Ερώτηση Α.1 Σε μια κλειστή οικονομία οι αγορές αγαθών και χρήματος βρίσκονται σε ταυτόχρονη ισορροπία (υπόδειγμα IS-LM). Να περιγράψετε και να δείξετε διαγραμματικά το πώς θα επηρεάσει την ισορροπία των δύο αγορών το καθένα από τα παρακάτω γεγονότα: (α) Μια αύξηση των δημοσίων δαπανών η οποία χρηματοδοτείται από αύξηση του δημοσίου χρέους (εσωτερικός δανεισμός). (β) Μια επιδείνωση του επιχειρηματικού κλίματος που συνοδεύεται από μια αύξηση της προσφοράς χρήματος προκειμένου να μη μειωθεί το συνολικό εισόδημα της οικονομίας. α) Η αύξηση των δημοσίων δαπανών με ταυτόχρονη αύξηση του δημοσίου χρέους (εσωτερικό δανεισμό) στην ουσία σημαίνει κρατικός δανεισμός από τα άτομα ή τις επιχειρήσεις (με έκδοση κρατικών ομολόγων) ο οποίος δανεισμός δεν αυξάνει το απόθεμα χρήματος της οικονομίας (άρα δεν αυξάνεται η ποσότητα χρήματος). Αντίθετα, ο δανεισμός από την Κ.Τ δεν δημιουργεί χρέος για το κράτος και ταυτόχρονα αυξάνει την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί στην οικονομία (βλ. σχ. σελ. 237-238). Η αύξηση αυτή των δημοσίων δαπανών θα προκαλέσει μετατόπιση της καμπύλης IS προς τα δεξιά (από τη θέση IS0 στη θέση IS1), λόγω αύξησης της συνολικής ζήτησης, με αποτέλεσμα την αύξηση αρχικά του εισοδήματος από Υ0 σε Υ2. Η αύξηση αυτή του εισοδήματος θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης χρήματος για συναλλακτικούς σκοπούς. Η αύξηση αυτή, με τη σειρά της οδηγεί σε μετακίνηση από το σημείο Ε2 στο σημείο Ε1 επί της καμπύλης LM και σε αύξηση του επιτοκίου από r0 σε r1 προκειμένου να αντισταθμιστεί η αύξηση της ζήτησης χρήματος και να εξανεμιστεί η υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος. Αν και τα υψηλότερα επιτόκια εκτοπίζουν τις ιδιωτικές επενδύσεις (και άρα μειώνουν την συνολική ζήτηση και το εισόδημα της οικονομίας), η εκτόπιση αυτή δεν αντισταθμίζει πλήρως την επίδραση των αυξημένων δημοσίων δαπανών. Στο νέο σημείο ισορροπίας (Ε1) έχουμε αυξημένο εισόδημα, Y1, συγκριτικά με το εισόδημα Υ0 που αντιστοιχούσε στο αρχικό σημείο ισορροπίας (Ε).
β) Η επιδείνωση του επιχειρηματικού κλίματος έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του μεγέθους των επενδύσεων και πιο συγκεκριμένα το μέγεθος των αυτόνομων επενδύσεων (θυμηθείτε ότι αυτόνομες επενδύσεις είναι αυτές που δεν επηρεάζονται άμεσα από το επιτόκιο και άρα, είναι αυτές που μπορεί να μεταβάλλονται ακόμα και αν το επιτόκιο παραμένει σταθερό, σελ. 78). Η μείωση των επενδύσεων μειώνει την συνολική ζήτηση και άρα έχουμε μια μετατόπιση της καμπύλης IS προς τα αριστερά (από τη θέση IS0 στη θέση IS1), με αποτέλεσμα τη μείωση του εισοδήματος από Υ0 σε Υ1 και του επιτοκίου από r0 σε r1 (το επιτόκιο μειώνεται για να αντισταθμιστεί η μείωση της ζήτησης χρήματος και να εξανεμιστεί η υπερβάλλουσα προσφορά χρήματος που προκλήθηκε από την αύξηση του εισοδήματος). Η παράλληλη άσκηση επεκτατικής νομισματικής πολιτικής, όμως, μετατοπίζει την καμπύλη LM προς τα δεξιά (από τη θέση LM0 στη θέση LM1). Η μετατόπιση αυτή οδηγεί σε περαιτέρω μείωση του επιτοκίου από r1 σε r2, και επομένως σε αύξηση των επενδύσεων και αύξηση της συνολικής ζήτησης, με αποτέλεσμα τη σταθεροποίηση του εισοδήματος στο Υ0. (παράλληλα εδώ έχω μια μετακίνηση πάνω στην IS 1 από το σημείο Ε 1 στο σημείο Ε 2.
Ερώτηση Α.2 Θεωρήστε μια ανοικτή οικονομία στην οποία ισχύουν οι ακόλουθες σχέσεις: Κατανάλωση: C = 150 + 0,6Y d, όπου Y d είναι το διαθέσιμο εισόδημα Επένδυση: I = 650 1100r, όπου r είναι το πραγματικό εγχώριο επιτόκιο Κρατικές δαπάνες: G = 145 Φόροι: T = 100 Εξαγωγές: X = 250 + 50ε, όπου ε είναι η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία Εισαγωγές: M = 30 + 0,1Y 20ε Ζήτηση χρήματος: M d = 50 + 0,5Y 900r, όπου Y είναι το εισόδημα Προσφορά χρήματος: M s = 190 Καθαρή ξένη επένδυση: NFI = 142 + 10r Ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία: e = 2 (μονάδες εγχώριου νομίσματος ανά μονάδα συναλλάγματος) Επίπεδο τιμών αλλοδαπής: P * = 100 (σε συνάλλαγμα) Επίπεδο τιμών ημεδαπής: P = 400 (σε εγχώριο νόμισμα) Στην οικονομία αυτή δεν υπάρχουν μεταβιβαστικές πληρωμές ή εισπράξεις και δεν υπάρχουν επίσης, διεθνείς μεταφορές εισοδημάτων. (α) Να προσδιοριστούν οι καμπύλες IS, LM και BP και να εξεταστεί εάν η οικονομία βρίσκεται σε ταυτόχρονη ισορροπία του εσωτερικού και του εξωτερικού τομέα της. (β) Εάν υπάρξει συσταλτική νομισματική πολιτική και η ποσότητα του χρήματος μειωθεί από την Κεντρική Τράπεζα κατά 100 νομισματικές μονάδες, εξετάστε/εκτιμήστε την κατάσταση του ισοζυγίου πληρωμών στη θέση ισορροπίας. α) H καμπύλη IS μιας ανοικτής οικονομίας απεικονίζει συνδυασμούς σημείων επιτοκίου και εισοδήματος που επιφέρουν ισορροπία στην εγχώρια αγορά αγαθών. Οι δυο συνθήκες ισορροπίας απεικονίζονται στην υποενότητα 11.3.1 στην σελίδα 302. Αν χρησιμοποιήσουμε την συνθήκη ισορροπίας Υ=C+I+G+(X-M) έχουμε τις ακόλουθες πράξεις σύμφωνα και με τα δεδομένα της εκφώνησης {το ε το βρίσκω από τον τύπο ε = (e x P*)/P = (2 x 100)/400 = 0,5 } Υ=C+I+G+(X-M) =>Υ=150+0,6 (Υ-Τ)+650-1100r +145+(250+50ε -30-0,1Υ +20ε) => Y= 150 + 0,6 (Y-100) + 650-1100r +145 +250 +50 x 0,5-30 - 0,1Y +20 x 0,5 => Y= 150 +0,6Y - 60 +650-1100r + 395 +25-30 -0,1Y + 10 => 0,5Y = 1140-1100r => Y = 2280-2200r (σχέση καμπύλης IS) Η καμπύλη LM μιας ανοικτής οικονομίας απεικονίζει συνδυασμούς σημείων επιτοκίου και εισοδήματος που επιφέρουν ισορροπία στην εγχώρια αγορά χρήματος. Η συνθήκη ισορροπίας απεικονίζεται στην υποενότητα 11.3.2 στην σελίδα 304 και είναι η M d = M s. Χρησιμοποιώντας αυτή την συνθήκη ισορροπίας έχουμε τις ακόλουθες πράξεις σύμφωνα και με τα δεδομένα της εκφώνησης
M d = M s => 50 + 0,5Υ - 900r = 190 => 0,5Y = 140 + 900r => Y = 280 + 1800r (σχέση καμπύλης LM) Για να έχουμε ταυτόχρονη ισορροπία και στις δυο αυτές εγχώριες αγορές, πρέπει το εισόδημα ισορροπίας και στις δυο αυτές αγορές να είναι ταυτόχρονα ίδιο άρα, πρέπει να ισχύει 2280-2200r = 280 + 1800r => r=0,5. Αντικαθιστώντας το r=0,5 στην IS ή στην LM έχουμε Υ= 1180. Άρα εσωτερική ισορροπία έχουμε στον συνδυασμό τιμών (0.5, 1180) Η καμπύλη BP απεικονίζει συνδυασμούς σημείων επιτοκίου και εισοδήματος που επιφέρουν ισορροπία στο ισοζύγιο πληρωμών (BP = 0). Η συνθήκη ισορροπίας απεικονίζεται στην υποενότητα 11.2.4 στην σελίδα 298 και είναι η NX + NFI = 0. Χρησιμοποιώντας αυτή την συνθήκη ισορροπίας και συνυπολογίζοντας από τα δεδομένα ότι CAT =0, CUT = 0 και BI=0 έχουμε τις ακόλουθες πράξεις {θυμηθείτε ότι α) το NX = CA + CAT (σελ. 258), β) το CA = X-M + BI + CUT (σελ. 259) } (X-M) + NFI = 0 => (250 + 50 x 0,5) -(30+0,1Y-20 x 0,5) -142 +10r = 0 => 250 + 25-30 - 0,1Y +10-142 +10r = 0 => 0,1Y = 113 + 10r => Y= 1130 + 100r (σχέση καμπύλης BP) Για να δούμε τώρα αν η οικονομία βρίσκεται σε ταυτόχρονη ισορροπία του εσωτερικού και του εξωτερικού της τομέα θα πρέπει να δούμε αν ο συνδυασμός r=0,5 και Υ = 1180 (ο οποίος επιφέρει εσωτερική ισορροπία) επιφέρει και εξωτερική ισορροπία. Θα πρέπει να αντικαταστήσω στην σχέση καμπύλης BP το r=0,5 και να δω σε αυτό το επιτόκιο ποιο είναι το εισόδημα ισορροπίας Y = 1130 + 100 x 0,5 => Y = 1180 Άρα η οικονομία αυτή βρίσκεται σε ταυτόχρονη ισορροπία του εσωτερικού και του εξωτερικού της τομέα β) Αν μειωθεί η ποσότητα χρήματος από την Κ.Τ. (από 190 σε 90) θα επέλθουν κάποιες μεταβολές στην εγχώρια αγορά χρήματος που θα έχουν επιπτώσεις πάνω στην καμπύλη LM (δες διάγραμμα 11.4) αλλά και στην συνολική μακροοικονομική εσωτερική ισορροπία. Πιο συγκεκριμένα θα έχω M d = M s => 50 + 0,5Υ - 900r = 90 => 0,5Υ = 40 + 900r => Y = 80 + 1800r (σχέση καμπύλης LM ) Η σχέση της καμπύλης IS θα παραμείνει η ίδια Y = 2280-2200r και πλέον για να έχουμε ταυτόχρονη ισορροπία και στις δυο αυτές εγχώριες αγορές, πρέπει το εισόδημα ισορροπίας και στις δυο αυτές αγορές να είναι ταυτόχρονα ίδιο άρα, πρέπει
να ισχύει 2280-2200r = 80 + 1800r => r=0,55. Αντικαθιστώντας το r=0,55 στην IS ή στην LM έχουμε Υ= 1070. Άρα εσωτερική ισορροπία μετά την μείωση της ποσότητας του χρήματος έχουμε στον συνδυασμό τιμών (0.55, 1070) Πλέον θέλουμε να δούμε την κατάσταση του ισοζυγίου πληρωμών (BP) σε αυτό το σημείο ισορροπίας του εσωτερικού τομέα. Αν BP > 0 θα έχουμε πλεόνασμα και αύξηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων ενώ αν έχουμε ΒP < 0 θα έχουμε έλλειμμα και μείωση των συναλλαγματικών διαθεσίμων. Σε αυτό το σημείο ισορροπίας οι εισαγωγές θα είναι Μ= 30 + 0,1 x 1070-20 x 0,5 => Μ= 30 + 107-10 => Μ= 127 ενώ οι εξαγωγές (οι οποίες δεν επηρεάζονται ούτε από το επίπεδο του επιτοκίου ούτε από το επίπεδο του εισοδήματος) θα είναι Χ = 275 Επίσης, σε αυτό το σημείο εσωτερικής ισορροπίας που βρήκαμε μόλις πάνω η καθαρή ξένη επένδυση θα είναι NFI = - 142 + 10 x 0,55 => NFI = - 136,5 (το αρνητικό πρόσημο σημαίνει ότι οι εκροές κεφαλαίων είναι μεγαλύτερες από τις εισροές άρα στην ουσία έχουμε θετική καθαρή επένδυση στο εξωτερικό, δες πίνακα σελ. 254). Άρα ΒΡ = ΝΧ + NFI => BP = (X-M) + NFI => BP = (275-127) - 136,5 => BP = 11,5 > 0 άρα έχουμε πλεονασματικό ισοζύγιο πληρωμών στη θέση ισορροπίας. Με άλλα λόγια, η προσφορά συναλλάγματος είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση συναλλάγματος και έχουμε αύξηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων αφού οι καθαρές εξαγωγές Χ-Μ (οι οποίες συνεπάγονται προσφορά συναλλάγματος) είναι μεγαλύτερες από την καθαρή επένδυση στο εξωτερικό NFI (η οποία συνεπάγεται ζήτηση συναλλάγματος). Β.1 Στην περίπτωση μίας ανοικτής οικονομίας με καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών: α. η δημοσιονομική πολιτική είναι πιο αποτελεσματική από ό,τι είναι στην περίπτωση της κλειστής οικονομίας. β. η νομισματική πολιτική είναι πλήρως αναποτελεσματική. γ. η δημοσιονομική πολιτική προκαλεί μικρότερη αύξηση του επιτοκίου σε σχέση με αυτή που προκαλεί στην περίπτωση της κλειστής οικονομίας. δ. ισχύουν όλα τα παραπάνω ταυτόχρονα. Αναφορά στην αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής σε μια ανοικτή οικονομία με καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών γίνεται στην ενότητα 11.5 του τόμου Β. Η πρώτη πρόταση είναι σωστή αν δούμε το διάγραμμα 11.9 (σελ. 313). Σε μια κλειστή οικονομία η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική θα οδηγούσε σε μια αύξηση του εισοδήματος από Υ ο σε Υ 1 ενώ σε μια ανοικτή οικονομία από Υ ο σε Υ 2. Η πρόταση β είναι και αυτή σωστή αν δούμε το διάγραμμα 11.11 (σελ. 316). Σε μια κλειστή οικονομία η επεκτατική νομισματική πολιτική θα οδηγούσε σε μια αύξηση του εισοδήματος από Υ ο σε Υ 1 ενώ σε μια
ανοικτή το εισόδημα θα έμενε αμετάβλητο στο επίπεδο Υ ο. Η πρόταση γ είναι και αυτή σωστή αν δούμε πάλι το διάγραμμα 11.9. Σε μια κλειστή οικονομία η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική θα οδηγήσει σε εσωτερική ισορροπία στο σημείο Ε ενώ σε μια ανοικτή οικονομία σε εσωτερική και εξωτερική ισορροπία στο σημείο Ε. Αν συγκρίνετε το επίπεδο επιτοκίου στα ίδια αυτά σημεία ισορροπίας θα δείτε ότι στο σημείο Ε το επιτόκιο είναι υψηλότερο από το σημείο Ε άρα, η αύξηση του επιτοκίου είναι μικρότερη στην ανοικτή οικονομία απ ότι στην κλειστή οικονομία. Β.2 Με δεδομένο και αμετάβλητο το επίπεδο τιμών στις χώρες του εξωτερικού, για να παραμένει σταθερή η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία του νομίσματος μίας χώρας πρέπει: α. η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία να μεταβάλλεται προς την ίδια κατεύθυνση και κατά το ίδιο ποσοστό με το ρυθμό μεταβολής των εγχωρίων τιμών. β. η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία να παραμένει σταθερή, ανεξάρτητα από τη μεταβολή των εγχωρίων τιμών. γ. ο εγχώριος πληθωρισμός να είναι μηδέν. δ. η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία να μεταβάλλεται προς την αντίθετη κατεύθυνση αλλά κατά το ίδιο ποσοστό με το ρυθμό μεταβολής των εγχωρίων τιμών. Αναφορά στην πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία γίνεται στην υποενότητα 10.3.5 του τόμου Β. Όπως αναφέρεται η σχέση ανταλλαγής μεταξύ ποσοτήτων εγχωρίων και ξένων αγαθών (δλδ. η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία δηλαδή) εξαρτάται α) από τη σχέση ανταλλαγής των νομισμάτων (δλδ. η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία) και β) τις τιμές των αγαθών (P και P* δηλαδή τιμές αγαθών σε εγχώριο και ξένο νόμισμα αντίστοιχα). Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία δίνεται από τον τύπο ε= (e x P*)/P και επίσης ισχύει ότι %Δε = %Δe + %ΔP* - %ΔP (δες υποσημείωση 23 στην σελίδα 275). Αν χρησιμοποιήσουμε την δεύτερη σχέση τότε για να παραμείνει σταθερή η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία (%Δε = 0), με δεδομένο ότι το επίπεδο τιμών στις χώρες του εξωτερικού είναι σταθερό (%ΔP*=0), θα πρέπει η ποσοστιαία μεταβολή την ονομαστικής συναλλαγματικής ισοτιμίας (%Δe) να είναι προς την ίδια κατεύθυνση και του ίδιου μεγέθους με την ποσοστιαία μεταβολή του ρυθμού μεταβολής των εγχώριων τιμών (%ΔP). Δηλαδή, 0 = %Δe + 0 - %ΔP => %ΔP = %Δe Β.3 Σε μια οικονομία η αγορά χρήματος περιγράφεται από τις εξισώσεις: M t = 0,2Y (ζήτηση χρήματος για συναλλαγές) και M sp = 400 200r (ζήτηση χρήματος για κερδοσκοπία). Η αγορά προϊόντος εκφράζεται από την καμπύλη IS που είναι Y = 600 2500r. Αν η κυβέρνηση θέλει να επιτύχει εισόδημα πλήρους απασχόλησης, που γνωρίζουμε ότι είναι ίσο με Y F = 400, ποια θα πρέπει να είναι η προσφορά χρήματος;
α. 515 β. 404 γ. 420 δ. 464 Για την απάντηση αυτού του ερωτήματος μπορούμε να συμβουλευτούμε το αριθμητικό παράδειγμα στην ενότητα 9.3.3. Αν το εισόδημα πλήρους απασχόλησης που θέλω να δημιουργήσω είναι Y F = 400 τότε, μπορώ να βρω από την σχέση που περιγράφει την IS ποιο επιτόκιο θα δημιουργεί ισορροπία στην αγορά προϊόντος με εισόδημα ίσο με 400. Αντικαθιστώ στην Y = 600 2500r το Υ=400 και βρίσκω ότι το επιτόκιο ισορροπίας σε αυτό το ύψος εισοδήματος θα είναι r=0,08. Το σημείο (0.08, 400) είναι σημείο της IS και σε συνθήκες συνολικής μακροοικονομικής ισορροπίας θα πρέπει να είναι και σημείο μιας συγκεκριμένης LM. Η ζητούμενη ποσότητα χρήματος για συναλλαγές που θα αντιστοιχεί σε αυτό το εισόδημα ισορροπίας θα είναι Mt=0,2 x 400 => Mt=80 και η ζητούμενη ποσότητα χρήματος για κερδοσκοπία που θα αντιστοιχεί σε αυτό το επιτόκιο ισορροπίας θα είναι Msp=400-200x0,08=> Msp=384. Η συνολική ζήτηση χρήματος M d είναι ίση με το άθροισμα των δυο αυτών ποσοτήτων δηλαδή M d = 384 + 80 = 464. Εφόσον θεωρούμε ότι βρισκόμαστε σε συνολική μακροοικονομική ισορροπία το σημείο (0.08, 400) θα επιφέρει ισορροπία και στην αγορά χρήματος (σημείο της LM) άρα M d =M s => Ms = 464. Άρα η προσφορά χρήματος θα πρέπει να είναι 464 για να έχω πλήρη απασχόληση σε αυτή την οικονομία Β.4 Ας υποθέσουμε ότι για μία χώρα η αποταμίευση του δημοσίου είναι αρνητική και οι ιδιωτικές αποταμιεύσεις μηδέν. Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις: α. είναι οπωσδήποτε μηδέν. β. πρέπει στην ισορροπία να είναι ίσες με την εθνική αποταμίευση. γ. είναι ίσες με την καθαρή εισροή κεφαλαίων στην εγχώρια οικονομία. δ. είναι ίσες με τη διαφορά μεταξύ της αποταμίευσης της αλλοδαπής που εισρέει στην χώρα και του απόλυτου μεγέθους της αποταμίευσης του δημοσίου. Ξέρουμε ότι η βασική εθνικολογιστική ταυτότητα σε μια ανοικτή οικονομία με κρατικό τομέα ότι είναι I S p + S q + S f. Αν οι ιδιωτικές αποταμιεύσεις είναι μηδέν (S p =0) τότε στην ουσία οι ιδιωτικές επενδύσεις θα χρηματοδοτούνται από τις αποταμιεύσεις του δημοσίου (S q ) και τις αποταμιεύσεις της αλλοδαπής που εισρέουν στην χώρα (S f ). Η εθνικολογιστική ταυτότητα θα έχει πλέον την μορφή I S q + S f. Αν έστω S q = -2 (ελλειμματικός κρατικός προϋπολογισμός) και S f =5 τότε οι ιδιωτικές επενδύσεις θα είναι ίσες με 3 δηλαδή ίσες με την διαφορά μεταξύ της αποταμίευσης της αλλοδαπής που εισρέει στην χώρα (S f =5) και του απόλυτου μεγέθους της αποταμίευσης του δημοσίου ( S q = 2 ). Η απάντηση α είναι λάθος γιατί οι ιδιωτικές επενδύσεις θα μπορούσαν να είναι μηδέν ( S q = S f ) αλλά αυτό δεν
σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι οπωσδήποτε μηδέν. Η απάντηση β είναι λάθος γιατί η εθνικολογιστική ταυτότητα δεν είναι συνθήκη ισορροπίας. Η απάντηση γ είναι λάθος γιατί οι ιδιωτικές επενδύσεις θα ήταν ίσες με την καθαρή εισροή κεφαλαίων στην εγχώρια οικονομία μόνο αν η δημόσια αποταμίευση θα ήταν μηδενική Β.5 Σε μια οικονομία οι ανίκανοι να εργαστούν είναι 250.000, αυτοί που δεν επιθυμούν να εργαστούν είναι 170.000, αυτοί που επιθυμούν να εργαστούν και είναι ικανοί για εργασία αλλά δεν βρίσκουν δουλειά είναι 105.000 άτομα και οι εργαζόμενοι είναι 470.000. Ποιο είναι το ποσοστό απασχόλησης στην οικονομία αυτή; α. 81,7%. β. 83,5%. γ. 18,3%. δ. 95,5%. Στην ενότητα 7.1 (σελίδα 160) αναφέρει ότι το εργατικό δυναμικό αποτελείται από τα άτομα εκείνα τα οποία δύναται και επιθυμούν να εργαστούν. Άρα το εργατικό δυναμικό (L) αποτελείται α) από αυτούς που έχουν δουλειά (Ε) και β) από αυτούς που επιθυμούν και είναι ικανοί να εργαστούν αλλά δεν έχουν δουλειά μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (U) (δείτε και υποενότητα 12.2.1, σελ. 342). Άρα, σύμφωνα με την εκφώνηση της ερώτησης το εργατικό δυναμικό σε αυτή την οικονομία είναι 105.000 + 470.000 = 575.000. Το ποσοστό απασχόλησης είναι (470.000/575.000) x 100 = 81,7% { (Ε/Ε+U) x100 } Β.6 Μία οικονομία που χαρακτηρίζεται από πλήρη κινητικότητα κεφαλαίων, τέλεια υποκαταστασιμότητα μεταξύ ξένων και εγχώριων χρεογράφων και καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών βρίσκεται σε εσωτερική και εξωτερική ισορροπία. Μια εξωγενής αύξηση των τιμών των ξένων προϊόντων (με σταθερές τις εγχώριες τιμές) θα οδηγήσει τελικά σε: α. αύξηση του εισοδήματος και των επενδύσεων. β. αύξηση του εισοδήματος και των εξαγωγών. γ. αύξηση του εισοδήματος και του επιτοκίου. δ. αύξηση του εισοδήματος και μείωση των εξαγωγών. Αναφορά στην περίπτωση της ύπαρξης πλήρης κινητικότητας κεφαλαίων καθώς και τέλειας υποκαταστασιμότητα μεταξύ ξένων και εγχώριων χρεογράφων γίνεται στην υποενότητα 11.2.4 (σελίδες 299-301). Το ενδιαφέρον της περίπτωσης αυτής είναι ότι η καμπύλη BP είναι μια ευθεία γραμμή παράλληλη του οριζόντιου άξονα. Εφόσον ισχύει αυτή η πλήρης κινητικότητα και η τέλεια υποκαταστασιμότητα και ταυτόχρονα
υπάρχει εσωτερική και εξωτερική ισορροπία τότε θα έχουμε ένα σχήμα όπως το παρακάτω IS LM BP Το καθεστώς των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών περιγράφεται στην υποενότητα 11.2.3 (σελ. 296-297). Γενικά όταν υπάρχουν σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες δεν εξασφαλίζεται η ισορροπία/προσαρμογή του ισοζυγίου πληρωμών μέσω της αγοράς συναλλάγματος και έχουμε μεταβολές στην εγχώρια προσφορά χρήματος (Ms). Η εξωγενής αύξηση των τιμών των ξένων προϊόντων θα οδηγήσει σε αύξηση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας (τύπος σελ. 274), δηλαδή σε πραγματική υποτίμηση του εγχώριου νομίσματος. Αυτή η πραγματική υποτίμηση (Δε >0) θα οδηγήσει σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας των εγχωρίων αγαθών και άρα σε αύξηση των εξαγωγών και σε μείωση των εισαγωγών και άρα σε μετακίνηση της καμπύλης IS προς τα δεξιά (δες σχ. σελ. 303). Πλέον θα έχω μια εσωτερική ισορροπία (LM=IS) σε ένα σημείο πάνω από την καμπύλη BP (όπου θα αντιστοιχεί σε υψηλότερο εισόδημα και εγχώριο επιτόκιο μεγαλύτερο αυτού του διεθνές) με αποτέλεσμα το συνολικό ισοζύγιο πληρωμών να παρουσιάζει πλεόνασμα. Η υπερβάλλουσα προσφορά συναλλάγματος θα απορροφηθεί από την Κ.Τ (η ονομαστική ισοτιμία δεν μπορεί να μεταβληθεί λόγω καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών) με διάθεση εγχώριου νομίσματος που αυξάνει την εγχώρια ποσότητα χρήματος (δες σχ. σελ. 296) και μετακινεί την καμπύλη LM προς τα δεξιά. Πλέον η νέα εσωτερική και εξωτερική ισορροπία θα έχει επιτευχθεί σε σημείο με υψηλότερο εισόδημα από το αρχικό και παρόμοιο επιτόκιο με το αρχικό και ίσο με το διεθνές. Βάση της παραπάνω ανάλυσης θεωρούμε ότι η σωστή απάντηση είναι η β. Β.7 Με δεδομένο ότι η υποτίμηση του νομίσματος μίας χώρας τροφοδοτεί τον πληθωρισμό (μέσω της αύξησης των τιμών των εισαγομένων προϊόντων), για να βελτιωθεί μόνιμα η ανταγωνιστικότητα μίας χώρας: α. αρκεί μία υποτίμηση του νομίσματός της. β. χρειάζεται επεκτατική νομισματική πολιτική ώστε να διατηρεί τα επιτόκιά της σε χαμηλότερο επίπεδο από τις υπόλοιπες χώρες. γ. χρειάζεται επεκτατική δημοσιονομική πολιτική ώστε να αυξάνεται το εισόδημα. δ. πρέπει να εξαλειφθούν οι παράγοντες που τροφοδοτούν τη διαφορά πληθωρισμού από τις άλλες χώρες.
Η υποτίμηση του νομίσματος μιας χώρας αυξάνει την ανταγωνιστικότητα της με την έννοια ότι αυξάνει την ζήτηση των ξένων για τα εγχώρια αγαθά (δες σελ. 268 στον πίνακα ότι όταν αυξάνει η συναλλαγματική ισοτιμία στην ουσία αυξάνεται και η εξαγόμενη ποσότητα). Την ίδια στιγμή όμως η υποτίμηση τροφοδοτεί τον πληθωρισμό λόγω του ότι η τιμή των εισαγόμενων αγαθών σε εγχώριο νόμισμα αυξάνεται (δες σελ. 266 στον πίνακα ότι όταν αυξάνει η συναλλαγματική ισοτιμία στην ουσία αυξάνεται και η τιμή του ξένου αγαθού σε εγχώριο νόμισμα). Η αύξηση αυτή των τιμών των εισαγόμενων αγαθών, όταν πρόκειται για κεφαλαιουχικά αγαθά, αυξάνει το κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων και τις τελικές τιμές των προϊόντων που παράγονται. Άρα γενικά ο πληθωρισμός δεν βοηθάει την ανταγωνιστικότητα μιας χώρας αφού τα εγχώρια προϊόντα γίνονται ακριβότερα και δεν εξάγονται (δες σχ. 336). Η έλλειψη ανταγωνιστικότητας γίνεται πολύ εντονότερη όταν το μέγεθος του πληθωρισμού μιας χώρας είναι πολύ υψηλότερο από αυτό άλλων κρατών με ανταγωνιστικά προϊόντα (τα προϊόντα μου είναι πολύ πιο ακριβά από τους ανταγωνιστές μου στο εξωτερικό). Άρα για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μιας χώρας πρέπει να εξαλειφθούν οι παράγοντες που τροφοδοτούν τη διαφορά πληθωρισμού από τις άλλες χώρες (π.χ. εγχώρια υπερκατανάλωση μέσω δανεισμού, αισχροκέρδεια). Β.8 Η εμφάνιση εκτόπισης των ιδιωτικών επενδύσεων από τις κρατικές δαπάνες εξαρτάται από το αν: α. η αύξηση των κρατικών δαπανών αυξάνει το επιτόκιο με αποτέλεσμα τη μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων. β. η μείωση των κρατικών δαπανών αυξάνει το επιτόκιο με αποτέλεσμα τη μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων. γ. η αύξηση των κρατικών δαπανών μειώνει το επιτόκιο με αποτέλεσμα τη μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων. δ. η αύξηση των κρατικών δαπανών αυξάνει τις ιδιωτικές επενδύσεις. Αναφορά στην εκτόπιση των ιδιωτικών επενδύσεων από τις κρατικές δαπάνες (ή διαφορετικά της εκτόπισης των ιδιωτικών επενδύσεων από τις κρατικές επενδύσεις) γίνεται στην υποενότητα 9.2.2 του τόμου Β. Στην ουσία, εξετάζουμε το πώς η αύξηση των κρατικών επενδύσεων/δαπανών οδηγεί σε περιορισμό των ιδιωτικών επενδύσεων. Έχει ενδιαφέρον να μελετήσετε τον μηχανισμό που παρουσιάζεται στην σελίδα 220 ο οποίος μας δείχνει τις επιπτώσεις που έχει μια αύξηση των κρατικών δαπανών και να θυμηθείτε ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις έχουν αρνητική σχέση με το επιτόκιο (δείτε και σελίδα 136). Η απάντηση β είναι λάθος γιατί η μείωση των κρατικών δαπανών μειώνει το επιτόκιο και άρα η μείωση του επιτοκίου αναμένουμε να αυξήσει τις ιδιωτικές επενδύσεις. Η απάντηση γ είναι λάθος γιατί η αύξηση των κρατικών δαπανών οδηγεί σε αύξηση του επιτοκίου και άρα σε μείωση των ιδιωτικών
επενδύσεων. Η απάντηση δ είναι λάθος γιατί αν η αύξηση των κρατικών δαπανών αυξάνει τις ιδιωτικές επενδύσεις -κάτι το οποίο μπορεί να συμβεί με κάποιου συγκεκριμένου είδους κρατικές επενδύσεις όπως η κατασκευή μιας εθνικής οδούτότε δεν έχουμε φαινόμενο εκτόπισης αλλά ενίσχυσης των ιδιωτικών επενδύσεων από τις κρατικές επενδύσεις. Η απάντηση α είναι η σωστή γιατί η εμφάνιση εκτόπισης των ιδιωτικών επενδύσεων από τις κρατικές δαπάνες εξαρτάται όντως από το αν η αύξηση των κρατικών δαπανών αυξήσει το επιτόκιο και σε μια δεύτερη φάση με το αν αυτή η αύξηση του επιτοκίου μειώσει εν τέλει τις ιδιωτικές επενδύσεις. Β.9 Η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής είναι μεγαλύτερη όταν: α. είναι μεγαλύτερη η ελαστικότητα της καμπύλης LM. β. η κλίση της καμπύλης LM είναι αρνητική. γ. είναι μικρότερη η ελαστικότητα της καμπύλης LM. δ. είναι μεγαλύτερη η ελαστικότητα της καμπύλης IS. Αναφορά στην αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής γίνεται στην υποενότητα 9.2.1 του τόμου Β. Με την έννοια της αποτελεσματικής δημοσιονομικής πολιτικής αναφέρομαι στο πόσο μεγάλη πρέπει να είναι η αύξηση των κρατικών δαπανών (ή αντίστοιχα μείωση των φόρων) ώστε να επιτύχω μια συγκεκριμένη αύξηση του εισοδήματος της οικονομίας (Υ). Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα 9.2 η αποτελεσματικότητα αυτή εξαρτάται από την κλίση της καμπύλης LM (ή διαφορετικά την ελαστικότητα της LM ως προς το επιτόκιο). Όταν η κλίση της LM είναι μικρή (όπως της LM 1 στο διάγραμμα 9.2) τότε μια συγκεκριμένη αύξηση των κρατικών δαπανών (που μετατοπίζει την IS προς τα δεξιά) θα οδηγήσει σε μικρότερη αύξηση του εισοδήματος (από Υ 1 σε Υ 2 ) από ότι όταν η κλίση της LM είναι πιο μεγάλη (όπως της LM 2 στο διάγραμμα 9.2, από Υ 1 σε Υ 3 ). Η απάντηση β είναι λάθος γιατί η LM δεν μπορεί να έχει αρνητική κλίση, η απάντηση γ είναι λάθος γιατί είναι αντίθετη της παραπάνω επιχειρηματολογίας και τέλος, η απάντηση δ είναι λάθος γιατί η ελαστικότητα της IS επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής και όχι της δημοσιονομικής πολιτικής (δες σχ. ενότητα 9.3.1) Β.10 Η βραχυχρόνια καμπύλη Phillips δείχνει ότι: Όταν το ποσοστό ανεργίας, ο ονομαστικός μισθός με ρυθμό και, αντίθετα, όταν το ποσοστό ανεργίας, ο μισθός ταχύτερα. α. αυξάνεται, αυξάνεται, υψηλότερο, μειώνεται, αυξάνεται. β. αυξάνεται, αυξάνεται, χαμηλότερο, μειώνεται, αυξάνεται. γ. αυξάνεται, μειώνεται, χαμηλότερο, αυξάνεται, μειώνεται. δ. Κανένα από τα προηγούμενα Η καμπύλη Phillips προσπαθεί να ερευνήσει τι σχέση υπάρχει μεταξύ του ρυθμού μεταβολής των ονομαστικών μισθών και του ποσοστού ανεργίας. Στο διάγραμμα 12.3
στην σελίδα 347 παρουσιάζεται η καμπύλη αυτή. Η καμπύλη αυτή δείχνει ότι όταν το ποσοστό ανεργίας αυξάνεται τότε ο ρυθμός μεταβολής του ονομαστικού μισθού μειώνεται. Όταν λέμε ότι ο ρυθμός μεταβολής του ονομαστικού μισθού μειώνεται εννοούμε ότι ο ονομαστικός μισθός ναι μεν αυξάνεται αλλά με χαμηλότερους ρυθμούς απ ότι πριν αυξηθεί το ποσοστό ανεργίας (δλδ. με 3% ανεργίας ο ονομαστικός μισθός αυξάνεται κατά 2% και με 4% ανεργίας αυξάνεται κατά 1,5%). Αν τώρα το ποσοστό ανεργίας μειώνεται τότε ο ρυθμός μεταβολής του ονομαστικού μισθού αυξάνεται. Όταν λέμε ότι ο ρυθμός μεταβολής του ονομαστικού μισθού αυξάνεται εννοούμε ότι ο ονομαστικός μισθός πλέον αυξάνεται με υψηλότερους ρυθμούς (ταχύτερα) απ ότι πριν με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας (δλδ. με 3% ανεργίας ο ονομαστικός μισθός αυξάνεται κατά 2% και με 2% ανεργίας αυξάνεται κατά 3,5%).