ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΣΙΜΑΡΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΟΙΤΗΤΗ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ Α.Ε.Μ: 12867

Περιεχόμενα Ενότητα 1 : Οι ρίζες του ναυτικού αθλητισμού 1.1 Εισαγωγή... 3 1.2 Ιστορική εξέλιξη... 3 1.2.1 Ιστιοπλοΐα... 3 1.2.2 Κωπηλασία... 4 1.2.3 Κάνοε καγιάκ... 4 Ενότητα 2: Σύγχρονη μορφή ναυτικών αθλημάτων 2.1 Ιστιοπλοΐα... 7 2.2 Κωπηλασία... 7 2.3 Κάνοε καγιάκ... 8 Ενότητα 3: Αθλητισμός και άσκηση για άτομα με σωματική αναπηρία 3.1 Φόβοι και ανασφάλειες... 11 3.2 Οφέλη... 11 Ενότητα 4: Ιστιοπλοΐα για άτομα με σωματική αναπηρία 4.1 Εισαγωγή... 13 4.2 Κατηγορίες αθλητών... 13 4.3 Διεθνείς αγωνιστικές κατηγορίες... 14 4.4 Ειδικός εξοπλισμός και προσαρμογή του σκάφους... 17 Ενότητα 5: Κωπηλασία για άτομα με σωματική αναπηρία (Προσαρμοσμένη κωπηλασία) 4.1 Εισαγωγή... 20 4.2 Κατηγορίες αθλητών... 20 4.3 Διεθνείς αγωνιστικές κατηγορίες... 21 4.4 Ειδικός εξοπλισμός και προσαρμογή του σκάφους... 22 4.5 Ο πηδαλιούχος... 24 Ενότητα 6: Κανόε καγιάκ για άτομα με ειδικές ανάγκες (Παρακανόε) 6.1 Εισαγωγή... 26 6.2 Κατηγορίες αθλητών... 26 6.3 Διεθνείς αγωνιστικές κατηγορίες... 27 6.4 Ειδικός εξοπλισμός και προσαρμογή του σκάφους... 28 6.5 Προδιαγραφές σκαφών... 30 Ενότητα 7: Ασφάλεια 7.1 Εισαγωγή... 32 7.2 Πτώση από σκάφος... 32 7.3 Εξοπλισμός ασφαλείας... 32 7.4 Εγκαταστάσεις... 33 7.5 Μεταφορά σκαφών... 33 7.6 Τεχνική... 33 7.7 Αποφυγή τραυματισμών μέσα στο σκάφος... 33 7.8 Είσοδος και έξοδος από το σκάφος... 34 7.9 Καιρός... 36 2

Ενότητα 8: Ξεκινώντας ένα ναυταθλητικό πρόγραμμα για άτομα με σωματική αναπηρία 8.1 Εισαγωγή... 37 8.2 Βασικά Βήματα... 37 Ενότητα 9: Γιατί να επιλέξει κάποιος με σωματικές αναπηρίες ένα ναυτικό άθλημα 9.1 Εισαγωγή... 39 9.2 Σωματικά οφέλη... 39 9.3 Ψυχολογικά οφέλη... 39 Βιβλιογραφία... 41 3

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ 1.1 Εισαγωγή Ο ναυταθλητισμός περιλαμβάνει τα αθλήματα που διεξάγονται στην επιφάνεια της θάλασσας σε λίμνες και ποτάμια. Τα πιο διαδεδομένα από αυτά είναι η ιστιοπλοΐα, η κωπηλασία και το κάνοε καγιάκ. 1.2 Ιστορική εξέλιξη Το έμφυτο και αναλλοίωτο στο πέρασμα των αιώνων ταλέντο της Ελληνικής φυλής στις θαλάσσιες ασχολίες, δικαιολογείται, από τη γεωγραφική θέση της χώρας στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, από το γεγονός ότι τα ελληνικά παράλια εκτείνονται σε έκταση 16.000 χλμ. και την ύπαρξη 3.000 νησιών και βραχονησίδων, σε ένα πολυνησιακό σύμπλεγμα με θαλασσινούς κατοίκους Έλληνες που ειδικεύτηκαν στην κατασκευή μικρών αλλά γρήγορων και εύκολων στην χρήση πλοίων. Έχοντας πολλά μικρά λιμάνια χρειαζόταν και μικρά ευέλικτα πλοία. Υπάρχουν όμως ενδείξεις κατεργασμένων πετρωμάτων της Μήλου που βρέθηκαν στις Μυκήνες και μας οδηγούν να δεχόμαστε ακόμα αρχαιότερη ναυτική δραστηριότητα. Στο Μάνδαλο της Πέλλας βρέθηκαν αντικείμενα από οψιδιανό των Καρπαθίων ηλικίας 5000 ετών. Κατά συνέπεια δεν ήταν και τόσο δύσκολες οι μετακινήσεις εκείνη την εποχή. Το πλήθος των ναυαγίων που βρέθηκαν στην Μεσόγειο σε σημεία ιδιαίτερα απομακρυσμένα απ' τις ακτές, καταρρίπτει τον μύθο ότι οι Έλληνες ταξίδευαν ακολουθώντας τις ακτές. Οι πορείες που ακολουθούσαν δείχνουν όχι μόνο τολμηρούς θαλασσοπόρους αλλά και έμπειρους ναυτικούς μιας και έτσι αποδεικνύεται η ικανότητα προσανατολισμού στην ανοιχτή θάλασσα [13]. 1.2.1 Ιστιοπλοΐα Η ιστιοπλοΐα είναι ένα άθλημα που συνδέεται άρρηκτα, μέσα από την μακρόχρονη ιστορία της πατρίδας μας, με την ψυχοσύνθεση του Έλληνα. Στην αρχαιότητα η ιστιοπλοΐα χρησιμοποιούταν ως εμπορικό μέσο μεταφοράς, αλλά σε κάποιες αναφορές γίνεται λόγος και για αγώνες ιστιοπλοΐας. Ο ιστορικός Παυσανίας αναφέρει στα «Κορινθιακά» ότι κατά τον 2ο π.χ. αιώνα στην Ερμιόνη στο ναό της Αφροδίτης, γίνονταν κολυμβητικοί και ιστιοπλοϊκοί αγώνες προς τιμή του Διονύσου Μελαναίγιδος. Ωστόσο σαν αγώνισμα οι απαρχές της βρίσκονται στα μέσα του 17ου αιώνα. Η εμφάνιση του αθλήματος έγινε την εποχή εκείνη στην Ολλανδία, αλλά άρχισε να αναπτύσσεται στην Αγγλία. Ο βασιλιάς Κάρολος ο δεύτερος ήταν εξόριστος στην Ολλανδία, όταν ήρθε σε επαφή με το άθλημα το οποίο λάτρεψε. Αμέσως το μετέφερε στην πατρίδα του και άρχισε να διαδίδεται στον κόσμο με την ονομασία γιότινγκ (yachting). Η ιστιοπλοΐα πρωτοεμφανίστηκε σε Ολυμπιακούς Αγώνες το 1900 στο Παρίσι αποσπώντας αρνητικά σχόλια. Επανήλθε το 1908 και από τότε βρίσκεται ανελλιπώς στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων. Στους πρώιμους Ολυμπιακούς Αγώνες, η ιστιοπλοΐα κυριαρχούταν από αγώνες με μεγάλα σκάφη των οποίων τα πληρώματα έφταναν μέχρι και τα 12 άτομα, ενώ οι νικητές κρίνονταν ανάλογα με τους βαθμούς ποινής. Από το 1924, η τάση ήταν να 4

διεξάγονται οι αγώνες με ολοένα και μικρότερα σκάφη με μικρότερα φυσικά πληρώματα [12]. 1.2.3 Κωπηλασία Η κωπηλασία ως ναυτική τέχνη στην Ελληνική αρχαιότητα (800 π.χ περίπου) εμφανίζεται στα πολεμικά πλοία, γιατί στην μάχη το πλοίο έπρεπε να έχει ελευθερία ελιγμών και ανεξαρτησία από τον άνεμο. Η τριήρης (εικ.1.1) ήταν ο επικρατέστερος τύπος πολεμικού πλοίου στην αρχαία Ελλάδα. Είχε τρεις υπερκείμενες σειρές κουπιών, δύο ιστία και ένα έμβολο στην πλώρη. Η κωπηλασία ήταν έργο των δούλων και δεν έχουμε ενδείξεις αν είχε καλλιεργηθεί ως άθλημα. Έχουμε όμως δύο χαρακτηριστικά περιστατικά: α) την περιγραφή του ρυθμού που κάνει ο Όμηρος στην εκκίνηση του στόλου στην Ιλιάδα β) την μαρτυρία του Φιλόστρατου σύμφωνα με την οποία ο Παλαμήδης έπεισε τους αρχηγούς του στρατού που ήταν στην Τροία, όταν τους είχε πιάσει λοιμός, να μπαίνουν στα πλοία, να κάνουν μια βόλτα κωπηλατώντας, ώστε ο καθαρός και αμόλυντος αέρας της θάλασσας να τους ξαναδώσει την υγεία τους [13]. Σαν άθλημα, η κωπηλασία εμφανίζεται στη σύγχρονη εποχή στην Αγγλία, αλλά με καθαρά επαγγελματική αντίληψη. Οι αγώνες μεταξύ επαγγελματιών κωπηλατών - βαρκάρηδων, ήταν σύνηθες φαινόμενο, στα πλαίσια του οποίου επιτρέπονταν και στοιχήματα. Στο τέλος του 18ου αιώνα και προς τις αρχές του 19ου ανάβει η πρώτη φλόγα των ερασιτεχνικών αγωνιστικών διαδικασιών και το 1900 η κωπηλασία κάνει το ντεμπούτο της στους Ολυμπιακούς αγώνες της Γαλλίας στο Παρίσι [2]. Εικόνα 1.1 Αθηναϊκή τριήρης. 1.2.4 Κάνοε καγιάκ Αρχικά το Κάνοε το χρησιμοποιούσαν οι Ινδιάνοι της Β. Αμερικής για τη μετακίνηση στις λίμνες και τα ποτάμια από όπου προκύπτει και η ονομασία Καναδικό Κάνοε και κατασκευάζονταν από κορμούς δέντρων. Τα Καγιάκ τα χρησιμοποιούσαν οι Εσκιμώοι της Γροιλανδίας τα οποία αρχικά ήταν από δέρματα. Η χρήση των σκαφών και στις δύο περιπτώσεις σκοπό είχε τη μετακίνηση εμπορευμάτων και την ανεύρεση τροφής. Το 1865 ο Σκοτσέζος John MacGregor ξεκινώντας μια κρουαζιέρα στις λίμνες και τα ποτάμια με ένα κάνοε το οποίο ονόμασε "ROB ROY" γίνεται ο εμπνευστής του αθλήματος. Βρίσκοντας πολλούς υποστηριχτές το άθλημα αναπτύσσεται και εξελίσσεται καταλήγοντας τον Ιούνιο του 1924 να παρουσιάζεται ως άθλημα επίδειξης στους Ολυμπιακούς 5

Αγώνες στο Παρίσι. Ταυτόχρονα δημιουργείται και η πρώτη Διεθνής Ομοσπονδία με την ονομασία "Inernationalla Representantskapet for Kanot-Idrott" (IRK). Το 1933 διοργανώνεται το 1ο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ήρεμων Νερών στη Πράγα ενώ κάνει την πρώτη επίσημη πρεμιέρα του το 1936 στην 11η Ολυμπιάδα στο Βερολίνο [1].(εικ. 1.2) Εικόνα 1.2 Ολυμπιακή πρεμιέρα κάνοε καγιάκ, Βερολίνο 1936. 6

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΟΡΦΗ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ 2.1 Ιστιοπλοΐα Στις μέρες μας η ιστιοπλοΐα είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, δημοφιλή, και συναρπαστικά θαλάσσια αθλήματα που υπάρχουν. Τα πλεονεκτήματα αυτού του αθλήματος είναι πολλά, εφόσον καταφέρνει και συνδυάζει την άμεση επαφή με τη φύση και πιο συγκεκριμένα με τη θάλασσα, και φυσικά την σωστή σωματική διάπλαση του πληρώματος. Σαν άθλημα η ιστιοπλοΐα ονομάζεται ιστιοπλοΐα τριγώνου και είναι ένα άθλημα που απαιτεί πολύ εκπαίδευση και αρκετή μυϊκή δύναμη εφόσον πρέπει να μπορεί κανείς να κινείτε γρήγορα, και να προσαρμόζει ανάλογα το σκάφος του πάνω στον άνεμο και στα ρεύματα τις δύστροπης θάλασσας. Οι αγώνες ιστιοπλοΐας τριγώνου διεξάγονται σε υδάτινους στίβους. Η σήμανση τους γίνεται με σημαδούρες, οι οποίες οριοθετούν τις διαδρομές, που πρέπει να ολοκληρώσουν οι αγωνιζόμενοι. Κατά τη διάρκεια των ιστιοδρομιών οι αθλητές καλούνται να αντιμετωπίσουν, όχι μόνο τους αντιπάλους, αλλά και τα απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα. Η βαθμολογία του αγωνιζόμενου είναι ανάλογη της τελικής θέσης, ο 1ος κερδίζει ένα βαθμό, ο 2ος δύο βαθμούς κ.ο.κ. Νικητής αναδεικνύεται ο αθλητής με το χαμηλότερο άθροισμα όλων των ιστιοδρομιών, αφού εξαιρεθεί η χειρότερη βαθμολογία του. Τα σκάφη που χρησιμοποιούνται στους αγώνες είναι τα: Optimist, Finn, Laser (μονοθέσια) και 470, 49er, STAR (διθέσια). Επίσης χρησιμοποιούνται Ιστιοσανίδες Mistral (εικ. 2.1) και δίκητα Tornado (catamaran). Το πλήρωμα αποτελείται από έναν έως τρείς αθλητές [5]. Εικόνα 2.1 Νίκος Κακλαμανάκης Έλληνας ολυμπιονίκης, πάνω σε ιστιοπλοϊκό σκάφος τύπου Mistral. 7

2.2 Κωπηλασία Το άθλημα της κωπηλασίας ανήκει στην κατηγορία των αθλημάτων διαρκούς αντοχής, είναι ένα σύνθετο άθλημα που γυμνάζει συμμετρικά όλο το σώμα, απαιτεί αυτοπειθαρχία, συγκέντρωση και πλούσια ψυχικά προσόντα, ενώ καλλιεργεί την ευγενή άμιλλα. Ο εναρμονισμένος ρυθμός, η συλλογική προσπάθεια και η έντονη επικοινωνία με την φύση είναι βασικά στοιχεία κάθε κωπηλατοδρομίας. Κατά την διάρκεια εκτέλεσης της τεχνικής του αθλήματος συμμετέχουν ενεργά πολλές μυϊκές ομάδες του ανθρώπινου οργανισμού όπως αυτή των άνω και κάτω άκρων, των κοιλιακών, ραχιαίων και των πλάγιων. Παρακάτω αναφέρονται εν συντομία οι κατηγορίες σκαφών και αθλητών: Διεθνείς αγωνιστικές κατηγορίες σκαφών Σκίφ για έναν ερέτη με δύο κουπιά. Διπλό σκίφ για 2 ερέτες με 2 κουπιά ο καθένας (εικ.2.2). Τετραπλό σκίφ για 4 ερέτες με 2 κουπιά ο καθένας. Δίκωπο με ή χωρίς πηδαλιούχο για 2 ερέτες με 1 κουπί ο καθένας. Τετράκωπο με ή χωρίς πηδαλιούχο με 4 ερέτες και 1 κουπί για τον κάθε ερέτη. Οχτάκωπο με πηδαλιούχο για 8 ερέτες με 1 κουπί για τον καθένα. Κατηγορίες αθλητών Γυναίκες, Άνδρες Κατηγορία ελαφρών βαρών με σωματικό βάρος κάτω των 70 κιλών για τους άνδρες και 57 κιλών για τις γυναίκες και κατηγορία βαρέων βαρών άνω των 70 κιλών για τους άνδρες και 57 κιλών για τις γυναίκες Ηλικιακές κατηγορίες: Παίδες, έφηβοι, άνδρες και κορασίδες, νεανίδες, γυναίκες. Η απόσταση ενός αγώνα κωπηλασίας είναι 2000μ για όλες τις κατηγορίες εκτός τις κατηγορίες των αρχαρίων που είναι 1000μ.Ο αγώνας γίνετε μέσα σε διαδρομές (κολουάρ) που η κάθε μια έχει πλάτος 15 μέτρων. Στην αφετηρία κάθε αγώνα παρατάσσονται μέχρι 6 βάρκες του ιδίου τύπου [2]. Εικόνα 2.2 Β. Πολύμερος Ν. Σκιαθίτης, χάλκινοι Ολυμπιονίκες στο αγώνισμα του διπλού σκιφ. 8

2.3 Κάνοε καγιάκ Το Κάνοε-Καγιάκ flatwater είναι ένα αγώνισμα ταχύτητας, δύναμης και αντοχής πολύ συναρπαστικό στο οποίο οι αθλητές/τριες συναγωνίζονται σώμα με σώμα σε φυσικούς ή τεχνητούς υδάτινους στίβους ήρεμων νερών. Στο άθλημα χρησιμοποιούνται δύο τύποι σκάφων το κάνοε και το καγιάκ [1]. Kάνοε Σκάφος όπου ο αθλητής είναι γονατιστός πάνω σε ειδικό μαξιλαράκι. Χρησιμοποιεί κουπί με μία κουτάλα, το οποίο είναι ανάλογο με το ύψος του και κωπηλατεί μόνο από τη μία πλευρά. Το Κάνοε δεν έχει πηδάλιο, η πορεία κρατιέται με το κουπί. Ο συμβολισμός που διεθνώς χρησιμοποιείται για το Κάνοε είναι το C (Canoe). Υπάρχουν οι εξής τύποι σκαφών: Μονοθέσιο Κάνοε (C1) (εικ. 2.3), διθέσιο Κάνοε (C2), τετραθέσιο Κάνοε (C4) [1]. Εικ. 2.3 Κιλιγκαρίδης Αντρέας 5 ος παγκοσμιονίκης στο μονοθέσιο κάνοε (C1) Καγιάκ Σκάφος όπου ο αθλητής είναι καθιστός. Χρησιμοποιεί κουπί διπλής κουτάλας το οποίο είναι ανάλογο με το ύψος του και κωπηλατεί από τις δύο πλευρές. Στα σκάφη Flatwater χρησιμοποιείται πηδάλιο με το οποίο ο αθλητής κατευθύνει το σκάφος με το πόδι του. O συμβολισμός που διεθνώς χρησιμοποιείται για το Καγιάκ είναι το Κ (Kayak). Υπάρχουν οι εξής τύποι σκαφών: Μονοθέσιο Καγιάκ (Κ1) (εικ. 2.4), διθέσιο Καγιάκ (Κ2), τετραθέσιο Καγιάκ (Κ4). 9

Εικ 2.4 Αθηνά Αλεξοπούλου 3 η Πανευρωπαϊκή πρωταθλήτρια στο μονοθέσιο καγιάκ νέων. Σκοπός ενός αγώνα Κάνοε-Καγιάκ Flatwater είναι να διανυθεί μια προκαθορισμένη απόσταση χωρίς κανένα εμπόδιο, στο συντομότερο δυνατό χρόνο, σύμφωνα με τους κανονισμούς. Ο στίβος αποτελείται από 9 διαδρομές μήκους 200, 500 και 1.000 μέτρων και καθαρού πλάτους τουλάχιστον 9 μέτρων. Τα επίσημα αναγνωρισμένα από τη Διεθνή Ομοσπονδία Κάνοε αγωνίσματα είναι [1] : Κάνοε Ανδρών: 200, 500 και 1.000 μέτρα Καγιάκ Ανδρών: 200, 500 και 1.000 μέτρα Καγιάκ Γυναικών: 200, 500 και 1.000 μέτρα 10

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ 3.1 Φόβοι και ανασφάλειες Η προτροπή ενός ατόμου με αναπηρία να ασχοληθεί με κάποιο άθλημα μπορεί αρχικά να προκαλέσει σε αυτό αλλά και το οικογενειακό του περιβάλλον πολλά ερωτήματα.. Ενδέχεται να δημιουργηθεί ο φόβος για επιβάρυνση του ήδη υπάρχοντος προβλήματος (όπως να επιδεινώσει την δυσκαμψία ή τον πόνο κάποιον αρθρώσεων), φόβος κυρίως των γονέων για την ασφάλεια του παιδιού τους (όπως οι τραυματισμοί που μπορεί να επέλθουν από κάποια πτώση), κοινωνικές ανασφάλειες, φόβος πως μπορεί να μην του απομείνει περαιτέρω ενέργεια για την υπόλοιπη καθημερινότητα που ήδη περιλαμβάνει ένα βαθμό παραπάνω δυσκολίας από αυτή ενός κοινού ατόμου και διάφορες άλλες ανησυχίες και ανασφάλειες που μπορεί να απασχολούν ένα άτομο με αναπηρία μετατρέποντας έτσι την συμμετοχή τους σε μια αθλητική δραστηριότητα ως μια περισσότερο στρεσσογόνα παρά ευχάριστη εμπειρία με αρνητικές επιδράσεις ή ακόμα και στερώντας του πλήρως την ενασχόληση του με τον αθλητισμό και τα οφέλη αυτού [16]. 3.2 Οφέλη Η κινητική αναπηρία ιδίως στις μικρές ηλικίες και όταν αποτελεί μια νέα κατάσταση στην ζωή ενός ατόμου μπορεί να γίνει η αιτία για οδυνηρές ψυχολογικές μεταπτώσεις όπως έλλειψη αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη, απόγνωση και να οδηγήσει σταδιακά στην αποκοινωνικοποίηση του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μια κινητική αναπηρία επηρεάζει όχι μόνο την σωματική υγεία αλλά και την ψυχική (πολλές φορές σε μεγαλύτερο βαθμό) και η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραμεληθεί αν επιδιώκουμε την γενική βελτίωση της υγείας ενός ατόμου με κινητική αναπηρία. Άσχετα αν ο γυμναστής δεν πρέπει να παίξει τον ρόλο του ψυχολόγου η 11

συνδρομή του στην παρακίνηση ενός ατόμου να ασχοληθεί με τον αθλητισμό και η συνεχείς ανατροφοδότηση των κίνητρων αυτού του ατόμου μπορεί να παίξει τεράστιο ρόλο στην ψυχολογική κατάσταση αλλά και στην ψυχολογική αποκατάσταση ενός ατόμου του οποίου η κινητική του αναπηρία αποτελεί μια νέα κατάσταση στην ζωή του. Η ενασχόληση ενός ατόμου με κινητική αναπηρία με τον αθλητισμό πέρα από την βελτίωση της φυσικής του κατάστασης αποκομίζει και πολλά άλλα οφέλη που συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση και ισότιμη συμμετοχή του στα κοινωνικά δρώμενα. Ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του μέσα από την συμμετοχή του σε ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες ιδιαίτερα όταν αυτές οδηγούν στην επιτυχία των στόχων του. Ενδυναμώνει τις δεξιότητες του για διαπροσωπικές σχέσεις μέσα από την καθημερινή του τριβή με προπονητές και συναθλητές. Εμπλουτίζει τη ζωή του με δεξιότητες που τον βοηθούν να ενταχθεί σε ομάδες αρτιμελών και μαθαίνει να διαχειρίζεται το άγχος που απορρέει μέσα από αισθήματα ανεπάρκειας εφόσον αναγνωρίζει την κατάσταση του και ενεργεί με σκοπό να την βελτιώσει. Αν υπάρχουν προοπτικές και εφόσον υπάρχει έγκριση από τον γιατρό του ο αθλητής μπορεί να βελτιώσει το αναπηρικό του πρόβλημα με τη στοχευμένη εκγύμναση του. Αν δεν υπάρχει προοπτική για περαιτέρω βελτίωση του μπορεί να αντισταθμίσει την αναπηρία του με την εκγύμναση του υπόλοιπου σώματος. Όταν υπάρχουν βέβαια οι ιδανικές συνθήκες τότε θέτουμε και τους δύο στόχους στο αθλητικό του πρόγραμμα. Μέσα από την υλοποίηση αυτών των στόχων επιδιώκουμε επίσης και την όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητη διαβίωση του ατόμου μέσω της ανάπτυξης κινητικών δεξιοτήτων που θα ελαττώσουν τις συνέπειες της αναπηρίας του [16]. Ο αθλητισμός είναι έκφραση πολιτισμού και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της ζωής μιας κοινωνίας. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις ισότιμης συμμετοχής σε αυτόν από όλες τις κοινωνικές ομάδες. 12

ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΙΣΤΙΟΠΛΟΙΑ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ 4.1 Εισαγωγή Για τα άτομα με σωματική αναπηρία που θέλουν να ασχοληθούν με την ιστιοπλοΐα υπάρχει το άθλημα της ιστιοπλοΐας τριγώνου για άτομα με ειδικές ανάγκες (εικ. 4.1). Ανεξαρτήτως αναπηρίας με την κατάλληλη βοήθεια (αν αυτή είναι απαραίτητη) και τον κατάλληλο εξοπλισμό ένα άτομο με σωματική αναπηρία μπορεί να ασχολείται συστηματικά με το άθλημα αυτό. Για να φτάσει όμως σε αυτό το στάδιο ο αθλητής θα πρέπει να προηγηθεί κατάλληλη ενημέρωση, εκπαίδευση και προσχεδιασμός. Στους Παραολυμπιακούς αγώνες η ιστιοπλοΐα έχει ενταχθεί σαν άθλημα από το 2000 στους Παραολυμπιακούς αγώνες του Σύδνεϋ [4]. 4.2 Κατηγορίες αθλητών Οι αθλητές και αθλήτριες που συμμετέχουν στους αγώνες Ιστιοπλοΐας διεθνούς επιπέδου κατηγοριοποιούνται από την Επιτροπή Κατάταξης Αγώνων (Event Classification Committee) του Διεθνούς Ιδρύματος Ιστιοπλοΐας Αθλητών με αναπηρία (International Foundation for Disabled Sailing - IFDS). Η κατάταξή τους σε αγωνιστικές κατηγορίες γίνεται βάση της αναπηρίας που παρουσιάζουν, η οποία θα πρέπει να προκαλεί ορατό περιορισμό στη λειτουργικότητά τους και στις δεξιότητες που απαιτούνται κατά την πλεύση: ισορροπία και σταθερότητα κορμού, λειτουργικότητα και εύρος κινήσεων των άνω άκρων και όραση. Μετά την αξιολόγηση των αθλητών και αθλητριών με κινητική αναπηρία από την Επιτροπή Κατηγοριοποίησης, βάση των λειτουργικών τους δυνατοτήτων δίδονται βαθμοί από το 1 έως το 7. Το 7 αντιπροσωπεύει το υψηλότερο και το 1 το μικρότερο επίπεδο λειτουργικότητας. Παρακάτω δίνεται η τυπική βαθμολόγηση για τα άτομα με ακρωτηριασμό: 13

1 Τετραπληγία Πλήρης ακρωτηριασμός αμφοτέρων άκρων 2 Ακρωτηριασμός αμφοτέρων άνω άκρων πάνω από την άρθρωση του αγκώνα. (και παραπληγικοί πάνω από την 4 η θωρακική μοίρα) 3 Ακρωτηριασμός αμφοτέρων κάτω άκρων πάνω από την άρθρωση του γόνατος και ενός άνω άκρου πάνω από την άρθρωση του αγκώνα. Ακρωτηριασμός αμφοτέρων άνω άκρων κάτω από την άρθρωση του αγκώνα. (και άτομα χαμηλής παραπληγίας) 4 Πλήρης ακρωτηριασμός άνω άκρου. Ακρωτηριασμός αμφοτέρων κάτω άκρων πάνω από την άρθρωση του γονάτου. Ακρωτηριασμός αμφοτέρων κάτω άκρων κάτω από την άρθρωση του γονάτου χωρίς προσθετικά μέλη 5 Ακρωτηριασμός άνω άκρου πάνω από την άρθρωση του γονάτου Ακρωτηριασμός ενός αμφοτέρων κάτω άκρων εκ των οποίων ένα πάνω απο την άρθρωση του γονάτου και ένα κάτω από την άρθρωση του γονάτου με προσθετικά μέλη. 6 Ακρωτηριασμός αμφοτέρων κάτω άκρων κάτω από την άρθρωση του γόνατο με προσθετικά μέλη. Ακρωτηριασμός ενός άνω άκρου κάτω από την άρθρωση του αγκώνα. 7 Ακρωτηριασμός ενός κάτω άκρου πάνω από την άρθρωση του γονάτου. Ακρωτηριασμό ενός κάτω άκρου χωρίς προσθετικό μέλος. Οι αθλητές με μειωμένη όραση και οι τυφλοί αθλητές κατατάσσονται σε τρεις αγωνιστικές κατηγορίες, βάση της οπτικής τους οξύτητας και του οπτικού τους πεδίου: Β1: στην οποία ανήκουν οι τυφλοί αθλητές. Στους αθλητές της Β1 δίδονται 3 βαθμοί. Β2: στην οποία ανήκουν αθλητές με μειωμένη όραση, οι οποίοι έχουν οπτική οξύτητα μέχρι 6/24. Στους αθλητές της Β2 δίδονται 7 βαθμοί. Β3: στην οποία ανήκουν αθλητές με μειωμένη όραση, οι οποίοι έχουν οπτική οξύτητα από 2/60 μέχρι 6/12. Στους αθλητές της Β3 δίδονται 7 βαθμοί. Για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή αθλητών από όλους τους βαθμούς και από όλες τις κατηγορίες αναπηριών, έχει οριστεί ένας μέγιστος αριθμός βαθμών, τον οποίο δεν πρέπει να ξεπερνούν τα μέλη ενός πληρώματος Sonar. Συγκεκριμένα, το άθροισμα των βαθμών των αθλητών ενός πληρώματος, δεν πρέπει να ξεπερνά τους 14. Με αυτό τον τρόπο, δίνεται η δυνατότητα και σε ιστιοπλόους με πιο σοβαρή κινητική αναπηρία να συμμετέχουν στους αγώνες. Στους ατομικούς αγώνες, οι ιστιοπλόοι θα πρέπει να πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια αναπηρίας, δηλαδή μετά την αξιολόγηση της λειτουργικότητάς τους, να λαμβάνουν 7 ή λιγότερους βαθμούς [5]. 4.3 Διεθνείς αγωνιστικές κατηγορίες Οι επίσημες αγωνιστικές κατηγορίες για άτομα με κινητικές αναπηρίες είναι οι εξής: Διεθνές 2.4 mr 14

Τα σκάφη τύπου 2.4 mr (εικ. 4.3.1) είναι μονοθέσια ιστιοπλοϊκά. Το μήκος τους είναι 4,1 μέτρα και το βάρος τους 260 κιλά. Λόγω του σχεδιασμού τους, που επιτρέπει στον πηδαλιούχο να κάθεται μέσα στο σκάφος έχοντας όλα το όργανα ελέγχου και πλοήγησης σε απόσταση ίση περίπου με αυτή των τεντωμένων χεριών. Απαραίτητα προσόντα για την πλοήγηση αυτού του σκάφους και την συμμετοχή σε αγώνες είναι η εμπειρία και η τακτική [11]. Εικόνα 4.3.1 Γιώργος Δεληκούρας, Έλληνας πρωταθλητής στην κατηγορία 2.4 mr Sonar Τα σκάφη τύπου Sonar (εικ. 4.3.2) είναι τριθέσια ιστιοπλοϊκά, με σταθερή καρένα, μήκους 7 μέτρων (ή 23 πόδια) και βάρους 950 κιλών. Το Sonar σχεδιάστηκε το 1979 από τον Bruce Kirby και αναγνωρίστηκε σαν κατηγορία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας το 2000. Τα Sonar έχουν τρία ιστία (μαΐστρα, τζένοα και μπαλόνι). Το πλήρωμα μπορεί να αποτελείται από αθλητές με διαφορετικό βαθμό αναπηρίας. Το συνολικό άθροισμα των βαθμών αναπηρίας των ιστιοπλόων δεν πρέπει να ξεπερνά τους δεκατέσσερις. Σε περίπτωση που κάποιο μέλος του πληρώματος ενός σκάφους δεν μπορεί να λάβει μέρος στους αγώνες, είναι δυνατή η αντικατάστασή του με κάποιον άλλο αθλητή ή αθλήτρια κατόπιν έγκρισης ης επιτροπής αγώνων. Και σε αυτή την περίπτωση όμως, το σύνολο των βαθμών της αναπηρίας της ομάδας δεν θα πρέπει να ξεπερνάει τους δεκατέσσερις [11 ]. 15

Εικόνα 4.3.2 Ελληνική συμμετοχή στους παραολυμπιακούς αγώνες στην Αθήνα στην κλάση Sonar Skud 18 Τα σκάφη τύπου Skud 18 (εικ. 4.3.3) είναι διθέσια ιστιοπλοϊκά μήκους 5,8 μέτρων και βάρους 330 κιλών από τα οποία 165 είναι τοποθετημένα στη καρίνα. Πρόκειται για ένα σκιφ ενιαίου σχεδιασμού. Διαθέτει ένα ασύμμετρο μπαλόνι και μοντέρνο σχεδιασμό υψηλών επιδόσεων. Οι ιστιοπλόοι κάθονται σε καθίσματα τα οποία είναι τοποθετημένα ένα πίσω από το άλλο στο κέντρο του σκάφους. Το σκάφος δέχεται προσαρμογές ανάλογα με τις απαιτήσεις και τους κινητικούς περιορισμούς των ιστιοπλόων. Στους παραολυμπιακούς αγώνες υπάρχει η απαίτηση τουλάχιστον ένα μέλος του πληρώματος να είναι γυναίκα με αναπηρία και ένα μέλος του πληρώματος να έχει βαθμολογία 1 σύμφωνα με τον τρόπο κατάταξης αθλητών και αθλητριών στην Ιστιοπλοΐα. Το άθροισμα της βαθμολογίας των δύο μελών δεν πρέπει να ξεπερνά το 7. [5] 16

Εικόνα 4.3.3 Ιστιοπλοϊκό σκάφος κλάσης Skud 18. 4.4 Εξοπλισμός και προσαρμογή του σκάφους Κάθε σκάφος θα πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες των αθλητών. Καλό είναι αν υπάρχει η πολυτέλεια ώστε ο κάθε αθλητής - πλήρωμα να έχει το δικό του σκάφος το οποίο θα έχει προσαρμοστεί αποκλειστικά για αυτόν/ο έτσι ώστε να του προσφέρει άνεση και τις προοπτικές για μέγιστη εφικτή απόδοση. Καθίσματα Οι τοποθετήσεις ειδικών καθισμάτων (εικ. 4.4.1) μπορεί να είναι χρήσιμες για ιστιοπλόους με δυσκολία στην σταθεροποίηση του κορμού ή με μειωμένη λειτουργικότητα των κάτω άκρων. Τα καθίσματα αυτά θα πρέπει να είναι ασφαλώς σταθεροποιημένα πάνω στο σκάφος. Ένας ιμάντας ο οποίος θα προσδένει τον κορμό αθλητή πάνω στο κάθισμα μπορεί να προσφέρει επιπλέον στήριξη. Επίσης υπάρχουν και περιστρεφόμενα καθίσματα τα οποία όμως θα πρέπει να εγκαθίστανται με μεγάλη ασφάλεια και να χρησιμοποιούνται με προσοχή μόνο σε ήρεμες συνθήκες. 17

Εικόνα 4.4.1 Ειδικό κάθισμα. Επιφάνειες Μεγάλη προσοχή επίσης θα πρέπει να δοθεί στην επιφάνεια του σκάφους. Η επιφάνεια του σκάφους θα πρέπει να αποτελείται από υλικό που δεν γλιστράει (όπως υποστρώματα τύπου γιόγκα ή λαστιχένια χαλιά). Λαγουδέρα (τιμόνι) Θα πρέπει να βρίσκεται σε άνετη θέση για τον πηδαλιούχο του σκάφους αυτό μπορεί να γίνει είτε με την ρύθμιση του καθίσματος είτε με την ανύψωση ή το χαμήλωμα της ίδιας της λαγουδέρας. Για τα άτομα με άνω άκρα μειωμένης λειτουργικότητας ή με άνω προσθετικά μέλη μπορεί πάνω στην λαγουδέρα να τοποθετηθεί ένας κάποιος μεταλλικός κρίκος για την μεγαλύτερη ευκολία στην λαβή ή να γίνεται ο χειρισμός της μέσω κάθετων χειριστηρίων τα οποία μπορούν να προσαρμόζονται πάνω στα ειδικά καθίσματα [6]. (εικ 4.4.2) 18

19

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΚΩΠΗΛΑΣΙΑ 5.1 Εισαγωγή Η κωπηλασία ατόμων με σωματική αναπηρία (εικ. 5.1) συμπεριλαμβάνεται στην προσαρμοσμένη κωπηλασία η οποία αποτελεί την κωπηλασία για άτομα με ειδικές ανάγκες. Έχει ως στόχο να συμπεριλάβει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν με την κωπηλασία σε αγωνιστικό αλλά και ερασιτεχνικό επίπεδο. Όπως όλα τα αγωνιστικά αθλήματα έτσι και η προσαρμοσμένη αγωνιστική κωπηλασία απαιτεί αφοσίωση, υπομονή, αγάπη για το άθλημα και ταλέντο αν υπάρχουν υψηλοί στόχοι. Η κωπηλασία έκανε την πρώτη της παραολυμπιακή εμφάνιση το 2008 στο Πεκίνο. Η διεθνής παραολυμπιακή επιτροπή IPC (International Para Olympic Community) ανακοίνωσε τον Απρίλιο του 2005 τρία χρόνια μετά το ντεμπούτο της προσαρμοσμένης κωπηλασίας σε παγκόσμιο πρωτάθλημα ότι η κωπηλασία έχει γίνει αποδεκτή ως νέο αγώνισμα στο πρόγραμμα των παραολυμπιακών αγώνων [3]. Εικόνα 5.1 Προσαρμοσμένη κωπηλασία 5.2 Κατηγορίες αθλητών Η Κωπηλασία προσφέρεται για αθλητές με αναπηρία οι οποίοι κατατάσσονται σύμφωνα με τα κριτήρια των κανονισμών κατάταξης της FISA (Διεθνής κωπηλατικής ομοσπονδίας) σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες: Κατηγορία L.Τ.Α. LEGS-TRUNK-ARMS ( Πόδια, κορμός, και χέρια ). Αναφέρεται σε άτομα με τη μικρότερη αναπηρία και μπορούν να χρησιμοποιήσουν το κινητό κάθισμα (σέλμα) της βάρκας και να ωθήσουν τη βάρκα με τα πόδια, την πλάτη, και τα χέρια. Σ αυτήν την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται και άτομα με ακρωτηριασμό πάνω από το γόνατο στο ένα τους πόδι. Το επίπεδο για τους συμμετέχοντες με διαταραχές στην σπονδυλική στήλη θα πρέπει να είναι ο 5 ος οσφυϊκός για άτομα με παντελή βλάβη, ή υψηλότερα επίπεδα για αθλητές με μεγαλύτερο βαθμό βλάβης στην 20

σπονδυλική στήλη. Άτομα με οπτικές διαταραχές νοητική υστέρηση και εγκεφαλική παράλυση των κατηγοριών CP5 και CP8(Περιπατητικοί) συμμετέχουν στην ίδια κατηγορία. Κατηγορία Τ.Α. Trunk-Arms (κορμός και χέρια) Αυτή η κατηγορία αφορά όσους αγωνιζόμενους μπορούν να προσαρμόσουν τη λεκάνη τους στο σέλμα, αλλά όχι σε κινητό σέλμα λόγω της αδυναμίας στήριξης και πίεσης των ποδιών κατά την φάση της κουπιάς. Οι αμφίπλευρες διαταραχές πάνω απ το γόνατο ή ολικές διαταραχές της σπονδυλικής στήλης σε επίπεδα L1 - L4, 1-4 οσφυϊκού και C.P (cerebral palsy) διπληγικοί αγωνιζόμενοι θα είναι σ αυτήν την κατηγορία. Η λειτουργία του κορμού είναι εφικτή μόνο αν η πύελος είναι σταθεροποιημένη στο σέλμα. Για αυτό στο ολικό επίπεδο της σπονδυλικής στήλης, που στους κανονισμούς αναφέρεται ως Τ10, μπορεί να επεκταθεί για να συμπεριλάβει την Τ11 και να συμπληρώσει την Τ12. Ωστόσο μερικοί αγωνιζόμενοι της Τ12 μπορεί να έχουν ικανοποιητική λειτουργία του κορμού. Αυτό είναι ένα λειτουργικό σύστημα και αυτό που τελικά καθορίζει τις κατηγορίες των αγωνιζόμενων είναι οι ικανότητες ή οι ανικανότητές τους να πραγματοποιήσουν μια κουπιά στην κωπηλασία λιγότερο ή περισσότερο πλήρη. Κατηγορία ΑS Arms-Shoulders (χέρια και ώμοι) Η κατηγορία αυτή απευθύνεται στους αγωνιζόμενους που έχουν κίνηση στα χέρια μόνο. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει και αγωνιζόμενους με βλάβη στην σπονδυλική στήλη από Τ10 11 και πάνω, τους περισσότερους C.P4 και όλους τους C.P3 Κωπηλασία εκτός των προσδιορισμένων αθλητικών κλάσεων: Οι κωπηλάτες μπορούν να αγωνισθούν σε μία περισσότερο λειτουργική αθλητική κλάση από αυτή που τους έχει αποδοθεί αλλά όχι σε μία λιγότερο λειτουργική αθλητική κλάση. Για παράδειγμα, κωπηλάτης κατηγοριοποιημένος ως ΤΑ μπορεί να αγωνισθεί στα αγωνίσματα LTA αλλά όχι στα αγωνίσματα AS [8]. 5.3 Διεθνείς αγωνιστικές κατηγορίες Στην κατηγορία αθλητών LTA υπάρχει το αγώνισμα της Μικτή Τετρακώπου με πηδαλιούχο (LTA Mix 4+) Στην κατηγορία αθλητών TA υπάρχει το αγώνισμα του μικτού διπλού σκιφ (ΤΑ Μix 2x) (εικ. 5.3.1) Στην κατηγορία αθλητών AS υπάρχουν το αγώνισμα Σκιφ Ανδρών (AS M1x) και Σκιφ Γυναικών (ASW 1x). Στα μικτά αγωνίσματα μισοί από τους κωπηλάτες ενός πληρώματος θα είναι άνδρες και μισοί θα είναι γυναίκες. Στην τετράκωπο, ο πηδαλιούχος μπορεί να είναι οποιουδήποτε φύλου. Ένα πλήρωμα LTA Mix 4+ μπορεί να έχει μέχρι 2 κωπηλάτες με οπτική βλάβη και μόνον ο ένας εκ των οποίων μπορεί να έχει αθλητική κλάση LTA-B3 [8]. (εικ. 5.3.2) 21

Εικόνα 5.3.1 Βαγγέλης Καρέλης και Στέλλα Περπερά, Ελληνικό πλήρωμα με διεθνείς συμμετοχές στο ΤΑ Μix 2x Εικόνα 5.3.2 Πλήρωμα μικτής τετρακώπου LTAMix 4+ 5.4 Ειδικός εξοπλισμός και προσαρμογή του σκάφους Για την αντιστάθμιση της αναπηρίας κάθε ατόμου μέσα στο σκάφος απαιτείται ειδικός εξοπλισμός και η προσαρμογή αυτού στην συγκεκριμένη αναπηρία. Με μόνη εξαίρεση το μονό σκιφ το οποίο αποτελεί εξιδανικευμένο σκάφος μεγαλύτερου πλάτους τα υπόλοιπα σκάφη που χρησιμοποιούνται στην αγωνιστική προσαρμοσμένη κωπηλασία είναι τα κοινά αγωνιστικά κωπηλατικά σκάφη με κάποιες όχι ιδιαίτερα δαπανηρές προσαρμογές [8]. Καθίσματα και ιμάντες Τα καθίσματα (εικ. 5.4.1) των προσαρμοσμένων σκαφών διπλού ή μονού σκίφ στις κατηγορίες ΤΑ και ΑS διαφέρουν από τα τυπικά καθίσματα που χρησιμοποιούνται κανονικά. Στο μονό σκίφ τοποθετείται ένα κάθισμα με υψηλή πλάτη σταθεροποιημένη κατά τέτοιο τρόπο ώστε να να προσφέρει στήριξη στην πίσω οσφυϊκή και θωρακική μοίρα του αθλητή. Ο αθλητής δένεται με ιμάντα στο κάθισμα για να αποφευχθεί κίνηση του κορμού του. Στο διπλό 22

σκίφ το κάθισμα έχει ελαφρώς πιο χαμηλή πλάτη για να επιτρέπει μια μικρή κίνηση στον κορμό των αθλητών. Υπάρχουν επίσης και καθίσματα που προσαρμόζονται στις κωπηλατικές μηχανές κλειστού χώρου (κωπηλατικά εργόμετρα) με ειδικούς σφιγκτήρες για την αποφυγή κάποιου τραυματισμού από πτώση [8]. Εικόνα 5.4.1 Κάθισμα και ιμάντες περιορισμού για αθλητές TA και ΑS. Γάντια Για τους αθλητές με μειωμένη λειτουργικότητα των χεριών υπάρχουν ειδικά γάντια που δίνουν στον αθλητή καλύτερη λαβή και χειρισμό του κουπιού. Διατίθενται ανάλογα γάντια και για τα κωπηλατικά εργόμετρα [8]. Εικόνα 5.4.2 Γάντια για με μειωμένη λειτουργικότητα των χεριών. Ιμάντες περιορισμού Οι ιμάντες περιορισμού (εικ. 5.4.1) χρησιμοποιούνται για εξασφαλίζεται η δίκαιη διεξαγωγή του αγώνα. Εμποδίζουν την κάμψη και προέκταση του/των γονάτου/ων στην διάρκεια της κωπηλασίας και πρέπει να είναι ασφαλισμένοι κάτω από το κάθισμα ή διαδρόμους και πάνω από τους μηρούς, όσο το δυνατόν πιο κοντά στα γόνατα. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στην τυπική προπόνηση αλλά και στα κωπηλατικά εργόμετρα για καλύτερη σταθεροποίηση [8]. Μάσκες Φοριούνται για την διασφάλιση της δίκαιης διεξαγωγής των αγώνων. Οι κωπηλάτες που έχουν κατηγοριοποιηθεί με οπτική βλάβη πρέπει να φορούν τα εγκεκριμένα από την FISΑ 23

(παγκόσμια κωπηλατική ομοσπονδία) αξεσουάρ ματιών (εικόνα 5.3.2) συνεχώς όταν βρίσκονται στο νερό στην διάρκεια προπόνησης, προθέρμανσης, αποθεραπείας και αγώνα από την ημέρα που ανοίγει ο στίβος μέχρις της ολοκλήρωσης της τελικής κούρσας των αγώνων. Αυτός ο εξοπλισμός θα μπλοκάρει απόλυτα κάθε είδους φωτισμό. Όλα τα αξεσουάρ ματιών θα πρέπει να ελέγχονται για να εξασφαλίζεται η καλή προσαρμογή τους και ο πλήρης περιορισμός του φωτός, από ένα γιατρό της IBSA ( ιεθνή αθλητικήομοσπονδία τυφλών) στην διάρκεια της κατηγοριοποίησης ή από ιεθνή Classifier της FISA αν ο γιατρός της IBSA δεν παρίσταται [8]. PONTOONS Βοηθητικό σύστημα ισορροπίας (εικόνα 5.4.2) ανάλογο με τις βοηθητικές ρόδες στο ποδήλατο. Όταν το σκάφος ισορροπεί πάνω στο νερό το σύστημα δεν θα πρέπει να έχει επαφή με το νερό[8]. Εικόνα 5.4.2 Βοηθητικό σύστημα ισορροπίας (pontoon). 5.5 Ο πηδαλιούχος Ένα άτομο με σωματική αναπηρία μπορεί να ασχοληθεί με την κωπηλασία επίσης ως πηδαλιούχος. Η θέση αυτή του πηδαλιούχου (εικ 5.5) προσφέρει μια επιπλέον ευκαιρία για ένα άτομο με αναπηρία να ασχοληθεί με το άθλημα της κλασικής κωπηλασίας είτε αυτή είναι προσαρμοσμένη είτε όχι. Με την εξάσκηση του στην θέση αυτή μπορεί να φτάσει σε υψηλά επίπεδα πρωταθλητισμού. Η θέση αυτή όμως δεν είναι εύκολη. Ένας ικανός πηδαλιούχος πέρα απο τα κατάλληλα σωματομετρικά χαρακτηριστικά (ελάχιστο και ιδανικό βάρος 55 κιλά) πρέπει να έχει καλή επικοινωνία με το πλήρωμα του, να κρατά άψογη πορεία, να εφαρμόζει την τακτική της κούρσας μέσα από φωνητικές εντολές, να δίνει ρυθμό όταν χρειάζεται, να εμψυχώνει το πλήρωμα, να διορθώνει τεχνικά λάθη, να παίρνει πρωτοβουλία όταν χρειάζεται, και να έχει καθαρή και αποφασιστική φωνή. 24

Εικόνα 5.5 Ο πηδαλιούχος. 25

ΕΝΟΤΗΤΑ 6 ΚΑΝΟΕ ΚΑΓΙΑΚ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ 6.1 Εισαγωγή Το κάνοε καγιάκ για άτομα με σωματική αναπηρία περιλαμβάνεται στο Παρακανόε (Paracanoe) που αποτελεί το κανόε καγιάκ για άτομα με ειδικές ανάγκες (εικ 6.1). Η ενασχόληση με το συγκεκριμένο άθλημα μπορεί να είναι είτε ερασιτεχνική είτε επαγγελματική. Αν ο αθλητής αποφασίσει να ασχοληθεί σε αγωνιστικό επίπεδο με το προσαρμοσμένο κανόε καγιάκ θα πρέπει να δείξει την ίδια αποφασιστικότητα και αφοσίωση με οποιονδήποτε άλλο επαγγελματία αθλητή. Το πρώτο παγκόσμιο πρωτάθλημα για άτομα με ειδικές ανάγκες διεξήχθη για πρώτη φορά το 2009 στο Νταρμάουθ του Καναδά. Τον Δεκέμβριο του 2010 ανακοινώθηκε επισήμως για πρώτη φορά η προσθήκη του κανόε καγιάκ στους παραολυμπιακούς αγώνες του Ριο ντε Ζανέιρο της Βραζιλίας το 2016 γεγονός που αποτελεί μεγάλη ευκαιρία για τα άτομα με σωματικές αναπηρίες που ασχολούνται με το κάνοε καγιάκ να κυνηγήσουν μια συμμετοχή για πρώτη φορά σε Ολυμπιακούς αγώνες και σίγουρα δίνει προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη αυτού του αθλήματος [1]. Εικόνα 6.1 6.2 Κατηγορίες αθλητών Κατηγορία L.Τ.Α. Legs Trunk - Arms (Πόδια, κορμός, και χέρια): Αναφέρεται σε άτομα αναπηρία που μπορούν χρησιμοποιήσουν τα κάτω άκρα, τον κορμό και τα άνω άκρα για να κωπηλατήσουν, και που μπορούν να ασκήσου δύναμη στο στήριγμα των ποδιών ή στο 26

κάθισμα για να κατευθύνουν το σκάφος. Για να τηρεί τα κριτήρια αυτής της κατηγορίας κάποιος πρέπει να πληρεί ένα από τα παρακάτω κριτήρια: Ακρωτηριασμό (απώλεια τριών δακτύλων στο ένα χέρι, ή τουλάχιστον ένας ταρσικός μεταταρσικός ακρωτηριασμός στο πόδι, ή η απώλεια 10 πόντων στο ένα σκέλος ή 15 πόντων και στα δύο) Νευρολογική Βλάβη που αντιστοιχεί σε ημιτελή κάκωση στο S1 Εγκεφαλική Παράλυση Κλάσης 8 Οπτική Βλάβη: 10% όραση στο καλό μάτι με την καλύτερη διόρθωση (με οξεία όραση πάνω από 2/60 έως 6/60 και / ή οπτικό πεδίο περισσότερο του 5% και λιγότερο του 20%) Κατηγορία Τ.Α. Trunk-Arms (κορμός και χέρια): Η κλάση ΤΑ είναι για κωπηλάτες που έχουν λειτουργική χρήση του κορμού και άνω άκρων. Δεν έχουν την ικανότητα να ασκήσουν συνεχόμενη και ελεγχόμενη δύναμη στο πλάκα των υποποδίων ή στο κάθισμα προκειμένου να κατευθύνουν το σκάφος λόγω της μειωμένης λειτουργίας των κάτω άκρων. Οι κωπηλάτες κατάλληλοι για ΤΑ μπορούν τυπικά να έχουν μίνιμουμ αναπηρία αντίστοιχη τουλάχιστον με ένα από τα ακόλουθα: Δίπλευρος ακρωτηριασμός γύρω από το γόνατο ή σημαντική βλάβη τετρακέφαλων. Νευρολογική βλάβη αντίστοιχη σε πλήρη κάκωση σε επίπεδο L3 ή μερική κάκωση στο L1. Συνδυασμό των παραπάνω όπως ένα πόδι με ακρωτηριασμό γονάτου και ένα πόδι με σοβαρή βλάβη τετρακέφαλων. Κατηγορία ΑS Arms-Shoulders (χέρια και ώμοι): H κλάση AS είναι για κωπηλάτες που δεν έχουν καθόλου ή έχουν μίνιμουμ λειτουργία του κορμού (π.χ. μόνον λειτουργία ώμων). Ένας κωπηλάτης της κλάσης AS μπορεί να εφαρμόσει δύναμη κυρίως με την χρήση των χεριών και / ή των ώμων. Αυτοί οι αθλητές θα έχουν πιθανότητα και ασθενή καθιστική ισορροπία. Οι κατάλληλοι κωπηλάτες μπορούν τυπικά να έχουν μίνιμουμ αναπηρία αντίστοιχη τουλάχιστον σε ένα από τα ακόλουθα: Εγκεφαλική Παράλυση Κλάσης 4 ή Νευρολογική βλάβη με πλήρη κάκωση επιπέδου Θ12 ή μερική κάκωση στο Θ10 [1]. 6.3 Διεθνείς αγωνιστικές κατηγορίες Ανδρών Γυναικών: Κ-1 (μονό καγιάκ) 200 μέτρων LTA Κ-1 (μονό καγιάκ) 200 μέτρων TA Κ-1 (μονό καγιάκ) 200 μέτρων AS V-1 (μονό κάνοε) 200 μέτρων LTA V-1 (μονό κάνοε) 200 μέτρων TA V-1 (μονό κάνοε) 200 μέτρων AS Μεικτά πληρώματα: Κ-2 (διπλό καγιάκ) 200 μέτρων LA Κ-2 (διπλό καγιάκ) 200 μέτρων AS 27

V-2 (διπλό κανόε) 200 μέτρων LA V-2 (διπλό κανόε) 200 μέτρων AS Κανόε καγιάκ εκτός των προσδιορισμένων αθλητικών κλάσεων: Οι κωπηλάτες μπορούν να αγωνισθούν σε μία περισσότερο λειτουργική αθλητική κλάση από αυτή που τους έχει αποδοθεί αλλά όχι σε μία λιγότερο λειτουργική αθλητική κλάση. Για παράδειγμα, κωπηλάτης κατηγοριοποιημένος ως ΤΑ μπορεί να αγωνισθεί στα αγωνίσματα LTA αλλά όχι στα αγωνίσματα AS [1]. 6.4 Ειδικός εξοπλισμός και προσαρμογή του σκάφους Για την αντιστάθμιση της αναπηρίας του αθλητή έτσι ώστε να είναι ικανός να κωπηλατήσει χωρίς προβλήματα και αποδοτικά απαιτείται κάποιος ειδικός εξοπλισμός και τροποποιήσεις του σκάφους και/ή του κουπιού. Οι τροποποιήσεις του σκάφους ή των κουπιών επιτρέπονται εφόσον δεν βελτιώνουν την ταχύτητα του σκάφους και συμπεριλαμβάνεται στο συνολικό βάρος της βάρκας υπό τον όρο ότι είναι ασφαλώς σταθεροποιημένος. Ο εξοπλισμός για την προσαρμογή του σκάφους στην αντίστοιχη αναπηρία κάθε αθλητή δεν έχει καθορισθεί ούτε έχει συγκεκριμενοποιηθεί ακόμα επισήμως. Παρόλα αυτά οι μεγάλες εταιρίες κατασκευής αγωνιστικών σκαφών διαθέτουν διάφορα βοηθήματα και συνεχίζουν να αναζητούν λύσεις για να καταστήσουν όσο το δυνατόν πιο άνετη και εργονομική την κωπηλασία μέσα σε σκάφη κανόε καγιάκ. Παρακάτω παραθέτονται λύσεις και τρόποι για την προσαρμογή του αθλητή μέσα στο σκάφος και τον καλύτερο έλεγχο του κουπιού [1]. Καθίσματα Κάθισμα (εικ 6.4.1) για άνετη στάση και ξεκούραση της πλάτης. (Η πλάτη θα πρέπει να είναι ίσια ή ελαφρώς λυγισμένη προς τα εμπρός) [1]. Εικόνα 6.4.1 Ειδικό κάθισμα. Προσαρμογή για αθλητές με ακρωτηριασμένα κάτω άκρα με εύκολη απελευθέρωση για την ασφάλεια του αθλητή [1]. (εικ. 6.4.2) 28

Εικόνα 6.4.2 Γάντια (εικ. 6.4.3) και λάστιχα σταθεροποίησης του κουπιού (6.4.4) για τους αθλητές με μειωμένη λειτουργικότητα των άνω άκρων [1] [10]. Εικόνα 6.4.3 Γάντια για αθλητές με μειωμένη λειτουργικότητα άνω άκρων. 29

Εικόνα 6.4.3 Λάστιχα για σταθεροποίηση του κουπιού. Χειρολαβές (εικ. 6.4.4) για άνετη είσοδος στο σκάφος [1]. 1.4 Προδιαγραφές σκαφών Εικόνα 6.4.4 Οι κανόνες αυτοί είναι προσωρινοί έως την επόμενη γενική συνέλευση της ICF (παγκόσμιας ομοσπονδίας κανόε καγιάκ) το 2012 [1]. Κ1(μονό καγιάκ) Μέγιστο επιτρεπόμενο μήκος 520 εκ. 30

Μέγιστο επιτρεπόμενο πλάτος Μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος 50 εκ. (μετρώντας 10 εκ. από το πάτο του σκάφους) 12 κιλά Κ2 (διπλό καγιάκ) Μέγιστο επιτρεπόμενο μήκος Μέγιστο επιτρεπόμενο πλάτος Μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος 650 εκ. 47 εκ. (μετρώντας 10 εκ. από το πάτο του σκάφους) 18 κιλά V-1 (μονό κάνοε) Μέγιστο επιτρεπόμενο μήκος Μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος 730 εκ. 13 κιλά V-2 (διπλό κάνοε) Μέγιστο επιτρεπόμενο μήκος Μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος 730 εκ. 13 κιλά 31

ΕΝΟΤΗΤΑ 7 ΑΣΦΑΛΕΙΑ 7.1 Εισαγωγή Βασικό στοιχείο του ναυτικού αθλητισμού είναι το νερό, το οποίο αν δεν τηρηθούν κάποιοι κανόνες ασφαλείας μπορεί να αποτελέσει μεγάλο κίνδυνο για τους αθλητές και ιδίως στην περίπτωση μας τους αθλητές με σωματική αναπηρία οι οποίοι έχουν ένα παραπάνω βαθμό δυσκολίας αν απειληθούν από αυτό. Κάθε ναυτικός όμιλος πρέπει να έχει ένα πρωτόκολλο ασφαλείας που θα πρέπει να γίνει γνωστό σε όσους έχουν άμεση επαφή με τον όμιλο και τους χώρους του. Ιδίως οι αθλητές και ο προπονητής θα πρέπει να γνωρίζουν, να σέβονται και να πληρούν όλες του τις προϋποθέσεις αυτού του πρωτοκόλλου. 7.2 Πτώση από σκάφος Η βασικότερη απαίτηση ενός ναυτικού ομίλου κωπηλασίας για τα μέλη της είναι η γνώση της κολύμβησης. Παρόλα αυτά πρέπει να ληφθεί υπόψη πως η κολυμβητική ικανότητα ενός ατόμου με αναπηρία μπορεί να είναι περιορισμένη και πως υπάρχει το ενδεχόμενο να χρειασθεί κάποια επιπλέον βοήθεια σε περίπτωση ανάγκης. Για αυτό τον λόγο οι συγκεκριμένοι αθλητές πρέπει να βρίσκονται υπό συνεχείς επιτήρηση από τον προπονητή ο οποίος πρέπει να τους ακολουθεί με μηχανοκίνητο σωστικό σκάφος. Πέρα από την επίβλεψη του προπονητή πρέπει να εφαρμοσθούν και κάποια επιπλέον μέτρα προστασίας. Ανάλογα με την ικανότητα κολύμβησης και ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητας του σκάφους (π.χ. τα μονά σκάφη ανατρέπονται ευκολότερα από τα διπλά στην κωπηλασία και στο κάνοε καγιάκ) οι αθλητές πρέπει να φορούν σωσίβιο τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της εκμάθησης του αθλήματος. Τα σωσίβια πρέπει να είναι ειδικά ώστε να επιτρέπουν την άνετη κίνηση. Επιπλέον θα πρέπει να αφιερωθούν κάποιες προπονήσεις αποκλειστικά στην εξάσκηση αντιμετώπισης σεναρίων κινδύνου όπως η πτώση από βάρκα. Οι αθλητές θα πρέπει να μάθουν πώς να απελευθερώνονται εγκαίρως απο τους ειδικούς ιμάντες περιορισμού, τα υποπόδια του σκάφους και οποιοδήποτε άλλο παράγοντα που θα τον δυσκολέψει στην απελευθέρωση του από το σκάφος και την μετέπειτα επίπλευση του [15]. 7.3 Eξοπλισμός ασφάλειας Η λιμενοφυλακή ορίζει ως την ελάχιστη ασφάλεια να μεταφέρεται εξοπλισμός ασφαλείας από την βάρκα ή από το συνοδευτικό σκάφος. Κάθε βάρκα (ή συνοδευτικό σκάφος) πρέπει να μεταφέρει ένα σωσίβιο για κάθε μέλος του πληρώματος, συσκευή ηχητικού σήματος (π.χ. σφυρίχτρα) και εάν η προπόνηση γίνεται μετά το ηλιοβασίλεμα ή πριν την ανατολή του ηλίου επιβάλλεται ένας αδιάβροχος σηματοδότης. Αυτός ο εξοπλισμός δεν απαιτείται όταν το πλήρωμα βρίσκεται σε αγώνες ή ακολουθείται από μηχανοκίνητη βάρκα ασφαλείας που μεταφέρει ένα σωσίβιο για τον κάθε αθλητή της αριθμητικά μεγαλύτερης βάρκας που βρίσκεται στο νερό την ώρα εκείνη. Το συνοδευτικό σκάφος - σκάφος ασφαλείας θα πρέπει να χειρίζεται από κάποιον που είναι γνώστης και αρμόδιος πάνω στο χειρισμό του σκάφους να είναι κάτοχος του διπλώματος για το συγκεκριμένο σκάφος. Επίσης πρέπει να γνωρίζει το κάθε πλήρωμα ξεχωριστά και την κάθε βοήθεια που θα χρειαστεί ο καθένας ξεχωριστά και ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές του καθενός σε περίπτωση ανάγκης. Για παράδειγμα να προσφέρει βοήθεια μέσα απ το νερό και αν χρειαστεί να μεταφέρει τον κωπηλάτη πίσω στο σκάφος ασφαλείας. 32

7.4 Εγκαταστάσεις Οι χώροι μέσα σε ένα ναυτικό όμιλο ( λεμβαρχεία, πλωτές εξέδρες, αποδυτήρια, μαρίνες) εγκυμονούν διάφορους κινδύνους. Μερικοί απο αυτούς μπορεί να είναι προεξέχοντα μέρη σκαφών ( όπως μεταλλικοί σκαλμοί), κουπιά τοποθετημένα ή ξεχασμένα σε διάφορα μέρη το νερό που περιβάλλει τον όμιλο κ.α. Σαφέστατα όλα αυτά αποτελούν ακόμη μεγαλύτερο βαθμό επικινδυνότητας για ένα άτομο με σωματική αναπηρία που μπορεί να μην διαθέτει καλή ακοή ή να μετακινείται με αναπηρικό αμαξίδιο και γενικά η αναπηρία του να τον καθιστά περισσότερο επιρρεπή σε τέτοιους κινδύνους. Έτσι όλοι όσοι χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις του ομίλου οφείλουν να έχουν υπόψη τους αυτά τα άτομα και τους κινδύνους και τα προβλήματα που μπορεί να θέτουν σε αυτούς. Όλα τα μέλη του ομίλου πρέπει να είναι ενήμερα για το που βρίσκονται οι έξοδοι κινδύνου το κοντινότερο τηλέφωνο, το κουτί πρώτων βοηθειών, οι πυροσβεστήρες, τα σωσίβια και οποιοδήποτε άλλος εξοπλισμός ασφαλείας τα οποία πρέπει να είναι προσβάσιμα σε άτομα με κινητικά προβλήματα. Θα πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον μια προσβάσιμη είσοδος έξοδος για αναπηρικό αμαξίδιο και άτομα που χρησιμοποιούν άλλα βοηθητικά μέσα μετακίνησης στις εγκαταστάσεις του ομίλου ( το γυμναστήριο, τους χώρους υγιεινής, τα αποδυτήρια κ.τ.λ.) [18]. 7.5 Μεταφορά σκαφών Οι αθλητές πρέπει να γνωρίζουν πως η μετακίνηση και η μεταφορά σκαφών έξω απο το νερό με την λάθος τεχνική ή χωρίς τον επαρκή αριθμό ατόμων μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς. Μερικά απο τα άτομα με σωματική αναπηρία δεν θα είναι σε θέση να βοηθήσουν στην μεταφορά του κωπηλατικού σκάφους και για αυτό τον λόγο θα πρέπει να υπάρχει επαρκής αριθμός εθελοντών κατά την είσοδο και έξοδο των σκαφών απο το νερό. 7.6 Τεχνική Τέλος μεγάλη βάση πρέπει να δοθεί στην εκμάθηση της σωστής τεχνική μέσα στο σκάφος αλλά και στην εξωτερική προπόνηση όπως την τις ασκήσεις ενδυνάμωσης με βάρη. Η λάθος τεχνική είτε πρόκειται για το άθλημα της κωπηλασίας είτε του κάνοε καγιάκ ή της ιστιοπλοΐας αλλά και η λανθασμένη εκτέλεση μιας άσκησης ενδυνάμωσης μειώνει ή και αλλοιώνει την απόδοση αλλά το σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι μπορεί να επιφέρει είτε άμεσο τραυματισμό κατά την εκτέλεση είτε έμμεσο και σε βάθος χρόνου (τραυματισμοί υπέρχρησης), επιβαρύνοντας με ακατάλληλο τρόπο το μυϊκό και σκελετικό σύστημα δηλαδή μύες, αρθρώσεις, τένοντες και χόνδρους. Ο προπονητής θα πρέπει να προσαρμόσει την τεχνική του αθλήματος του σε κάθε σωματική αναπηρία έτσι ώστε να είναι ασφαλής για τον αθλητή και να του προσφέρει την μέγιστη δυνατή απόδοση [14]. 7.7 Αποφυγή τραυματισμών μέσα στο σκάφος. Οι αθλητές με σωματική αναπηρία έχουν να αντιμετωπίσουν πολλές φορές επιπλέον τραυματισμούς απο αυτούς που αντιμετωπίζουν οι υπόλοιποι αθλητές. Για παράδειγμα οι αθλητές με φτωχή κυκλοφορία του αίματος ή παράλυση απο την λεκάνη και κάτω μπορεί αντιμετωπίσουν δερματικά προβλήματα ( πληγές, φουσκάλες, ερεθισμούς) στις γύρω περιοχή των γλουτιαίων και των μηριαίων μυών εξαιτίας της επιβάρυνσης και της τριβής αυτών πάνω στο κωπηλατικό κάθισμα. Τα προβλήματα αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να επιλέγεται κατάλληλο κάθισμα αλλά και η χρήση επιπλέον ειδικών μαξιλαριών απο τζέλ ή άλλων μαλακών υλικών. Οι αθλητές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ενημερώνουν τον προπονητή τους για οποιαδήποτε ενόχληση αντιμετωπίζουν κατά την διάρκεια της προπόνησης ή την ανάγκη ενός διαλλείματος για ξεκούραση. Ο προπονητής θα πρέπει να 33

λαμβάνει σοβαρά υπόψη του αυτά τα παράπονα και αναζητά λύσεις που μπορεί να αφορούν κάποιες αλλαγές στην τεχνική του αθλητή, μετατροπές/προσαρμογές στον κωπηλατικό εξοπλισμό, την αναθεώρηση του προπονητικού προγράμματος μειώνοντας την ποσότητα ή την έντασή του, ή αναζητά συμβουλές κάποιον ειδικό πάνω στην σωματική αναπηρία του αθλητή ( γιατρούς, φυσικοθεραπευτές ) [14]. 7.8 Είσοδος και έξοδος από το σκάφος Για την ασφάλεια των αθλητών αλλά και του υπολοίπων (προπονητή, βοηθών, εθελοντών κ.τ.λ.) είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον ιδανικότερο τρόπο εισόδου και εξόδου από ένα σκάφος. Για τους αθλητές που δεν είναι σε θέση να τοποθετηθούν μόνοι τους στο σκάφος είτε αυτό είναι κωπηλατικό, κάνοε, καγιάκ ή ιστιοπλοϊκό μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνική της μεταφοράς με δύο βοηθούς. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις περισσότερες περιπτώσεις κυρίως στα άτομα που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο όμως μπορεί να μην είναι ιδανική για όλους τους αθλητές ιδίως για αυτούς που έχουν αδύναμα ή επώδυνα άνω άκρα έτσι θα πρέπει να ελέγξουμε στην συγκεκριμένη περίπτωση. Παρακάτω εξηγούνται τα βασικά στάδια αυτής της τεχνικής: α) Ο αθλητής που βρίσκεται πάνω στο αναπηρικό αμαξίδιο μετακινείται σε μια θέση κοντά και παράλληλα στο σκάφος αφήνοντας αρκετό χώρο ώστε να μπορεί να κάτσει στην εξέδρα ανάμεσα στο αμαξίδιο και το σκάφος και ασφαλίζει τα φρένα του αμαξιδίου. β) Ο δυνατότερος βοηθός (βοηθός 1) είναι αυτός που θα σηκώσει το κυρίως βάρος του αθλητή ενώ ο άλλος βοηθός θα ανασηκώσει τα κάτω άκρα (σχήμα 1). Ο αθλητής τοποθετεί τα χέρια του στο ύψος του στήθους και κρατά τους καρπούς του χιαστή. Ο βοηθός 1 τοποθετεί τα χέρια του κάτω από τις μασχάλες του αθλητή και κρατά τον αθλητή απο τους πήχεις (σχήμα 2.). Ο βοηθός 2 κρατά τον αθλητή κάτω από τις αρθρώσεις των γονάτων. γ) Αφού δώσει κάποιο σύνθημα ο βοηθός 1 ( ένα, δύο, τρία! ) σηκώνουν τον αθλητή και τον τοποθετούν προσεκτικά πάνω στην εξέδρα (σχήμα 3.). δ) Ο βοηθός 1 ανασηκώνει μόνος του τον αθλητή ενώ αυτός διατηρεί τα πόδια στην εξέδρα και τον τοποθετεί μέσα στο σκάφος και στην συνέχεια ο βοηθός 2 τοποθετεί μέσα και τα πόδια του αθλητή. Αντιστρόφως θα γίνει και η μεταφορά του αθλητή έξω απο το σκάφος. Στα ιστιοπλοϊκά σκάφη τύπου Sonar και SKUD 18 τα οποία προσφέρουν αρκετή υποστήριξη οι βοηθοί μπορούν μεταφέρουν τον αθλητή επιβαίνοντας και οι ίδιοι πάνω στο σκάφος (σχήμα 4). 34

Για την αποφυγή τραυματισμών κυρίως της μέσης οι βοηθοί θα πρέπει πάντα να χρησιμοποιούν τους μύες των κάτω άκρων λυγίζοντας τα γόνατα τους κατά την διάρκεια της ανασήκωσης ή κατεβάσματος του αθλητή. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις περισσότερες περιπτώσεις και κυρίως στα άτομα που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο όμως μπορεί να μην είναι ιδανική για όλους τους αθλητές ιδίως για αυτούς που έχουν αδύναμα ή επώδυνα άνω άκρα ή για μεγαλόσωμους βαρείς αθλητές. Σε αυτή τη περίπτωση θα τοποθετήσουμε έναν ειδικό γερανό μεταφοράς (εικόνα 7.8.1) ή αν πρόκειται για αθλητή ιστιοπλοΐας μπορεί να τοποθετηθεί ειδική σανίδα μεταφοράς (εικόνα 7.8.2) για τους αθλητές οι οποίοι διαθέτουν την απαιτούμενη δύναμη να γλιστρήσουν πάνω σε αυτή χρησιμοποιώντας πάνω μέρος τους σώματος και τα χέρια [6]. 35

Εικόνα 7.8.1 Μεταφορά σε βάρκα με ειδικό γερανό. Εικόνα 7.8.2 Μεταφορά σε βάρκα ιστιοπλοΐας με ειδική σανίδα. 7.9 Καιρός Η τελική απόφαση για είσοδο κωπηλατικών σκαφών στο νερό σε περίπτωση κακοκαιρίας εξαρτάται από την απόφαση του Σωματείου και από το πρωτόκολλο ασφαλείας του. Αυτό το έγγραφο που θα πρέπει να αναρτάται και να είναι προσβάσιμο από όλα τα μέλη του ομίλου, θα πρέπει να περιγράφει ξεκάθαρα τις απαγορευτικές συνθήκες για κάθε άθλημα. Επειδή οι ακριβείς συνθήκες του καιρού μπορούν να γίνουν κατανοητοί μόνο στο σημείο της προβλήτας. Η τελική απόφαση για το αν θα διεξαχθεί προπόνηση μέσα στο νερό είναι του έμπειρου προπονητή ή άλλων υπεύθυνου και γνώστη του καιρού. Ο τύπος βαρκών που θα χρησιμοποιηθούν, η θερμοκρασία του αέρα,του νερού και η εμπειρία και η ικανότητα των ατόμων με αναπηρία θα είναι οι κυριότεροι παράγοντες που θα επηρεάσουν την απόφαση. Σε περίπτωση αναπάντεχης αλλαγής του καιρού ενώ τα σκάφη βρίσκονται εντός νερού θα πρέπει να επιστρέψουν πίσω στον όμιλο το συντομότερο δυνατό, αν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα θα πρέπει να καταφύγουν στον κοντινότερο όρμο [3] [6]. 36

ΕΝΟΤΗΤΑ 8 ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΕΝΑ ΝΑΥΤΑΘΛΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ 8.1 Εισαγωγή Το κάθε Ναυταθλητικό Σωματείο μπορεί να προσφέρει ευρύ φάσμα υπηρεσιών αθλητικών μέσων καθώς και διαφόρων ειδών προπονητικά προγράμματα που αναφέρονται σε άτομα με διαφορετικούς στόχους, απαιτήσεις για διάφορες ηλικιακές ανάγκες και δυνατότητες. Η ιστιοπλοΐα, η κωπηλασία και το κάνοε καγιάκ για άτομα με σωματική αναπηρία μπορούν να επεκτείνουν αυτό το πεδίο δραστηριοτήτων ενός σωματείου καθώς και να αυξήσουν τον αριθμό των μελών του [3]. 8.2 Βασικά βήματα Αφού επιλέγει ο ιδανικός ναυτικός όμιλος πρέπει ακολουθηθούν τα παρακάτω βήματα: 1. Προσέγγιση της διοίκησης του ναυτικού ομίλου. Το άτομο που έχει σκοπό να αναπτύξει ένα πρόγραμμα προσαρμοσμένης κωπηλασίας σε έναν ναυτικό όμιλο αρχικά θα πρέπει δημιουργήσει ένα βασικό πλάνο που να αναλύει τους σκοπούς, τους στόχους, τις απαιτήσεις και οφέλη που μπορεί να προσφέρει στον όμιλο ένα τέτοιο πρόγραμμα. Στην συνέχεια πρέπει να προσεγγίσει τα άτομα της διοίκησης του ομίλου, να τους παρουσιάσει το πλάνο του και αφού πάρει την έγκριση τους μπορεί να ξεκινήσει να υλοποιεί το πρόγραμμα του.. 2. Εύρεση προπονητών Ο προπονητής ενός ναυτικού αθλήματος σε άτομα με αναπηρία θα πρέπει να είναι απόφοιτος τμήματος φυσικής αγωγής και αθλητισμού με ειδίκευση στο συγκεκριμένο άθλημα που θα προπονεί ή ισότιµης σχολής του εξωτερικού με αντίστοιχη ειδικότητα. Ένας ικανός προπονητής ενός ναυτικού αθλήματος ατόμων με σωματική αναπηρία πέρα από προαναφερθείσες σπουδές που πρέπει να έχει και τα κλασικά προσόντα ενός κοινού προπονητή θα πρέπει να έχει και κάποια επιπλέον γνωρίσματα. Δεν είναι απαραίτητο να έχει ειδικές γνώσεις πάνω σε αναπηρικά προβλήματα όμως πρέπει να κατέχει τα εξής χαρακτηριστικά: α) Να είναι υπομονετικός. Μερικοί από τους αθλητές του θα προσαρμόζονται και θα βελτιώνονται με μικρότερη ταχύτητα απο κάποιους άλλους, ο προπονητής θα πρέπει να αναγνωρίζει την διαφορετικότητα και την δυσκολία κάθε αναπηρίας σεβόμενος τον αθλητή. β) Να είναι ευπροσάρμοστος έχει την ικανότητα να προσαρμόζει το προσωπικό του στυλ διδασκαλίας ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των αθλητών του. γ) Να κάνει σωστή εκτίμηση των δυνατοτήτων των αθλητών του.έτσι θα μπορεί να θέτει προσιτούς στόχους αλλά και να μην συμπεριφέρεται υποτιμητικά προς αυτούς προσβάλλοντας τους ή μειώνοντας την αυτοεκτίμηση τους. Για τον παραπάνω λόγο θα πρέπει να ρωτά τους αθλητές τους αν χρειάζονται βοήθεια προτού σπεύσει να τους την δώσει κάθε φορά [9]. 3. Διαμόρφωση αθλητικής ομάδας Θα πρέπει να αποφασίσουμε σε ποιά ομάδα ατόμων με σωματική αναπηρία απευθύνεται το πρόγραμμά μας (άτομα με προβλήματα όρασης, τετραπληγικούς, παραπληγικούς 37