ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΑΥΡΑΚΗΣ Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού, Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Συγγρού 136, 176 71, Αθήνα, e-mail: mavrakisan@yahoo.gr, ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού, Tμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Συγγρού 136, 176 71, Αθήνα ΣΤΕΛΛΑ ΚΥΒΕΛΟΥ ΧΙΩΤΙΝΗ Εργαστήριο Στρατηγικού Χωρικού Σχεδιασμού και Βιώσιμης Ανάπτυξης, Tμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Συγγρού 136, 176 71, Αθήνα Περίληψη Το Θριάσιο Πεδίο, αποτελεί από την δεκαετία του 195, την περιοχή της Ελλάδας, που σήκωσε το κύριο βάρος της εγκατάστασης βιομηχανικών και παραγωγικών μονάδων. Επίσης σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η περιοχή γνώρισε σημαντική πληθυσμιακή άνοδο, που οφείλεται κατά κύριο λόγο στην προσφερόμενη εργασία, καθώς και στις διαθέσιμες εκτάσεις, συνθήκη που ευνόησε την επέκταση των οικιστικών δομών και την εγκατάσταση νέων κατοίκων. Στην παρούσα εργασία, διερευνάται η διαχρονική εξέλιξη του πληθυσμού σε σχέση με την εξέλιξη του αριθμού των εγκατεστημένων δραστηριοτήτων και η συνακόλουθη αλλαγή χρήσεων γης, στην επιβαρυμένη περιβαλλοντικά περιοχή του Θριασίου Πεδίου. Γιά την παραπάνω διερεύνηση, χρησιμοποιήθηκαν πρωτογενή στοιχεία απογραφών, αλλά και αποτελέσματα μοντέλου που αναπτύχθηκε γιά τον συγκεκριμένο σκοπό. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν, προέρχονται τόσο από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, όσο και από μελέτη που έγινε για λογαριασμό του Αναπτυξιακού Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων του Θριασίου Πεδίου, καθώς επίσης και από διαδικτυακές πηγές. Επικουρικά, χρησιμοποιήθηκαν από το διαδίκτυο, διαθέσιμες δορυφορικές εικόνες γιά την εποπτική επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων. Η επεξεργασία των δεδομένων και τα αποτελέσματα που προκύπτουν, δείχνουν ότι: Η εξέλιξη του πληθυσμού και των εγκατεστημένων δραστηριοτήτων στην περιοχή εμφανίζει μία αμοιβαία αλληλεξάρτιση, με πολύ υψηλό συντελεστή συσχέτισης. Επίσης σημαντικό ρόλο στην εξελιξή του πληθυσμού, των δραστηριοτήτων και των οικιστικών πυρήνων της περιοχής, είχαν και οι διαθέσιμες ανα ΟΤΑ εκτάσεις. Λέξεις Κλειδιά: Αστικοποίηση, εγκατεστημένες δραστηριότητες, οικιστικός ιστός, χρήσεις γης.
1. Εισαγωγή Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού και η συγκέντρωση δραστηριοτήτων στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Πρωτεύουσας κατά τα μεταπολεμικά χρόνια εκφράσθηκαν στο χώρο με τη συνεχή εξάπλωση του πολεοδομικού συγκροτήματος προς την περιφέρεια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη μεγάλου μέρους του περιαστικού αλλά και του ευρύτερου χώρου της περιφέρειας του νομού Αττικής από χρήσεις και δραστηριότητες άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενες με τις αστικές λειτουργίες. Ως επακόλουθο όλων αυτών, τα όρια μεταξύ αστικού και περιαστικού χώρου γίνονται δυσδιάκριτα, οι περιαστικές περιοχές δεν έχουν σαφή χαρακτήρα (αστικό ή αγροτικό), και χαρακτηρίζονται από διάχυση και μείξη συχνά ασύμβατων χρήσεων, που οδηγεί όχι μόνο στην αλλοίωση και υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και στη κατασπατάληση χώρου, υποδομών και επενδύσεων. Στην περίπτωση της Αττικής το μοντέλο αυτό της οικιστικής ανάπτυξης ήταν ιδιαίτερα καταστροφικό λόγω των ραγδαίων ρυθμών ανάπτυξης της μεταπολεμικής κυρίως περιόδου. Την τελευταία 2ετία, τα φαινόμενα αυτά παρουσιάζονται ιδιαίτερα έντονα στον περιαστικό χώρο του Μητροπολιτικού συγκροτήματος. Η εξάπλωση του συνεχούς αστικού ιστού τείνει να καταλάβει τον ευρύτερο περιαστικό χώρο της Αττικής, και πέρα από τα όρια του Λεκανοπεδίου. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζει μεγαλύτερη ένταση στην περιοχή των Μεσογείων, στο Θριάσιο Πεδίο και κατά μήκος των ακτών. Η ανάπτυξη αυτή έλκεται και υποβοηθείται από την ύπαρξη ή την προοπτική δημιουργίας μεγάλων εγκαταστάσεων υποδομής στην περιφέρεια της Αττικής (λιμάνια, νέο αεροδρόμιο, συγκοινωνιακοί άξονες), συγχρόνως όμως προκαλεί την ανάγκη δημιουργίας περαιτέρω νέων υποδομών για την εξυπηρέτησή της (Μακρυγιάννης, 23; Μακρυγιάννης & Μαυράκης, 24). Από τις προσπάθειες για ρύθμιση των προβλημάτων αυτών θεσπίσθηκαν διάφορα μέτρα χωροταξικού και πολεοδομικού χαρακτήρα από τα οποία τα σημαντικότερα ήταν: Το π.δ. του 1979 το οποίο καθιερώνει για πρώτη φορά γενική, κατά κανόνα αρτιότητα στα 2 στρέμματα και ουσιαστικά απαγόρευσε την κατάτμηση. Το π.δ. 791/1981 για τον καθορισμό χώρων υποδοχής βιομηχανιών στην Αττική με συνημμένα διαγράμματα για πρώτη φόρα. Ο βασικός πολεοδομικός νόμος 1337/1983 με πρόβλεψη για έκδοση Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.) και Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.), που λειτουργούν συμπληρωματικά, καθώς και τα εκτελεστικά του διατάγματα π.χ. για την εκτός σχεδίου δόμηση. Το π.δ. 84/1984 για τις επιτρεπόμενες βιομηχανικές/ βιοτεχνικές χρήσεις στην Αττική. Επίσης το Ν. 1515 / 85 για το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας, ο οποίος καθόρισε τους βασικούς στόχους ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής της Πρωτεύουσας Το πλέγμα των μέτρων αυτών οδηγεί σταδιακά σε πιο ορθολογική προσέγγιση συνολικού σχεδιασμού του αστικού και του περιαστικού χώρου. Ο περιαστικός χώρος οργανώνεται με την οριοθέτηση των Ζωνών που μπορούν να αναπτυχθούν οικιστικά, με τον καθορισμό ενός δικτύου παραγωγικών ζωνών και με την προστασία και διαφύλαξη των υπόλοιπων εκτάσεων οι οποίες αποτελούν το ζωτικό ελεύθερο χώρο που απαιτείται για τη διαβίωση της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής, καθώς και ένα απόθεμα γης για το μέλλον. Παρά ταύτα οι πιέσεις για οικιστική ανάπτυξη και για εξεύρεση χώρων επιχειρηματικών βιοτεχνικών, αναιρούν τις προσπάθειες για συνεπή πολεοδομικό σχεδιασμό (Παπαδασκαλόπουλος & Παλάσκας, 26). To Θριάσιο Πεδίο είναι γνωστό από την αρχαιότητα ως Ιερός Τόπος Τέλεσης Μυστηρίων (Ελευσίνια Μυστήρια).Σήμερα αποτελείται από 3 Δήμους (Ελευσίνα, Ασπρόπυργος, Μάνδρα) και μία κοινότητα (Μαγούλα) σε απόσταση 2 Km από την Αθήνα. Έχει πληθυσμό 8. κατοίκους περίπου και σημαντική συγκέντρωση μεταποιητικών δραστηριοτήτων και logistics. Η απουσία οικιστικής πολιτικής στο Θριάσιο έχει οδηγήσει στην ανισόρροπη ανάπτυξη των οικισμών. Η πόλη της Ελευσίνας βρίσκεται ανάμεσα σε δύο βιομηχανικές περιοχές και αντί να αναπτύσσεται, όπως είναι φυσικό κατά μήκος της παραλίας, έχει επιμήκη ανάπτυξη, κάθετα προς την ακτογραμμή. Η πόλη αναπτύσσεται βάσει του ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος αλλά λόγω των πολλών οικονομικών δυσκολιών των κατοίκων, υπάρχει μεγάλος αριθμός αυθαίρετων κτισμάτων. Από τα τέλη του 18ου αιώνα η Δυτική Αττική είναι συνυφασμένη με την ιστορία της ανάπτυξης του βιομηχανικού τομέα στην Ελλάδα. Στο Θριάσιο Πεδίο βρίσκονται μερικές από τις πιο σύγχρονες βιομηχανικές μονάδες της χώρας μας με τεράστιο οικονομικό και εκπαιδευτικό ενδιαφέρον. Η πρώτη βιοτεχνική μονάδα της περιοχής ήταν το Σαπωνοποιείο Χαριλάου που ιδρύθηκε το 1875, ενώ το πρώτο τραίνο διέσχισε την περιοχή το 1884. Κατά την προπολεμική περίοδο υπήρχαν 1 αξιόλογες βιομηχανίες (Βότρυς- Τιτάν-Κρόνος κ.α.). Η πρώτη διαμαρτυρία που αναφέρεται σε πρόβλημα ρύπανσης έχει καταγραφεί το 193 και αφορούσε την τσιμεντόσκονη της Τιτάν η βιομηχανία αυτή ιδρύθηκε το 192 μέσα στον αρχαιολογικό χώρο και δημιούργησε την πρώτη σοβαρή καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το Θριάσιο Πεδίο σήκωσε το βάρος της εκβιομηχάνισης της χώρας και ταυτόχρονα γνώρισε μία εντυπωσιακή πληθυσμιακή άνοδο. Το 1922 εγκαθίστανται στην Ελευσίνα πρόσφυγες απο την Μικρά Ασία. Την προπολεμική περίοδο υπήρχαν 1 αξιόλογες βιομηχανίες, μεταξύ των οποίων μία τσιμεντοβιομηχανία και υαλουργίες. Την δεκαετία 195-196, αρχίζει η εκβιομηχάνιση της περιοχής, και η μετατροπή της αγροτικής γής σε βιομηχανική, με
την βιομηχανική δραστηριότητα να συγκεντρώνει εργαζόμενους από όλη την Ελλάδα. Ταχύτερους ρυθμούς αύξησης του πληθυσμού μετά το 1971 παρουσιάζει η Μαγούλα και η Μάνδρα με την δημιουργία εργατικών κατοικιών στα όριά της με τηνελευσίνα. Την δεκαετία 81/91 ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού διπλασιάζεται, λόγω της ίδρυσης πλήθους μικρών μονάδων διάσπαρτων στο Θριάσιο Πεδίο με ανάλογη συγκέντρωση εργαζομένων που μεταναστεύουν από όλη την Ελλάδα. Την δεκαετία του 9 σε περιοχές του Δήμου Ασπροπύργου εγκαθίστανται Ελληνες παλινοστούντες, προερχόμενοι κυρίως από περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ. Επίσης δημιουργούνται καταυλισμοί συνοικίες αθίγγανων οι οποίοι εγκαθίστανται αυθαίρετα, κυρίως σε περιοχές του Δήμου Ασπροπύργου. Σημαντικός είναι και ο αριθμός των ξένων μεταναστών που ζούν και εργάζονται στην περιοχή. Κατά την απογραφή του 21, ο Ασπρόπυργος, γίνεται ο μεγαλύτερος Δήμος του Θριασίου, εμφανίζοντας μία εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού κατά 77%, με παρόμοιες αιτιολογίες και συνθήκες εγκατάστασης πληθυσμού σε ευρύτερη κλίμακα να συναντώνται και σε άλλες περιοχές του πλανήτη (Baum & O Connor, 25). Από το σύνολο των απασχολουμένων στο Θριάσιο, μόνο το 45% είναι μόνιμοι κάτοικοι των ΟΤΑ του Θριασίου. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός του Θριάσιο Πεδίο αποτελεί το 32% του συνολικού και απασχολείται κατά 1% στον πρωτογενή τομέα (γεωργία), κατά 65% στο δευτερογενή (βιομηχανία βιοτεχνία) και κατά 25% στον τριτογενή (υπηρεσίες εμπόριο) τομέα. Σχήμα 1. Διοικητικά όρια (a) και χάρτης χρήσεων γής (b) με τις νομοθετημένες χρήσεις γης και τις δραστηριότητες μέσης (αστεράκι) και υψηλής (αστεράκι σε κύκλο) όχλησης αέριας ρύπανσης. a b Η εκβιομηχάνιση της περιοχής και η μετατροπή της αγροτικής γής σε βιομηχανική, επέφερε αλλαγές στις χρήσεις γής, αφού έγινε χωρίς σχεδιασμό, με διαρκή χαρακτηρισμό και αποχαρακτηρισμό μικρών ή μεγάλων εκτάσεων ως βιομηχανικών και το αντίστροφο. Στο Θριάσιο Πεδίο υπάρχει άναρχη ανάπτυξη ποικίλων δραστηριοτήτων καθώς κατοικία, γεωργία, βιομηχανία και λιμενικές διευκολύνσεις συνυπάρχουν, ενώ υπερτοπικό οδικό δίκτυο διασχίζει τις πόλεις. Η εγκατάσταση των δραστηριοτήτων αυτών έγινε χωρίς την δημιουργία των απαραίτητων υποδομών. Επιπλέον υπήρξε άναρχη εγκατάσταση αυτών σε όλη την πεδινή περιοχή. Περισσότερες από τις μισές βιομηχανίες βρίσκονται εκτός νομοθετημένων βιομηχανικών περιοχών. Σαν συνέπεια έχουμε διάσπαρτες παραγωγικές μονάδες, με απουσία δικτύων εξυπηρέτησης τους, και παράλληλα σταδιακή υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση περιβαλλοντικών προβλημάτων (αέρια και θαλάσσια ρύπανση, ρύπανση εδαφών και υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων) και την σταδιακή διαχρονική επιδείνωση τους (ΥΠΕΧΩΔΕ, 1989 & 1995; Μακρυγιάννης & Μαυράκης, 24; Μαυράκης κ. α., 24; Mavrakis et al., 28). Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός του Θριασίου Πεδίου αποτελεί το 32% του συνολικού και απασχολείται κατά 1% στον πρωτογενή τομέα (γεωργία), κατά 65% στο δευτερογενή (βιομηχανία-βιοτεχνία) και κατά 25% στον τριτογενή τομέα (υπηρεσίες εμπόριο). Σκοπός της εργασίας, είναι η διερεύνηση και η δημιουργία μοντέλου εκτίμησης της διαχρονικής εξέλιξης του πληθυσμού και των εγκατεστημένων δραστηριοτήτων και οι συνακόλουθες αλλαγές των χρήσεων γής, γιά την περιοχή του Θριασίου Πεδίου. 2. Στατιστικά δεδομένα και γεωγραφικές πληροφορίες Τα δεδομένα πληθυσμού και τα περιορισμένα δεδομένα πολεοδομικής οργάνωσης του Θριασίου Πεδίου, καθώς και ο αριθμός δραστηριοτήτων, παραχωρήθηκαν από το ΓΕΡΠΠΕ, (Σταματιάδης, 1993 & 2). Η σχετική δημοσιευμένη βιβλιογραφία γιά το περιβαλλοντικό πρόβλημα της περιοχής βρίσκεται στην παρακάτω ιστοσελίδα: http://www.thriasiopedio.gr. Τα στατιστικά δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν, προέρχονται από την ΕΣΥΕ, και αφορούν στοιχεία πληθυσμού: www.statistics.gr. Οι 3 πολυκάναλες δορυφορικές εικόνες LANDSAT που χρησιμοποιήθηκαν γιά την εποπτική μελέτη των χρήσεων γής του Θριασίου, αφορούν τα έτη 1977, 1991, 2, έχουν διακριτική ικανότητα 24m και ανακτήθηκαν από την βάση εικόνων LANDSAT: http://edclxs2.cr.usgs.gov/. Άλλες 2 επεξεργασμένες δορυφορικές εικόνες LANDSAT
των ετών 1984 και 24, που διακρίνονται οι αλλαγές στο Νομό Αττικής, ανακτήθηκαν από την βάση δεδομένων: http://earth.esa.int/showcase/landsat/. Επιπλέον 2 ακόμα επεξεργασμένες δορυφορικές εικόνες LANDSAT γιά την εποπτική μελέτη των μεταβολών των χρήσεων γής του Θριασίου, που αφορούν τα έτη 199 και 2 και έχουν διακριτική ικανότητα 24m, ανακτήθηκαν από την βάση δεδομένων: http://zulu.ssc.nasa.gov/mrsid/mrsid.pl 3. Αποτελέσματα Η διερεύνηση της χρονικής εξέλιξης του πληθυσμού και του αριθμού των δραστηριοτήτων στην περιοχή, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η συσχέτιση μεταξύ της μεταβολής του πληθυσμού και των δραστηριοτήτων που καταγράφηκαν στην περιοχή (Σταματιάδης 1993 & 2). Λόγω του ότι τα διαθέσιμα δεδομένα πληθυσμού και δραστηριοτήτων αναφέρονται σε τέσσερα μόνο χρονικά σημεία τα οποία επιπλέον δεν ταυτίζονται μεταξύ τους, είναι απαραίτητη η προσέγγιση της χρονικής εξέλιξης των μεγεθών αυτών με μαθηματική σχέση, όπου να είναι δυνατός ο υπολογισμός τους σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Όπως βλέπουμε και από το Σχήμα 2, η εξέλιξη των μεγεθών αυτών μπορεί να περιγραφεί από μία πολυωνυμική σχέση δευτέρου βαθμού. Σχήμα 2. Αποτύπωση πληθυσμού δραστηριοτήτων, όπως προκύπτουν απο τα αποτελέσματα των απογραφών και γραμμές τάσης αυτών 1 4 9 8 7 6 5 4 Poly. () Poly. () ; 1971; 38974 ; 1981; 4358 y = 51.11x 2-58.24x + 4812 R 2 =.9931 ; 1991; 52831 ; 21; 77881 ; 2; 2632 ; 1993; 1995 35 3 25 2 15 3 2 ; 1989; 147 1 ; 1969; 443 ; 1979; 67 y = 2.6814x 2-16.333x + 465.15 R 2 =.9587 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 1 5 Έτος Είναι εμφανές ότι ο ρυθμός μεταβολής των δραστηριοτήτων είναι σημαντικά μεγαλύτερος από αυτόν του πληθυσμού. Οι συντελεστές των παραπάνω σχέσεων είναι στατιστκά σημαντικοί σε επίπεδο σημαντικότητας καλύτερο του 8%. Τα αποτελέσματα του μοντέλου δίνονται στο Σχήμα 3a. Βάσει των αποτελεσμάτων του, εικάζεται ότι ο συνολικός πληθυσμός του Θριασίου άγγιζε το 27 τις 97 κατοίκους περίπου, ενώ το πλήθος των δραστηριοτήτων τις 39.
Σχήμα 3. (a) αποτελέσματα μοντέλου για τον πληθυσμό και τις δραστηριότητες συνολικά, (b) συσχέτιση αυτών με R 2 =.99, (c) αποτελέσματα μοντέλου για τον πληθυσμό ανά ΟΤΑ (d) αποτελέσματα μοντέλου για τις δραστηριότητες ανά ΟΤΑ 1 4 1 9 8 7 35 3 9 8 y = 16.343x + 3783 R 2 =.9976 6 5 4 25 2 15 7 6 3 2 1 5 1 5 4 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 Αριθμός Ετών (1969-27) a 3 3 9 15 21 27 33 39 b 4 Ασπρόπυργος 25 35 3 Ελευσίνα Μάνδρα Μαγούλα 2 Ασπρόπυργος Ελευσίνα Μάνδρα Μαγούλα 25 2 15 15 1 1 5 5 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 25 21 Έτος c 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 25 21 Έτος d Σχήμα 4. Συσχέτιση πληθυσμού δραστηριοτήτων ανά ΟΤΑ. 4 Μάνδρα 35 Μαγούλα Ελευσίνα 3 Ασπρόπυργος 25 y = 9391.6Ln(x) - 32235 R 2 =.9979 y =.19x 2 + 7.5631x + 9672 R 2 =.9956 2 15 1 y = 2764.1Ln(x) - 424.7 R 2 =.9912 5 y = -.133x 2 + 14.365x + 1255.9 R 2 =.9928 5 1 15 2 25 Αν και η συσχέτιση μεταξύ των αρχικών δεδομένων δεν είναι δυνατή, καθώς οι διάφορες απογραφές έγιναν διαφορετικές χρονικές στιγμές, η συσχέτιση των εκτιμήσεων του μοντέλου γιά την εξέλιξη των δραστηριοτήτων και του πληθυσμού, είναι γραμμική με πολύ υψηλό συντελεστή συσχέτισης R 2 =.99 (Σχήμα 3b). Το παραπάνω αποτέλεσμα δηλώνει μία πολύ στενή αλληλεξάρτιση της εξέλιξης του πληθυσμού και των δραστηριοτήτων. Έτσι όσο περισσότερο αυξάνεται ο πληθυσμός (ή οι δραστηριότητες) τόσο αυξάνεται και ο αριθμός των δραστηριοτήτων (ή ο πληθυσμός). Κατόπιν με μία αντίστοιχη διαδικασία, αναπτύχθηκε μοντέλο γιά τον πιθανό αριθμό πληθυσμού (Σχήμα 3c) / δραστηριοτήτων (Σχήμα 3d) ανά ΟΤΑ ανά έτος, γιά το διάστημα 1969 27.
Επίσης στο Σχήμα 4, δίνονται τα αποτελέσματα της συσχέτισης πληθυσμού δραστηριοτήτων ανά ΟΤΑ. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η εξέλιξη των μεγεθών δεν είναι ομοιόμορφη γιά όλους τους ΟΤΑ, αλλά διαφοροποιείται σημαντικά. Ο ΟΤΑ που σήκωσε το κύριο βάρος της εγκατάστασης πλήθυσμού / δραστηριοτήτων είναι ο Ασπρόπυργος. Οι υπόλοιποι ΟΤΑ εμφανίζουν μικρές διαφοροποιήσεις, τόσο ως προς τον ρυθμό αύξησης, όσο και ως προς την συνολική μεταβολή κατά το χρονικό διάστημα 1969-27. Οι τρεις αρχικά μικρότεροι ΟΤΑ παρουσιάζουν παρόμοιους ρυθμούς μεταβολής πληθυσμού και δραστηριοτήτων, έως και τα μέσα της δεκαετίας του 8. Κατόπιν, όμως, ο ΟΤΑ του Ασπροπύργου παρουσιάζει τους σημαντικότερους ρυθμούς μεταβολής. Η Ελευσίνα από την άλλη πλευρά παρουσιάζει ραγδαία αύξηση του πληθυσμού σε σχέση με τις δραστηριότητες, όντας ήδη οικονομικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής και της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής. Η Ελευσίνα παρουσιάζει την πιό απότομη ανοδική μεταβολή πληθυσμού / δραστηριοτήτων, ενώ ο Ασπρόπυργος την μεγαλύτερη ανοδική μεταβολή. Η πλέον εντυπωσιακή συσχέτιση αφορά τον ΟΤΑ του Ασπροπύργου. Ο Ασπρόπυργος, σήκωσε το κύριο βάρος της εγκατάστασης πληθυσμού / δραστηριοτήτων και την συνακόλουθη αλλαγή στις χρήσεις γης, όπου έγινε η εγκατάσταση του πληθυσμού ή/και των δραστηριοτήτων (π.χ. από αγροτική η χρήση έγινε αστική). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι διέθετε τις απαραίτητες εκτάσεις, σε αντίθεση με τους άλλους ΟΤΑ, οι οποίοι δεν έχουν τις αντίστοιχες διαθέσιμες εκτάσεις ή οι εκτάσεις είναι απρόσφορες γιά εγκατάσταση όπως στην Μάνδρα (Χέλμη, 27). Η Ελευσίνα φαίνεται να έχει σχεδόν εξαντλήσει τα όριά της, ενώ και η Μαγούλα σε μικρότερο βαθμό, φαίνεται να έχει περιορισμένα όρια ανάπτυξης. Αν και το Θριάσιο Πεδίο καλύπτει έκταση που πλησιάζει τα 94 Km 2, όλες οι δραστηριότητες είναι συγκεντρωμένες στην πεδινή έκταση των 12 Km 2. Το πλαίσιο που χρησιμοποιήθηκε στο Σχήμα 5, απεικονίζει τα όρια των νομοθετημένων χρήσεων γης γιά το έτος 2 των 4 ΟΤΑ, και πιό συγκεκριμένα: τις οικιστικές περιοχές, το κύριο οδικό δίκτυο, τις αντίστοιχες βιομηχανικές περιοχές (μόνο τα όρια των νομοθετημένων περιοχών) και την ισουψή των 2m, δηλαδή ότι είναι χαμηλότερο από το μέγιστο ύψος του χαμηλότερου λόφου που περιβάλει την περιοχή. Η έκταση των ΟΤΑ σε σχέση με την έκταση που περιλαμβάνεται στο πλαίσιο, είναι: Ασπρόπυργος 69 Km 2 (67 στο πλαίσιο), Ελευσίνα 19, Μάνδρα 834 Km 2, (αλλά μόνο 25 στο πλαίσιο) και Μαγούλα 13 Km 2, (12 στο στο πλαίσιο). Μία εποπτική επιβεβαίωση των παραπάνω αποτελεσμάτων δίνεται στα Σχήματα 5 (a l). Τα παρακάτω Σχήματα είναι αποτελέσματα που προέκυψαν από την επεξεργασία δορυφορικών δεδομένων διαθέσιμων στο διαδίκτυο και αποτελούν πολυκάναλες εικόνες του δορυφόρου Landsat με διακριτική ικανότητα 24 m. Οι εικόνες αριστερά (Σχήματα 5 a, c, e, g, i, k) είναι οι αρχικές, ενώ δεξιά (Σχήματα 5 b, d, f, h, j, l) οι εικόνες έχουν υποστεί επεξεργασία και επάνω τους έχει τοποθετηθεί το υπόβαθρο των νομοθετημένων χρήσεων γης του 2. Σχήμα 5. (a) Εικόνα Landsat, της 21-8-1977, κανάλια 412 και (b) η ίδια εικόνα με το υπόβαθρο χρήσεων γης a b
Σχήμα 5. (c) Landsat, της 3-7-1984, κανάλια 312 και (d) η ίδια εικόνα με το υπόβαθρο χρήσεων γης c d Σχήμα 5. (e) Εικόνα Landsat-199 (μελέτη CORINE), κανάλια 312 και (f) η ίδια εικόνα με το υπόβαθρο χρήσεων γης e f Σχήμα 5. (g) Εικόνα Landsat, της 21-6-1991, κανάλια 751 και (h) η ίδια εικόνα με το υπόβαθρο χρήσεων γης g h
Σχήμα 5. (i) Εικόνα Landsat 2 (μελέτη CORINE), κανάλια 312 και (h) η ίδια εικόνα με το υπόβαθρο χρήσεων γης i j Σχήμα 5. (k) Εικόνα Landsat, της 1-7-24, κανάλια 312 και (l) η ίδια εικόνα με το υπόβαθρο χρήσεων γης k l Σχήμα 6. Η εγκεκριμένη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) Δυτικής Αττικής του 26
Τέλος στο Σχήμα 6, παρουσιάζεται η εγκεκριμένη ΖΟΕ της Δυτικής Αττικής του 26. Ο αναγνώστης εύκολα αντιλαμβάνεται, ότι γιά την περιοχή του Θριασίου Πεδίου, είναι πλέον αναχρονιστική και ανεφάρμοστη, κυρίως λόγω της ανεξέλεγκτης εγκατάστασης κάθε είδους δραστηριοτήτων σε όλη την πεδινή έκταση του Θριασίου. Βιβλιογραφία Baum S. and O Connor K., 25: Regional Population and Employment Change in Australia 1991 21: Inertia in the Face of Rapid Change? GeoJournal, 62, 1-2, 85-94. http://earth.esa.int/showcase/landsat/ http://edclxs2.cr.usgs.gov/ http://www.statistics.gr http://www.thriasiopedio.gr http://zulu.ssc.nasa.gov/mrsid/mrsid.pl Kyvelou S., 24: Politiques Territoriales et Développement Durable, dans «L'autonomie des collectivités territoriales en Europe: une source potentielle de conflit?», éditions PULIM, Presses Universitaires de Limoges, Limoges. Mavrakis A., Lykoudis S., Christides A., Dasaklis S., Tasopoulos A., Theoharatos G., Kyvelou S., Verouti E., 28: Air quality levels in a closed industrialized basin (Thriassion Plain, Greece). Fresenius Environmental Bulletin, 17, (3), 443 454 Papadaskalopoulos A. and Palaskas T., 26: Action Plan for the Spatial and Sectional Development of the Thriassion Plain in West Attica. Technical Report, conducted on behalf of the Organization of Athens (ORSA) by the Institute for Regional Development (IPA) and the Foundation for Economic and Industrial Research (IOBE) Μακρυγιάννης Γ. & Μαυράκης Α., 24: Πως Προσεγγίζονται τα Προβλήματα Ανάπτυξης και Ρύπανσης Σήμερα; Το Παράδειγμα του Θριασίου Πεδίου. Τόμος Περιλήψεων 1 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Φυσικής, p.17. Μακρυγιάννης Γ., 23: Πολιτικές Εξοικονόμησης Ενέργειας και Τοπική Ανάπτυξη, Διπλωματική Εργασία, ΜΔΕ Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πάντειο Πανεπιστήμιο. Μαυράκης Α., Παπαδοπούλου Α., Θεοχαράτος Γ., Λυκούδης Σ., Ασημακόπουλος Δ., Καρτάλης Κ., Χρηστίδης Α., Πιτσιτάκης Ν., Τσαντίλας Χ., Ψούνης Ν., 24: Θερμική νησίδα και η πορεία του Δείκτη Δυσφορίας (DI) και τωνσυγκεντρώσεων του όζοντος στο Θριάσιο Πεδίο. Πρακτικά 7 ου Πανελλήνιου (Διεθνούς) Συνεδρίου Μετεωρολογίας Κλιματολογίας και Φυσικής της Ατμόσφαιρας, 948 954. Σταματιάδης Δ., 1993 & 2: Μελέτη Πολεοδομικής Οργάνωσης Θριασίου Πεδίου. Επικαιροποίηση της μελέτης, 2. Τεχνική Έκθεση γιά τον Αναπτυξιακό Σύνδεσμο Δήμων και Κοινοτήτων Θριασίου Πεδίου. ΥΠΕΧΩΔΕ, 1989: Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση στην περιοχή της Αθήνας. Τεχνική έκθεση ΥΠΕΧΩΔΕ, 1995: Η Ελλάδα, Οικολογικό και Πολιτισμικό Απόθεμα Χέλμη Α., 27: Ανάπτυξη δείκτη ποιότητας ζωής με την συνδυαστική χρήση δορυφορικών και επίγειων δεδομένων. Διπλωματική Εργασία, ΜΔΕ Φυσικής Περιβάλλοντος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.