Ησαλλίδεο Θεφδσξνο ΑΔΜ 3209 Μειημεηηάλ Δπζηξάηηνο ΑΔΜ 3270

Σερλνινγηθφ Ίδξπκα Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο Σκήκα Μεραληθψλ Σερλνινγίαο Πεηξειαίνπ θαη Φπζηθνχ Αεξίνπ θαη Μεραλνιφγσλ Μεραληθψλ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΑΠΟ ΣΖΝ ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΔΤΖ Ησαλλίδεο Θεφδσξνο ΑΔΜ 3209 Μειημεηηάλ Δπζηξάηηνο ΑΔΜ 3270 Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο: Μαξκάλεο Γεκήηξηνο επηέκβξηνο 2014

Technological Institute of Eastern Macedonia and Thrace Department of Technology of Petroleum and Natural Gas ENVIRONMENTAL IMPACT OF HYDROCARBONS TRANSPORT AND STORAGE Ioannidis Theodoros Melixetian Efstratios Supervisor Professor: Marmanis Dimitrios September 2014

ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΑΠΟ ΣΖΝ ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΔΤΖ Ησαλλίδεο Θεφδσξνο ΑΔΜ 3209 Μειημεηηάλ. Δπζηξάηηνο ΑΔΜ 3270 Πηπρηαθή εξγαζία Τπνβιήζεθε ζην Σερλνινγηθφ Ίδξπκα Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, Σκήκα Μεραληθψλ Σερλνινγίαο Πεηξειαίνπ θαη Φπζηθνχ Αεξίνπ θαη Μεραλνιφγσλ Μεραληθψλ Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο: Μαξκάλεο Γεκήηξηνο επηέκβξηνο 2014

ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΑΠΟ ΣΖΝ ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΔΤΖ Ησαλλίδεο Θεφδσξνο ΑΔΜ 3209 Μειημεηηάλ. Δπζηξάηηνο ΑΔΜ 3270 Πηπρηαθή εξγαζία ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζπλδέεηαη άξξεθηα φρη κφλν κε ηελ ίδηα ηελ δσή αιιά θαη κε ηα νηθνλνκηθά, πνιηηηζκηθά θαη θνηλσληθά καο ζεκέιηα. Ο αλζξψπηλνο πνιηηηζκφο ζηεξίδεηαη ζηνπο πδξνγνλάλζξαθέο θαη δεπηεξεπφλησο ζηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ αεηθφξα ρξήζε ηνπο κε ην πεξηβάιινλ, είλαη λα ππάξμνπλ πξφηππα, αξρέο θαη επηινγέο, πνπ κπνξνχλ λα εγγπεζνχλ κία βηψζηκε θαη ηζφξξνπε αλάπηπμε. Ζ Πεξηβαιινληηθή Αδεηνδφηεζε ησλ έξγσλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ απαηηεί νινθιεξσκέλεο θαη επηζηεκνληθά ηεθκεξησκέλεο Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ (Μ.Π.Δ.). Σν Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο Δλέξγεηαο θαη Κιηκαηηθήο Αιιαγήο, δελ εγθξίλεη ηελ πινπνίεζε έξγσλ εθφζνλ δελ έρνπλ πξνεγνπκέλσο εγθξηζεί νη πεξηβαιινληηθνί φξνη ζχκθσλα κε ηηο Κνηλνηηθέο Οδεγίεο θαη ην Δζληθφ λνκηθφ πιαίζην. ηελ παξνχζα εξγαζία, αλαιχνληαη ν ηξφπνο κεηαθνξάο θαη απνζήθεπζεο πδξνγνλαλζξάθσλ θαη νη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο απφ απηέο ηηο δξάζεηο. Ζ πεξηγξαθή ησλ παξαγφλησλ πνπ ιακβάλνληαη ππφςε ζε κία κειέηε επηπηψζεσλ ζχκθσλα κε ηνπο δηεζλείο θαη εζληθνχο λφκνπο, νδεγίεο θαη θαλνληζκνχο, εθηηκνχληαη θαη αμηνινγνχληαη κε εηδηθέο κήηξεο.

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ... 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΧΓΖ... 8 1.1 Πξνέιεπζε Τδξνγνλαλζξάθσλ (Τ/Α)... 8 1.2 Υεκηθή χζηαζε ησλ Τ/Α... 8 1.2.1 Πεηξέιαην... 8 1.2.2 Φπζηθφ αέξην...12 1.3 Φάζεηο δξαζηεξηνηήησλ ηεο έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο Τ/Α...14 1.4 χληνκν ηζηνξηθφ ησλ εξεπλψλ πδξνγνλαλζξάθσλ ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν...15 1.5 Ννκνζεζία ζρεηηθά κε ηνπο Τ/Α...19 1.6 Κίλδπλνη ζηελ κεηαθνξά θαη απνζήθεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ...22 1.6.1 Πεηξέιαην...23 1.6.2 Τγξνπνηεκέλν θπζηθφ αέξην...26 1.7 Πξνηάζεηο κέηξσλ αζθαιείαο απφ ηελ ΔΔ γηα ην πεηξέιαην...28 1.7.1 Πξνηάζεηο γηα άκεζε δξάζε...28 1.7.2 Πξνηάζεηο γηα κειινληηθή δξάζε...29 1.8 Μέηξα θαηαπνιέκεζεο...30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΔΤΖ ΤΓΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΧΝ...36 2.1 Μεηαθνξά...36 2.1.1 Αγσγνί κεηαθνξάο...36 2.1.1.1 ηαηηζηηθά δεδνκέλα...38 2.1.2 Γεμακελφπινηα...40 2.1.2.1 ηαηηζηηθά δεδνκέλα...43 2.1.3 ηδεξφδξνκνη...44 2.2 Απνζήθεπζε...45 2.2.1 Τπφγεηα απνζήθεπζε πεηξειαηνεηδψλ...45

2.2.1.1 Σχπνη ηερλεηψλ ππφγεησλ δεμακελψλ πεηξειαηνεηδψλ...49 2.2.1.2 Καηεγνξίεο ππνγείσλ δεμακελψλ ζε ζρέζε κε ην ζηξψκα λεξνχ...51 2.2.1.3 πλζήθεο ιεηηνπξγίαο δεμακελψλ...51 2.2.1.4 Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ππφγεησλ ζαιάκσλ απνζήθεπζεο ζε ζρέζε κε ηηο επηθαλεηαθέο δεμακελέο...52 2.2.1.5 Τπφγεηα απνζήθεπζε θπζηθνχ αεξίνπ...54 2.2.1.5.1 Δμαληιεκέλα Κνηηάζκαηα πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ...55 2.2.1.5.2 Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ...57 2.2.1.5.3 Τπφγεηνη Τδξνθφξνη Οξίδνληεο...58 2.2.1.5.4 Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε ππφγεηνπο πδξνθφξνπο νξίδνληεο:...62 2.2.1.5.5 Σερλεηά θαηαζθεπαζκέλεο θνηιφηεηεο ζε ζρεκαηηζκνχο νξπθηνχ άιαηνο...62 2.2.1.5.6 Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε ηερλεηά θαηαζθεπαζκέλεο θνηιφηεηεο θαη ζρεκαηηζκνχο νξπθηνχ άιαηνο:...66 2.2.1.6 Γεμακελέο απνζήθεπζεο πγξνπνηεκέλνπ αέξηνπ (NPG)...67 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΤΦΖΣΑΜΔΝΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ...74 4.1 Φπζηθφ Πεξηβάιινλ...74 4.1.1. Μεηεσξνινγία θαη Πνηφηεηα Αέξα...74 4.1.1.1. Κιίκα θαη Καηξφο...74 4.1.1.3. Πνηφηεηα αηκνζθαηξηθνχ αέξα...75 4.1.2 Γεσινγία...77 4.1.3 Βαζπκεηξία, πδξνγξαθία θαη σθεαλνγξαθία...79 4.1.4 Αθνπζηηθφ Πεξηβάιινλ...80 4.1.5.1 Φπζηθέο πεγέο ήρνπ ζηελ αηκφζθαηξα θαη ζην λεξφ...80 4.1.5.2 Aλζξσπνγελείο πεγέο αεξν- θαη πδξν-κεηαθεξφκελσλ ήρσλ/ζνξχβσλ...81

4.2 Βηνινγηθφ πεξηβάιινλ...82 4.2.1. Πιαγθηφλ...82 4.2.2. Βελζηθέο βηνθνηλσλίεο...83 4.2.2.1 Posidonia oceanica...83 4.2.2.2 Εσνβελζηθέο βηνθνηλσλίεο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή...84 4.2.3. Ηρζπνπαλίδα...84 4.2.4. Τδαηνθαιιηέξγεηεο...85 4.2.5 Θαιαζζνπνχιηα...85 4.2.6. Θαιάζζηα Θειαζηηθά...86 4.2.6.1. Κεηψδε...86 4.2.6.2. Φψθηεο...86 4.2.7 Θαιάζζηεο Υειψλεο...87 4.3 Κνηλσληθφ-νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ...88 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΔΚΣΗΜΖΖ ΚΑΗ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΧΝ ΔΠΗΠΣΧΔΧΝ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΔΤΖ ΤΓΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΧΝ...89 3.1 Πεξηβαιινληηθέο κειέηεο...89 3.1.1 Έγθξηζε πεξηβαιινληηθψλ κειεηψλ...89 3.1.2 Πεξηερφκελν θαη δεκνζηφηεηα κειεηψλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ...89 3.2 Δθηίκεζε θαη αμηνιφγεζε...90 3.2.1 Matrix κέζνδνο...91 3.2.2 Batelle κέζνδνο...91 3.2.3 Λίζηεο ειέγρνπ...92 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ...93 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ...94

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1 Πξνέιεπζε Τδξνγνλαλζξάθσλ (Τ/Α) Σα πεηξψκαηα απνηεινχλ ηηο δνκηθέο κνλάδεο ηνπ θινηνχ ηεο γεο θαη ζηελ ζχζηαζε ηνπο ζπκκεηέρνπλ παξαγελέζεηο δηαθνξεηηθψλ νξπθηψλ ή ζπζζσκαηψκαηα ελφο νξπθηνχ, ηηο νξπθηέο πξψηεο χιεο. Οη νξπθηέο πξψηεο χιεο δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: Μεηαιιηθά νξπθηά π.ρ. ρξσκίηεο, ραιθνππξίηεο Με κεηαιιηθά νξπθηά π.ρ. θανιηλίηεο, γχςνο θ.ά. Οξπθηά θαχζηκα: νξπθηνί άλζξαθεο θαη πδξνγνλάλζξαθεο π.ρ. ιηγλίηεο, θπζηθφ αέξην, πεηξέιαην, αλζξαθίηεο Σα νξπθηά θαχζηκα είλαη πδξνγνλάλζξαθεο, θπξίσο άλζξαθαο, πεηξέιαην ή θπζηθφ αέξην. ε γεληθφηεξν νξηζκφ, ηα «νξπθηά θαχζηκα» πεξηιακβάλνπλ επίζεο πδξνγνλάλζξαθεο απφ θπζηθνχο πφξνπο πνπ δελ πξνέξρνληαη απφ δσηθέο ή θπηηθέο πεγέο. Απηά είλαη κεξηθέο θνξέο γλσζηά σο κεηαιιηθά θαχζηκα (mineral fuels). Σα νξπθηά θαχζηκα πξνέξρνληαη απφ ζακκέλεο γεσινγηθέο απνζέζεηο νξγαληθψλ πιηθψλ, πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ζάπηα θπηά θαη δψα θαη έρνπλ κεηαηξαπεί ζε αξγφ πεηξέιαην, άλζξαθα, θπζηθφ αέξην, ή βαξηά ιάδηα απφ ηελ έθζεζε ζηελ ζεξκφηεηα θαη ηελ πίεζε ηνπ θινηνχ ηεο γεο απφ κεξηθά κέρξη 650 εθαηνκκχξηα ρξφληα. Απφ γεσρεκηθή άπνςε νη θπζηθέο εκπινπηηζκέλεο ζπγθεληξψζεηο ησλ ρξήζηκσλ πξψησλ πιψλ (νξπθηά θαχζηκα) πνπ κπνξεί λα ηχρεη νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε νλνκάδεηαη θνίηαζκα. 1.2 Υεκηθή ύζηαζε ησλ Τ/Α 1.2.1 Πεηπέλαιο Σν αξγφ πεηξέιαην θαη ηα πεηξειαηνεηδή είλαη πνιχ ζχλζεηα θαη κεηαβιεηά κίγκαηα ρηιηάδσλ κεκνλσκέλσλ ελψζεσλ πνπ εθζέηνπλ έηζη έλα επξχ θάζκα θπζηθψλ ηδηνηήησλ. Ζ θαηαλφεζε απηψλ ησλ ηδηνηήησλ είλαη ζεκαληηθή ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζπκπεξηθνξάο ηεο πεηξειαηνθειίδαο θαη ηεο θαηάιιειεο ηερληθήο αληηκεηψπηζεο. Τπάξρνπλ επίζεο κεγάιεο βάζεηο δεδνκέλσλ ηδηνηήησλ πεηξειαίνπ φπσο απηή πνπ βξίζθεηαη ζην δηαδίθηπν απφ ην Environment Canada ην νπνίν πεξηέρεη πιεξνθνξίεο γηα πάλσ απφ 400 είδε πεηξειαίσλ.

Σν αξγφ πεηξέιαην απνηειείηαη ηφζν απφ ελψζεηο πδξνγνλαλζξάθσλ (απνηεινχλ ην 50-98% ηεο ζπλνιηθήο ζχλζεζεο) φζν θαη απφ ελψζεηο πνπ δελ πεξηέρνπλ πδξνγνλάλζξαθεο (non-hydrocarbon) (πνπ πεξηέρνπλ ζείν, άδσην, νμπγφλν θαη δηάθνξα ίρλε κεηάιισλ) ζε κηα επξεία ζεηξά ζπλδπαζκψλ. Ζ ρεκηθή ζχλζεζε θαη ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά δηάθνξσλ αξγψλ πεηξειαίσλ δηαθξίλνληαη ζηελ Δηθφλα 1. Δηθόλα 1. Υεκηθή ζύζηαζε θαη θπζηθέο ηδηόηεηεο αληηπξνζσπεπηηθώλ αξγώλ πεηξειαίσλ Σα ζπζηαηηθά ηνπ πεηξειαίνπ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηέζζεξηο κεγάιεο νκάδεο βαζηδφκελνη ζηε δηαθνξεηηθή δηαιπηφηεηά ηνπο ζηνπο νξγαληθνχο δηαιχηεο: Κνξεζκέλνη πδξνγνλάλζξαθεο: Πεξηιακβάλνπλ ηα θαλνληθά θαη δηαθιαδηζκέλα αιθάληα κε δνκή C λ H 2λ+2 (αιεηθαηηθά) θαη θπθιηθά αιθάληα κε δνκή C λ H 2λ (αιπθπθιηθά), ηα νπνία θπκαίλνληαη ζε κήθνο αιπζίδαο απφ έλαλ άλζξαθα έσο θαη πάλσ απφ 40 άλζξαθεο. Οη θνξεζκέλνη πδξνγνλάλζξαθεο είλαη ζπλήζσο ηα ζπζηαηηθά πνπ ππάξρνπλ ζε αθζνλία ζην αξγφ πεηξέιαην.

Αξσκαηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο: Πεξηιακβάλνπλ ηηο κνλνθπθιηθέο αξσκαηηθέο ελψζεηο (π.ρ., βελδφιην, ηνινπφιην θαη μπιφιηα) θαη ηνπο πνιπθπθιηθνχο αξσκαηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο (PAHs) (π.ρ., λαθζαιίλε, αλζξαθέλην θαη θζελαλζξέλην), νη νπνίνη έρνπλ δχν ή πεξηζζφηεξνπο ζπδπγείο αξσκαηηθνχο δαθηπιίνπο. Σα PAHs είλαη ηδηαίηεξεο πεξηβαιινληηθήο ζεκαζίαο επεηδή είλαη πηζαλέο θαξθηλνγφλεο νπζίεο ή κπνξνχλ λα κεηαζρεκαηηζηνχλ ζε θαξθηλνγφλεο νπζίεο απφ ην κηθξνβηαθφ κεηαβνιηζκφ. Ρεηίλεο: Πεξηιακβάλνπλ ηηο πνιηθέο ελψζεηο πνπ πεξηέρνπλ άδσην, ζείν θαη νμπγφλν (π.ρ., ππξηδίλεο θαη ζεηνθαίληα). Αλαθέξνληαη ζπρλά σο ελψζεηο NSO. Αζθαιηέληα: Απνηεινχληαη απφ ηηο θησρά ραξαθηεξηζκέλεο (poorly characterized) ελψζεηο πςεινχ κνξηαθνχ βάξνπο πνπ πεξηιακβάλνπλ ηφζν πςεινχ κνξηαθνχ βάξνπο φζν θαη θησρά ραξαθηεξηζκέλνπο πδξνγνλάλζξαθεο θαη NSOs. Σα κέηαιια φπσο ην ληθέιην, ην βαλάδην θαη ν ζίδεξνο ζπλδένληαη επίζεο κε ηα αζθαιηέληα. εκαληηθέο θπζηθέο ηδηφηεηεο ηνπ πεηξειαίνπ πνπ επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζην πεξηβάιινλ θαη ηηο επηιεγκέλεο ζηξαηεγηθέο αληηκεηψπηζεο θαη θαζαξηζκνχ ησλ πεηξειαηνθειίδσλ πεξηιακβάλνπλ: Ππθλόηεηα: Γχν ηχπνη εθθξάζεσλ ηεο ππθλφηεηαο ηνπ πεηξειαίoπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά: ε εηδηθή ππθλφηεηα (specific gravity) θαη ε ππθλφηεηα (API gravity) ηνπ American Petroleum Institute (API). Ζ εηδηθή ππθλφηεηα (specific gravity) είλαη ν ιφγνο ηεο κάδαο κηαο νπζίαο ζηε κάδα ηνπ ηζνδχλακνπ φγθνπ ηνπ λεξνχ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζεξκνθξαζία. Ζ ππθλφηεηα API (API gravity) νξίδεη απζαίξεηα κηα ηηκή 10 γηα ην θαζαξφ λεξφ ζηνπο 10 o C (60F). Σα πεηξέιαηα κε κηθξέο ππθλφηεηεο ή ρακειέο εηδηθέο ππθλφηεηεο έρνπλ πςειέο API ππθλφηεηεο. Σν αξγφ πεηξέιαην έρεη εηδηθή ππθλφηεηα κε εχξνο απφ 0,79 έσο 1,00 (ηζνδχλακεο API ππθλφηεηεο απφ 10 έσο 48). Ζ ππθλφηεηα πεηξειαίνπ είλαη έλαο ζεκαληηθφο δείθηεο ηεο ζχλζεζεο πεηξειαίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά γηα λα πξνβιέςεη ηε ηχρε ηνπ ζην λεξφ.

Ημώδεο: Σν ημψδεο είλαη ε ηδηφηεηα ελφο ξεπζηνχ πνπ πεξηγξάθεη πψο αληηζηέθεηαη ζε κηα αιιαγή ζηε κνξθή ή ηε κεηαθίλεζε. Όζν ρακειφηεξν ημψδεο έρεη έλα ξεπζηφ, ηφζν επθνιφηεξα ξέεη. Σν ημψδεο ηνπ πεηξειαίνπ ζπζρεηίδεηαη κε ηε ζχλζεζε ηνπ πεηξειαίνπ θαη ηελ ζεξκνθξαζία πεξηβάιινληνο. Δίλαη έλαο ζεκαληηθφο δείθηεο ηνπ ξπζκνχ εμάπισζεο ηεο πεηξειαηνθειίδαο. εκείν Ρνήο (Pour Point): Σν ζεκείν ξνήο ελφο πεηξειαίνπ είλαη ε ζεξκνθξαζία ζηελ νπνία γίλεηαη εκηζηεξεφ ή ζηακαηά λα ξέεη. Σν ζεκείν ξνήο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θπκαίλεηαη απφ -57 ν C έσο 32 ν C. Δίλαη έλα άιιν ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ φζνλ αθνξά ηελ ηχρε ηνπ πεηξειαίνπ θαη ηηο ζηξαηεγηθέο θαζαξηζκνχ. Γηαιπηόηεηα ζην λεξό: Ζ δηαιπηφηεηα ηνπ πεηξειαίνπ ζην λεξφ είλαη εμαηξεηηθά ρακειή θαη εμαξηάηαη απφ ηε ρεκηθή ζχλζεζε ηνπ ελ ιφγσ πεηξειατθνχ πδξνγνλάλζξαθα θαη ηε ζεξκνθξαζία. Γηα έλα ραξαθηεξηζηηθφ αξγφ πεηξέιαην, ε δηαιπηφηεηα είλαη πεξίπνπ 30 mg/l. Σα πην δηαιπηά ηκήκαηα πεηξειαίνπ είλαη νη ρακεινχ κνξηαθνχ βάξνπο αξσκαηηθέο νπζίεο φπσο ην βελδφιην, ην ηνινπφιην θαη ην μπιφιην. Απηή ε ηδηφηεηα είλαη ζεκαληηθή φζνλ αθνξά ηε ηχρε ηνπ πεηξειαίνπ, ηελ ηνμηθφηεηα ηνπ πεηξειαίνπ θαη ηηο δηεξγαζίεο βηνεμπγίαλζεο. Άιιεο ζεκαληηθέο θπζηθέο ηδηόηεηεο ηνπ πεηξειαίνπ είλαη ην ζεκείν αλάθιεμεο, ε πίεζε αηκνχ, ε επηθαλεηαθή ηάζε θαη ε πξνζθφιιεζε (adhesion).

1.2.2 Φςζικό αέπιο Σν θπζηθφ αέξην (ΦΑ) είλαη έλα άρξσκν θαη άνζκν θαχζηκν αέξην πνπ ππάξρεη ζηε θχζε, απνηεινχκελν θαηά βάζε απφ κεζάλην (CH 4 ) θαη ζε κηθξφηεξεο αλαινγίεο απφ άιια αέξηα, φπσο αηζάλην, πξνπάλην, βνπηάλην θαη βαξχηεξνπο πδξνγνλάλζξαθεο (C5H 12, C 6 H 14, C 7 H 16, C 8 H 18 ) θαη κε-θαχζηκα αέξηα φπσο ην N 2,CΟ 2, Ζ 2 S. Ζ ραξαθηεξηζηηθή νζκή «ραιαζκέλνπ απγνχ» πνπ είλαη ζπρλά ζπλδεδεκέλε κε ην θπζηθφ αέξην ζηε πξαγκαηηθφηεηα νθείιεηαη ζε κεξθαπηάλεο πνπ πξνζηίζεληαη ζην θπζηθφ αέξην πξηλ απφ ηελ παξάδνζε ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε κε ζθνπφ ηελ αλίρλεπζε δηαξξνψλ ζην θχθισκα. Σν ΦΑ πνπ είλαη απαιιαγκέλν απφ πδξνγνλάλζξαθεο πέξαλ ηνπ κεζαλίνπ "θαζαξφ κεζάλην" ζπρλά απνθαιείηαη θαη μεξφ θπζηθφ αέξην. Αληίζηνηρα, ην θπζηθφ αέξην πνπ ζπκπεξηιακβάλεη θαη άιινπο πδξνγνλάλζξαθεο εθηφο απφ ην κεζάλην, απνθαιείηαη θαη πγξφ θπζηθφ αέξην. Οη αλαινγίεο ησλ ζπζηαηηθψλ πνηθίινπλ αλάινγα κε ηελ πξνέιεπζε (Δηθφλα 2). Θεσξείηαη σο πνιχ ζεκαληηθφ νξπθηφ θαχζηκν γηαηί φηαλ θαίγεηαη δίλεη κεγάιε πνζφηεηα ελέξγεηαο κε ειάρηζηεο εθπνκπέο ξχπσλ. Σν θπζηθφ αέξην απνηειεί δσηηθήο ζεκαζίαο ζπληζηψζα ηεο παγθφζκηαο πξνζθνξάο ελέξγεηαο. Δίλαη κηα απφ ηηο θαζαξφηεξεο, αζθαιέζηεξεο θαη πιένλ ρξήζηκεο πεγέο ελέξγεηαο αιιά ηαπηφρξνλα θαη βαζηθή πξψηε χιε ηεο πεηξνρεκηθήο βηνκεραλίαο. Δδψ πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ην θπζηθφ αέξην, πνπ είλαη θαηά βάζε κεζάλην (Πίλαθαο 2), είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθφ θαχζηκν ζπγθξηλφκελν κε ην πγξαέξην πνπ απνηειείηαη θχξηα απφ πξνπάλην θαη βνπηάλην (πξντφληα δηχιηζεο ηνπ πεηξειαίνπ), ή ην θσηαέξην (γθάδη) πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ζέξκαλζε (ππξφιπζε) γαηαλζξάθσλ θαη είλαη κείγκα πδξνγφλνπ, κεζαλίνπ, κνλνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαη άιισλ πδξνγνλαλζξάθσλ (ην ηειεπηαίν ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ην παξειζφλ γηα θσηηζκφ θαη ζέξκαλζε). Ζ Διιάδα ζήκεξα εηζάγεη θπζηθφ αέξην απφ ηελ Ρσζία θαη ηελ Αιγεξία. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ην ξσζηθφ θπζηθφ αέξην είλαη θπξίσο κεζάλην, ελψ εθείλν πνπ εηζάγεηαη απφ ηελ Αιγεξία πεξηέρεη κεζάλην κε κεγάιν πνζνζηφ.

Δηθόλα 2. Υεκηθή ζύζηαζε Ρώζηθνπ, Αιγεξηλνύ θαη ηνύξθηθνπ ΦΑ. Ο φξνο πγξαέξην αλαθέξεηαη ζε νπνηνδήπνηε πξντφλ απνηειείηαη θαηά βάζε απφ κίγκα θάπνησλ απφ ηνπο αθφινπζνπο πδξνγνλάλζξαθεο: πξνπάλην, πξνπέλην (πξνππιέλην), θαλνληθφ βνπηάλην, ηζνβνπηάλην, ηζνβνπηπιέλην, βνπηέλην (βνπηπιέλην) θαη αηζάλην. Οη πδξνγνλάλζξαθεο απηνί είλαη ζε ζπλήζεηο αηκνζθαηξηθέο ζπλζήθεο αέξηα, ηα νπνία ζπλήζσο πγξνπνηνχληαη ππφ πίεζε γηα ηε κεηαθνξά θαη απνζήθεπζε. Σν LPG, ην πγξνπνηεκέλν βνπηάλην πνπ πεξηέρεηαη ζηηο γλσζηέο θηάιεο camping gaz, θαη ην θσηαέξην ην νπνίν απνηειείηαη απφ πγξνπνηεκέλα αέξηα πξνεξρφκελα απφ απφζηαμε ιηζάλζξαθα είλαη γλσζηνί ηχπνη πγξαεξίσλ.

Σν πγξνπνηεκέλν αέξην πεηξειαίνπ, γλσζηφ θαη κε ηνλ αληίζηνηρν δηεζλή φξν LPG, ζχληκεζε ηνπ liquified petroleum gas, απνηειείηαη απφ ειαθξά θιάζκαηα αξγνχ πεηξειαίνπ, ηα νπνία είλαη αέξηα φηαλ βξίζθνληαη ππφ ζπλήζεηο αηκνζθαηξηθέο ζπλζήθεο πίεζεο θαη ζεξκνθξαζίαο. Σα αέξηα απηά θιάζκαηα πδξνγνλαλζξάθσλ δηαρσξίδνληαη απφ ηα πγξά θιάζκαηα θαηά ηε δηχιηζε πνπ γίλεηαη ζην αξγφ θαη νδεχνπλ πξνο δεμακελέο απνζήθεπζεο πξνο άιιεο ρξήζεηο, ελψ ηα πγξά θιάζκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαζθεπή πγξψλ θαπζίκσλ (ληίδει, βελδίλε θ.ν.θ.). Δπίζεο ν φξνο LPG αλαθέξεηαη ζηα θιάζκαηα πνπ αθαηξνχληαη απφ ην θπζηθφ αέξην πξνηνχ απηφ νδεχζεη πξνο θαηαλάισζε. Σα θιάζκαηα απηά είλαη πγξά φηαλ είλαη ππφ πςειή πίεζε. Οπζηαζηηθά δειαδή ην LPG είλαη κίγκα πξνπαλίνπ θαη βνπηαλίνπ ην νπνίν είηε πξνέξρεηαη απφ αξγφ είηε πξνέξρεηαη απφ ηελ μήξαλζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ. Ζ αλαινγία πξνπαλίνπ-βνπηαλίνπ κπνξεί λα δηαθέξεη αλάινγα κε ηελ επνρή, πην πνιχ πξνπάλην ην ρεηκψλα, πην πνιχ βνπηάλην ην θαινθαίξη. πλήζσο πξνζηίζεηαη ζε κηθξή αλαινγία θάπνην ζπζηαηηθφ κε πνιχ ηζρπξή νζκή ψζηε λα είλαη εχθνια αληρλεχζηκεο ηπρφλ δηαξξνέο. Δίλαη έλα ηδηαίηεξα εχθιεθην πξντφλ (φπσο φινη νη πδξνγνλάλζξαθεο) θαη επηπιένλ φηαλ είλαη πγξνπνηεκέλν ππφ πίεζε ππάξρεη ν θίλδπλνο έθξεμεο απφ απφηνκε εθηφλσζε. 1.3 Φάζεηο δξαζηεξηνηήησλ ηεο έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο Τ/Α Γεληθά αλαγλσξίδνληαη ηξεηο θάζεηο ησλ ππεξαθηίσλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηνπο πδξνγνλάλζξαθεο: Αλαδήηεζε: αθνξά ζηηο δξαζηεξηφηεηεο γηά ηνλ εληνπηζκφ ή/θαη ηελ αμηνιφγεζε/εθηίκεζε ηεο δπλαηφηεηαο εμεχξεζεο πδξνγνλαλζξάθσλ κε κεζφδνπο εθηφο ησλ γεσηξήζεσλ. Ζ ελ ιφγσ έξεπλα πεξηιακβάλεη ζεηζηκηθέο έξεπλεο, γεσινγηθέο θαη γεσρεκηθέο δεηγκαηνιεςίεο, ειεθηξνκαγλεηηθέο έξεπλεο θαη ηειεπηζθφπεζε. Δμεξεύλεζε: αθνξά ζε δηαδηθαζίέο ζε έλα ή πεξηζζφηεξα δηεξεπλεηηθά θξεάηηα αλά αδεηνδνηνχκελν εξεπληεηθφ ηεκάρην, ψζηε λα θαζνξηζζεί αλ ππάξρνπλ εκπνξηθά εθκεηαιιεχζηκεο πνζφηεηεο πδξνγνλαλζξάθσλ.

Δθκεηάιιεπζε (αλάπηπμε θαη παξαγσγή): αθνξά ζηελ δηαδηθαζία εκπνξηθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ. Οη θχξηεο δξαζηεξηφηεηεο πεξηιακβάλνπλ ηελ δηάλνημε ησλ θξεαηίσλ αλάπηπμεο, ηελ εγθαζίδξπζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ παξαγσγήο, ηελ εγθαζίδξπζε εγθαηαζηάζεσλ εμαγσγήο φπσο ην δίθηπν ζσιελψζεσλ, ηελ ιεηηνπξγία απηψλ ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηελ ηειηθή απνζπλαξκνιφγεζε απηψλ. 1.4 ύληνκν ηζηνξηθό ησλ εξεπλώλ πδξνγνλαλζξάθσλ ζηνλ Διιαδηθό ρώξν Σν ηζηνξηθφ εξεπλψλ γηα πδξνγνλάλζξαθεο ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν κπνξεί, ζε γεληθέο γξακκέο, λα ζπζηεκαηνπνηεζεί ζε μερσξηζηέο ρξνληθέο πεξηφδνπο, ζηε βάζε ηφζν ησλ ζπλερψο εμειηζζφκελσλ κεζφδσλ έξεπλαο, φζν θαη ηνπ εκπινπηηζκνχ ησλ γλψζεσλ γηα ηε γεσινγηθή δνκή ηνπ. Δίλαη επίζεο άκεζα ζπζρεηηζκέλν θαη κε ην λνκηθφ πιαίζην, θαη ηελ εμέιημε ηνπ, ην νπνίν δηέπεη ηελ αλαδήηεζε, έξεπλα θαη εθκεηάιιεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ. Αξρέο 20νπ αηώλα έσο αξρέο δεθαεηίαο ηνπ 60 Οη έξεπλεο γηα πδξνγνλάλζξαθεο ζηελ Διιάδα αλάγνληαη ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα (1903), παξά ην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ αλαθνξέο γηα θάπνηεο πξνζπάζεηεο νη νπνίεο έιαβαλ ρψξα ηε δεθαεηία ηνπ 1860. Οη πξψηεο γεσηξεηηθέο εξγαζίεο εθηειέζηεθαλ απφ εηαηξείεο φπσο ε London Oil Development, HELLIS, PAN-ISRAEL, DEILMAN-ILIO ζηηο πεξηνρέο Έινο Κεξί Εαθχλζνπ, ΒΓ. Πεινπφλλεζν θαη Έβξν. Μέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60 νη εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο ππήξμαλ κε ζπλερείο θαη εληνπίδνληαη, θπξίσο, ζε πεξηνρέο ζηελ μεξά (on-shore) φπνπ ππάξρνπλ επηθαλεηαθέο ελδείμεηο πδξνγνλαλζξάθσλ, θαη θαηά θχξην ιφγν ζηε δπηηθή Διιάδα. Αξρέο δεθαεηίαο ηνπ 60 έσο κέζα δεθαεηίαο ηνπ 70 Ζ πεξίνδνο απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ ζπζηεκαηνπνίεζε ησλ εξεπλψλ, ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο νδήγεζαλ ζηελ απφθαζε γηα ηελ ίδξπζε ηνπ πξψηνπ θνξέα έξεπλαο πδξνγνλαλζξάθσλ.

Σν 1960 μεθηλά κηα ζπζηεκαηηθφηεξε πξνζπάζεηα απφ ην ηφηε Τπνπξγείν Βηνκεραλίαο κε ηε ζπλδξνκή ηνπ ΗΓΜΔ θαη ζχκβνπιν ην Γαιιηθφ Ηλζηηηνχην Πεηξειαίσλ (IFP). Πξαγκαηνπνηήζεθαλ εθηεηακέλεο γεσινγηθέο θπξίσο έξεπλεο ζηε ρεξζαία Διιάδα θαη εθηειέζηεθαλ 17 γεσηξήζεηο κηθξνχ βάζνπο. Σελ ίδηα πεξίνδν, κεγάιεο εηαηξείεο πεηξειαίσλ έιαβαλ παξαρσξήζεηο, φπσο ε BP (Αηησιναθαξλαλία), ESSO (ΒΓ Πεινπφλλεζν, Εάθπλζν, Παμνί), HUNT (Θεζζαινλίθε), TEXACO (Θεξκατθφο), CHEVRON (Λήκλνο), ANSCHUTZ (Θεζζαινλίθε-Δπαλνκή) θαη OCEANIC-COLORADO (Θξαθηθφ πέιαγνο), νη νπνίεο πξαγκαηνπνίεζαλ πεξηζζφηεξεο απφ 40 γεσηξήζεηο ζε μεξά θαη ζάιαζζα. Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο γεσηξήζεηο απηέο δηέηξεζαλ γεσινγηθνχο ζηφρνπο κε ελζαξξπληηθέο ελδείμεηο πδξνγνλαλζξάθσλ θαη ζπλέβαιαλ ηφζν ζηνλ εκπινπηηζκφ ηεο γεσινγηθήο γλψζεο, φζν θπξίσο ζηελ ελίζρπζε ηεο πεπνίζεζεο φζνλ αθνξά ην πεηξειατθφ δπλακηθφ ηεο ρψξαο. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ εξεπλψλ ήηαλ ε αλαθάιπςε ησλ πξψησλ εθκεηαιιεχζηκσλ θνηηαζκάησλ ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή ηεο Θάζνπ θνίηαζκα πεηξειαίνπ Πξίλνο θαη θνίηαζκα θπζηθνχ αεξίνπ Ν. Καβάιαο- απφ ηελ OCEANIC (1971-1974). Μέζα δεθαεηίαο ηνπ 70 έσο κέζα δεθαεηίαο ηνπ 90 Με βάζε ηα παξαπάλσ απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ, απνθαζίζηεθε ην 1975, ε ίδξπζε ηνπ πξψηνπ Φνξέα δηαρείξηζεο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ ειιεληθνχ Γεκνζίνπ ζηελ αλαδήηεζε, έξεπλα θαη εθκεηάιιεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ, ε Γεκφζηα Δπηρείξεζε Πεηξειαίνπ (ΓΔΠ Α.Δ.). Ζ πεξίνδνο απηή θαιχπηεη ηελ έξεπλα απφ ηνλ ελ ιφγσ θνξέα, απφ ηελ ίδξπζή ηνπ κέρξη ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ λφκνπ 2289/95 κε βάζε ηνλ νπνίν αλακνξθψζεθε ην ζεζκηθφ θαζεζηψο αδεηνδνηήζεσλ, νπφηε άξρηζαλ, εθ λένπ, νη παξαρσξήζεηο γηα έξεπλεο ζε μέλεο εηαηξείεο. Σν επφκελν έηνο ςεθίδεηαη απφ ηελ Διιεληθή Βνπιή ν πξψηνο Νφκνο γηα ηηο έξεπλεο πδξνγνλαλζξάθσλ (λ. 468/76). Σν 1985 ηδξχεηαη ε ΓΔΠ ΔΚΤ ζπγαηξηθή ηεο ΓΔΠ Α.Δ. ηηο ΓΔΠ & ΓΔΠ-ΔΚΤ παξαρσξήζεθαλ απφ ην Διιεληθφ Γεκφζην 24 εξεπλεηηθέο άδεηεο ζε πεξηνρέο ζηελ μεξά θαη ηε ζάιαζζα ρσξίο δηαγσληζκφ. Δθηειέζηεθαλ 73.000 ρηιηφκεηξα ζεηζκηθψλ 2D θαη 2.500 η. ρηι. ζεηζκηθψλ 3D, θαζψο θαη 73 εξεπλεηηθέο γεσηξήζεηο βαζηζκέλεο ζηηο ζεηζκηθέο έξεπλεο.

Απνηέιεζκα ηεο σο άλσ εξεπλεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ήηαλ ε αλαθάιπςε ηνπ θνηηάζκαηνο πεηξειαίνπ ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή ηνπ Καηάθνινπ (Γ. Πεινπφλλεζνο), ηνπ θνηηάζκαηνο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Δπαλνκή Θεζζαινλίθεο, θαζψο θαη ζπγθεληξψζεσλ βηνγελνχο αεξίνπ. Σελ πεξίνδν απηή νη γλψζεηο αλαθνξηθά κε ηα πεηξειατθά ζπζηήκαηα ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν - ηεθηνληθέο/ζηξσκαηνγξαθηθέο παγίδεο, πεηξψκαηα ηακηεπηήξεο, πεηξψκαηα θαιχκκαηα, κεηξηθά πεηξψκαηα εληζρχζεθαλ ζεκαληηθά, δεκηνπξγήζεθε εθηεηακέλν αξρείν δεδνκέλσλ πνπ απνηέιεζαλ ζνβαξή βάζε γηα ην λέν εγρείξεκα. Μέζα δεθαεηίαο ηνπ 90 έσο αξρέο δεθαεηίαο ηνπ 2000 Σν 1995 ςεθίδεηαη ν λ. 2289/95, ν νπνίνο αλακφξθσζε ην αδεηoδνηηθφ θαζεζηψο ελζσκαηψλνληαο ηε ζρεηηθή θνηλνηηθή νδεγία 94/22/ΔC. Σν 1996, πξαγκαηνπνηήζεθε ν πξψηνο δηεζλήο γχξνο παξαρσξήζεσλ γηα 6 πεξηνρέο. Μεηά απφ δηεζλή δηαγσληζκφ παξαρσξήζεθαλ 4 πεξηνρέο ζηε Γ. Διιάδα: ΒΓ Πεινπφλλεζνο & Αηησιναθαξλαλία ζηελ εηαηξεία Σriton θαη Ησάλληλα & Γ. Παηξατθφο θφιπνο ζηε εηαηξεία Enterprise Oil. Δπελδχζεθαλ 85 εθαη.. ζε ζεηζκηθέο έξεπλεο θαη γεσηξήζεηο. Οη έξεπλεο δελ απέδσζαλ, αιιά θαη νη γεσηξήζεηο δελ έθζαζαλ ην βάζνο πνπ πξνέβιεπαλ νη αξρηθέο ζπκθσλίεο. Γελ δηεξεπλήζεθαλ δχν ζεκαληηθνί ζηφρνη: ηα Ησάλληλα κε ηελ εγθαηάιεηςε ηεο βαζηάο γεψηξεζεο (4.000 κ.) ιφγσ ζνβαξψλ ηερληθψλ πξνβιεκάησλ απφ ηελ εηαηξεία Enterprise Oil θαη ζην Γ. Παηξατθφ θφιπν φπνπ δελ εθηειέζηεθε ε πξνγξακκαηηζκέλε γεψηξεζε ιφγσ απνρψξεζεο ηεο εηαηξείαο Triton (εμαγνξά απφ Amerada Hess). Οη εηαηξίεο απνρψξεζαλ ην 2000-2001. Αξρέο πξώηεο δεθαεηίαο ηνπ 2000 έσο ζήκεξα Μεηά ην 2001, δελ ππήξμε, γηα ηελ επφκελε δεθαεηία, νπφηε άξρηζαλ λα ηίζεληαη νη βάζεηο γηα ηνλ πεξαηηέξσ εθζπγρξνληζκφ ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ αδεηνδνηήζεσλ γηα έξεπλα θαη εθκεηάιιεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ, πεξαηηέξσ εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα. Σν 2007, κε ηξνπνινγία ζην λ. 3587 (άξζξν 20) ην Διιεληθφ Γεκφζην αλαθάιεζε φιεο ηηο παξαρσξήζεηο ζηηο ΓΔΠ/ΓΔΠ-ΔΚΤ/ΔΛΠΔ (κεηά ηελ ηδησηηθνπνίεζε ηεο ΓΔΠ ΔΚΤ & ηελ αιιαγή ηεο κεηνρηθήο ζχλζεζεο ηεο ΔΛΠΔ ΑΔ), νη νπνίεο επαλέξρνληαη ζην Τπνπξγείν Δλέξγεηαο & Κιηκαηηθήο Αιιαγήο (ΤΠΔΚΑ) πιελ εθείλσλ ζηηο νπνίεο ε ΔΛΠΔ ΑΔ ζπκκεηέρεη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ Πξίλνπ.

Σν λνκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηε δηαδηθαζία αδεηνδφηεζεο ζηελ αλαδήηεζε, έξεπλα θαη εθκεηάιιεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ (λ. 2289/95), εθζπγρξνλίζηεθε πξφζθαηα απφ ηελ Διιεληθή Κπβέξλεζε κε ηελ ςήθηζε ηνπ λ. 4001/2011 (Κεθάιαην Β) θαη ζεζπίζηεθε έλα ειθπζηηθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ. Σν ΤΠΔΚΑ έρεη ήδε πξνβεί ζηε δηαδηθαζία Γηεζλνχο Γεκφζηαο Πξφζθιεζεο γηα ζπκκεηνρή ζε ζεηζκηθέο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο απφθηεζεο δεδνκέλσλ κε απνθιεηζηηθήο ρξήζεο εληφο ηεο ζαιάζζηαο δψλεο ζηε Γπηηθή θαη Νφηηα Διιάδα ε δεκφζηα δηαβνχιεπζε βξίζθεηαη επίζεο θαη ε αλαγγειία άκεζεο παξαρψξεζεο εθ κέξνπο ηνπ Διιεληθνχ Γεκνζίνπ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ γηα έξεπλα θαη εθκεηάιιεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ κε ηε δηαδηθαζία ηεο «αλνηθηήο πξφζθιεζεο» (open door) ζε ηξεηο πεξηνρέο: Παηξατθφο θφιπνο, Ησάλληλα θαη Γπηηθφ Καηάθνιν. Σέινο, ζην λ. 4001/2011 (Κεθάιαην Β) ζπζηήλεηαη ε «Διιεληθή Γηαρεηξηζηηθή Δηαηξία Τδξνγνλαλζξάθσλ ΑΔ (ΔΓΔΤ ΑΔ)» ε νπνία ζα δηαρεηξίδεηαη κε δηαθάλεηα, επειημία θαη ζχκθσλα κε ηελ ηζρχνπζα επξσπατθή λνκνζεζία ηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ Διιεληθνχ Γεκνζίνπ ζηελ αλαδήηεζε, έξεπλα θαη εθκεηάιιεπζε Τδξνγνλαλζξάθσλ. ε ηειηθφ ζηάδην βξίζθεηαη ε επεμεξγαζία ηνπ ΠΓ κε ην νπνίν θαηαξηίδεηαη ην θαηαζηαηηθφ ιεηηνπξγίαο ηεο Δηαηξίαο θαζψο θαη ε δεκφζηα πξνθήξπμε εθδήισζεο ελδηαθέξνληνο γηα ηε ζηειέρσζε ηεο ζε επίπεδν Γ... Τπνγξάθεθαλ θαη δεκνζηεχηεθαλ ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο δχν Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο γηα ηελ έξεπλα θαη εθκεηάιιεπζε ησλ Διιεληθψλ Τδξνγνλαλζξάθσλ. πνπ αθνξά ζηελ πξνθήξπμε ηνπ Γηεζλνχο Γχξνπ Παξαρσξήζεσλ ησλ Γηθαησκάησλ έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο ζε 20 ζαιάζζηεο πεξηνρέο (blocks) ζην Ηφλην θαη Νφηηα ηεο Κξήηεο θαη ηξεηο ρεξζαίεο πεξηνρέο ζηε Γπηηθή Διιάδα, «Άξηα Πξέβεδα», «Αηησιναθαξλαλία» θαη «Βνξεηνδπηηθή Πεινπφλλεζνο» (ΦΔΚ Β 2093/31.07.2014) (χκθσλα κε ηελ πξνβιεπφκελε δηαδηθαζία, ε ππνβνιή πξνζθνξψλ ζα μεθηλήζεη απφ ηελ εκεξνκελία δεκνζίεπζεο ζηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο ΔΔ θαη ζα δηαξθέζεη έμη κήλεο.

1.5 Ννκνζεζία ζρεηηθά κε ηνπο Τ/Α Ζ Διιάδα έρεη θπξψζεη δηεζλείο ζπκβάζεηο θαη πξσηφθνιια πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηβάιινλ θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πδξνγνλαλζξάθσλ, επίζεο ππφθεηηαη ζηηο Δπξσπατθέο Οδεγίεο θαη ζρεηηθή εζληθή λνκνζεζία. ηνλ Πίλαθα 1 παξνπζηάδνληαη νη ζπκβάζεηο, ηα πξσηνθφιια, νη νδεγίεο θαη νη λφκνη-απνθάζεηο, πνπ ηζρχνπλ ζηελ Διιάδα. Πίλαθαο 1. Καηάινγνο ζπκβάζεσλ, πξσηνθόιισλ, νδεγηώλ θαη λόκσλ-απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ πνπ έρεη θπξώζεη ε Διιάδα Καηεγνξία ύκβαζε, πξσηόθνιιν, νδεγία ή λόκνο Νόκνο, Διιάδα Νφκνο Πιαίζην γηα ην Πεξηβάιινλ (Ν. 1650/86) Οδεγία Πιαίζην γηα ηα Νεξά (2000/60/ΔΚ) Οδεγία-πιαίζην Οδεγία Πιαίζην γηα ηε Θαιάζζηα ηξαηεγηθή (2008/56/ΔΚ) χκβαζε MARPOL 73/78 χκβαζε OPRC 1990 χκβαζε ηνπ ΟΖΔ γηα ην Γίθαην ηεο Θάιαζζαο (UNCLOS), 1982, ζε ηζρχ απφ ην 1994 χκβαζε ηεο Βαξθειψλεο 1976 γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Μεζνγείνπ ζάιαζζαο απφ ξχπαλζε χκβαζε ηνθρφικεο γηα ηνπο έκκνλνπο νξγαληθνχο ξχπνπο, ζε ηζρχ απφ ην 2004 Γηεζλείο ζπκβάζεηο χκβαζε ησλ Βξπμειιψλ (1971) «γηα ηελ ίδξπζε δηεζλνχο θεθαιαίνπ γηα ηελ Κνηλνηηθέο Οδεγίεο θαη απνδεκίσζε δεκηψλ ξχπαλζεο απφ πεηξειαηνεηδή (Fund Convention) Δζληθή Ννκνζεζία γηα ηε Οδεγία 2004/35/ΔΚ πεξηβαιινληηθή επζχλε - εθαξκνγή ηεο αξρήο «ν ξππαίλσλ πξόιεςε θαη αληηκεηώπηζε πιεξψλεη ηεο ζαιάζζηαο ξύπαλζεο Οδεγία 2008/105/ΔΚ ζρεηηθά κε πξφηππα πνηφηεηαο πεξηβάιινληνο ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηθήο ησλ πδάησλ ΚΤΑ 51354/641/Δ103/2010 Οδεγία 96/61, IPPC, EMAS, ISO Αληηκεηψπηζε πεξηζηαηηθψλ ξχπαλζεο: Ν. 2252/1994, Ν. 3100/2003, Ν. 3497/2006 Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην 1998 - παγθφζκην ζεζκηθφ πιαίζην γηα αληηκεηψπηζε αιιαγήο θιίκαηνο χκβαζε Ρακζάξ γηα ηελ πξνζηαζία πγξνηφπσλ δηεζλνχο ζεκαζίαο, 1971 Γηεζλείο ζπκβάζεηο χκβαζε γηα ηε δηαηήξεζε ησλ απνδεκεηηθψλ εηδψλ ηεο άγξηαο παλίδαο, 1979 Κνηλνηηθέο Οδεγίεο θαη χκβαζε ηεο Βέξλεο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο άγξηαο δσήο θαη ηνπ θπζηθνχ Δζληθή Ννκνζεζία γηα ηε πεξηβάιινληνο, 1979 πξνζηαζία ηεο χκβαζε γηα ηε βηνινγηθή πνηθηιφηεηα, 1992 βηνπνηθηιόηεηαο Κνηλνηηθή Οδεγία (79/409/ΔΟΚ) γηα ηα πηελά, 1979 Δθηίκεζε πεξηβαιινληηθώλ επηπηώζεσλ - δηαδηθαζία έγθξηζεο πεξηβαιινληηθώλ όξσλ Κνηλνηηθή Οδεγία (92/42/ΔΟΚ) ησλ νηθνηφπσλ, 1992 θαη Γίθηπν Natura Οδεγία 2001/42 ζρεηηθά κε ηελ εθηίκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ νξηζκέλσλ ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ ΚΤΑ 107017/2006 «Δθηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ νξηζκέλσλ ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ, ζε ζπκκφξθσζε κε ηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο 2001/42/ΔΚ» ΚΤΑ 37111/2021/2003 Καζνξηζκφο ηξφπνπ ελεκέξσζεο θαη ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ θαηά ηελ δηαδηθαζία έγθξηζεο πεξηβαιινληηθψλ φξσλ ησλ έξγσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, ζχκθσλα κε ηελ παξάγξαθν 2 ηνπ άξζξνπ 5 ηνπ Ν. 1650/1986 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηεο παξαγξάθνπο 2 θαη 3 ηνπ άξζξνπ 3 ηνπ Ν. 3010/2002 1996/61/ΔΚ (IPPC) γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ Βέιηηζησλ Γηαζέζηκσλ Σερληθψλ (ΒΓΣ) ζε βηνκεραληθέο κνλάδεο, θαζψο θαη ηελ επηβνιή νξίσλ εθπνκπήο γηα ζπγθεθξηκέλνπο ξχπνπο (ελζσκάησζε ζην Διιεληθφ Γίθαην κε ην Ν.3010/2002) Κνηλνηηθέο Οδεγίεο γηα ηελ έθδνζε απόθαζεο έγθξηζεο πεξηβαιινληηθώλ όξσλ 2001/80/ΔΚ ε νπνία θαζνξίδεη φξηα εθπνκπήο ξχπσλ θαη επηβάιιεη ζηηο κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο είηε ηελ εθπνκπή ξχπσλ ζην επίπεδν ησλ λέσλ ρακειφηεξσλ νξίσλ, είηε ηελ ππαγσγή ηνπο ζε Δζληθφ ρέδην θαηαλνκήο εθπνκπψλ ξχπσλ (ελζσκάησζε ζην Διιεληθφ Γίθαην κε Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε (ΦΔΚ 992Β /14.07.05)

Οδεγία 2001/42 ζρεηηθά κε ηελ εθηίκεζε ησλ πεξηβαιινληηθώλ επηπηώζεσλ νξηζκέλσλ ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ Όπσο αλαθέξεηαη ζην Άξζξν 1 (ηφρνη) ζηφρνο ηεο παξνχζαο νδεγίαο είλαη ε πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε ελζσκάησζε πεξηβαιινληηθψλ δεηεκάησλ ζηελ πξνεηνηκαζία θαη ζέζπηζε ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε βηψζηκεο αλάπηπμεο, εμαζθαιίδνληαο φηη, ζχκθσλα κε ηελ παξνχζα νδεγία, ζα γίλεηαη εθηίκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ γηα νξηζκέλα ζρέδηα θαη πξνγξάκκαηα πνπ ελδέρεηαη λα έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. Ζ ελαξκφληζε ηεο ζην εζληθφ δίθαην έγηλε κε ηελ πην θάησ αλαθεξφκελε ΚΤΑ 107017/2006. ΚΤΑ 107017/2006 (ΦΔΚ 1225/Β/5.9.2006) Δθηίκεζε πεξηβαιινληηθώλ επηπηώζεσλ νξηζκέλσλ ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ, ζε ζπκκόξθσζε κε ηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο 2001/42/ΔΚ Με ηελ παξνχζα απφθαζε απνζθνπείηε ε ζπκκφξθσζε κε ηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο 2001/42/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 27εο Ηνπλίνπ 2001 ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ «ζρεηηθά κε ηελ εθηίκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ νξηζκέλσλ ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ», πνπ έρεη δεκνζηεπζεί ζηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ΔΔL 197/30/21.7.2001), ψζηε, ζην πιαίζην κηαο ηζφξξνπεο αλάπηπμεο, λα ελζσκαηψλεηαη ε πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε πξηλ ηελ πηνζέηεζε ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ, κε ηελ ζέζπηζε ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ, φξσλ θαη δηαδηθαζηψλ γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ πνπ ελδέρεηαη λα έρνπλ ζην πεξηβάιινλ θαη λα πξνσζείηαη έηζη ε αεηθφξνο αλάπηπμε θαη κία πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Κνηλή Τπνπξγηθή Απόθαζε 37111/2021/2003 (ΦΔΚ 13918/29-9-2003) Πξφθεηηαη γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηξφπνπ ελεκέξσζεο θαη ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ θαηά ηελ δηαδηθαζία έγθξηζεο πεξηβαιινληηθψλ φξσλ ησλ έξγσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, ζχκθσλα κε ηελ παξάγξαθν 2 ηνπ άξζξνπ 5 ηνπ Ν. 1650/1986 φπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ηεο παξαγξάθνπο 2 θαη 3 ηνπ άξζξνπ 3 ηνπ Ν. 3010/2002 Σν ειιεληθφ θξάηνο έρεη ελζσκαηψζεη κεγάιν κέξνο ηεο Οδεγίαο 94/22/ΔΔ πεξί αλαδήηεζεο, έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο πδξνγνλαλζξάθσλ ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία κε ην λ. 2289/1995, ελψ ζε ζπλδπαζκφ κε ην λέν λ. 4001/2011 εθζπγρξνλίδεηαη θαη απνζαθελίδεηαη ην κέρξη ηφηε ηζρχνλ λνκηθφ πιαίζην, ην δηθαίσκα έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο πδξνγνλαλζξάθσλ πνπ παξαρσξείηαη γηα

ινγαξηαζκφ ηνπ Διιεληθνχ δεκνζίνπ θαη νη ζρεηηθέο δηαδηθαζίεο (άξζξν 156 παξ. 17). Δπίζεο, ην ειιεληθφ θξάηνο έρεη ελζσκαηψζεη ζηελ Διιεληθή λνκνζεζία ηελ Οδεγία 2001/42 ζρεηηθά κε ηελ εθηίκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ νξηζκέλσλ ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ. Όπσο αλαθέξεηαη ζην Άξζξν 1 (ηφρνη) ζηφρνο ηεο Οδεγίαο είλαη ε πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε ελζσκάησζε πεξηβαιινληηθψλ δεηεκάησλ ζηελ πξνεηνηκαζία θαη ζέζπηζε ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε βηψζηκεο αλάπηπμεο, εμαζθαιίδνληαο φηη, ζχκθσλα κε απηήλ, ζα γίλεηαη εθηίκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ γηα νξηζκέλα ζρέδηα θαη πξνγξάκκαηα πνπ ελδέρεηαη λα έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. Ζ ελαξκφληζε ηεο Οδεγίαο 2001/42 ζην εζληθφ δίθαην έγηλε κε ηελ ΚΤΑ 107017/2006. Ζ ΚΤΑ 107017/2006 (ΦΔΚ 1225/Β/5.9.2006) αθνξά ζηελ εθηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ νξηζκέλσλ ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ, ζε ζπκκφξθσζε κε ηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο 2001/42/ΔΚ. Δπίζεο ε Διιάδα είλαη κέινο δηεζλψλ ζπκβάζεσλ θαη πξσηνθφιισλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο ΜARPOL θαη ηεο χκβαζεο ηεο Βαξθειψλεο. Ζ χκβαζε ηεο Βαξθειψλεο πεξηιακβάλεη θαη ην πξσηφθνιιν, ην νπνίν πξνζδηνξίδεη ηα κέηξα ειέγρνπ ηεο έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο πδξνγνλαλζξάθσλ. χκθσλα κε ην λ. 2289/1995 ν νπνίνο ελζσκάησζε κεγάιν κέξνο ηεο Οδεγίαο 94/22/ΔΔ πεξί αλαδήηεζεο, έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο πδξνγνλαλζξάθσλ ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία, ζε ζπλδπαζκφ κε ην λέν λ. 4001/2011 φπνπ εθζπγρξνλίδεηαη θαη απνζαθελίδεηαη ην κέρξη ηφηε ηζρχνλ λνκηθφ πιαίζην, ην δηθαίσκα έξεπλαο & εθκεηάιιεπζεο πδξνγνλαλζξάθσλ παξαρσξείηαη γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Διιεληθνχ Γεκνζίνπ, κε ηηο αθφινπζεο δηαδηθαζίεο (άξζξν 156 παξ. 17): είηε κεηά από δηαθήξπμε, γηα ηηο πεξηνρέο ηεο παξαγξάθνπ 4, πνπ εγθξίλεηαη απφ ηνλ Τπνπξγφ ΠΔΚΑ, δεκνζηεχεηαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο θαη απνζηέιιεηαη γηα δεκνζίεπζε ζηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ πξνζεζκία ππνβνιήο ησλ πξνζθνξψλ νξίδεηαη ζηε δηαθήξπμε θαη δελ κπνξεί λα είλαη κηθξφηεξε ησλ ελελήληα (90) εκεξψλ απφ ηελ ηειεπηαία δεκνζίεπζε.

είηε κεηά από αίηεζε ελδηαθεξνκέλνπ γηα πεξηνρή ε νπνία δελ πεξηιακβάλεηαη ζηε δηαθήξπμε ζχκθσλα κε ηελ αλσηέξσ πεξίπησζε α. Ζ ΔΓΔΤ ΑΔ, εθφζνλ ε αίηεζε γίλεη απνδεθηή, εθδίδεη δηαθήξπμε πνπ εγθξίλεηαη απφ ηνλ Τπνπξγφ ΠΔΚΑ, δεκνζηεχεηαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο θαη απνζηέιιεηαη γηα δεκνζίεπζε ζηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ πξνζεζκία ππνβνιήο ησλ πξνζθνξψλ γηα ηπρφλ άιινπο ελδηαθεξφκελνπο είλαη ηνπιάρηζηνλ ελελήληα (90) εκέξεο απφ ηελ ηειεπηαία δεκνζίεπζε. είηε κε αλνηρηή πξόζθιεζε (open door) γηα εθδήισζε ελδηαθέξνληνο φηαλ ε πεξηνρή γηα ηελ νπνία δεηείηαη ε παξαρψξεζε είλαη δηαζέζηκε ζε κφληκε βάζε ή έρεη απνηειέζεη αληηθείκελν πξνεγνχκελεο δηαδηθαζίαο ε νπνία δελ θαηέιεμε ζηελ ππνγξαθή ζχκβαζεο κίζζσζεο ή δηαλνκήο παξαγσγήο ή έρεη εγθαηαιεηθζεί απφ αλάδνρν, ζηελ πεξίπησζε πνπ απηφο έρεη ππαλαρσξήζεη απφ ηε ζχκβαζε ή θαηαγγείιεη απηή. Ο Τπνπξγφο ΠΔΚΑ κε αλαθνίλσζε πνπ δεκνζηεχεηαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο θαη απνζηέιιεηαη γηα δεκνζίεπζε ζηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 1.6 Κίλδπλνη ζηελ κεηαθνξά θαη απνζήθεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ Οη θίλδπλνη θαηά ηελ κεηαθνξά θαη απνζήθεπζε πδξνγνλαλζξάθσλ κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζε ηξεηο γεληθέο θαηεγνξίεο: Τγεία: αθνξά ηελ ηνμηθφηεηα ιφγσ επαθήο ησλ αλζξψπσλ (θπξίσο εξγαδνκέλσλ) κε ηνπο πδξνγνλάλζξαθεο ιφγσ απεπζείαο επαθήο κε απηνχο ή έκκεζα κε πηεηηθέο νπζίεο ηνπο Αζθάιεηα: αθνξά θπξίσο ηελ πεξίπησζε ηεο αλάθιεμεο ή έθξεμεο πγξψλ ή ζηεξεψλ θαπζίκσλ Πεξηβάιινλ: αθνξά ηηο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ απφ ξχπαλζε ιφγσ θάπνηαο δηαξξνήο, πνπ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ ζλεζηκφηεηα νξγαληζκψλ, ηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ λεξνχ (πδξνθφξνη νξίδνληεο) θ.α. Αλάινγα κε ην είδνο ηνπ πδξνγνλάλζξαθα παξνπζηάδνληαη δηαθνξεηηθνί θίλδπλνη φζν αθνξά ηελ κεηαθνξά. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηελ απνζήθεπζε ηνπο.

1.6.1 Πεηπέλαιο Ζ ξχπαλζε ηεο ζάιαζζαο κε πεηξειαηνεηδή κπνξεί λα νθείιεηαη ζε: Αηχρεκα δεμακελφπινηνπ Καζαξηζκφο δεμακελφπινηνπ Γηαξξνέο παξάθηησλ ή ζαιάζζησλ πεηξειαηνπεγψλ Λεηηνπξγία παξάθηησλ δηπιηζηεξίσλ Πεηξειατθφ ξππαληηθφ πεξηζηαηηθφ ζεσξείηαη έλα ζπκβάλ ή κηα αθνινπζία ζπκβάλησλ πνπ έρνπλ ηελ ίδηα αξρή, ηα νπνία κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε εθξνή πεηξειαίνπ θαη πηζαλψο απνηειεί ή κπνξεί λα απνηειέζεη απεηιή γηα ην ζαιάζζην πεξηβάιινλ, ηηο αθηέο θαη ηα πηζαλά ζπζρεηηδφκελα ζπκθέξνληα ελφο ε πνιιψλ ρσξψλ θαη απαηηεί άκεζε θηλεηνπνίεζε ή νπνηαδήπνηε άιιε επείγνπζα αληίδξαζε. Οη θηλεηνπνηήζεηο απηέο κπνξεί λα είλαη κηθξήο θιίκαθαο είηε νξγαλσκέλεο γηγάληηεο επηρεηξήζεηο δηάζσζεο θαη απνθαηάζηαζεο ηεο δεκηάο. Όπσο αλαθέξακε, ε πεηξειατθή ξχπαλζε κπνξεί λα νθείιεηαη ζηηο εμήο βαζηθέο αηηίεο, νη νπνίεο είλαη : α) Σα Ναπηηθά Αηπρήκαηα β) Οη Λεηηνπξγηθέο Γηαδηθαζίεο χκθσλα κε ην International Marinetime Organization ηα λαπηηθά αηπρήκαηα απφ δεμακελφπινηα πνπ ζπλήζσο νδεγνχλ ζε ξχπαλζε ηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: ΒΤΘΗΖ πινίνπ ( Foundering or Sinking ) θπξίσο ζηελ αλνηρηή ζάιαζζα ιφγσ δπζκελψλ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ ή κεηαηφπηζεο θνξηίνπ. ΓΤΝΑΜΗΚΖ ΠΡΟΑΡΑΞΖ πινίνπ ( Power Grounding ), ή φηαλ ην πινίν εμνθείιεη ( Drift Grounding ), ζπλήζσο ζε παξάθηηεο πεξηνρέο κε ππθλή θπθινθνξία εμαηηίαο κεραληθήο βιάβεο, θαθνθαηξίαο, ιαλζαζκέλεο πινήγεζεο. Σα κεγάια πινία ζπρλά πέθηνπλ ζχκαηα πξνζάξαμεο φηαλ βξίζθνληαη θνληά ζε δηεζλή ζηελά, θαλάιηα, θ.ι.π, επεηδή ππάξρεη ειάρηζηνο ρψξνο γηα ειηγκνχο.

ΤΓΚΡΟΤΖ ή ΔΠΑΦΖ ηνπ πινίνπ ( Collision/Ramming ). ηελ πξψηε πεξίπησζε κε άιιν ή κε αιιά πινία θπξίσο ζηεο ζαιάζζηεο πεξηνρέο κε ζπρλή θπθινθνξία(εζσηεξηθά χδαηα, αηγηαιίηηδεο δψλεο, δηεζλή ζηελά). Οη ζπγθξνχζεηο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο είλαη απνηέιεζκα αλζξψπηλνπ ιάζνπο. ηε δεχηεξε πεξίπησζε κε κηα κφληκε εγθαηάζηαζε π.ρ πξνβιήηεο ιηκέλσλ, πιαηθφξκεο εμφξπμεο πεηξειαίνπ. ΠΤΡΚΑΓΗΑ /ΔΚΡΖΞΖ ( Fire or Explosion ) ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο πνπ κεηαθέξνληαη επηθίλδπλα θνξηία θαη ην πινίν δελ έρεη άκεζε βνήζεηα απφ ηελ πιεζηέζηεξε αθηή. ΑΠΧΛΔΗΔ ιφγσ πνιεκηθψλ ερζξνπξαμηψλ ( War Loss ) ηδηαίηεξα φηαλ ηα εκπνξηθά πινία έρνπλ επηηαρζεί απφ ηελ θπβέξλεζε ελφο θξάηνπο γηα πνιεκηθνχο ζθνπνχο θαη εκπιέθνληαη ζε ηέηνηνπ είδνπο γεγνλφηα. ΕΖΜΗΔ ζηε δνκή ηνπ πινίνπ ( Structural Failure ) ηδηαίηεξα ζην εμσηεξηθφ πεξίβιεκα ή ζηα ηνηρψκαηα ησλ δεμακελψλ ιφγσ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ, κεηαηφπηζεο θνξηίνπ, θαθήο ζπληήξεζεο κε πξνθαλή ζπλέπεηα ηε κε αληνρή ησλ πιηθψλ. ΓΗΑΦΟΡΑ αηπρήκαηα ( Miscellaneous ) ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ: η) κηθηέο κνξθέο ησλ παξαπάλσ, π.ρ ππξθαγηά θαη βχζηζε, πξφζθξνπζε θαη βχζηζε ηη) εζθεκκέλε βχζηζε πινίνπ κε ηε κέζνδν ηνπ αλνίγκαηνο νπψλ ζηα χθαια ηνπ πινίνπ πηζαλφηαηα γηα λα κελ πεξηέιζεη ην πινίν ζηνλ έιεγρν ηνπ ερζξνχ ε ηελ εμνηθνλνκήζεη ρξεκάησλ, π.ρ απφ ηελ αζθάιεηα ηνπ ηηη) εμαθάληζε ηνπ πινίνπ ρσξίο αηηηνιφγεζε θαη ηv) εγθαηάιεηςε ηνπ πινίνπ.

Δηθόλα 3. Ζ BP Deepwater Horizon εμέδξα άληιεζεο πεηξειαίνπ ζηηο θιόγεο ην 2010. Δίλαη επλφεην φηη φζν κεγαιχηεξεο είλαη νη πνζφηεηεο ηνπ θνξηίνπ πνπ κεηαθέξνληαη, ηφζν κεγαιχηεξε ζα είλαη θαη ε πξνθαινχκελε δεκία ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ κε φιεο ηηο ζρεηηθέο ζπλέπεηεο. Χζηφζν δελ είλαη κφλν ηα αηπρήκαηα δεμακελφπινησλ πνπ πξνθαινχλ ζαιάζζηα ξχπαλζε. Πνιιά αιιά είδε πινίσλ φπσο containers, bulk carriers είλαη πηζαλφ λα κεηαθέξνπλ κεγαιχηεξεο πνζφηεηεο πεηξειαίνπ ζηηο απνζήθεο θαχζηκνπ ζε ζρέζε κε κηθξά tanker πνπ ην κεηαθέξνπλ σο θνξηίν. Παξφιν πνπ αηπρήκαηα θαη εθιχζεηο πεηξειαίνπ ( bunker spills ) απφ ηέηνηνπ είδνπο πινία είλαη ζρεηηθά κηθξφηεξνπ κεγέζνπο, ηειηθά πξνθαινχλ κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα, ( ζπκπεξηιακβαλφκελνπ ηηο κεγαιχηεξεο δηεθδηθήζεηο απνδεκηψζεσλ ) ζε ζρέζε κε αλάινγνπ κεγέζνπο πεηξειαηνθειίδσλ απφ tankers. πγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ζηαηηζηηθέο, ην 28% ησλ πεηξειαηνθειίδσλ ηα ηειεπηαία 15 ρξφληα νθείινληαη ζε bunker spills απφ ηα πξναλαθεξζέληα πινία θαη φρη απφ tankers, ελψ ηα ηειεπηαία 2 ρξφληα ην πνζνζηφ απηφ έθηαζε ην 50%. (Δηθφλα 4). Χο ιεηηνπξγηθή ξχπαλζε ζα νξίζνπκε ηελ νπνηαδήπνηε, κε αηπρεκαηηθήο κνξθήο ξχπαλζε, πνπ πξνμελεί ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ ε ζπλήζεο ιεηηνπξγία ελφο εκπνξηθνχ πινίνπ. Ζ ιεηηνπξγηθή ξχπαλζε είλαη δπλαηφ λα αλαδεηεζεί ζε θάζε θάζε ηνπ θχθινπ δσήο ελφο πινίνπ, δειαδή ζηελ αξρή ( θαηαζθεπή ηνπ πινίνπ ), ζηελ θαλνληθή νηθνλνκηθή δσή ηνπ (ζπληεξήζεηο θαη επηζθεπέο, θνξηνεθθνξηψζεηο, κεηαγγίζεηο θαχζηκσλ, εξκαηηζκφο ) θαη ζην ηέινο, θαηά ηε δηάιπζε ηνπ πινίνπ.

Δηθόλα 4. Ναπηηθά αηπρήκαηα ζε Διιάδα ηελ πεξίνδν 1987-1997 1.6.2 Υγποποιημένο θςζικό αέπιο Ζ θπζηθνί θίλδπλνη απφ ηελ κεηαθνξά ηνπ πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ (LNG) πεξηιακβάλνπλ αλαθιεμηκφηεηα, θαηάςπμε θαη αζθπμία. Σν θπζηθφ αέξην είλαη εχθιεθην, θαη ε αλεμέιεγθηε απειεπζέξσζε πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ δεκηνπξγεί θίλδπλνπο "ππξθαγηάο ιίκλεο" ή ζε πεξηνξηζκέλνπο ρψξνπο θηλδχλνπο έθξεμεο. Οη θχξηνη θίλδπλνη απφ LNG πξνθχπηνπλ απφ ηελ θξπνγφλν ζεξκνθξαζία ηνπ (-162 ºC), ηελ επθιεθηφηεηα ηνπ θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά δηαζπνξάο ηνπ αηκνχ πνπ δεκηνπξγείηαη. ε πγξή κνξθή, ην LNG απφ κφλν ηνπ νχηε ζα θαεί νχηε ζα εθξαγεί. Σν κεζάλην, ην θχξην ζπζηαηηθφ ηνπ LNG, είλαη άρξσκν θαη άγεπζην θαη είλαη ηαμηλνκεκέλν σο απιφ αζθπμηνγφλν ζηελ αλζξψπηλε έθζεζε. Σν LNG εμαηκίδεηαη ηαρχηαηα φηαλ εθηίζεηαη ζε πεξηβαιινληηθέο πεξηνρέο ζεξκφηεηεο φπσο ην ζαιαζζηλφ λεξφ, δεκηνπξγψληαο 620 κε 630 m3 θπζηθνχ αεξίνπ γηα θάζε 1 m3 πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ. Όηαλ δηαξξεχζεη πάλσ ζην λεξφ, ην LNG ζα παξάγεη αξρηθά έλα ζχλλεθν αηκνχ (νη θξχνη αηκνί είλαη ππθλφηεξνη απφ ηνλ αέξα θαη κέλνπλ πην θνληά ζην λεξφ ή ζην έδαθνο). Καζψο αλακηγλχεηαη ην ζχλλεθν απηφ κε ηνλ αέξα,

ζεξκαίλεηαη θαη δηαζθνξπίδεηαη ζηελ αηκφζθαηξα. Δάλ δελ ππάξμεη αλάθιεμε, ην εχθιεθην ζχλλεθν αηκνχ ζα παξαζπξζεί απφ ηνλ αέξα έσο φηνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο δηαζπνξάο αξαηψζνπλ ηνπο αηκνχο ζε επίπεδα θάησ απφ ηελ ειάρηζηε ζπγθέληξσζε πνπ ην θάλεη εχθιεθην. ε κηα ζπγθέληξσζε 5% ηνπ αεξίνπ ζηνλ αέξα, νη LNG αηκνί βξίζθνληαη ζην θαηψηεξν εχθιεθην φξην ηνπο (lower flammability limit). Κάησ απφ απηή ηελ αλαινγία αηκνχ-αέξα, ην ζχλλεθν είλαη πνιχ αξαησκέλν γηα λα ππάξμεη αλάθιεμε. ε έλα πνζνζηφ 15% απηήο ηεο αλαινγίαο, νη LNG αηκνί βξίζθνληαη ζην αλψηεξν εχθιεθην φξην ηνπο θαη είλαη ε θαηάζηαζε πέξα ηεο νπνίαο ην ζχλλεθν είλαη πνιχ πινχζην θαη αλίθαλν γηα αλάθιεμε (Δηθφλα 5). Δηθόλα 5. Αλώηαην θαη θαηώηαην όξην επθιεθηόηεηαο LNG.

1.7 Πξνηάζεηο κέηξσλ αζθαιείαο από ηελ ΔΔ γηα ην πεηξέιαην 1.7.1 Πποηάζειρ για άμεζη δπάζη Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνηείλεη κηα ζεηξά κέηξσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ιεθζνχλ άκεζα, θαζψο θαη καθξνπξφζεζκα πην πνιχπινθα κέηξα, ηα νπνία ζα απνηειέζνπλ ην αληηθείκελν ελφο δεχηεξνπ λνκνζεηηθνχ παθέηνπ. Όζνλ αθνξά ηηο βξαρππξφζεζκεο ξπζκηζηηθά κέηξα, ε Δπηηξνπή παξνπζηάδεη ηξεηο ζεηξέο κέηξσλ ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην κε ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε: Έιεγρνο θαηάζηαζεο ιηκαληνύ Απηή είλαη κηα πξφηαζε γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο νδεγίαο 95/21 / ΔΚ. Πξνηείλεηαη λα απαγνξεχζεη ζε φια ηα ιηκάληα Έλσζεο ηα πινία κεγαιχηεξα απφ δεθαπέληε ρξφληα πνπ έρεη απαγνξεπηεί ν απφπινπο πάλσ απφ δχν θνξέο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δχν πξνεγνχκελσλ εηψλ, βάζεη κηαο «καχξεο ιίζηαο» πνπ ε Δπηηξνπή ζα δεκνζηεχεη θάζε έμη κήλεο. Δπηπιένλ, επηζεσξήζεηο φισλ ησλ πινίσλ ζα πξέπεη λα εληαζεί ζχκθσλα κε ηελ ειηθία ηνπ πινίνπ θαη ζα πξέπεη ζπζηεκαηηθά λα επηθεληξψλνληαη ζε κηα απφ ηηο δεμακελέο έξκαηνο. Σα πινία ζα πξέπεη λα ππνρξενχληαη λα θνηλνπνηνχλ νξηζκέλεο πιεξνθνξίεο πξηλ απφ ηελ είζνδν ησλ ιηκέλσλ λα επηηξέςεη επηζεσξήζεηο γηα λα είλαη θαηάιιεια πξνεηνηκαζκέλνη. Νενγλώκνλεο Απηφ αθνξά ηελ νδεγία 2001/105 / ΔΚ. Καηά ηελ άπνςε ηεο Δπηηξνπήο, πξέπεη λα γίλεηε απζηεξφηεξνο έιεγρνο ησλ λενγλσκφλσλ κε ηελ νπνία ηα θξάηε κέιε αλαζέηνπλ εμνπζία λα ειέγρεη ηελ πνηφηεηα ησλ πινίσλ εθεί. Ζ Δπηηξνπή, κε απινπζηεπκέλε δηαδηθαζία, δηαηεξεί ην δηθαίσκα λα αλαζηείιεη ή λα αλαθαιέζεη ηελ αλαγλψξηζε απφ ηηο θνηλσλίεο πνπ απνηπγράλνπλ λα ζπκκνξθσζνχλ κε ηα θξηηήξηα πνπ θαζνξίδνληαη ζηελ νδεγία. Πεηξειαηνθόξα δηπινύ θύηνπο Απηή είλαη κηα νδεγία πξνηείλεη λα επηηαρπλζεί ε αληηθαηάζηαζε ησλ πεηξειαηνθφξσλ κνλνχ θχηνπο απφ πεηξειαηνθφξα δηπινχ θχηνπο ζχκθσλα κε ην ρξνλνδηάγξακκα παξφκνην κε απηφ πνπ πηνζεηήζεθε ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο (2005, 2010, 2015 αλάινγα κε ηελ πνζφηεηα).

1.7.2 Πποηάζειρ για μελλονηική δπάζη ε έλα δεχηεξν ζηάδην, ε Δπηηξνπή ζρεδηάδεη λα ππνβάιεη ζπκπιεξσκαηηθέο πξνηάζεηο ζηνπο αθφινπζνπο ηνκείο: Αύμεζε ηεο δηαθάλεηαο Οη αξρέο αλεζπρνχλ ζνβαξά γηα ηελ έιιεηςε ηεο δηαζεζηκφηεηαο ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ αζθάιεηα ηνπ πινίνπ. Έλα κεγάιν πνζφ ησλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηα πινία ζπιιέγνληαη απφ δηάθνξνπο θνξείο, πνπ είλαη δηάζπαξηα ζε πνιιά δηαθνξεηηθά κέξε θαη είλαη ζπρλά δχζθνιε ε πξφζβαζε. Χο εθ ηνχηνπ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ζε ζπλεξγαζία κε ηελ λαπηηιηαθή δηνίθεζε ηεο Γαιιίαο, μεθίλεζε ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο βάζεο δεδνκέλσλ αζθάιεηα ησλ πινίσλ, ε νπνία ζα ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο επηδφζεηο αζθάιεηαο θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ πινίσλ θαη ησλ θνξέσλ ηνπο θαη ζα είλαη δηαζέζηκα γηα ην Γηαδίθηπν. Δπηηήξεζεο ηεο λαπηηιίαο Ζ Δπηηξνπή πξνηείλεη ηε βειηίσζε ηεο παξαθνινχζεζεο ηεο λαπηηιίαο, ηδηαίηεξα ζε εθείλεο ηηο πεξηνρέο φπνπ ε θπθινθνξία πεηξειαηνθφξσλ είλαη πην ππθλή. Καηά ηελ άπνςε ηεο Δπηηξνπήο, νη ξπζκίζεηο γηα ηελ επηζεψξεζε ησλ πην επηθίλδπλσλ πινίσλ έμσ απφ ηα ρσξηθά χδαηα πξέπεη λα εμεηαζηνχλ. Ζ δηεύξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Απφ ηελ άπνςε ηεο αζθάιεηαο ζηε ζάιαζζα, νη εληαμηαθέο δηαπξαγκαηεχζεηο παξνπζηάζεη κηα πξφθιεζε. Αλ νη 13 ππνςήθηεο ρψξεο ήηαλ λα εληαρζνχλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζήκεξα, ν κέζνο αξηζκφο ησλ πινίσλ πνπ θέξνπλ ηελ επξσπατθή ζεκαία ζα απμαλφηαλ ζε 13,26%. Απηφ ην πςειφ πνζνζηφ νθείιεηαη ζην θάησ-κέζε απφδνζε ησλ πινίσλ πνπ θέξνπλ ηε ζεκαία ηεο νξηζκέλεο ππνςήθηεο ρψξεο, θπξίσο ε Μάιηα θαη ε Κχπξνο, νη νπνίεο έρνπλ ηελ ηέηαξηε θαη ηελ πέκπηε κεγαιχηεξνπο ζηφινπο ζηνλ θφζκν.

1.8 Μέηξα θαηαπνιέκεζεο Φξάγκαηα (Barriers/Booms) Σα θξάγκαηα είλαη ζπζθεπέο πνπ έρνπλ θαηαζθεπαζηεί γηα ηνλ έιεγρν ηεο θίλεζεο ηνπ πεηξειαίνπ ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο. Απνηεινχληαη απφ ηέζζεξα βαζηθά κέξε ην κέξνο πνπ επηπιέεη (πισηήξαο), ην κέξνο πνπ ζπγθξαηεί ην πεηξέιαην (πνδηά), ην έξκα θαη ηνπο δηακήθεο εληαηήξεο πνπ πξνζθέξνπλ επαξθή εθειθπζηηθή ηάζε ζην ζχζηεκα θαη θέξνπλ ην κέγηζην ηνπ θνξηίνπ απφ ηα θαηλφκελα ηεο θχζεο. Σα θξάγκαηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηνλ εγθισβηζκφ, ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ θαηεχζπλζε ησλ θειίδσλ πεηξειαίνπ. Τπάξρνπλ δχν ηχπνη θξαγκάησλ, ηχπνπ θξάθηε θαη θνπξηίλαο. Αλάινγα κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ πιηθνχ θαηαζθεπήο ηνπο ηα ρσξίδνπκε ζε εχθακπηα, εκη-εχθακπηα θαη δχζθακπηα θξάγκαηα (Δηθφλα 6). Δηθόλα 6. Σα κέξε πνπ απνηειείηαη έλα boom

Πεηξειαηνζπιιέθηεο (Skimmers) Δίλαη θάζε κεραληθή ζπζθεπή πνπ έρεη θαηαζθεπαζηεί γηα λα ζπιιέγεη ην πεηξέιαην (ή ην κίγκα λεξνχ/πεηξειαίνπ ) απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο, ρσξίο λα αιιάμνπλ ηα θπζηθά ή θαη ηα ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ. Οη αξρέο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπζθεπψλ πεξηζπιινγήο παξνπζηάδνπλ κεγάιε πνηθηιία. Μπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο, ζηνπο κεραληθνχο θαη ηνπο ειαηφθηινπο πεηξειαηνζπιιέθηεο (Δηθφλα 7). Οη κεραληθνί βαζίδνληαη ζηηο ηδηφηεηεο ησλ πεηξειαίσλ θαη ησλ κηγκάησλ πεηξειαίνπ/λεξνχ, θαζψο θαη ζηε δηαθνξά ππθλφηεηαο κεηαμχ ξχπνπ θαη ηνπ λεξνχ. Υσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο βαζηθέο ππνθαηεγνξίεο, πεηξειαηνζπιιέθηεο άκεζεο αλαξξφθεζεο, ηχπνπ WEIR, θπγνθεληξηθνί ( δίλεο ) θαη κε θπιηφκελν ηκάληα. Οη ειαηφθηινη βαζίδνληαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά νξηζκέλσλ πιηθψλ πνπ έρνπλ κεγαιχηεξε ζπγγέλεηα ζην πεηξέιαην παξά ζην λεξφ. Σα πιηθά απηά είλαη γλσζηά σο ειαηφθηια θαη αλάινγα κε ηελ ηδηνκνξθία ηεο θηλνχκελεο επηθάλεηαο ζηελ νπνία πξνζθνιιάηαη ην πεηξέιαην (Δηθφλα 7). Δηθόλα 7. Σξόπνο ιεηηνπξγίαο πεηξειαηνζπιιέθηε (Skimmer)

Δηθόλα 8. Λεηηνπξγία skimmer γηα ηε ζπιινγή πεηξειαίνπ. Άζθεζε γηα δηαξξνέο πεηξειαίνπ.

Φξάγκαηα Πεξηζπιινγήο Οη κνλάδεο απηέο δελ είλαη δπλαηφλ λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζε θακία απφ ηηο θαηεγνξίεο πνπ πξναλαθέξακε, αθνχ είλαη ζπλδπαζκφο θξάγκαηνο θαη πεηξειαηνζπιιέθηε. Σα θξάγκαηα πεξηζπιινγήο φπσο νλνκάδνληαη, απνηεινχληαη απφ έλα κέξνο θξάγκαηνο κε ελζσκαησκέλε ζπζθεπή αλάθηεζεο πεηξειαίνπ ή μερσξηζηφ πεηξειαηνζπιιέθηε, πνπ ζπλδπάδεηαη κε ην θξάγκα. θάθνη Πεξηζπιινγήο Τπάξρνπλ πνιιά είδε θαη κεγέζε ζθαθψλ. Οη θχξηνη ηχπνη απηψλ, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη έρνπλ ελζσκαησκέλε, αλάινγε ζπζθεπή, κεραληθή ή ειαηφθηιε, γηα ηε ζπιινγή ηνπ πεηξειαίνπ. Οη κεγαιχηεξνη ηχπνη ζθαθψλ δηαζέηνπλ θαη δεμακελέο απφζεζεο ηνπ πεηξειαίνπ ελψ είλαη ηθαλά γηα κεγαιχηεξνπο ξπζκνχο αλάθηεζεο, θαιχηεξε απφδνζε θαη κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη ζε ηαξαγκέλε ζάιαζζα. Δηθόλα 9. θάθνο πεξηζπιινγήο πεηξειαηνθειίδαο

Απνξξνθεηηθά Τιηθά Ολνκάδνπκε ηα πιηθά εθείλα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ απνξξνθεηηθέο ή πξνζθνιιεηηθέο ηδηφηεηεο πξνθεηκέλνπ λα πεξηζπιιέμνπλ ξεπζηά. Σα απνξξνθεηηθά πιηθά είλαη εηδηθά ζρεδηαζκέλα γηα λα πεξηζπιιέγνπλ πεηξέιαην απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνχ. Αλάινγα κε ηελ πξψηε χιε θαηαζθεπήο ηνπο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζηηο εμήο βαζηθέο θαηεγνξίεο : θαηεξγαζκέλα θπηηθά, θαηεξγαζκέλα νξπθηά ζπλζεηηθά- πνιπκεξή. Γηαζθνξπίδνληαη (κε εμαίξεζε ηα απνξξνθεηηθά θξάγκαηα) ζηελ θειίδα φπνπ αθήλνληαη λα θξνπζηνχλ απφ ην πεηξέιαην θαη ζηε ζπλέρεηα πεξηζπιιέγνληαη. Σέινο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ζε ζπλδπαζκφ θαη κε άιια κέζα απνξξχπαλζεο. Λφγσ ηεο κεγάιεο πνζφηεηαο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θειίδαο δελ είλαη δπλαηή ε ρξήζε ηνπο ζε κεγάιεο θειίδεο. Πξαθηηθά κφλν ζε κηθξέο θαη κεζαίνπ κεγέζνπο θειίδεο ( ιίγνη ηφλνη κέρξη κεξηθέο δεθάδεο ηφλνη ) Δηθόλα 10. Απνξξνθεηηθά πιηθά γηα θειίδεο πεηξειαίνπ Μαγλεηηθή Σερλνινγία αληηκεηώπηζεο πεηξειαηνθειίδσλ (CleanMag) Πξφθεηηαη γηα έλα ειαηνπξνζξνθεηηθφ πιηθφ ην νπνίν πξνζξνθά κφλν ειαηψδεηο νπζίεο θη απσζεί ην λεξφ. Έρεη θνθθψδε κνξθή, είλαη καγλεηηθφ, επηπιέεη πάληα ζηελ πδάηηλε επηθάλεηα θαη πξνζξνθά 6 έσο 10 θνξέο ην βάξνο ηνπ ζε πεηξέιαην. ε πεξίπησζε πεηξειατθήο ξχπαλζεο, ην πιηθφ δηαζθνξπίδεηαη ζηελ επηθάλεηα ηεο πεηξειαηνθειίδαο θαη πεξηζπιιέγεηαη άκεζα, ρξεζηκνπνηψληαο ζθάθε εθνδηαζκέλα κε ηαηληφδξνκν καγλεηηθνχ ηπκπάλνπ ή ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο, αθφκε θαη κε δίρηπα ηρζπνθαιιηέξγεηαο κηθξψλ νπψλ.

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΔΤΖ ΤΓΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΧΝ 2.1 Μεηαθνξά 2.1.1 Αγωγοί μεηαθοπάρ Οη αγσγνί κεηαθνξάο είλαη γεληθά κεγάιεο δηακέηξνπ, πςειήο πίεζεο αγσγνί πνπ κεηαθέξνπλ πεηξέιαην θαη θπζηθφ αέξην ζε κεγάιεο απνζηάζεηο. Δίλαη ππεχζπλνη γηα ηε κεηαθίλεζε έσο θαη 97% εκεξεζίσο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη πεηξειαίνπ, ζηελ μεξά, ζηηο αγνξέο ηνπ Καλαδά θαη ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο. Σα ζπζηήκαηα αγσγψλ κεηαθνξάο ηνπ Καλαδά ζπγθεληξψλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ Γπηηθή θαλαδηθή ηδεκαηνγελή ιεθάλε, ζηελ νπνία ε κεγαιχηεξε παξαγσγή πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ ζηνλ Καλαδά ιακβάλεη ρψξα. Απφ εθεί, νη αγσγνί ζπλδένληαη ζε έλα δίθηπν ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο, θπξίσο κέζσ ησλ Μεζνδπηηθψλ ΖΠΑ. Τπάξρνπλ πάλσ απφ 825000 ρηιηφκεηξα γξακκψλ κεηαθνξάο, ζπιινγήο θαη δηαλνκήο πνπ θηλνχληαη πδξνγνλαλζξάθσλ ζηνλ Καλαδά, εθ ησλ νπνίσλ 105.000 ρηιηφκεηξα είλαη αγσγνί κεηαθνξάο. Οη αγσγνί κπνξνχλ λα κεηαηξαπνχλ γηα λα κεηαθέξνπλ δηάθνξνπο πδξνγνλάλζξαθεο. Γηα παξάδεηγκα, νη αγσγνί θπζηθνχ αεξίνπ κπνξνχλ λα κεηαηξαπνχλ γηα ηε κεηαθνξά αξγνχ πεηξειαίνπ, κε αληιίεο πεηξειαίνπ θαη αληηθαηάζηαζε ζπκπηεζηψλ θπζηθνχ αεξίνπ. Οπνηαδήπνηε κεηαηξνπή πξνυπνζέηεη κηα πιήξε αλακφξθσζε ησλ πξνγξακκάησλ δηαρείξηζεο ηνπ αγσγνχ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αθεξαηφηεηαο ηνπ αγσγνχ, επηζεψξεζεο, ζπληήξεζεο θαη πξνγξάκκαηα έθηαθηεο αλάγθεο. Οη αιιαγέο απηέο απαηηνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηαθφξσλ θηλδχλσλ θαη ηηο απαηηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην λέν πξντφλ.

Δηθόλα 11. Καηαζθεπή ζσιήλσλ κεηαθνξάο πεηξειαίνπ Δηθόλα 12. Αιπζίδα κεηαθνξάο LNG.

2.1.1.1 ηαηηζηηθά δεδνκέλα Καλαδάο Απφ ην 2012, ην νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα ξχζκηζεο αγσγψλ ηνπ Καλαδά απνηειείηαη απφ 35 εηαηξείεο πνπ κεηαθέξνπλ 1,2 δηζεθαηνκκχξηα βαξέιηα αξγνχ πεηξειαίνπ εηεζίσο. Πελήληα-νθηψ επηρεηξήζεηο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ επηά πνπ κεηαθέξνπλ ην πεηξέιαην, κεηέθεξαλ 4.5 ηξηζεθαηνκκχξηα θπβηθά πφδηα θπζηθνχ αεξίνπ αλά έηνο. Πάλσ απφ 2000 έσο 2011, ην 99,9996% ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ θαη πξντφλησλ πεηξειαίνπ θηλήζεθε ζε νκνζπνλδηαθά ξπζκηδφκελνπο αγσγνχο ρσξίο πεηξειαηνθειίδεο. Σν πκβνχιην Αζθάιεηαο ησλ Μεηαθνξψλ (TSB) αλαθέξεη αηπρεκάησλ ζε αγσγνχο, φπσο ζνβαξνχο ηξαπκαηηζκνχο, βιάβεο ζηνλ αγσγφ θαη ηηο ιεηηνπξγηθέο εγθαηαζηάζεηο. χκθσλα κε ην TSB, ππήξραλ επηά αηπρήκαηα αγσγψλ (πγξφ ή / θαη θπζηθνχ αεξίνπ) ην 2012. Γελ ππάξρνπλ αηπρήκαηα ζρεηηθά κε ηνπο πξαγκαηηθνχο αγσγνχο κεηαθνξάο, αιιά κε ηηο εγθαηαζηάζεηο ππνζηήξημεο, φπσο ζηαζκνχο ζπκπίεζεο, αληιηνζηάζηα ή ζηαζκνχο κεηξήζεσλ. Θαλαηεθφξα αηπρήκαηα είλαη ζπάληα. Σν ηειεπηαίν ζαλαηεθφξν αηχρεκα ζε έλα νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα ξχζκηζεο αγσγνχ ζπλέβε ην 1.988. Αηπρήκαηα κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ απειεπζέξσζε ησλ θαπζίκσλ θαη, ελψ νη πεξηζζφηεξεο ηέηνηεο θπθινθνξίεο είλαη κηθξέο, κεξηθέο θνξέο κεγάιεο πνζφηεηεο θαχζηκν λα μεθχγνπλ απφ ην ζχζηεκα αγσγψλ. Χζηφζν, κεηαμχ 2003 θαη 2012, ην 92% φισλ ησλ αηπρεκάησλ, είηε θαηέιεμαλ ζε κηθξά ή πνιχ κηθξά. Μφλν ην 1% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηπρεκάησλ νδήγεζε ζε θπθινθνξίεο κεγαιχηεξε απφ 1.000 θπβηθά κέηξα (Δηθφλα 13,14).

Δηθόλα 13. Αξηζκόο αηπρεκάησλ από ζσιήλεο κεηαθνξάο ζηνλ Καλαδά. Δηθόλα 14. Πνζνζηό αηπρεκάησλ ζύκθσλα κε ηελ πνζόηεηα ησλ θαπζίκσλ (πεηξέιαην θαη θπζηθό αέξην) πνπ απειεπζεξώζεθε ηελ πεξίνδν 2003-2012

2.1.2 Γεξαμενόπλοια Σα δεμακελφπινηα είλαη ε πην θνηλή δηαθίλεζε αξγνχ πεηξειαίνπ ζηνλ θφζκν. Απηά ηα πινία κεηαθέξνπλ αξγφ θαη άιια πεηξειατθά πξντφληα ζε θαζεκεξηλή βάζε ζρεδφλ ζε θάζε ιηκάλη ζε φιν ηνλ θφζκν. Δίλαη ν ζχλδεζκνο κεηαμχ ππεξπφληησλ αγνξψλ θαη πξνκεζεπηψλ. Κάζε ρξφλν, πεξίπνπ 80 εθαηνκκχξηα ηφλνπο (586 400 000 βαξέιηα) αξγνχ πεηξειαίνπ πνπ απνζηέιινληαη απφ Αλαηνιηθήο θαη δπηηθήο αθηή ζηνλ Καλαδά. Σα δεμακελφπινηα είλαη έλα αζθαιέο θαη απνηειεζκαηηθφ κέζν γηα ηελ κεηαθίλεζε ηνπ αξγνχ ζε κεγάιεο πνζφηεηεο γχξσ απφ ηνλ θφζκν (Δηθφλα 15). Ο ζρεδηαζκφο ηνπο έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα. ήκεξα, είλαη ηερληθά πξνεγκέλα πινία κε εμειηγκέλα ζπζηήκαηα πινήγεζεο πνπ θαηαζθεπάδνληαη θαη πηζηνπνηνχληαη ζχκθσλα κε ηα δηεζλή πξφηππα. Σα δεμακελφπινηα LNG κεηαθέξνπλ θπζηθφ αέξην ζε πγξή κνξθή ψζηε λα κεηαθέξεηαη κεγαιχηεξνο φγθνο. Σν θπζηθφ αέξην ςχρεηαη ζηνπο -160 C ζε έλα εξγνζηάζην πγξνπνίεζεο πξνηνχ κεηαθεξζεί ζην δεμακελφπινην. Δηθόλα 15. Γηαθίλεζε αξγνύ πεηξειαίνπ κε δεμακελόπινηα ζε παγθόζκην επίπεδν

Δηθόλα 16. Γεμακελόπινην γηα κεηαθνξά αεξίνπ Δηθόλα 17. Γεμακελόπινην γηα κεηαθνξά πεηξειαίνπ

Τπάξρνπλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο ησλ δεμακελφπινησλ (Δηθφλα 18). Σα κεγαιχηεξα δεμακελφπινηα πνπ νλνκάδεηαη ULCC κπνξεί λα εθηείλνληαη ζρεδφλ κηζφ ρηιηφκεηξν ζε κήθνο θαη είλαη απφ ηα κεγαιχηεξα πινία πνπ έρνπλ θαηαζθεπαζηεί πνηέ. Δηθόλα 18. Σύπνη δεμακελόπινησλ αλάινγα κε ην κέγεζνο ηνπο Δηθόλα 19. ύζηεκα ειέγρνπ ζσιήλσλ ζηηο ΖΠΑ.

2.1.2.1 ηαηηζηηθά δεδνκέλα Παγθόζκηα Οη δηαξξνέο απφ ηα δεμακελφπινηα κπνξνχλ λα έρνπλ κηα κφληκε επίδξαζε ζηε ζαιάζζηα δσή θαη ζηηο θνηλφηεηεο εθείλσλ πνπ δνπλ θαηά κήθνο ησλ παξάθηησλ πεξηνρψλ πνπ επιήγεζαλ. Δπηπρψο, πιένλ νη κεγάιεο δηαξξνέο είλαη ζπάληεο (Δηθφλα 20). ε παγθφζκην επίπεδν, ν αξηζκφο ησλ πεηξειαηνθειίδσλ απφ δεμακελφπινηα πεξηιακβάλεη πεξηζζφηεξνπο απφ επηά ηφλνπο απφ δεμακελφπινηα, αιιά κεηψζεθε ζηαζεξά θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δχν ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, αθφκε θαη κε ην δηα ζαιάζζεο εκπφξην πεηξειαίνπ ζηνλ θφζκν λα έρεη απμεζεί. Γηεζλή δεδνκέλα γηα δηαξξνέο απφ ιηγφηεξν απφ επηά ηφλσλ ζεσξνχληαη αλαμηφπηζηα. Βειηηψζεηο ζηελ δηαξξνή ζε φιν ηνλ θφζκν νθείινληαλ ελ κέξεη ζε ηα ζθιεξά δηδάγκαηα απφ κεγάιεο θαηαζηξνθέο ηνπ παξειζφληνο. Ζ πξνζάξαμε ηνπ Exxon Valdez Μάξηηνο ηνπ 1989 θαη ε απειεπζέξσζε ηεο 44.000 ηφλνπο πεηξειαίνπ (πεξίπνπ ην έλα-πέκπην ηνπ θνξηίνπ ηνπ) αλνηθηά ησλ αθηψλ ηεο Αιάζθαο, είρε κηα βαζηά επίδξαζε ζηελ βηνκεραλία ηεο λαπηηιίαο θαη νδήγεζε ζε πνιιέο βειηηψζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο αζθάιεηαο ησλ δεμακελνπινίσλ. Μεηά ηελ θαηαζηξνθή, ε θαλαδηθή θπβέξλεζε ίδξπζε ηελ Γεκφζηα Δμεηαζηηθή Δπηηξνπή, γηα λα αλαιάβεη κία δεκφζηα επαλεμέηαζε ηεο αζθάιεηαο ησλ πεηξειαηνθφξσλ θαη ησλ ζαιάζζησλ αληηκεηψπηζε δηαξξνψλ. Ζ ελ ιφγσ αλαζεψξεζε, νδήγεζε ζε κηα ζεκαληηθά αλαλεσκέλε πξφιεςε ηεο ζαιάζζηαο δηαξξνήο. ηνλ Καλαδά δελ ππήξραλ δηαξξνέο γηα πάλσ απφ 30 ρξφληα, κε ξεθφξ γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ ηαθηηθή, πνπ ππεξβαίλνπλ έλα πνζνζηφ επηηπρίαο 99,9%.

Δηθόλα 20. Παγθόζκηνο αξηζκόο πεηξειαηνθειίδσλ ηελ πεξίνδν 1989-2012. 2.1.3 Σιδηπόδπομοι Ζ κεηαθνξά πδξνγνλαλζξάθσλ δελ είλαη λέν γηα ηνπο ζηδεξνδξφκνπο. Πνιινί ζηδεξφδξνκνη είραλ κηα καθξά ηζηνξία κεηαθνξάο αξγνχ, πξντφλησλ πεηξειαίνπ θαη άιισλ «επηθίλδπλσλ» αγαζψλ ζε φινλ ηνλ θφζκν. Καηά ηε ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ νη ζηδεξνδξνκηθέο εηαηξείεο έρνπλ βξεη νηθνλνκηθέο επθαηξίεο γηα ηελ κεηαθνξά πδξνγνλαλζξάθσλ. Παξ φια απηά ν ζηδεξφδξνκνο είλαη έλα ζπκπιήξσκα θαη δελ είλαη κηα αληηθαηάζηαζε ησλ ζσιήλσλ κεηαθνξάο. Σν πξντφλ κπνξεί λα θηλεζεί παληνχ αιιά είλαη γεληθά πην δαπαλεξή απφ φηη νη αγσγνί γηα ηε κεηαθνξά αξγνχ ζε κεγάιεο απνζηάζεηο. Ο ζηδεξφδξνκνο είλαη επίζεο κηα νηθνλνκηθά βηψζηκε ελαιιαθηηθή ιχζε γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο αγσγνχ, θαηά ηελ πξφζβαζε ζε κηθξφηεξεο ή εμεηδηθεπκέλεο αγνξέο. Δπί ηνπ παξφληνο, νη ζηδεξφδξνκνη δελ ζπκκεηέρνπλ κεηαθνξά θπζηθνχ αεξίνπ, κε εμαίξεζε ηνπ πγξνχ θπζηθνχ αεξίνπ φπσο πξνπάλην θαη βνπηάλην.

2.2 Απνζήθεπζε Ζ θαηαζθεπή ππφγεησλ ζπγθξνηεκάησλ απνζήθεπζεο πεηξειαίνπ μεθίλεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2νπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Λφγσ ησλ ζπλζεθψλ, ήηαλ πξνθαλέο ζηνπο εηδηθνχο φηη ε θαηαζθεπή πξνζηαηεπφκελσλ απφ ηηο ελαέξηεο επηδξνκέο θαηαθπγίσλ ήηαλ απαξαίηεηε. Δίραλ αληηιεθζεί φηη ε πξαγκαηηθή αζθάιεηα απφ ηηο βνκβηζηηθέο επηζέζεηο κπνξνχζε λα επηηεπρζεί κε ηελ ηνπνζέηεζε ησλ δεμακελψλ πεηξειαίνπ ππφγεηα. ηελ αξρή, ε κέζνδνο αλαθεξφηαλ ζηελ θαηαζθεπή ππφγεησλ δεμακελψλ πεηξειαίνπ. Αξγφηεξα θάπνηνη θπζηθνί ή ηερλεηνί ρψξνη θάησ απφ ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηε νπεδία. Απφ ηφηε, πνιιέο ρψξεο αξρίδνπλ λα εθαξκφδνπλ ηε κέζνδν. Οξηζκέλεο φπσο ε Γαιιία, ε Φηιαλδία, ε νπεδία, ε Ννξβεγία, ε Ηαπσλία, ε Κνξέα θ.α. επηιέγνπλ λα ηηο θαηαζθεπάζνπλ ζε ζθιεξά πεηξψκαηα, φπσο γξαλίηε θαη γλεχζην. Άιιεο φπσο ε Ακεξηθή, ν Καλαδάο, ην Μεμηθφ, ε Γεξκαλία θ.α. εθκεηαιιεχνληαη ην παρχ ζηξψκα νξπθηνχ άιαηνο γηα ηελ απνζήθεπζε ηνπ πεηξειαίνπ. Ζ ανπδηθή Αξαβία θαη ε Νφηηα Αθξηθή ρξεζηκνπνηνχλ ηα εγθαηαιειεηκκέλα νξπρεία. Ζ Διιάδα δελ έρεη δηθφ ηεο θπζηθφ αέξην, νχηε ζηαζκνχο απνζήθεπζεο. Δηζάγεη θπζηθφ αέξην απφ θαη έρεη ζε ιεηηνπξγία ηεξκαηηθφ εηζαγσγήο (Import Terminal International) ζηελ Ρεβπζνχζα θαη ππφ θαηαζθεπή ζηελ Αιεμαλδξνχπνιε θαη ζηελ Καβάια (Δηθφλα 21). 2.2.1 Υπόγεια αποθήκεςζη πεηπελαιοειδών Οη βαζηθνί ηχπνη ππφγεηαο απνζήθεπζεο πεηξειαηνεηδψλ είλαη: Κνηιφηεηεο ζε δφκνπο νξπθηνχ άιαηνο Δγθαηαιειεηκκέλα νξπρεία Τδξνθφξνη νξίδνληεο Δμαληιεκέλα θνηηάζκαηα αεξίνπ θαη πεηξειαίνπ Σερλεηνί ππφγεηνη ζάιακνη

Δηθόλα 21. ηαζκνί θπζηθνύ αεξίνπ ζηελ Διιάδα