Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme http://www.organic-edunet.eu 1
Η Φυτοπροστασία στα πλαίσια της Βιολογικής Γεωργίας Εισαγωγικές έννοιες Δρ. Δημήτριος Αντωνόπουλος PhD Γεωπονικών Επιστημών Γ.Π.Α. MSc Ασφάλεια Τροφίμων W.U.R. MSc Φυτοπροστασία Γ.Π.Α. Γεωπόνος-Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής Γ.Π.Α. 2008 http://www.organic-edunet.eu 2
Η Φυτοπροστασία στα πλαίσια της Βιολογικής Γεωργίας Εισαγωγή - Ορισμοί Τα τελευταία 40 χρόνια η Ευρωπαϊκή γεωργία αντιμετώπισε την τεχνολογική επανάσταση, η οποία την οδήγησε στον εκμηχανισμό, στην αύξουσα χρήση αγροχημικών παρασκευασμάτων και στην τεράστια βελτίωση των καλλιεργητικών τεχνικών. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την εντατικοποίηση της γεωργίας και την αύξηση της πίεσης που ασκείται στο περιβάλλον. Σήμερα επιζητείται ανάπτυξη σχέσης γεωργίας-περιβάλλοντος που αποδίδεται με τον όρο «εναλλακτική ή αειφόρος γεωργία», κατεύθυνση που συμβάλλει τα μέγιστα και η Βιολογική Γεωργία κατά την οποία γίνεται προσπάθεια εξασφάλισης της παραγωγής βασιζόμενη στην με οικολογική σκέψη παρέμβαση του ανθρώπου στο αγροοικοσύστημα. Τον Ιανουάριο του 1962 έλαβε χώρα στην Ε.Ε. η θέσπιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (Κ. Α. Π.) με στόχους την α) αύξηση παραγωγικότητας των Ευρωπαϊκών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, β) εξασφάλιση δίκαιου βιοτικού επιπέδου στο γεωργικό πληθυσμό, γ) σταθεροποίηση αγορών και δ) εξασφάλιση εφοδιασμού και διασφάλιση λογικών τιμών κατά την προσφορά αγαθών στους καταναλωτές. Κατά τη μεταρρύθμιση της Κ. Α. Π. με τον Κανονισμό 2078/92 της 30/06/1992 είχε ως διττό στόχο α) τον περιορισμό της γεωργικής παραγωγής με την ενθάρρυνση των μη εκτατικών πρακτικών της και β) της αναγνώρισης του ρόλου δημόσιου συμφέροντος που διαδραματίζουν οι γεωργοί, όσον αφορά στη διαχείριση των γαιών και στην προστασία των φυσικών πόρων. Αυτός ο κανονισμός προβλέπει στην εφαρμογή από τους γεωργούς-αγρότες φιλικών προς το περιβάλλον μεθόδων καλλιέργειας στη γη τους και περιλαμβάνει σειρά αγρο-περιβαλλοντικών μέτρων για την πραγματοποίηση των στόχων του κανονισμού, π. χ. η Βιολογική Γεωργία με τη σημαντική μείωση χρήσης λιπασμάτων και αγροχημικών παρασκευασμάτων [Κανονισμός 2078/92, άρθρο 2(1)(α)]. http://www.organic-edunet.eu 3
Η Βιολογική (ή Οικολογική ή Οργανική) Γεωργία 1 είναι ένα σύστημα οργάνωσης και διαχείρισης της παραγωγής αγροτικών προϊόντων, η οποία στηρίζεται σε φυσικές ή/και ήπιες διεργασίες και τεχνικές καλλιέργειας (π. χ. αμειψισποράς και ανακύκλωσης φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων), καθώς και στη μη χρησιμοποίηση χημικών συνθετικών λιπασμάτων και αγροχημικών παρασκευασμάτων για την αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών. Αυτή η μορφή γεωργίας σέβεται τη φύση και προσπαθεί να συνεργάζεται με αυτή, αφού διατηρεί τη φυσική ισορροπία και τη γονιμότητα του εδάφους. Κατ επέκταση, τα «βιολογικά προϊόντα» (τα προϊόντα δηλαδή της Βιολογικής Γεωργίας) δεν είναι επιβαρημένα με χημικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα, αφού τα προϊόντα φυτοπροστασίας που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται δεν αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Η βιολογική καταπολέμηση των εχθρών και ασθενειών των φυτών (Βιολογική Φυτοπροστασία) είναι από τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη Βιολογική Γεωργία και έχει ως σκοπό να καλλιεργηθούν τα φυτά σε συνθήκες στις οποίες η οικονομική τους σημασία θα είναι μηδενική ή μικρή. Όπως προαναφέρθηκε, στα πλαίσια της Βιολογικής Φυτοπροστασίας απαγορεύονται όλα τα συνθετικά αγροχημικά παρασκευάσματα, ενώ σε περίπτωση έντονων προσβολών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ποικιλία μέσων φυτοπροστασίας ήπιας μορφής και ανεκτών από τη φύση. Αυτά τα παρασκευάσματα [Παράρτημα ΙΙ (Β), Κανονισμός 2092/91] θα μπορούσαν να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες: Α) Αυτά που αναζωογονούν τα φυτά, ενισχύουν δηλαδή τις αμυντικές τους δυνάμεις (παρασκευάσματα από τσουκνίδα, φύκια, αιθέρια έλαια κ.ά.). 1 Κατά παρεμφερή τρόπο με τον όρο «Βιολογική Γεωργία» χρησιμοποιούνται και οι όροι «Οργανική», «Οικολογική», ακόμα και «Βιοδυναμική». Υποστηρίζεται ότι κατά τη Βιολογική Γεωργία υπάρχει ενδιαφέρον μόνο για το τελικό προϊόν που δεν έχει τοξικά υπολείμματα, ως συνέπεια της μη χρήσης συνθετικών λιπασμάτων και αγροχημικών παρασκευασμάτων, ενώ κατά την Οικολογική Γεωργία η διαδικασία παραγωγής δεν επιβαρύνει το περιβάλλον, μειώνει τις ενεργειακές εισροές και ενισχύει με κάθε τρόπο την ανακύκλωση. Η ορολογία που υιοθετήθηκε από κάθε Κράτος- Μέλος της Ε.Ε. σύμφωνα με το άρθρο 2 της πρότασης Κανονισμού του Συμβουλίου περί του Βιολογικού τρόπου παραγωγής των αγροτικών προϊόντων είναι η ακόλουθη: Βιολογική Γεωργία: Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία Οικολογική Γεωργία: Γερμανία, Δανία, Ισπανία Οργανική Γεωργία: Αγγλία, (Η. Π. Α.). Στο παρόν κείμενο χρησιμοποιείται ο όρος «Βιολογική Γεωργία», δεδομένου ότι αυτός ο όρος έχει υιοθετηθεί στην Ελλάδα. http://www.organic-edunet.eu 4
Β) Αυτά που απομακρύνουν ή καταστρέφουν τους επιζήμιους για την καλλιέργεια ζωικούς εχθρούς, που εμποδίζουν την ανάπτυξη των μυκήτων κ.λ.π. (υδρύαλος, σκόνη πετρωμάτων, μαλακό σαπούνι, στυπτηρία κ.ά.). Γ) Σε περίπτωση σοβαρών και μόνο προσβολών, τότε προληπτικά (και εφόσον τα μέσα των δυο προηγούμενων κατηγοριών δεν αποδίδουν) επιτρέπεται η χρήση μέσων που καταστρέφουν ή επεμβαίνουν στη φυσική κατάσταση (νικοτίνη, πύρεθρο, θειικός χαλκός, βάκιλλος της θουριγίας, κ.ά.). http://www.organic-edunet.eu 5