ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2. Άνθος Ανθικός Τύπος -Ανθοταξίες Καρπός Καρποταξίες

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 Άνθος Ανθικός Τύπος -Ανθοταξίες Καρπός Καρποταξίες

ΑΝΘΟΣ Σύνθετο όργανο, συνδέεται άμεσα με την παραγωγή των σπερμάτων και την εγγενή αναπαραγωγή Προέρχεται από ανθοφόρους οφθαλμούς, φέρει φύλλα μεταμορφωμένα σε ανθικά μέρη, τοποθετημένα σε κοντό βλαστικό άξονα Όσο πιο εξελιγμένο είναι το φυτό, τόσο μικρότερα άνθη Η μελέτη των διαφορών στην κατασκευή του, προσφέρει ένα από τα πιο αξιόπιστα κριτήρια: στην ταξινόμηση του είδους, στον έλεγχο των συγγενικών σχέσεων μέσα στο άθροισμα και στην ανίχνευση των οδών καταγωγής, γιατί Από όλα τα όργανα του φυτού, τα άνθη επηρεάζονται λιγότερο από τις συνθήκες του περιβάλλοντος.

ΑΝΘΙΚΑ ΜΕΡΗ Φύονται σε ανθοφόρο βλαστό, το μίσχο, το κατώτερο μέρος του οποίου ονομάζεται ποδίσκος (η ύπαρξή του ή η απουσία του διακρίνει τα άνθη σε έμμισχα ή επιφυή αντίστοιχα) και το ανώτερο όπου προσφύονται τα υπόλοιπα μέρη του άνθους, ανθοδόχη ή θάλαμος Τα βασικά μέρη ενός άνθους είναι τέσσερα: ΣΕΠΑΛΑ ΠΕΤΑΛΑ ΣΤΗΜΟΝΕΣ ΚΑΛΥΚΑΣ ΣΤΕΦΑΝΗ ΑΝΔΡΕΙΟ ΠΕΡΙΑΝΘΙΟ ΚΑΡΠΟΦΥΛΛΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΟΥΣΙΩΔΗ: Τα μέρη του άνθους που είναι απαραίτητα στον εγγενή πολ/σμό (στήμονες & ύπερος) ΕΠΟΥΣΙΩΔΗ: Τα μέρη του άνθους που προστατεύουν τα ουσιώδη (περιγόνιο & περιάνθιο)

ΑΝΘΙΚΑ ΜΕΡΗ (2) Πλήρη: τα άνθη που διαθέτουν ολα τα παραπάνω τέσσερα μέρη Ελλιπή: τα άνθη στα οποία απουσιάζει έστω και ένα από τα τέσσερα μέρη ΤΕΛΕΙΟ ΑΝΘΟΣ: Έχει τα ουσιώδη & επουσιώδη μέρη ανεπτυγμένα ΑΤΕΛΕΣ ΑΝΘΟΣ: Έχει μόνο τα ουσιώδη μέρη ανεπτυγμένα και/ή μερικά επουσιώδη ΣΤΗΜΟΝΟΦΟΡΑ: Ατελή άνθη με στήμονες μόνο ΥΠΕΡΟΦΟΡΑ: Ατελή άνθη με ύπερο μόνο

ΑΝΘΙΚΑ ΜΕΡΗ (3) Τα μέρη του άνθους τοποθετούνται στον ανθικό άξονα σε σπονδυλωτή (κυκλική) συνήθως διάταξη, σπάνια σπειροειδή (ακυκλική), και σπανιότερα ημικυκλική (και οι δυο). Στις εξελιγμένες μορφές αγγειοσπέρμων επικρατεί η κυκλική διάταξη των μελών του άνθους, σε 1-16 σπονδύλους (δικότυλα 4-5 σπόνδυλοι, σπάνια 2-3 και στα μονοκότυλα 3 σπόνδυλοι)

ΑΝΘΙΚΑ ΜΕΡΗ (4) Ισομερή άνθη: όταν όλα τα σπονδυλώματα έχουν τον ίδιο αριθμό μελών Ανισομερή άνθη: όταν μερικά σπονδυλώματα έχουν διαφορετικό αριθμό μελών Πολυμερή άνθη: όταν ο αριθμός των μελών των σπονδυλωμάτων είναι μεγαλύτερος από τον τυπικό αριθμό των μελών (πολυμερισμός) Ολιγομερή άνθη: όταν ο αριθμός των μελών του σπονδυλώματος είναι μικρότερος (ολιγομερισμός)

ΠΕΡΙΑΝΘΙΟ (ΚΑΛΥΚΑΣ+ΣΤΕΦΑΝΗ) Ο κάλυκας: Αποτελείται από τα σέπαλα τα οποία είναι ελαφρώς μεταμορφωμένα φύλλα και προστατεύουν τον ανθικό οφθαλμό κατά την οντογενετική φάση Όταν οι ανθοφόροι οφθαλμοί αναπτύσσονται σε προστατευτική θήκη, τότε τα σέπαλα είναι λιγότερο σημαντικά και ελαττώνονται ή απουσιάζουν Πολλές φορές είναι έντονα χρωματισμένα (πεταλοειδή) Τα σέπαλα μπορεί να είναι ελεύθερα (χωριστοσέπαλο άνθος) ή μπορεί να συμφύονται μεταξύ τους (συσσέπαλο ή ομοσέπαλο άνθος)

ΠΕΡΙΑΝΘΙΟ (ΚΑΛΥΚΑΣ+ΣΤΕΦΑΝΗ) Η στεφάνη (πέταλα): Μεταμορφωμένα φύλλα που περιέχουν χρωστικές διάφορες της χλωροφύλλης, έχουν λίγες ή καθόλου ίνες και λεπτότερη δομή Σημαντικά για την προσέλκυση επικονιαστών οι οποίοι πρέπει να μεταφέρουν τη γύρη μεταξύ φυτών ίδιου είδους Σε είδη που επικονιάζονται μέσω νερού ή ανέμου τα πέταλα συχνά δεν αναπτύσσονται Τα πέταλα μπορεί να είναι ελεύθερα (χωριστοπέταλη στεφάνη) ή μπορεί να συμφύονται μεταξύ τους (κωδωνοειδής, σωληνοειδής, τροχοειδής κ.λ.π. στεφάνη)

ΠΕΡΙΑΝΘΙΟ (ΚΑΛΥΚΑΣ+ΣΤΕΦΑΝΗ) Ανάλογα με την ύπαρξη ή μη περιανθίου τα άνθη διακρίνονται σε: Αποχλαμυδικά: άνθη χωρίς περιάνθιο Απλοχλαμυδικά ή μονοχλαμυδικά: άνθη με ένα μόνο σπονδύλωμα Ομοιόχλαμυδικά: άνθη με δύο σπονδυλώματα με μέλη όμοια σε μορφή, μέγεθος και χρώμα. Τότε, το περιάνθιο ονομάζεται και περιγόνιο και τα φύλλα του περιγονίου ονομάζονται τέπαλα- αν το περιγόνιο είναι πράσινο ονομάζεται καλυκοειδές ή αφανές και αν έχει χρώμα ονομάζεται στεφανοειδές Ετεροχλαμυδικά: τυπική περίπτωση όπου το περιάνθιο διακρίνεται στα δύο βασικά του σπονδυλώματα (κάλυκας και στεφάνη)

ετεροχλαμυδικό ομοιοχλαμυδικό απλοχλαμυδικό

ΑΝΔΡΕΙΟ Ονομάζεται και ανδρωνίτης του άνθους και αποτελείται από τους στήμονες Στήμονας: αποτελείται από το άγονο νήμα (γ), που στην κορυφή του φέρει το γόνιμο νήμα (ανθήρας) Κάθε ανθήρας έχει δύο θήκες και κάθε μία φέρει δύο σάκκους (γυρεόσακκοι) (α) που συνδέονται με άγονο ιστό (β) (συνοχέας)

ΣΤΗΜΟΝΕΣ ΜΟΝΑΔΕΛΦΟΙ: Όταν οι στήμονες συμφύονται σε μία δέσμη (αντίστοιχα δι- τρι- πολύ- αδελφία) ΕΠΙΠΕΤΑΛΙΟΙ: Συμφύονται στα πέταλα ΕΠΙΣΕΠΑΛΙΟΙ: Συμφύονται στα σέπαλα ΣΥΝΑΝΘΗΡΟΙ: Οι ανθήρες συμφύονται μεταξύ τους σε σωλήνα, ενώ τα νήματα είναι ελεύθερα ΔΙΔΥΝΑΜΙΑ: Οι δύο στήμονες βραχύτεροι από τους άλλους δύο ΤΕΤΡΑΔΥΝΑΜΙΑ: Οι δύο στήμονες βραχύτεροι και οι τέσσερις μακρύτεροι ΓΥΝΑΝΔΡΙΑ: οι ανθήρες συμφύονται με τον ύπερο

ΔΙΑΤΑΞΗ ΣΤΗΜΟΝΩΝ

ΚΑΡΠΟΦΥΛΛΑ Καρπόφυλλα και σπερματικές βλάστες σχηματίζουν τον γυναικωνίτη του άνθους Ο ύπερος αποτελείται από την ωοθήκη στο κάτω μέρος, το στύλο που είναι η επιμήκυνση των καρπόφυλλων και το κολλώδες στίγμα στο άνω μέρος Ο στύλος έχει μορφή πεταλοειδή, επιμήκη, κυλινδρική, ριπιδοειδή κ.λ.π. Το στίγμα είναι σφαιροειδές, πτεροειδές, φυλλοειδές κ.λ.π. και φέρει αδένες, τρίχες ή ιξώδη ουσία για την συγκράτηση των γυρεόκοκκων

ΚΑΡΠΟΦΥΛΛΑ (2) Το κάθε καρπόφυλλο είναι ένα μεταμορφωμένο φύλλο και έτσι στην ωοθήκη μπορούμε να διακρίνουμε την κοιλιακή ή γαστρική ραφή στην ένωση των δύο χειλέων Ο αριθμός των καρποφύλλων που λαμβάνει μέρος στο σχηματισμό του γυναικωνίτη είναι χαρακτηριστικός για κάθε οικογένεια Μονόκαρπος: ο γυναικωνίτης με ένα καρπόφυλλο Πολύκαρπος: ο γυναικωνίτης με >1 καρπόφυλλα Απόκαρπος: ο γυναικωνίτης με διαφορετικό ύπερο για κάθε καρπόφυλλο Σύγκαρπος: ο γυναικωνίτης με κοινή ωοθήκη για όλα τα καρπόφυλλα

ΚΑΡΠΟΦΥΛΛΑ (3) Ο σύγκαρπος γυναικωνίτης μπορεί να χαρακτηριστεί ως μονόχωρος (κοινόκαρπος) ή πολύκαρπος (υποδιαίρεση σε περισσότερους εσωτερικούς χώρους) ή παράκαρπος (ημιτελείς χώρους) Σπερματικές βλάστες: βρίσκονται μέσα στην ωοθήκη κεντρικά ή πλευρικά σε ειδικό ιστό (πλακούντας) με τον οποίο ενώνονται με ποδίσκο (χάλαζα) Οι σπερματικές βλάστες χαρακτηρίζονται ως άτροπες, ανάτροπες ή καμπυλότροπες

Διαφορετικές θέσεις τοποθέτησης του πλακούντα στην ωοθήκη

ΤΥΠΟΙ ΩΟΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΕΩΝ ΕΠΙΦΥΗΣ ΩΟΘΗΚΗ ΥΠΟΓΥΝΟ ΑΝΘΟΣ 90% οικογενειών, Π.χ Cruciferae, Liliaceae, Papilionaceae κ.α Η ωοθήκη βρίσκεται πάνω από σημείο εκφύσεως των στημόνων και των πετάλων ΥΠΟΦΥΗΣ ΩΟΘΗΚΗ ΕΠΙΓΥΝΟ ΑΝΘΟΣ Λίγες οικογένειες, Π.χ Compositae, Amaryllideae Η ωοθήκη βρίσκεται κάτω από το σημείο εκφύσεως των στημόνων ΜΕΣΟΦΥΗΣ ΩΟΘΗΚΗ ΠΕΡΙΓΥΝΟ ΑΝΘΟΣ Ελάχιστες οικογένειες, Π.χ Rosaceae Οι στήμονες εκφύονται στο μέσο της ωοθήκης

ΑΝΘΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ Τα άνθη των αγγειοσπέρμων, ανάλογα με τη σχέση συμμετρίας που εμφανίζουν διακρίνονται σε: ΠΟΛΥΣΥΜΜΕΤΡΙΚΑ ή ΑΚΤΙΝΟΜΟΡΦΑ: Συμμετρικά στον άξονα, τέμνονται σε δύο όμοια τμήματα με πολλά κάθετα επίπεδα, που διέρχονται από το μέσο του άνθους. Ακτινόμορφα άνθη απαντώνται σε πάρα πολλά φυτά.

ΑΝΘΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ (2) ΔΙΣΥΜΜΕΤΡΙΚΑ: Έχουν δύο τμήματα συμμετρίας με διαφορετική μορφή μεταξύ τους. Η συμμετρία επιτυγχάνεται με δύο μόνο κάθετα επίπεδα, διερχόμενα από το κέντρο του άνθους. Δισυμμετρικά άνθη απαντούν σπανίως στη φύση.

ΑΝΘΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ (3) ΜΟΝΟΣΥΜΜΕΤΡΙΚΑ ή ΖΥΓΟΜΟΡΦΑ: Ένα μόνο κάθετο επίπεδο διερχόμενο από το κέντρο του άνθους είναι δυνατό να τα χωρίσει σε δύο συμμετρικά τμήματα. Τέτοιου είδους άνθη απαντούν κυρίως σε οικογένειες που επικονιάζονται μέσω εντόμων ή κάποιες φορές και σε ανεμόφιλες.

ΑΝΘΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ (4) ΑΣΥΜΜΕΤΡΑ: Δεν έχουν κανένα επίπεδο συμμετρίας. Τέτοια άνθη είναι πρωτογενή ακυκλικά άνθη ή δευτερογενώς ασύμμετρα κυκλικά άνθη. Εντελώς ασύμμετρα απαντώνται σπάνια στη φύση.

ΑΝΘΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ Αφορά την αποτύπωση της δομής του άνθους με γράμματα και αριθμούς. Στον ανθικό τύπο, κάθε σπονδύλωμα του άνθους παριστάνεται με το αρχικό γράμμα της ονομασίας του: Κάλυκας (Κ) Στεφάνη (Σ) Ανδρείο (Α) Γυναικείο (Γ) Περιγόνιο (Π)

ΑΝΘΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ (2) Η συμμετρία του άνθους σημειώνεται στην αρχή του ανθικού τύπου με τα εξής σύμβολα: Ακτινόμορφο άνθος ( ) Ζυγόμορφο άνθος ( ) ή ( ) Δισυμμετρικό άνθος (ϯ) ή (+) Ασύμμετρο άνθος ( )

ΑΝΘΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ (3) Σύμφυση μελών ( ) Πρόσφυση οργάνων [ ] Επιφυής ωοθήκη Γ_ Μεσοφυής ωοθήκη Γ - Υποφυής ωοθήκη Γ Αριθμός μελών 1,2,3 Πολυάριθμα μέλη Αόριστος αριθμός μελών (n) Έλλειψη σπονδυλώματος 0 Μέλη σε 2 σπονδυλώματα 1,2,3..+ 1,2,3..

ΑΝΘΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ (4) Κ2+2Σ4Α2+4Γ(2): Ο κάλυκας αποτελείται από 2 διμελή σπονδυλώματα (4 σέπαλα σε 2 σειρές), η στεφάνη από 1 τετραμελές σπονδύλωμα (4 πέταλα), οι ανθήρες βρίσκονται σε δύο σπονδυλώματα ( 6 στήμονες, 2 και 4 σε κάθε σειρά), ο ύπερος είναι επιφυής (άρα άνθος υπόγυνο) και αποτελείται από δύο καρπόφυλλα που συμφύονται

ΤΑΞΙΑΝΘΙΕΣ Τα άνθη πολλές φορές είναι μονήρη (επάκρια στη κορυφή ενός φυλλοφόρου βλαστού π.χ. παπαρούνα ή μασχαλιαία στην μασχάλη φύλλου π.χ. κάππαρη) Συνήθως όμως φύονται σε ομάδες με απλό ή διακλαδισμένο άξονα, γυμνό ή με βράκτεια φύλλα, σχηματίζοντας ταξιανθία Οι ταξιανθίες διακρίνονται σε δύο βασικούς τύπους: τις βοτρυώδεις ή μονοποδιακές και τις κυματώδεις ή συμποδιακές

ΤΑΞΙΑΝΘΙΕΣ (2) Απλές Βοτρυώδεις α. ΒΟΤΡΥΣ Αποτελείται από ένα κεντρικό άξονα που θεωρητικά αυξάνει απεριόριστα και επί του οποίου φύονται πλάγια έμμισχα άνθη β. ΣΤΑΧΥΣ Αποτελείται από ένα κεντρικό άξονα που θεωρητικά αυξάνει απεριόριστα και πάνω σε αυτόν φύονται πλάγια επιφυή άνθη Παραλλαγές του στάχεως: Ίουλος: Ο στάχυς που ο κεντρικός του άξονας είναι εύκαμπτος, χαλαρός και αποπίπτει μετά την ωρίμανση. Έχει συνήθως άνθη μονόκλινα Σπάδικας: Ο στάχυς που ο κεντρικός του άξονας παχύνεται, καθίσταται σαρκώδης και πάνω σε αυτόν φύονται τα επιφυή άνθη Κώνος: Ο στάχυς που ο κεντρικός του άξονας και τα βράκτια φύλλα γίνονται ξυλώδη

ΤΑΞΙΑΝΘΙΕΣ (3) γ. ΣΚΙΑΔΙΟ Ο κεντρικός άξονας παύει να αυξάνει μετά από κάποιο σημείο. Από αυτό το σημείο και μετά εκφύονται πολλά έμμισχα άνθη με ισομεγέθεις και ισοπαχείς ποδίσκους δ. ΚΕΦΑΛΙΟ Ο κύριος άξονάς του είναι βραχύς στην κορυφή διαπλατύνεται και καθίσταται κοίλος ή κυρτός ή λαμβάνει τη μορφή δίσκου και πάνω σε αυτόν φύονται πολυάριθμα επιφυή άνθη

Βότρυς στάχυς ίουλος σπάδικας

κώνος κεφάλια σκιάδιο

ΤΑΞΙΑΝΘΙΕΣ (4) Σύνθετες Βοτρυώδεις Φέρουν πλάγιους άξονες με περαιτέρω διακλαδώσεις α. ΣΥΝΘΕΤΟΣ ΒΟΤΡΥΣ Επάνω στον επιμήκη κύριο άξονα υπάρχουν πολυάριθμες διακλαδώσεις σε βοτρυώδη διάταξη β. ΣΥΝΘΕΤΟΣ ΣΤΑΧΥΣ Επάνω στον επιμήκη κύριο άξονα, αντί μεμονωμένων ανθέων, σχηματίζονται μικροί στάχεις γ. ΣΥΝΘΕΤΟ ΣΚΙΑΔΙΟ Είναι σκιάδιο, το οποίο φέρει στη θέση των μεμονωμένων ανθέων απλά σκιάδια

Σύνθετος βότρυς Σύνθετο σκιάδιο Σύνθετος στάχυς

ΤΑΞΙΑΝΘΙΕΣ (5) Κυματώδεις ή Συμποδιακές Ταξιανθίες Πολλοί άξονες που ο κύριος άξονάς τους υπολείπεται των πλάγιων αξόνων ΜΟΝΟΧΑΣΙΟ Όταν κάτω από το επάκριο άνθος εκπτύσσεται ένας πλευρικός κλάδος, κάτω δε από αυτόν με τον ίδιο τρόπο έχουμε μια άλλη διακλάδωση κτλ. 1. ΡΙΠΙΔΙΟ Λέγεται όταν οι πλάγιες δικλαδώσεις της ταξιανθίας βρίσκονται στη δεξιά και αριστερή πλευρά και στο ίδιο επίπεδο 2. ΔΡΕΠΑΝΙΟ Όταν όλες οι πλάγιες διακλαδώσεις σχηματίζονται προς μια μόνο πλευρά και επί του ίδιου επιπέδου

ΤΑΞΙΑΝΘΙΕΣ (6) γ. ΘΥΣΑΝΟΣ Όταν οι πλάγιες διακλαδώσεις σχηματίζονται δεξιά και αριστερά σε διαφορετικά επίπεδα και εναλλάσσονται μεταξύ τους δ. ΒΟΣΤΡΥΧΟΣ Όταν οι πλάγιες διακλαδώσεις σχηματίζονται από τη μια πλευρά σε σχέση με την προηγούμενη, αλλά σε διαφορετικό επίπεδο

ριπίδιο δρεπάνιο θύσανος βόστρυχος

ΤΑΞΙΑΝΘΙΕΣ (6) ΔΙΧΑΣΙΟ Λέγεται όταν κάτω από το άκρο του κύριου βλαστού εκφύονται δύο διακλαδώσεις, που χωρίζονται περαιτέρω με όμοιο τρόπο ΠΛΕΙΟΧΑΣΙΟ Λέγεται όταν κάτω από το άκρο του κύριου βλαστού εκπτύσσονται τρεις ή περισσότεροι εξ ίσου ισχυροί πλάγιοι βλαστοί

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΓΕΝΩΝ ΤΩΝ ΑΝΘΕΩΝ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Διγενή ή ερμαφρόδιτα: άνθη στα οποία απαντούν συγχρόνως στήμονες και ύπερος Μονογενή ή δίκλινα: άνθη τα οποία διαθέτουν μόνο γυναικωνίτη ή ανδρωνίτη Ερμαφροδιτισμός: φυτά με διγενή άνθη Ανδρομονοικία: φυτά με διγενή άνθη και άρρενα μονογενή Γυνομονοικία: φυτά με διγενή και θήλεα μονογενή άνθη Μονοικία: φυτά με άρρενα μονογενή και θήλεα μονογενή άνθη

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΓΕΝΩΝ ΤΩΝ ΑΝΘΕΩΝ ΣΤΑ ΦΥΤΑ (2) Ανδροδιοικία: φυτά με μόνο διγενή άνθη ή μόνο μονογενή άρρενα άνθη Γυνοδιοικία: φυτά με μόνο διγενή άνθη ή μόνο μονογενή θήλεα άνθη Διοικία: φυτά με μονογενή άρρενα άνθη ή μονογενή θήλεα άνθη Τριοικία: φυτά με διγενή άνθη ή μονογενή άρρενα ή μονογενή θήλεα

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ Η λειτουργία της μεταφοράς των ώριμων γυρεοκόκκων από τους ανθήρες του ανδρείου στο στίγμα του υπέρου του φυτού. ΑΥΤΟΓΑΜΙΑ Ή ΑΥΤΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ Μεταφορά γυρεοκόκκων από τους ανθήρες στο στίγμα του ίδιου άνθους. Γίνεται σε διγενή άνθη και αποτελεί εξαίρεση. Αυτογόνιμα είναι τα είδη των σιτηρών πλην της σίκαλης.

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (2) ΑΠΟΦΥΓΗ ΑΥΤΟΓΑΜΙΑΣ 1. ΕΤΕΡΟΣΤΥΛΙΑ Διαφορετικό μήκος μεταξύ στημόνων και υπέρου. Διακρίνεται σε: α) Ετεροδιστυλία -Το στίγμα βρίσκεται αρκετά κάτω από τους ανθήρες β) Ετεροτριστυλία: - Άνθη με μακρύ στύλο και στήμονες κοντούς και μέτριους - Άνθη με μέτριο στύλο και στήμονες μακρούς και κοντούς - Άνθη με κοντό στύλο και στήμονες μέτριους και μακρούς

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (3) 2. ΕΡΚΟΓΑΜΙΑ Οι ανθήρες και τα στίγματα είναι κατασκευασμένα έτσι ώστε να εμποδίζεται η αυτεπικονίαση π.χ. Iris sp. 3. ΔΙΧΟΓΑΜΙΑ Οι ανθήρες και τα στίγματα ωριμάζουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους - Προτερανδρία π.χ. Compositae, Allium sp. - Προτερογυνία π.χ. Arum sp., Clematis sp.

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (4) ΑΛΛΟΓΑΜΙΑ Ή ΣΤΑΥΡΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ 1. ΓΕΙΤΟΝΟΓΑΜΙΑ Η επικονίαση γίνεται μεταξύ δύο ανθέων του ίδιου φυτού 2. ΞΕΝΟΓΑΜΙΑ Η επικονίαση γίνεται μεταξύ δύο ανθέων διαφορετικών φυτών Σε όλα τα δίκλινα άνθη Δημιουργία νέων γονιδιακών συνδυασμών

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (5) ΜΕΣΑ ΣΤΑΥΡΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗΣ: Αναλόγως το μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται η επικονίαση τα φυτά διαχωρίζονται σε: ΑΝΕΜΟΦΙΛΑ (Άνεμος) ΖΩΟΦΙΛΑ (Ζώα-Έντομα-Πτηνά) ΥΔΡΟΦΙΛΑ (Νερό)

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (6) ΑΝΕΜΟΦΙΛΙΑ: Η επικονίαση γίνεται με τη βοήθεια του ανέμου. - Μικρά, μη νεκταριοφόρα άνθη, περισσότερα - Οι στήμονες παράγουν μεγάλη ποσότητα ελαφρών, λείων και ξηρών γυρεοκόκκων γρήγορη και εύκολη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις - Τα στίγματα είναι πτεροειδή με μεγάλη επιφάνεια συγκράτηση μεγάλου αριθμού γυρεοκόκκων Τα φυτά που επικονιάζονται με τον άνεμο δεν εξαρτώνται από έντομα ή άλλα ζώα και γι αυτό τα άνθη τους δεν παράγουν νέκταρ, έχουν μικρό μέγεθος, άτονα χρώματα και δεν αναδύουν άρωμα

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (7) ΖΩΟΓΑΜΙΑ: Η επικονίαση επιτυγχάνεται με τη βοήθεια ζώων, εντόμων και πτηνών - Προϋποθέτει την κανονική και για αρκετό χρονικό διάστημα επίσκεψη των ζώων και των εντόμων στα φυτά - Γύρη και νέκταρ είναι εκλεκτή τροφή για τα έντομα και τα πτηνά - Παράγοντες προσέλκυσης: Οπτικοί ή Χημικοί

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (8) ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΤΕΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ : Συλλέγουν νέκταρ και γύρη - Προσελκύονται από συνδυασμό οσμής και όρασης κυρίως όμως από το υπεριώδες φως που ανακλάται από τα καροτενοειδή - επικονιάζουν άνθη με κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο χρώμα ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣ: Άνθη παρόμοια με αυτά που επικονιάζονται από μέλισσες - Βλέπουν το ερυθρό, το μπλε και το κίτρινο χρώμα και προσελκύονται από τέτοια άνθη - Τα νυχτόβια λεπιδόπτερα επισκέπτονται άνθη που έχουν είτε χρώματα που ξεχωρίζουν στο σκοτάδι, είτε διαπεραστικό άρωμα (π.χ. αμαρυλλίδα, καπνός) ΠΤΗΝΑ: Τρέφονται με νέκταρ, πέταλα ή έντομα- έχουν ασθενή αίσθηση οσμής και έντονη αίσθηση χρώματος- επικονιάζουν άνθη με μεγάλες ποσότητες από νέκταρ, ασθενές άρωμα και έντονα χρώματα (συνήθως κόκκινο και κίτρινο) Π.χ. ιβίσκος, ορχιδέα

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ (9) ΝΥΧΤΕΡΙΔΕΣ: Επικονιάζουν άνθη μεγάλα σε μέγεθος, που παράγουν μεγάλες ποσότητες από νέκταρ και γύρη, δεν έχουν έντονα χρώματα, έχουν όμως έντονο άρωμα- έχουν λεπτή και επιμήκη γλώσσα ΣΚΑΘΑΡΙΑ: Η αίσθηση της οσμής είναι περισσότερο ανεπτυγμένη από την αίσθηση της όρασης, έτσι επικονιάζουν κυρίως άνθη λευκά ή με άτονο χρώμα αλλά με δυνατό άρωμα. Π.χ. μανόλια, κρίνος, αγριοτριανταφυλλιά ΥΔΡΟΦΙΛΙΑ: Απαντάται σε φυτά που ζουν στο νερό. Συνήθως επικονιάζονται με έντομα ή τον αέρα αφού πρώτα αναδυθούν από το νερό. Σε άλλες περιπτώσεις η γύρη επιπλέει στην επιφάνεια του νερού έως ότου συναντήσει το στίγμα (π.χ. Ruppia sp., Callitriche sp.)

ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Ακολουθεί την επικονίαση των ανθέων και είναι η ένωση του αρσενικού γαμέτη που περιέχεται στο γυρεόκοκκο του στήμονα και του θηλυκού γαμέτη που περιέχεται στον εμβρυόσακκο της ωοθήκης

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ 1. Εναπόθεση γυρεοκόκκων πάνω στο στίγμα 2. Πρόσληψη νερού και εκβλάστηση με σχηματισμό σωληνοειδούς προβολής, του γυρεοσωλήνα 3. Η πορεία της γονιμοποίησης εξαρτάται από τον αριθμό των σπερματικών βλαστών που υπάρχουν στην ωοθήκη 4. Ο γυρεοσωλήνας περνάει το στύλο και εισέρχεται στην κοιλότητα της ωοθήκης 5. Διαμέσου της μικροπύλης εισέρχεται στην σπερματική βλάστη και στον εμβρυόσακκο, όπου συναντάει τον έναν από τους δυο συνεργούς και αδειάζει το περιεχόμενό του 6. Το κυτόπλασμα και ο πυρήνας του βλαστητικού κυττάρου αποδιοργανώνονται 7. Το ένα σπερμιοκύτταρο έρχεται σε επαφή με το ωοκύτταρο και το άλλο με το κεντρικό 8. Ακολουθεί ταυτόχρονη ένωση των πυρηνών (διπλή γονιμοποίηση) και προκύπτει ένας διπλοειδής πυρήνας (ζυγωτό) που με διαδοχικές διαιρέσεις θα δώσει το έμβρυο και ένας τριπλοειδής πυρήνας που θα δώσει το ενδοσπέρμιο.

ΚΑΡΠΟΣ Καρπός ονομάζεται η μετά τη γονιμοποίηση εξαλλοιωθείσα και αυξηθείσα ωοθήκη. Διαθέτει μεγάλη μορφολογική σταθερότητα, γι αυτό αποτελεί ουσιαστικό κριτήριο ταξινόμησης.

ΚΑΡΠΟΣ (2) Με τη διπλή γονιμοποίηση ξεκινά η έναρξη φαινομένων που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη σπερμάτων και καρπού: Η σπερματική βλάστη αναπτύσσεται σε σπέρμα Ο πρωτογενής πυρήνας του ενδοσπερμίου διαιρείται σχηματίζοντας το ενδοσπέρμιο Ο ζυγωτός αναπτύσσεται σε έμβρυο Οι χιτώνες αναπτύσσονται σε περίβλημα του σπέρματος Τα τοιχώματα της ωοθήκης μεταπλάθονται σε τοιχώματα του καρπού (περικάρπιο)

ΚΑΡΠΟΣ (3) Το περικάρπιο διαφοροποιείται σε εξωκάρπιο, μεσοκάρπιο και ενδοκάρπιο Το μεσοκάρπιο είναι σαρκώδες ή ξηρό, πολύστρωμο, ενώ το εξωκάρπιο και ο ενδοκάρπιο είναι μονόστρωμα Τα στρώματα αυτά μπορεί να είναι δερματώδη, ινώδη, ξυλώδη ή σαρκώδη ΠΑΡΘΕΝΟΚΑΡΠΙΑ: Το φαινόμενο δημιουργίας καρπών χωρίς να προηγηθεί γονιμοποίηση του ωαρίου. Οι καρποί που σχηματίζονται με αυτό τον τρόπο μπορεί να είναι άσπερμοι ή να έχουν σπέρματα ατροφικά. Στη γεωργική πράξη προκαλείται τεχνητά με τη χρήση φυτοορμονών.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΡΠΩΝ ΓΝΗΣΙΟΙ: Οι καρποί που προέρχονται μόνο από την ωοθήκη ΨΕΥΔΕΙΣ: Οι καρποί που προέρχονται και από άλλα μέρη του άνθους εκτός της ωοθήκης ΑΠΛΟΣ: Ο καρπός που προέρχεται από έναν ύπερο ΣΥΝΘΕΤΟΣ: Ο καρπός που προέρχεται από περισσότερους ύπερους του ίδιου άνθους ή περισσότερα του ενός άνθη (ταξιανθία) ΣΥΝΘΕΤΟΙ ΨΕΥΔΕΙΣ ΚΑΡΠΟΙ: Οι καρποί που προέρχονται από πολλούς ύπερους και από άλλα μέρη του άνθους εκτός της ωοθήκης

ΓΝΗΣΙΟΙ ΚΑΡΠΟΙ Ταξινομικά χωρίζονται σε: - Σαρκώδεις (Το περικάρπιο είναι εν μέρει ή εξ ολοκλήρου σαρκώδες) - Ξηρούς (Το περικάρπιο είναι σκληρεγχυματικό)

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ 1. ΔΙΑΡΡΗΚΤΟΙ Οι καρποί οι οποίοι κατά την ωρίμανση ανοίγουν και ελευθερώνουν τα σπέρματα. 2. ΑΔΙΑΡΡΗΚΤΟΙ Οι καρποί οι οποίοι παραμένουν κλειστοί προστατεύοντας τα σπέρματα μέχρι τη βλάστηση. 3. ΜΕΡΙΣΤΟΚΑΡΠΟΙ Το μοναδικό καρπόφυλλο διαιρείται σε πολλά μέρη τα οποία όταν ωριμάσουν παραμένουν ενωμένα και περιέχουν από ένα σπέρμα

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ (2) 4. ΘΡΑΥΣΤΟΚΑΡΠΟΙ Αποτελούνται από δύο ή περισσότερα καρπόφυλλα τα οποία όταν ωριμάσουν διαιρούνται σε κλειστά τμήματα, καθένα από τα οποία περιέχει από ένα σπέρμα. 5. ΣΧΙΖΟΚΑΡΠΙΑ Οι καρποί οι οποίοι κατά την ωρίμανση σπάζουν σε μονόσπερμα καρπόφυλλα, τα οποία κρέμονται συνήθως πάνω από ένα στυλίσκο.

ΔΙΑΡΡΗΚΤΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΛΟΒΟΣ ή ΧΕΔΡΩΠΑΣ: Ένα καρπόφυλλο. Κατά την ωρίμανση, διάρρηξη του καρπού κατά μήκος της κοιλιακής και ραχιαίας ραφής (Fabaceae) ΘΥΛΑΚΟΣ: Ένα καρπόφυλλο. Κατά την ωρίμανση, διάρρηξη του καρπού κατά μήκος της κοιλιακής ραφής (Delphinium, Magnolia) ΚΕΡΑΣ: Δύο καρπόφυλλα που ανοίγουν από πάνω προς τα κάτω και φέρουν μεταξύ τους ψευδοδιάφραγμα που περιέχει τα σπέρματα (Brassicaceae, Lamiaceae)

ΔΙΑΡΡΗΚΤΟΙ ΚΑΡΠΟΙ (2) ΚΑΨΑ: Δύο ή περισσότερα καρπόφυλλα, που ανοίγουν κατά ποικίλους τρόπους Α) ΦΡΑΓΜΟΡΡΑΓΗΣ ΚΑΨΑ - ανοίγει από τη ραφή των καρποφύλλων (Hypericum) Β) ΤΟΙΧΟΡΡΑΓΗΣ ΚΑΨΑ - ανοίγει από σχισμή της ραχιαίας ραφής των καρποφύλλων (Iris, Tulipa, Viola) Γ) ΦΡΑΓΜΟΛΥΤΗ ΚΑΨΑ ή ΠΙΞΙΔΙΟ - ανοίγει εγκάρσια και αποχωρίζεται το κάλυμα (Ericaceae) Δ) ΠΟΡΟΡΡΑΓΗΣ ΚΑΨΑ - τα σπέρματα ελευθερώνονται από πόρους οι οποίοι υπάρχουν στην επιφάνεια της κάψας (Papaver)

ΑΔΙΑΡΡΗΚΤΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΚΑΡΥΟ: Δερματώδες ή ξυλώδες περικάρπιο, το οποίο συνήθως δε συμφύεται με το σπέρμα (Corylus, Fagus, Quercus). ΣΑΜΑΡΙΟ: Το περικάρπιο σχηματίζει πτέρυγες. Μπορεί να έχει συμμετρική κατασκευή (Acer) ΚΑΡΥΟΨΗ: Το περικάρπιο συμφύεται με το φλοιό του σπέρματος (Poaceae) ΑΧΑΙΝΙΟ: Μικρός καρπός με ένα σπέρμα που συνδέεται στο περικάρπιο με τον ομφαλικό ιμάντα (Asteraceae)

ΣΑΡΚΩΔΕΙΣ ΚΑΡΠΟΙ ΔΡΥΠΗ: Έχει σαρκώδες εξωκάρπιο και μέρος από το μεσοκάρπιο, ενώ ένα μέρος από το μεσοκάρπιο και το ενδοκάρπιο είναι ξυλώδη. Φέρουν ένα ή περισσότερα καρπόφυλλα (Olea, Prunus) ΡΑΓΑ: Χαρακτηρίζονται από περικάρπιο σαρκώδες ή με δερματώδες περίβλημα. Έχουν από ένα έως πολλά καρπόφυλλα και σπέρματα. Διακρίνονται σε τυπικές ράγες (Cydonia, Eriobotrya, Malus, Pyrus) και σε εσπερίδια, με δερματώδες περίβλημα και εσωτερική διαμερισματοποίηση (Citrus)

ΨΕΥΔΕΙΣ ΚΑΡΠΟΙ ΜΙΜΑΙΚΥΛΟ: μετά τη γονιμοποίηση του άνθους, ο ανθικός άξονας γίνεται σαρκώδης, φαιρικός και πάνω σε αυτό βρίσκονται τα σπέρματα που είναι μικρά κάρυα. Προέρχεται από πολλές απόκαρπες ωοθήκες και θεωρείται συγκάρπιο (π.χ. Fragaria vesca) ΣΥΚΟ: σφαιρική ταξικαρπία που σχηματίζεται από ταξιανθία με εσωτερικά πολλά παράνθια φύλλα. Οι καρποί είναι μικρά αχαίνια ΜΗΛΟ ή ΑΠΙΟ: ο κάλυκας συμφύεται με την ωοθήκη και εξελίσσεται σε σφαιρικό σαρκώδες περίβλημα στο κέντρο του οποίου βρίσκονται δρυποειδείς καρποί

ΨΕΥΔΕΙΣ ΚΑΡΠΟΙ (2) ΣΤΕΓΟΚΑΡΠΙΟ: ανθοδόχη και κάλυκας γίνονται σαρκώδεις με σχήμα σταμνοειδές, κοιλαίνονται εσωτερικά και μέσα στην κοιλότητα βρίσκοντα μικρά κάρυα (καρπός τριανταφυλλιάς) ΣΙΔΙΟ: ο κάλυκας συμφύεται με τα τοιχώματα της ωοθήκης, αυξάνονται μαζί και περιβάλλονται από ξηρό δερματώδες κέλυφος

1. Θύλακας, 2. Χέδροπας, 3. Φραγμορραγής κάψα 4. Εγκάρσια τομή φραγμορραγούς κάψας 5. Τοιχορραγής κάψα 6. Τοιχορραγής κάψα μετά το άνοιγμα, 7-8. Φραγμόλυτη κάψα (πυξίδιο), 9. Φραγμόλυτη κάψα μετά το άνοιγμα, 10. Κέρας, 11. Κάρυο, 12. Κάρυο με πτερύγια, 13. Αχαίνιο με τρίχες, 14. Αχαίνιο, 15. Δρύπη, 16. Μεριστοκάρπιο, 17. Θραυστοκάρπιο, 18. Σχιζοκάρπιο, 19. Πολλαπλός ή σύνθετος καρπός, 20,21. Συγκάρπια, 22,23.Σύνθετοι

Πιξίδιο Hyoscyamus albus Κέρας Biscutella didyma Κάψα Τοιχορραγής Tulipa gesneriana Κάψα Φραγμορραγής Hypericum

Λοβός Pisum sativum Κάψα Πορορραγής Gossypium hirsutum ΣΧΙΖΟΚΑΡΠΙΑ Θύλακος Ranunculus

ΘΡΑΥΣΤΟΚΑΡΠΟΙ ΜΕΡΙΣΤΟΚΑΡΠΟΙ Arachis hypogaea Σαμάριο Κάρυο Querqus

Καρύοψη Zea mays Αχαίνιο Helianthus annuus Δρύπη μήλο

Ράγα Lycopersicon esculentum Εσπερίδιο Citrus sinensis Σύκο Ficus carica Μιμαίκυλο Fragaria vesca

Συγκάρπιο Ananas comosus

Σίδιο Punica granatum Στεγοκάρπιο Rosa canina Συγκάρπιο Rubus