ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Μάθημα 9 Πληθωρισμός: αίτια και κόστη Πληθωρισμός! Πληθωρισμός είναι το φαινόμενο μιας συνεχούς αύξησης του γενικού επιπέδου τιμών! Είναι μια συνεχής και όχι μια στιγμιαία αυτοτελής αύξηση των τιμών! Ο πληθωρισμός αφορά αύξηση του μέσου επιπέδου τιμών και όχι μια σημαντική αύξηση στην τιμή κάποιων συγκεκριμένων αγαθών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 2
Πληθωρισμός Στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 3 Πληθωρισμός! Στασιμοπληθωρισμός: συνδυασμός και αύξησης της ανεργίας! Συμπιεσμένος πληθωρισμός: επιβολή μεγίστων ορίων στις τιμές (price ceilings)για συγκράτηση του P P 2 P 1 q 1 q 2 Έλλειμμα αγαθών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 4 S D 1 D 2 q
Αίτια 1. Πληθωρισμός ζήτησης (demand pull inflation) Αύξηση της ζήτησης οδηγεί σε αύξηση των τιμών, η οποία είναι μεγαλύτερη όσο πιο ανελαστική είναι η προσφορά P P 2 P1 S q P P 2 D 1 D 2 S D 2 D 1 q Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 5 Αίτια Η συνεχής αύξηση των τιμών θα οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης και συγκράτηση του. Ο πληθωρισμός ζήτησης μπορεί να συντηρηθεί μόνο με συνεχείς αυξήσεις στην προσφορά χρήματος Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 6
Αίτια 2. Πληθωρισμός κόστους (cost push inflation) Σε περίπτωση που τα εργατικά σωματεία επιτύχουν αυξήσεις P 2 των μισθών μεγαλύτερες της P 1 αύξησης της παραγωγικότητας (και οι επιχειρήσεις μπορούν να περάσουν την αύξηση του κόστους στις τιμές) Αποτέλεσμα: αύξηση τιμών και ανεργίας P S 2 D S 1 q Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 7 Αίτια Η αύξηση του (1) μειώνει τους πραγματικούς μισθούς και οδηγεί σε μεγαλύτερες αυξήσεις μισθών (2) μειώνει την αξία του χρήματος και επομένως οδηγεί σε αύξηση των επιτοκίων και έτσι σε μείωση των επενδύσεων Και για τους δύο παραπάνω λόγους, η ανεργία αυξάνει και οδηγεί σε μείωση της διαπραγματευτικής δύναμης των σωματείων και επομένως σε τερματισμό του κόστους Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 8
Αίτια Στην περίπτωση του κόστους, η κυβέρνηση θα μπορούσε να αυξήσει την προσφορά χρήματος για μείωση των επιτοκίων, αύξηση των επενδύσεων και μείωση της ανεργίας Μια τέτοια όμως πολιτική θα οδηγούσε σε περαιτέρω αύξηση του Επομένως, η κυβέρνηση έχει να διαλέξει μεταξύ υψηλού επιπέδου ανεργίας, ή συνεχούς αυξήσεως των τιμών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 9 Αίτια 3. Διαρθρωτικός πληθωρισμός (structural inflation) Όταν η προσφορά αδυνατεί να καλύψει την ζήτηση, λόγο της κατανομής των συντελεστών παραγωγής στους διάφορους κλάδους. Κυρίως σε προστατευόμενους από πίεση εισαγωγών κλάδους (σε πλήρως ανοικτές οικονομίες η πιθανότητα είναι μικρή) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 10
Αίτια 4. Εισαγόμενος πληθωρισμός (imported inflation) Πληθωρισμός που προέρχεται από αύξηση των τιμών εισαγόμενων προϊόντων. Ειδικά όταν αυξάνονται οι τιμές εισαγόμενων ενδιάμεσων αγαθών, τότε ο εισαγόμενος πληθωρισμός μπορεί να μεταφερθεί και στα εγχώρια αγαθά (τύπος του κόστους) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 11 Καλπάζον πληθωρισμός και προσφορά χρήματος! Καλπάζον πληθωρισμός είναι αυτός που υπερβαίνει το 50% τον μήνα! Συνήθως συμβαίνει από υπερβολική αύξηση της ποσότητας του χρήματος! Παράδειγμα πολλές ευρωπαϊκές χώρες στις αρχές της δεκαετίας του 20, όπου αύξηση της ποσότητας χρήματος και πληθωρισμός αυξάνουν μαζί Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 12
Καλπάζον πληθωρισμός και προσφορά χρήματος Δείκτης (Ιαν 1921 = 100) Αυστρία Δείκτης (Ιαν 1921 = 100) Γερμανία 100,000 10,000 1,000 Επίπεδο τιμών Προσφορά χρήματος 100 1921 1922 1923 1924 1925 100 trillion 1 trillion 10 billion 100 million 1 million 10,000 Επίπεδο τιμών Προσφορά χρήματος 100 1 1921 1922 1923 1924 1925 Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 13 Συνέπειες (κόστος)! Αυθαίρετη αναδιανομή εισοδημάτων και πλούτου! Σπατάλη παραγωγικών πόρων (Shoeleather costs and Menu costs)! Αστάθεια σχετικών τιμών (εξασθένηση ισοζυγίου πληρωμών και μη άριστη κατανομή συντελεστών παραγωγής)! Παραμόρφωση φορολογίας! Δημιουργία προϋποθέσεων! Σύγχυση και ενόχληση Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 14
Συνέπειες (κόστος) 1. Αυθαίρετη αναδιανομή εισοδημάτων και πλούτου a. Ο πληθωρισμός πλήττει κυρίως τα άτομα που έχουν σταθερό χρηματικό εισόδημα και ευνοεί τα άτομα που έχουν μεταβαλλόμενο b. Ο πληθωρισμός μειώνει την αξία των αποταμιεύσεων (υποθέτοντας σταθερό επιτόκιο κατά την πληθωριστική περίοδο) και δημιουργεί αντικίνητρα για αποταμιεύσεις Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 15 Συνέπειες (κόστος) c. Ο πληθωρισμός αναδιανέμει τον πλούτο μεταξύ δανειστών και δανειζόμενων. Οι δανειζόμενοι επωφελούνται σε βάρος των δανειστών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 16
Συνέπειες (κόστος) 2. Σπατάλη παραγωγικών πόρων a. Shoeleather costs. Ο πληθωρισμός μειώνει την αξία των χρημάτων, και επομένως τα άτομα έχουν κίνητρα να μειώσουν τα χρήματα που κρατούν για συναλλαγές. Έτσι αναγκάζονται να πηγαίνουν πολύ συχνά στις Τράπεζες (όπου καταθέτουν τα χρήματά τους για παίρνουν τόκους) σπαταλώντας χρόνο που αλλιώς θα αφιερωνόταν σε παραγωγικές δραστηριότητες. Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 17 Συνέπειες (κόστος) b. Menu costs. Είναι το κόστος της συχνής αλλαγής των τιμών Σε περιόδους συνεχούς αυξήσεως των τιμών το κόστος αλλαγής των τιμών στα ράφια όσο και στα διαφημιστικά φυλλάδια μπορεί να είναι πολύ σημαντικό Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 18
Συνέπειες (κόστος) 3. Αστάθεια σχετικών τιμών a. Εξασθένηση ισοζυγίου πληρωμών Η αύξηση των τιμών των εγχώριων προϊόντων και υπηρεσιών μειώνει τις εξαγωγές και αυξάνει τις εισαγωγές και ως εκ τούτου επιβαρύνει το ισοζύγιο πληρωμών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 19 Συνέπειες (κόστος) b. Μη άριστη κατανομή συντελεστών παραγωγής Η συνεχής αύξηση των τιμών δημιουργεί αυξανόμενες προσδοκίες από τις επενδύσεις και έτσι αναλαμβάνονται επενδύσεις που κάτω από φυσιολογικές συνθήκες δεν θα γινόταν Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 20
Συνέπειες (κόστος) 4. Παραμόρφωση φορολογίας Ο πληθωρισμός υπερβάλει τα κέρδη κεφαλαίου και έτσι μεγαλώνει το σχετικό φορολογικό βάρος που δέχονται αυτά τα εισοδήματα. Επίσης με σταθερούς φορολογικούς συντελεστές, ένα άτομο με υψηλότερο ονομαστικά εισόδημα επιβαρύνεται παραπάνω και έτσι έχει κίνητρα να εργάζεται λιγότερο Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 21 Συνέπειες (κόστος) 5. Δημιουργία προϋποθέσεων Εάν ο πληθωρισμός είναι μεγάλης διάρκειας, επηρεάζει την ψυχολογία των ατόμων τα οποία περιμένοντας συνεχώς μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών καταφεύγουν σε ενέργειες (όπως αύξησης της κατανάλωσης) που οδηγούν σε περαιτέρω αυξήσεις του Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 22
Συνέπειες (κόστος) 6. Σύγχυση και ενόχληση Όταν οι τιμές αυξάνονται είναι πολύ δύσκολο να συγκρίνεις τα πραγματικά εισοδήματα, τα κόστη και τα κέρδη κατά την διάρκεια των περιόδων και έτσι δημιουργείται σύγχυση και κακή ψυχολογία Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 23 Μια συχνή παρεξήγηση για τις συνέπειες του! Ο πληθωρισμός μειώνει τα εισοδήματα των ατόμων και ελαττώνει τα στάνταρτ ζωής! Οι αυξημένες τιμές που αντιμετωπίζει ένα άτομο είναι το εισόδημα κάποιου άλλου ατόμου Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 24
Αντιπληθωριστική πολιτική! Η αντιμετώπιση του ζήτησης είναι σχετικά εύκολη, καθώς απαιτεί μέτρα (δημοσιονομικής ή νομισματικής πολιτικής) μείωσης της ζήτησης Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 25 Αντιπληθωριστική πολιτική Αντιπληθωριστική πολιτική! Η αντιμετώπιση του κόστους είναι πολύ δύσκολη καθώς απαιτεί έλεγχο των μισθών και τιμών είτε με την εξάλειψη των πάσης φύσης ολιγοπωλιακών μορφών αγοράς, είτε με μέτρα άμεσου ελέγχου των τιμών (τα οποία όμως δημιουργούν περαιτέρω προβλήματα στις αγορές) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 26