ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ ΠΑΝΤΑΛΑΚΗ

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ ΠΑΝΤΑΛΑΚΗ ΕΤΟΣ 2010

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η οστεοπόρωση από την πλευρά της συμπτωματολογίας, είναι συνήθως, ένα σιωπηλό νόσημα, ιδίως στα αρχικά στάδια της.αυτό έχει σα συνέπεια την καθυστερημένη διάγνωση. Υπό αυτή την προϋπόθεση πρέπει να αντιμετωπίζεται έγκαιρα πριν εκδηλώσει συμπτώματα. Είναι γεγονός πως οι γυναίκες παγκοσμίως αναγνωρίζουν την σοβαρότητα της οστεοπόρωσης. Από έρευνα του Διεθνούς Ιδρύματος Οστεοπόρωσης προέκυψε πως το 93% συμφωνεί ότι είναι μια σοβαρή κατάσταση, αλλά εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν τον προσωπικό τους κίνδυνο για εμφάνιση της νόσου. Οκτώ στις 10 γυναίκες δεν πιστεύουν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο για εμφάνιση οστεοπόρωσης. Όσον αφορά τις γυναίκες που υποφέρουν από οστεοπόρωση δήλωσαν πως αναγνωρίζουν πια την ανάγκη της έγκαιρης παρέμβασης και το 72% των γυναικών αυτών είπαν ότι θα είχαν λάβει προληπτική αγωγή αν γνώριζαν ότι ήταν σε κίνδυνο αλλά δεν είχαν αρκετή πληροφόρηση σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή. Είναι λοιπόν το μέλλον των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών «εύθραυστο» ; Οι ιατροί από τη μεριά τους θεωρούν την οστεοπόρωση ένα από τα ενδιαφέροντα σημεία - κλειδιά για την υγεία των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών. Το 97% των γιατρών τοποθετούν την πρόληψη του πρώτου σπονδυλικού κατάγματος σαν τον κύριο στόχο τους στη αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης. Ένα μεγάλο ποσοστό των γιατρών, πάνω από 20%, αναφέρουν ότι η έλλειψη χρόνου περιορίζει τον αριθμό των πλήρων ιστορικών, που λαμβάνουν. Το αποτέλεσμα αυτών είναι η θεραπευτική αγωγή να μη δίνεται όσο νωρίς πρέπει. [2]

ΟΡΙΣΜΟΣ Η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση των οστών που εμφανίζεται συνηθέστερα στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Καθώς είναι μια ασθένεια που γίνεται αντιληπτή μόνο όταν φτάσει σε προχωρημένο στάδιο, η ενημέρωση και η πρόληψη είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής της. Η οστεοπόρωση είναι μια κατάσταση κατά την οποία ο σκελετός μας, τα κόκαλά μας χάνουν την οστική τους μάζα, γίνονται πιο αδύνατα, πιο εύθραυστα και σπάζουν ευκολότερα. Η οστεοπόρωση εμφανίζεται σε άτομα πάνω των 45-50 ετών και ιδιαίτερα στις γυναίκες μετά την κλιμακτήριο (μεταεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση). Σε άτομα άνω των 70-75 ετών είναι το ίδιο συχνή τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες (γεροντική οστεοπόρωση). Πως συμβαίνει και τι είναι η οστεοπόρωση; Τα κόκαλά μας δεν είναι αδρανή υλικά, όπως οι πέτρες και τα ξύλα. Είναι και αυτά ζωντανοί ιστοί που διαρκώς ανανεώνονται. Καθημερινώς λοιπόν, ο οργανισμός μας καταστρέφει ένα μικρό μέρος - το πιο γερασμένο - απ' τον σκελετό μας, και καθημερινώς το αναπλάθει και το αντικαθιστά με καινούργιο κόκαλο. Αυτό συμβαίνει διαρκώς από τότε που γεννιόμαστε μέχρι τον θάνατό μας. Μέχρι την ηλικία των 20-25 ετών κάθε μέρα ο οργανισμός δημιουργεί λίγη παραπάνω ποσότητα οστού (οστική μάζα) απ' αυτή που καθημερινά καταστρέφει. Έτσι λοιπόν γύρω στα 25 μας αποκτούμε την μεγαλύτερη οστική μας μάζα που έχουμε στη διάρκεια της ζωής μας. Την υψηλότερη αυτή οστική μάζα την ονομάζουμε "κορυφαία οστική πυκνότητα" κι έχει μεγάλη σημασία για το αν θα κάνουμε ή όχι οστεοπόρωση αργότερα. Από την ηλικία των 25 μέχρι τα 50 ή μέχρι την εμμηνόπαυση για τις γυναίκες, ο οργανισμός μας διατηρεί την οστική μάζα του σκελετού μας σχεδόν σταθερή. Δηλαδή, κάθε μέρα αντικαθιστά με νέο οστούν αυτό που προηγουμένως κατέστρεψε, ανανεώνοντας σταθερά την οστική μας μάζα. [3]

Από την ηλικία όμως των 50 ετών και πέρα, ή από την εμμηνόπαυση για τις γυναίκες, όλοι μας -άνδρες και γυναίκες - χάνουμε μια μικρή ποσότητα από την οστική μας μάζα, γιατί ο οργανισμός μας δεν μπορεί να αναπληρώσει όλη την οστική μάζα που καταστρέφει. Έτσι λοιπόν δημιουργείται ένα έλλειμμα στην ισορροπία του οστικού μεταβολισμού. Η ποσότητα αυτή που χάνετε κάθε χρόνο είναι περίπου 1 μέχρι 2% της οστικής μάζας. Υπάρχει όμως μια κατηγορία γυναικών (περίπου το 25-30% αυτών) που στα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυσή τους δεν χάνουν μόνο το 1-2% αλλά πολύ περισσότερο, μέχρι το 5-8% κάθε χρόνο. Ο ρυθμός δηλ. απώλειας της οστικής τους μάζας για αυτά τα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση είναι πολύ μεγαλύτερος του φυσιολογικού. Αυτές λοιπόν οι γυναίκες, αν μάλιστα δεν δημιούργησαν υψηλή κορυφαία οστική πυκνότητα κατά την διάρκεια της εφηβικής τους ζωής, είναι υποψήφιες να εμφανίσουν οστεοπόρωση. Κύριος υπεύθυνος γι' αυτή τη μεγάλη απώλεια της οστικής μάζας, που παρατηρείται σε αυτές τις γυναίκες, είναι η έλλειψη των οιστρογόνων ορμονών που επέρχεται σε αυτή την περίοδο. Έτσι, τα κόκαλα των οστεοπορωτικών γυναικών αδυνατίζουν και σπάζουν ευκολότερα όταν η οστική μάζα κατέβει κάτω από ένα ορισμένο όριο (ουδός κατάγματος). Η μεταεμμηνοπαυσιακή αυτή οστεοπόρωση αφορά κυρίως τα σπογγώδη-πλατιά οστά, δηλ. τους σπονδύλους, τις πλευρές και την λεκάνη. Η οστεοπόρωση είναι αρκετά συχνή στις γυναίκες κυρίως μετά την εμμηνόπαυση. Υπολογίζεται ότι μια στις τρεις γυναίκες θα εκδηλώσουν οστεοπόρωση μετά τα εξήντα τους, ενώ μια στις τέσσερις θα παρουσιάσουν οστεοπορωτικά κατάγματα. Στην ηλικία των 70 ετών και άνω οι γυναίκες χάνουν 30% και άνω της οστικής τους μάζας, ενώ πάνω από τα 2/3 αυτών θα έχει κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα. Στις μισές περίπου γυναίκες η οστεοπόρωση δεν δίνει κανένα σύμπτωμα. Διαγνώσκεται μόνο με τις ειδικές εξετάσεις (μέτρηση οστικής μάζας). Οι υπόλοιπες γυναίκες μπορεί να παρουσιάζουν: μικρά πονάκια ή εύκολη κόπωση στην ράχη. ισχυρό έντονο πόνο στη σπονδυλική στήλη, όταν δημιουργηθεί το κάταγμα κάποιου σπονδύλου. [4]

ελάττωση του ύψους τους και κύρτωση της ράχης (καμπούριασμα). κατάγματα σε άλλα σημεία εκτός της σπονδυλικής στήλης (αντιβράχιο - ισχίο). ΑΙΤΙΑ Τι προκαλεί την οστεοπόρωση; Τα κόκαλά μας αυξάνονται κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία και είναι πιο ισχυρά μεταξύ του 25ου και του 30ου έτους της ζωής. Στη μεσήλικη ζωή τα κόκαλα - ενώ παραμένουν ισχυρά - αρχίζουν σταδιακά να χάνουν την πυκνότητά τους. Αυτή η απώλεια ή λέπτυνση των κοκάλων συνεχίζεται όσο μεγαλώνει κανείς. Στις γυναίκες η διαδικασία αυτή επιταχύνεται τα δέκα πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Αυτό οφείλεται στο ότι οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν τις γυναικείες ορμόνες του φύλου, τα οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα είναι μία από τις ουσίες που βοηθούν τα κόκαλα να είναι ισχυρά. Οι άνδρες υποφέρουν λιγότερα από την οστεοπόρωση, διότι τα κόκαλα των είναι από την αρχή ισχυρότερα και δεν παρουσιάζουν κάτι ανάλογο με την εμμηνόπαυση. Εικόνα 1 Ποιος είναι σε κίνδυνο; Όλοι μας είμαστε σε κίνδυνο να αναπτύξουμε οστεοπόρωση καθώς μεγαλώνουμε. Αυτό εξηγεί γιατί τα ηλικιωμένα άτομα είναι πιο πιθανό να σπάσουν ένα κόκαλο (ο ιατρικός όρος είναι "κάταγμα") όταν πέσουν κάτω. Όμως, υπάρχουν κάποια άτομα που είναι πιο πιθανό να πάθουν οστεοπόρωση παρά κάποια άλλα. Ορισμένοι παράγοντες που κάνουν αυτή την διαφορά αναφέρονται πιο κάτω: [5]

Έλλειψη οιστρογόνων: μια γυναίκα είναι σε κίνδυνο ή αν είχε πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν την ηλικία των 45 χρόνων) ή αν έκανε χειρουργική αφαίρεση της μήτρας (ο ιατρικός όρος είναι "υστερεκτομή") με σύγχρονη αφαίρεση της μιας ή και των δυο ωοθηκών. Έλλειψη άσκησης: η άσκηση διατηρεί τα κόκαλα ισχυρά - τόσο κατά την διάρκεια της ανάπτυξής των όσο και κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής. Έτσι, οποιοσδήποτε δεν ασκείται, ή έχει κάποια πάθηση ή ανικανότητα που κάνει την άσκηση δύσκολη, θα έχει την τάση να χάνει ασβέστιο από τα κόκαλά του και έτσι είναι πιο πιθανό να αναπτύξει οστεοπόρωση. Ανεπαρκής διατροφή: η δίαιτα που δεν περιλαμβάνει αρκετό ασβέστιο υποβοηθεί την ανάπτυξη της οστεοπόρωσης (βλέπε: Μπορείτε να προλάβετε την οστεοπόρωση;). Μανιώδες κάπνισμα: ο καπνός μειώνει το επίπεδο των οιστρογόνων στις γυναίκες και μπορεί να προκαλέσει πρόωρη εμμηνόπαυση. Υπερβολικό ποτό: η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας οινοπνεύματος (π.χ. κρασί, μπύρα, ούζο, ουίσκι, κ.ά.) μειώνει την ικανότητα των ειδικών κυττάρων να παράγουν κόκαλο. Στεροειδή (κορτιζόνη): αν κάποιο άτομο παίρνει στεροειδή (π.χ. πρεδνιζολόνη) για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτό μπορεί να προκαλέσει οστεοπόρωση. (Δείτε το φυλλάδιο της ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α. "Χάπια στεροειδών"). Οικογενειακό ιστορικό: η οστεοπόρωση υπάρχει μέσα σε οικογένειες. Αυτό πιθανόν να οφείλεται σε κάποιο κληρονομικό παράγοντα που επηρεάζει την ανάπτυξη του κόκαλου. Προηγούμενα κατάγματα: τα άτομα που είχαν κάταγμα low impact είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν ξανά κάταγμα. Επίσης, οι άνδρες και οι γυναίκες που παρουσιάζουν μείωση του ύψους των λόγω καταγμάτων (crush fracture) στους σπόνδυλούς των - οστά της σπονδυλικής στήλης - είναι σε κίνδυνο. (βλέπε: Ποιες είναι οι συνέπειες της οστεοπόρωσης;). ΔΙΑΓΝΩΣΗ Η διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας που γίνεται με ειδική ακτινολογική εξέταση (DEXA - Dual Energy X-ray Absorptiometry). Η σύγκριση της οστικής πυκνότητας του εξετασθέντος με τη μέση οστική πυκνότητα ενός νεαρού ενήλικα, εκφράζεται ως T-score. Η διάγνωση της [6]

οστεοπόρωσης τίθεται όταν το T-score είναι - 2,5 σταθερές αποκλίσεις ή χαμηλότερα. Ο όρος "οστεοπενία" ή "χαμηλή οστική πυκνότητα" χρησιμοποιείται σε T-scores από - 1.0 μέχρι - 2,5. Αν και έχει προταθεί ο ορισμός της Π.Ο.Υ για την οστεοπόρωση να περιορίζεται σε χαμηλά T-scores του ισχίου, χαμηλά T-scores και από άλλα σημεία μπορούν να θεωρηθούν επίσης διαγνωστικά για οστεοπόρωση. Οι σπονδυλικές μετρήσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τις νεότερες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, γιατί μπορεί να αναδείξουν τις οστεοπορωτικές τιμές νωρίτερα από τις μετρήσεις του ισχίου. Σε μεγαλύτερες γυναίκες, οι οστεοαρθριτικές αλλοιώσεις, που συμβαίνουν με την ηλικία, μπορεί να οδηγήσουν σε ψευδείς μετρήσεις οστικής πυκνότητας). Το Z-score (η οστική πυκνότητα του εξεταζόμενου, συγκριτικά με άλλους ανθρώπους της ίδιας ηλικίας και μεγέθους εκφρασμένη σε αριθμό σταθερών αποκλίσεων πάνω ή κάτω από την μέση τιμή) είναι πιο χρήσιμο σε νεαρά άτομα. Z-score ίσο με -2 ή χαμηλότερο θεωρείται ένδειξη για πιο ενδελεχή διερεύνηση πιθανών δευτεροπαθών αιτίων οστεοπόρωσης, αν και αυτές τις αιτίες πρέπει να τις σκεφτόμαστε σε όλες τις περιπτώσεις. Περαιτέρω εργαστηριακός έλεγχος Οι εργαστηριακές εξετάσεις δεν χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση της οστεοπόρωσης, αλλά ως ρουτίνα σε ασθενείς με χαμηλά Z-scores ( -2 σταθερές αποκλίσεις ή παρακάτω). Επίσης, είναι χρήσιμες όταν υπάρχει κλινική υποψία δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης (όπως το αυξημένο ασβέστιο ορού, που θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε υπερπαραθυρεοειδισμό) ή παράγοντες που αυξάνουν την ευθραυστότητα των οστών (όπως τα χαμηλά επίπεδα 25 - υδροξυβιταμίνης D), καταστάσεις δυνητικά ιάσιμες. Κλινική ή εργαστηριακή ένδειξη διαταραχών όπως ο υπερθυρεοειδισμός, η περίσσεια γλυκοκορτικοειδών, η δυσλειτουργία των γεννητικών αδένων, οι γαστρεντερικές ή νεφρικές παθήσεις και ο καρκίνος, δικαιολογούν τον έλεγχο. Ασθενείς με χαμηλή οστική πυκνότητα και απώλεια βάρους, πρέπει να ελεγχθούν για κοιλιοκάκη, έστω και αν δεν έχουν γαστρεντερικά συμπτώματα ΘΕΡΑΠΕΙΑ Μη γυρίζετε την πλάτη στη θεραπεία Η οστεοπόρωση δεν πρέπει να μένει χωρίς παρακολούθηση και θεραπεία. Αυτό τονίζουν οι ειδικοί, επειδή είναι μία χρόνια νόσος που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ασθενών και είναι η κύρια αιτία για οστεοπορωτικά κατάγματα. Κάθε χρόνο στη χώρα μας συμβαίνουν περίπου 13.000 κατάγματα ισχίου, τα οποία, στην πλειονότητά [7]

τους, αφορούν άτομα άνω των 65 ετών και είναι οστεοπορωτικά (αυτό αποδεικνύεται επειδή συμβαίνουν σε επίπεδο έδαφος με ελάχιστη βία). Από τους ανθρώπους που παθαίνουν κάταγμα ισχίου μόνο το 10% επανέρχεται ακριβώς στην κινητικότητα που είχε πριν το ατύχημα (συχνά π.χ. οι άνθρωποι αυτοί δυσκολεύονται να ανεβούν σκάλες). Μάλιστα, από αυτά τα 13.000 κατάγματα που συμβαίνουν ετησίως, τα 2.800 οδηγούν στο θάνατο. Πολύ λίγες μορφές καρκίνου έχουν αντίστοιχη θνησιμότητα στη χώρα μας. Oι ειδικοί εξηγούν ότι όταν κάποιος πάθει οστεοπορωτικό κάταγμα του ισχίου, έχει πιθανότητα 20% να αποβεί μοιραίο μέσα στον πρώτο χρόνο και το ποσοστό αυτό αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία. Ενδεικτικά αναφέρουν ότι για έναν άνδρα 85 ετών η πιθανότητα να πεθάνει μετά από κάταγμα του ισχίου και μέσα σε ένα χρόνο φτάνει στο 50%. Oστεοπαραγωγικά Παράγουν καινούργιο οστό. Ποια είναι: Παραθορμόνη Πώς λαμβάνεται Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις μεγάλης οστεοπόρωσης για να βοηθηθεί λίγο ο οργανισμός να «αναλάβει». Την παίρνει μόνος του ο ασθενής καθημερινά με υποδόρια ένεση (μοιάζει με στυλό, όπως εκείνη της ινσουλίνης) για 18 μήνες - 2 χρόνια. Επιτυγχάνει τη μεγαλύτερη αύξηση οστικής πυκνότητας σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο φάρμακο. Προσοχή Σε ένα ποσοστό 2-10% μπορεί να προκαλέσει αύξηση του ασβεστίου στο αίμα, γι αυτό πρέπει 10 έως 20 ημέρες από την έναρξη της θεραπείας να γίνεται η σχετική εξέταση. Μπορεί να προκαλέσει, επίσης, ναυτία και μυϊκές κράμπες. Η παραθορμόνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για περισσότερο από δύο χρόνια γιατί στα πειράματα που είχαν γίνει σε σκύλους, πριν κυκλοφορήσει το φάρμακο, είχε φανεί ότι όταν χορηγούνταν σε μεγάλες δόσεις και για μεγάλο διάστημα, θα μπορούσε να προκαλέσει -σε ορισμένες περιπτώσεις- καρκίνο των οστών. Στρόντιο Πώς λαμβάνεται Πρόκειται για ένα βαρύ μέταλλο που εναποτίθεται στα οστά, αντικαθιστώντας ως ένα βαθμό το ασβέστιο και με αποτέλεσμα να αυξάνει αρκετά την οστική μάζα. Το μειονέκτημά του είναι ότι απαιτείται καθημερινή δόση (κυκλοφορεί σε φακελάκι και ο ασθενής παίρνει ένα κάθε βράδυ πριν τον ύπνο). ΠροσοχήΤο στρόντιο έχει συνδεθεί, σε μικρό ποσοστό (πολύ λιγότερο από 1%), με θρομβοεμβολικά επεισόδια. Επειδή είναι σχετικά καινούργιο φάρμακο, οι ειδικοί δεν γνωρίζουν για πόσο διάστημα είναι ασφαλής η χρήση του. Aντιοστεοπορωτικά Εμποδίζουν την περαιτέρω οστική απώλεια, πράγμα πολύ σημαντικό γιατί στις [8]

γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση η οστική μάζα μειώνεται σημαντικά. Ποια είναι: Διφωσφονικά Πώς λαμβάνονται Πρόκειται για τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα στην οστεοπόρωση. Από το 1996, που πρωτοκυκλοφόρησαν στην Αμερική, αποδείχθηκε ότι είχαν εξαιρετική αποτελεσματικότητα στη μείωση των καταγμάτων (περίπου στο 50%). Επειδή σε ένα ποσοστό της τάξης του 1-2% των ασθενών μπορεί να προκληθεί οισοφαγίτιδα (της οποίας η αιτία είναι η επαφή του χαπιού με τον οισοφάγο), o ασθενής πριν τα πάρει πρέπει να είναι νηστικός και μετά να στέκεται με τον κορμό όρθιο για μισή με μία ώρα. Σήμερα όμως υπάρχουν και φάρμακα που λαμβάνονται μία φορά την εβδομάδα ή μία φορά το μήνα και έτσι η παρενέργεια της οισοφαγίτιδας έχει μειωθεί σημαντικά. Παρ όλα αυτά, ο ασθενής πρέπει να είναι νηστικός και να στέκεται όρθιος αφού τα πάρει. Δύο από τις ουσίες αυτές κυκλοφορούν και σε μορφή ένεσης (η μία γίνεται κάθε 3 μήνες στο ιατρείο και η άλλη μία φορά το χρόνο με ορό στο νοσοκομείο, που «πέφτει» μέσα σε ένα τέταρτο), ώστε να αποφευχθεί κάθε επαφή της ερεθιστικής ουσίας με τον οισοφάγο ή το στομάχι. Για πόσο διάστημα Επειδή η ουσία εναποτίθεται στα οστά και μένει για τουλάχιστον 10 χρόνια, μπορεί ο ασθενής με οστεοπενία ή μικρού βαθμού οστεοπόρωση που τη λαμβάνει για τουλάχιστον τρία χρόνια να τη σταματήσει και μετά από ένα χρόνο - παίρνοντας πάντα ασβέστιο και βιταμίνη D- να μετρήσει την οστική μάζα. Αν αυτή διατηρείται, δεν χρειάζεται ξανά το φάρμακο άμεσα. Επαναλαμβάνει ανά 2 χρόνια τη μέτρηση οστικής μάζας και αν η τιμή της μειωθεί, θα πρέπει να ξαναρχίσει η χορήγηση του φαρμάκου. Αν από την άλλη πλευρά ο ασθενής έχει οστεοπόρωση με κατάγματα και όχι μόνο οστεοπενία, χρειάζεται συνεχής λήψη του φαρμάκου. ΠροσοχήΤα φάρμακα αυτά προκαλούν κάποιες -σπάνιες- παρενέργειες, όπως η οστεονάρκωση της γνάθου (αν ο ασθενής τα έχει πάρει για χρόνια ίσως να μην κλείνει η πληγή στη γνάθο, π.χ. μετά από εξαγωγή δοντιού), η γαστρίτιδα (σε όσους το παίρνουν από το στόμα) και σε κάποιες σπάνιες και ανεπιβεβαίωτες περιπτώσεις οι αρρυθμίες. Καλσιτονίνη Πώς λαμβάνεται Επειδή πρακτικά δεν έχει παρενέργειες, μπορεί να δοθεί σε ανθρώπους μεγάλης ηλικίας (μία φορά την ημέρα σε μορφή σπρέι) που δυσκολεύονται να «συμμορφωθούν» με τον τρόπο λήψης άλλων φαρμάκων. Έχει επίσης αναλγητική δράση, που βοηθά στον περιορισμό του πόνου μετά από οστεοπορωτικό κάταγμα. ΠροσοχήΠροστατεύει από τα κατάγματα των σπονδύλων, αλλά όχι του ισχίου. Serms Πώς λαμβάνονται Χρησιμοποιούνται για να μην υποτροπιάσει ο καρκίνος του μαστού και παράλληλα βοηθούν στη διατήρηση της οστικής μάζας. Εμποδίζουν και αυτά μόνο τα κατάγματα στη σπονδυλική στήλη και όχι στο ισχίο. Οι ασθενείς παίρνουν 1 χάπι κάθε βράδυ. [9]

ΠροσοχήΣε ένα μικρό ποσοστό μπορεί να προκαλέσουν θρομβώσεις (κυρίως σε γυναίκες με σχετικό ιστορικό που επιπροσθέτως καπνίζουν). ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τελος μια και η οστεοπορωση είναι από τις συνηθεστερες επιπλοκεσ προτιματε οπςς βεβαια σε πολλα η προληψη παρα της θεραπειας.ενα σωστο μεσω είναι διατροφή πρέπει να είναι πλούσια σε λευκώματα και σε ασβέστιο (γάλα, τυρί). Πρέπει να ενθαρρύνεται η ελαφρά αθλητική δραστηριότητα και η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Όλα αυτά πρέπει να εφαρμόζονται απ' την παιδική και εφηβική H οστεοπόρωση μπορεί πιο αποτελεσματικά να προληφθεί παρά να θεραπευτεί. Έτσι, ηλικία έτσι ώστε σε νεαρή ηλικία, τα άτομα να αποκτήσουν τη μέγιστη δυνατή οστική πυκνότητα. Σημαντικοί επιβαρυντικοί παράγοντες στην οστεοπόρωση αποτελούν το κάπνισμα, η κατάχρηση οινοπνεύματος, τα κορτικοστεροειδή και η πρώιμη εμμηνόπαυση. [10]