I Διευθυντική Περίληψη Τo Προτεινόμενο Σύστημα Αξιολόγησης (ΠΣΑ) στηρίζεται σε ένα σύνολο αρχών οι οποίες διαμορφώνουν το θεωρητικό πλαίσιο της ανάπτυξης και της λειτουργίας του. Οι βασικές του αρχές έχουν άμεση συνάφεια με τις προσδοκίες της πολιτείας για τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς, τις σχολικές μονάδες αλλά και γενικότερα για ολόκληρο το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Συγκεκριμένα, επιδιώκουμε με την εφαρμογή του ΠΣΑ να επιτύχουμε τη δημιουργία ενός θετικού μαθησιακού περιβάλλοντος μέσα σε κάθε σχολική μονάδα ώστε τόσο οι εκπαιδευτικοί, όσο και οι μαθητές, να βελτιώνονται αξιοποιώντας διαδικασίες αναστοχασμού, έννοια που συνάδει με τις βασικές αρχές της δημοκρατικής παιδείας. Για να μπορέσουμε να πετύχουμε το στόχο αυτό, χρειαζόμαστε μαθητές και εκπαιδευτικούς δεκτικούς αλλά και εποικοδομητικά κριτικούς στην αντίθετη άποψη. Με τον τρόπο αυτό, οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές μας, θα βελτιώσουν τις δικές τους πρακτικές, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα πως κάποιοι άλλοι άνθρωποι γύρω τους μπορούν να τους στηρίξουν και να τους παρέχουν χρήσιμες συμβουλές προς την κατεύθυνση αυτού του σκοπού. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι βασικές αλλαγές που εισηγούμαστε στα πλαίσια του ΠΣΑ. Βασικές αλλαγές που υιοθετούνται με το ΠΣΑ Εισαγωγή συστήματος αξιολόγησης της σχολικής μονάδας που αποσκοπεί στη βελτίωσή της και στο οποίο συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (π.χ. γονείς, μαθητές, εκπαιδευτικοί, ευρύτερη κοινότητα κτλ.). Το σύστημα έχει σχεδιαστεί με τρόπο ώστε να λαμβάνει υπόψη τις δυνατότητες εφαρμογής του από τα σχολεία της Κύπρου σήμερα. Σαφής διάκριση της διαμορφωτικής από τη συγκριτική / τελική αξιολόγηση Ανάπτυξη συστήματος αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος (αξιοποίηση του Κέντρου Έρευνας και Αξιολόγησης) Παροχή στήριξης του εκπαιδευτικού από άτομα που βρίσκονται στη σχολική μονάδα μέσω της δημιουργίας θέσης Παιδαγωγικού Συμβούλου αξιοποιώντας άτομα που βρίσκονται σήμερα στο ρόλο του Βοηθού Διευθυντή. Με τον τρόπο αυτό αξιοποιούνται άτομα που σήμερα κατέχουν θέση Βοηθού Διευθυντή και ταυτόχρονα δίνεται μεγαλύτερη σημασία στην ενδοσχολική επιμόρφωση. Στη Μέση (Γενική και Τεχνική) Εκπαίδευση ο Παιδαγωγικός Σύμβουλος παρέχει επιμόρφωση στα άτομα της ειδικότητάς του Ανάπτυξη εναλλακτικών βαθμίδων ανέλιξης που αποσκοπούν σε αξιοποίηση των διοικητικών ικανοτήτων (δημιουργία θέσης Βοηθού Διευθυντή), μεντορικών ικανοτήτων (δημιουργία θέσης Παιδαγωγικού Συμβούλου) και διδακτικών ικανοτήτων των εκπαιδευτικών (δημιουργία θέσης Ανώτερου Εκπαιδευτικού). 1
Ανάπτυξη ξεχωριστών κριτηρίων αξιολόγησης για κάθε σύστημα και αντίστοιχων εργαλείων μέτρησης Η αρχαιότητα δεν αποτελεί το πλέον καθοριστικό κριτήριο για την προαγωγή των εκπαιδευτικών με αποτέλεσμα να αξιοποιείται καλύτερα το ανθρώπινο δυναμικό του εκπαιδευτικού συστήματος. Επιπλέον, η έναρξη διαδικασιών προαγωγής των απλών εκπαιδευτικών μετατοπίζεται στο τέλος του 8 ου έτους υπηρεσίας. Συγκέντρωση δεδομένων αξιολόγησης για σκοπούς προαγωγής από τέσσερις διαφορετικές πηγές (δύο εξωτερικοί αξιολογητές, ο οικείος διευθυντής και ο ίδιος ο εκπαιδευτικός) Μετεξέλιξη του ρόλου του Επιθεωρητή σε Αξιολογητή. Οι Αξιολογητές θα έχουν ως κύρια ευθύνη την εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών για σκοπούς προαγωγής Ο ρόλος της Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας (ΕΕΥ) αναβαθμίζεται σημαντικά αφού οι εισηγήσεις μας προβλέπουν πως η ΕΕΥ θα επιλέξει τα άτομα που θα προαχθούν χωρίς να τη δεσμεύουν οι βαθμολογίες των άλλων πηγών αξιολόγησης (Αξιολογητής, Διευθυντής, ο ίδιος ο εκπαιδευτικός). Το σύστημα αξιολόγησης για σκοπούς προαγωγής των αποσπασμένων εκπαιδευτικών λαμβάνει υπόψη το ρόλο που σήμερα οι αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί καλούνται να επιτελέσουν Δημιουργία συστήματος μετα-αξιολόγησης του ΠΣΑ που επιτρέπει τον έλεγχο της ποιότητας των Αξιολογητών (εργοδότηση Αξιολογητών με συμβόλαιο) καθώς και των προτεινόμενων οργάνων αξιολόγησης. Με τον τρόπο αυτό το ΠΣΑ θα μπορεί να βελτιώνεται σε συνεχή βάση Αυξάνεται η διαφάνεια και δημοκρατικότητα του συστήματος με την κοινοποίηση των αποτελεσμάτων αξιολόγησης στον ενδιαφερόμενο εκπαιδευτικό λειτουργό Σύσταση ανεξάρτητης αναθεωρητικής επιτροπής για εξέταση των ενστάσεων των εκπαιδευτικών με τη συμμετοχή εκπροσώπου των συνδικαλιστικών τους οργάνων ως παρατηρητή Πρέπει να τονιστεί ότι τα συστήματα αξιολόγησης που παρουσιάζονται στο ΠΣΑ και επιτυγχάνουν την υλοποίηση των στόχων του είναι κυρίως το σύστημα αξιολόγησης της σχολικής μονάδας και το σύστημα της διαμορφωτικής αξιολόγησης. Τα συστήματα αυτά ενθαρρύνουν όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να εμπλακούν σε διαδικασίες αναστοχασμού αναγνωρίζοντας τις περιοχές που χρειάζονται βελτίωση μέσα από τις εμπειρίες που αποκτούν στη συνεχή τους προσπάθεια για αλλαγή. Επιπλέον, έχουμε δημιουργήσει ένα συνδετικό κρίκο, ανάμεσα στο διαμορφωτικό και στο συγκριτικό / τελικό σύστημα αξιολόγησης. Το κοινό τους στοιχείο είναι η υποχρέωση των εκπαιδευτικών να υποβάλλουν τον Ατομικό Φάκελο Επιτευγμάτων. Με τον τρόπο αυτό, αποδεικνύεται στην πράξη πως το συγκριτικό / τελικό σύστημα αξιολόγησης αναγνωρίζει ως σημαντικό χαρακτηριστικό ενός αποτελεσματικού 2
εκπαιδευτικού την ικανότητά του να αναστοχάζεται και να ασκεί αυτοκριτική, ώστε αναγνωρίζοντας αδυναμίες του, να βελτιώνεται. Στη συνέχεια, παρατίθενται οι βασικότερες οικονομικές επιπτώσεις που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του ΠΣΑ. Οικονομικές επιπτώσεις Για να καταστεί δυνατή η υλοποίηση του ΠΣΑ χωρίς να δημιουργεί σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στο κράτος, προτείνονται τα πιο κάτω: Α. Κατάργηση των θέσεων Βοηθών Διευθυντών Α στη Μέση (Γενική και Τεχνική) Εκπαίδευση, και ενσωμάτωσή τους στις θέσεις Βοηθών Διευθυντών και Παιδαγωγικών Συμβούλων της βαθμίδας αυτής Β. Σύμπτυξη όλων των σχολικών μονάδων της Δημοτικής Εκπαίδευσης που διαχωρίζονται σε κύκλο Α και κύκλο Β με αποτέλεσμα την κατάργηση 40 θέσεων Διευθυντών και ενσωμάτωσή τους στις θέσεις Βοηθών Διευθυντών και Παιδαγωγικών Συμβούλων της βαθμίδας αυτής Γ. Αντικατάσταση του σώματος Επιθεωρητών και δημιουργία μειωμένου αριθμού θέσεων Αξιολογητών (οι θέσεις Αξιολογητών που θα χρειαστούν είναι 27 για τη Δημοτική Εκπαίδευση και 30 για τη Μέση Εκπαίδευση) Δ. Σταδιακή εφαρμογή του ΠΣΑ με τρόπο ώστε οι οικονομικές επιπτώσεις να κατανεμηθούν σε περίοδο δέκα (10) ετών. Σημειώνεται πως οι οικονομικές επιπτώσεις για τα πρώτα τέσσερα (4) χρόνια είναι συγκριτικά λιγότερες Α. Σύνοψη οικονομικών επιπτώσεων στη Μέση Εκπαίδευση (Γενική και Τεχνική) Δεν προβλέπεται η δημιουργία νέων θέσεων Βοηθών Διευθυντών και Παιδαγωγικών Συμβούλων στη Μέση και Τεχνική Εκπαίδευση. Προτείνεται η αναβάθμιση της μισθοδοσίας των Βοηθών Διευθυντών και Παιδαγωγικών Συμβούλων στην κλίμακα Α12+1 λόγω της κατάργησης των θέσεων Βοηθών Διευθυντών Α. Μηδενίζεται ο διδακτικός χρόνος των Διευθυντών Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης. Δημιουργείται νέα θέση Ανώτερου Εκπαιδευτικού, η οποία προϋποθέτει 20 χρόνια υπηρεσίας και ως εκ τούτου, λόγω της μισθολογικής κλίμακας στην οποία ήδη βρίσκονται οι εκπαιδευτικοί αυτοί. 3
Β. Σύνοψη οικονομικών επιπτώσεων στη Δημοτική / Προδημοτική Εκπαίδευση Το κόστος που εξοικονομείται από τη σύμπτυξη του κύκλου Α και κύκλου Β δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας θέσεων Βοηθών Διευθυντών και Παιδαγωγικών Συμβούλων. Δημιουργείται η ανάγκη για ένα σύνολο 111 νέων θέσεων ΒΔ. Με τον τρόπο αυτό η αναλογία Εκπαιδευτικών ανά Παιδαγωγικό Σύμβουλο διατηρείται σε ρεαλιστικά επίπεδα ώστε να μπορούν να ασκούν τα καθήκοντά τους με ουσιαστικό και αποτελεσματικό τρόπο. Οι θέσεις αυτές αναμένεται να πληρωθούν από υφιστάμενους Δασκάλους οι οποίοι θα πάρουν προαγωγή. Υποθέτουμε ότι για να προαχθεί κάποιος Δάσκαλος στη θέση του ΒΔ θα πρέπει να έχει συμπληρώσει 13 μέχρι 18 χρόνια υπηρεσίας στην θέση του Δάσκαλου. Μειώνεται ο διδακτικός χρόνος των Βοηθών Διευθυντών και Παιδαγωγικών Συμβούλων στη Δημοτική και Προδημοτική Εκπαίδευση (2 περίοδοι εβδομαδιαίως). Ως αποτέλεσμα της αλλαγής αυτής θα υπάρξει κόστος για ορισμένες νέες θέσεις. Δημιουργείται νέα θέση Ανώτερου Εκπαιδευτικού, η οποία προϋποθέτει 20 χρόνια υπηρεσίας και ως εκ τούτου, λόγω της μισθολογικής κλίμακας στην οποία ήδη βρίσκονται οι εκπαιδευτικοί αυτοί. Γ. Σύνοψη οικονομικών επιπτώσεων σε σχέση με το θεσμό του Αξιολογητή Στη Μέση Εκπαίδευση μειώνεται ο αριθμός των Αξιολογητών σε περίπου 30 (από 39 που είναι σήμερα οι Επιθεωρητές). Ταυτόχρονα, αναβαθμίζεται η κλίμακα τους στην Α14 (από Α13+2 στην οποία βρίσκονται σήμερα οι Επιθεωρητές). Στη Δημοτική Εκπαίδευση μειώνεται ο αριθμός των Αξιολογητών σε περίπου 27. Ταυτόχρονα, αναβαθμίζεται η κλίμακα τους στην Α14 (από Α13 στην οποία βρίσκονται σήμερα οι Επιθεωρητές). Mεταβατικές ρυθμίσεις Για να είναι δυνατή η υλοποίηση του ΠΣΑ, είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν σταδιακά οι αλλαγές που προτείνονται. Στην τελική πρότασή μας περιλαμβάνονται επτά (7) στάδια μέσα από τα οποία θα περάσει η ομαλή ένταξη του ΠΣΑ στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Στα πρώτα στάδια βασική μέριμνά μας είναι να δοθεί η ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να γνωρίσουν τις βασικές αρχές του ΠΣΑ και να υλοποιήσουν όσες είναι πιο κοντά στις πρακτικές που ακολουθούνται σήμερα (π.χ. διαμορφωτικό σύστημα αξιολόγησης, αρχική κατάρτιση των Διευθυντών και των Βοηθών Διευθυντών). Επίσης έγινε προσπάθεια ώστε οι οικονομικές επιπτώσεις του ΠΣΑ να κατανεμηθούν σε ένα μεγάλο εύρος χρόνου ώστε το κράτος να μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις αυτές. Τέλος, προνοείται η παράλληλη χρήση συστημάτων ώστε να μην επηρεάζονται αρνητικά συγκεκριμένες ομάδες εκπαιδευτικώ ν (π.χ. άτομα που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να προαχθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα, Επιθεωρητές). 4
Συμπερασματικά Εν κατακλείδι, πιστεύουμε ότι η εισαγωγή του ΠΣΑ θα συμβάλει ουσιαστικά στην επίτευξη των στόχων της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης που προωθεί το Υπουργείο σας και ειδικότερα στη δημιουργία ενός Δημοκρατικού και Ανθρωποκεντρικού Εκπαιδευτικού Συστήματος. Τα επί μέρους συστήματα που προτείνονται στηρίζονται σε ένα στέρεο θεωρητικό υπόβαθρο που προκύπτει από τη σύγχρονη βιβλιογραφία στα θέματα της εκπαιδευτικής αξιολόγησης και εκπαιδευτικής διοίκησης. Ταυτόχρονα όμως λαμβάνεται σοβαρά υπόψη το συγκείμενο στο οποίο καλείται να εφαρμοστεί το ΠΣΑ και η ανάγκη να διατηρήσει την πρακτικότητά του χωρίς να μειώνεται η εγκυρότητα και αξιοπιστία του. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αξιοποίηση των ικανοτήτων των εκπαιδευτικών που βρίσκονται στη θέση του Βοηθού Διευθυντή, ώστε να βελτιωθούν οι εκπαιδευτικοί και κατά συνέπεια η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται ο ρόλος της ενδοσχολικής επιμόρφωσης. Ταυτόχρονα, αναβαθμίζεται η ποιότητα της αξιολόγησης μέσω της ανάπτυξης μηχανισμών ελέγχου των πηγών αξιολόγησης και ιδιαίτερα του εξωτερικού αξιολογητή. Επιπλέον, το ΠΣΑ έχει τη δυνατότητα άμεσης εφαρμογής καθώς έχουν περιληφθεί σχετικές μεταβατικές ρυθμίσεις στο προσχέδιο Νομοσχεδίου που επισυνάπτεται και οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τις ευαισθησίες των επηρεαζόμενων φορέων και είναι συμβατές με το Σύνταγμα και την Κυπριακή νομοθεσία. Τέλος, έχουμε σεβαστεί την ανάγκη του Κράτους για οικονομική περισυλλογή ως εκ τούτου θεωρούμε πως οι οικονομικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τις εισηγήσεις μας είναι εντός των οικονομικών δυνατοτήτων του Κράτους. 5