ.α. Εικόνα 5: Μία συλλογή από άρθρα και συνεντεύξεις από opensource.com 21