6 η ενότητα ΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΕΝΙΣΧΥΤΗΣ

ρ. Λάμπρος Μπισδούνης Καθηγητής 6 η ενότητα ΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΕΝΙΣΧΥΤΗΣ T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.

Περιεχόμενα 6 ης ενότητας Στην έκτη ενότητα, θα μελετήσουμε τον τελεστικό ενισχυτή, ΤΕ, (peratnal amplfer, p-amp) που αποτελεί το πιο χρήσιμο αναλογικό κύκλωμα. H ενότητα αντιστοιχεί στο κεφάλαιο 0 του βασικού βιβλίου, αλλά βασικά θέματα τελεστικού ενισχυτή περιλαμβάνονται και στο κεφάλαιο 9 του βοηθητικού βιβλίου. Εισαγωγή στον τελεστικό ενισχυτή. Ιδανικός τελεστικός ενισχυτής και εφαρμογές τελεστικού ενισχυτή. Ενισχυτής θετικής ενίσχυσης (μη αναστρέφων) και αρνητικής ενίσχυσης (αντιστροφέας). Ανάλυση κυκλωμάτων με τελεστικούς ενισχυτές. Ενισχυτής διαφοράς και κυκλώματα αθροιστών με τελεστικό ενισχυτή. Κυκλώματα ολοκληρωτή και διαφοριστή. Ενισχυτής διαφορικής εισόδου και ενισχυτής διαφορικής εισόδου και εξόδου. Ενισχυτές οργανολογίας. Μετατροπέας ρεύματος σε τάση, κυκλώματα ανορθωτών και συγκριτές τάσης. Απόκριση συχνότητας τελεστικών ενισχυτών. Συμπεράσματα και ασκήσεις. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.

Εισαγωγή στον τελεστικό ενισχυτή (TE) Οι ΤΕ κατασκευάζονται ως ολοκληρωμένα κυκλώματα (ntegrated crcuts) με όλα τα στοιχεία τους στην ίδια ψηφίδα (chp) και βρίσκουν πλήθος εφαρμογών. ΟΤΕδιαθέτει5 βασικούς ακροδέκτες: δύο εισόδους, μία έξοδο και δύο τροφοδοσίες (οι οποίες όμως δεν διακρίνονται στο σύμβολο αφού συνήθως ενδιαφερόμαστε για τη συμπεριφορά των ενισχυτών στο εναλλασσόμενο). ιαφορική είσοδος στον ΤΕ: ακροδέκτης αντιστροφής (-) και ακροδέκτης μη αντιστροφής (). Η έξοδος είναι σε φάση (ίδιο πρόσημο) με και σε διαφορά φάσης 80 ο με. Ο ΤΕ είναι ένας ενισχυτής τάσης πολλαπλών βαθμίδων απευθείας σύζευξης που είναι κατασκευασμένος για να ανιχνεύει τη διαφορά των σημάτων τάσης που εφαρμόζονται στους ακροδέκτες εισόδου ( ), να πολλαπλασιάζει τη διαφορά αυτή με Α ο (ενίσχυση τάσης ανοικτού βρόχου) και να προκαλεί την εμφάνιση του αποτελέσματος Α ο ( ) στον ακροδέκτη εξόδου. Ηδιαφορικήενίσχυση τάσης ανοικτού βρόχου Α ο (ενίσχυση τάσης χωρίς ανατροφοδότηση) του ΤΕ είναι πολύ υψηλή, η αντίσταση εισόδου είναι υψηλή και η αντίσταση εξόδου χαμηλή. Σύμβολο ΤΕ T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 3

Ιδανικός τελεστικός ενισχυτής (ΙΤΕ) Στον ΙΤΕ, η ενίσχυση τάσης ανοικτού βρόχου (ή ενίσχυσηστοσυνεχές) θεωρείται ότι έχει άπειρη τιμή και ανεξάρτητη της συχνότητας (άπειρο εύρος ζώνης), αλλά ο ΙΤΕ δεν χρησιμοποιείται χωρίς ανατροφοδότηση, οπότε στις εφαρμογές του η ενίσχυση εξαρτάται από το κύκλωμα ανατροφοδότησης. Ισοδύναμο κύκλωμα ITE (Α ο ) Στον ΙΤΕ, η διαφοράδυναμικού στους ακροδέκτες εισόδου είναι μηδενική, οπότε οι τάσεις στους ακροδέκτες εισόδου είναι ίσες (ιδιότητα αντιγραφής τάσεων). ΟΙΤΕδεν«τραβάει» ρεύμα από τις εισόδους του ( 0), δηλ. ο ΙΤΕδεν φορτώνει τα κυκλώματα προς τα οποία συνδέεται, συνεπώς η αντίσταση εισόδου θεωρείται άπειρη. Η έξοδος του ΙΤΕ δρα ως ακροδέκτης ιδανικής πηγής τάσης ελεγχόμενης από τάση, δηλ. η τάση εξόδου δεν επηρεάζεται από το φορτίο στο οποίο συνδέεται, συνεπώς η αντίσταση εξόδου θεωρείται μηδενική. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 4

Εφαρμογές τελεστικού ενισχυτή Ο ΤΕ χρησιμοποιείται σε πολλές εφαρμογές που εντάσσονται κυρίως στην κατηγορία της επεξεργασίας αναλογικών σημάτων. Κυκλώματα ΤΕ με ανατροφοδότηση χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση αρκετών μαθηματικών λειτουργιών, όπως: Πολλαπλασιασμός σήματος με θετική σταθερά (ενισχυτής θετικής ενίσχυσης ή μη αναστρέφων ενισχυτής). Πολλαπλασιασμός σήματος με αρνητική σταθερά (ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης ή αντιστροφέας). Πρόσθεση και αφαίρεση σημάτων. Ολοκλήρωση και διαφόριση σήματος. Ανόρθωση και σύγκριση σημάτων. Τα κυκλώματα ΤΕ που εκτελούν τις λειτουργίες αυτές μπορούν να συνδυαστούν για την υλοποίηση πιο σύνθετων λειτουργιών. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 5

Ακολουθητής τάσης s A s Εφαρμόζεται ολική ανατροφοδότηση (β) και η ενίσχυση του κυκλώματος είναι μοναδιαία, που σημαίνει ότι η τάση εξόδου είναι ίση με την τάση εισόδου. Ο ΤΕ είναι κατάλληλος για την εφαρμογή αυτή επειδή έχει πολύ υψηλή αντίσταση εισόδου και πολύ μικρή αντίσταση εξόδου. Η αντίσταση εισόδου είναι πολύ υψηλή, συνεπώς δεν επηρεάζει την τάση εξόδου του κυκλώματος στο οποίο συνδέεται, ενώ η αντίσταση εξόδου είναι πολύ μικρή, συνεπώς το κύκλωμα δεν επηρεάζεται από το φορτίο που του συνδέεται. Έτσι, ο ακολουθητής τάσης είναι χρήσιμος απομονωτής μεταξύ πηγής και φορτίου (π.χ. μεταξύ ενός αισθητήρα και μίας συσκευής ένδειξης). T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 6

Ενισχυτής θετικής ενίσχυσης (μη αναστρέφων) Το κύκλωμα ανατροφοδότησης του ενισχυτή αυτού, υλοποιείται με έναν ωμικό διαιρέτη τάσης: f A s Συνεπώς, πρόκειται για έναν ενισχυτή τάσης θετικής ενίσχυσης, η οποία καθορίζεται αποκλειστικά από το κύκλωμα ανατροφοδότησης. Η ενίσχυση δεν μπορεί να γίνει μικρότερη του. s Στην περίπτωση όπου οι αντιστάσεις του κυκλώματος ανατροφοδότησης αντικατασταθούν από εμπεδήσεις, η ενίσχυσητουκυκλώματοςπαύειναείναι πραγματικός αριθμός και γίνεται συνάρτηση της συχνότητας, η οποία εκφράζει στην ουσία τη συνάρτηση μεταφοράς του κυκλώματος ενίσχυσης με ΙΤΕ: s T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 7

Ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης (αντιστροφέας) Ο ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης έχει παρόμοια τοπολογία με εφαρμογή του σήματος στον ακροδέκτη αντιστροφής και με τον ακροδέκτη μη αντιστροφής γειωμένο. Το ρεύμα στις εισόδους του ΙΤΕ είναι μηδενικό: s s Λόγω της ιδιότητας αντιγραφής τάσεων του ΙΤΕ, ο ακροδέκτης αντιστροφής συμπεριφέρεται ως εικονική γη (rtual earth): Συνάρτηση μεταφοράς κυκλώματος: T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 8

Ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης (αντιστροφέας) Ο αντιστροφέας έχει πεπερασμένη αντίσταση εισόδου ( s / ) σε αντίθεση με τον μη αναστρέφοντα ενισχυτή που έχει άπειρη αντίσταση εισόδου. Επομένως, ο αντιστροφέαςφορτώνειτηνέξοδοτουκυκλώματοςπροςστο οποίο συνδέεται. Η συνάρτηση μεταφοράς του συνολικού κυκλώματος στην περίπτωση του μη αναστρέφοντα ενισχυτή είναι H(s) A, ενώ στην περίπτωση του αντιστροφέα αυτό δε συμβαίνει αφού ο αντιστροφέας φορτώνει το υποκύκλωμα H(s) αλλοιώνοντας τη συνάρτηση μεταφοράς του. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 9

Παράδειγμα ο : ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης Για το κύκλωμα με ΙΤΕ του παρακάτω σχήματος προσδιορίστε μία έκφραση για την ενίσχυση. Στη συνέχεια χρησιμοποιείστε το κύκλωμα αυτό για να σχεδιάσετε έναν ενισχυτή αρνητικής ενίσχυσης με ενίσχυση -00 και αντίσταση εισόδου ΜΩ. Για το σχεδιασμό δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντιστάσεις μεγαλύτερες του ΜΩ. 0 x 4 x 0 3 x x A ο 4 3 4 4 3 T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 0

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. Παράδειγμα ο : ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης ο 3 4 4 3 4 A Ω k 0. A 3 4 4 3 Με δεδομένο ότι MΩ, εάν επιλέξουμε και MΩ, τότε θα πρέπει οι τιμές των 3 και 4 να είναι τέτοιες ώστε Α -00. Εάν επιλέξουμε 4 MΩ: Στην κλασσική τοπολογία του ενισχυτή αρνητικής ενίσχυσης: Συνεπώς, με δεδομένο ότι η αντίσταση εισόδου είναι MΩ, για να πετύχουμε ενίσχυση Α -00, θα χρειαζόμασταν την πολύ μεγάλη αντίσταση 00 MΩ (πρακτικά μη υλοποιήσιμη). A ο

Ανάλυση κυκλωμάτων με τελεστικούς ενισχυτές Ανάλυση κυκλώματος με τη μέθοδο ανάλυσης των κόμβων: Εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff σε κάθε κόμβο του κυκλώματος εκτός των κόμβων εισόδου και εξόδου ως εξής: το άθροισμα των αγωγιμοτήτων (δηλ. των αντίστροφων αντιστάσεων ή εμπεδήσεων) που ξεκινούν από τον κόμβο εφαρμογής πολ/σμένο με την τάση του κόμβου εφαρμογής ισούται με το άθροισμα των γινομένων των αγωγιμοτήτων αυτών με τις τάσεις των κόμβων στους οποίους καταλήγουν. Χρησιμοποιούμε την ιδιότητα αντιγραφής τάσεων στους ακροδέκτες του ΙΤΕ. Επιλύουμε το σύστημα των εξισώσεων που προκύπτει και υπολογίζουμε την τάση εξόδου του κυκλώματος. Ανάλυση κυκλώματος με την αρχή της επαλληλίας: Σε κυκλώματα στα οποία υπάρχουν πολλά σήματα εισόδου, το σήμα εξόδου μπορεί να προκύψει από το άθροισμα των επιμέρους σημάτων εξόδου που προκύπτουν εάν κάθε φορά λάβουμε υπόψη μόνο ένα σήμα εισόδου και θεωρήσουμε τα υπόλοιπα μηδενικά. Πηγή τάσης με μηδενική τιμή λαμβάνεται ως βραχυκύκλωμα, ενώ πηγή ρεύματος με μηδενική τιμή λαμβάνεται ως ανοικτό κύκλωμα. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.

Ενισχυτής διαφοράς τάσεων ΜΕΘΟ ΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΟΜΒΩΝ Κόμβος 3 : 3 4 Κόμβος 4 : Εάν επιλέξουμε: Ιδιότητα αντιγραφής τάσεων εισόδου ΙΤΕ: T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 3

Ενισχυτής διαφοράς τάσεων ΑΡΧΗ ΕΠΑΛΛΗΛΙΑΣ Μηδενισμός της : Το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής θετικής ενίσχυσης με κύκλωμα ανατροφοδότησης που αποτελείται από τις και, είσοδο 4 και έξοδο, οπότε: 3 4 Μηδενισμός της : Το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης με αντίσταση ανατροφοδότησης την, αντίσταση εισόδου την, είσοδο και έξοδο, οπότε: T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 4

Αντιστρέφων αθροιστής Ο αντιστρέφων αθροιστής είναι ένας ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης, στην είσοδο του οποίου συνδέονται περισσότερα από ένα σήματα. Με χρήση της αρχής επαλληλίας καταλήγουμε στην πρόσθεση των σημάτων εξόδου που προκύπτουν από ενισχυτές αρνητικής ενίσχυσης: Εξυπακούεται ότι οι αντιστάσεις εισόδου μπορούν να αντικατασταθούν από εμπεδήσεις για την υλοποίηση άθροισης πιο σύνθετων λειτουργιών. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 5

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 6 Μη αντιστρέφων αθροιστής Με χρήση αρχής επαλληλίας, η έξοδοςγιατον μη αντιστρέφων αθροιστή υπολογίζεται ως εξής: Εάν επιχειρήσουμε να αυξήσουμε τον αριθμό των εισόδων, κάθε νέα είσοδος επηρεάζει το ποσοστό των υπολοίπων. 0 0

Ολοκληρωτής Στην είσοδο του ΙΤΕ το ρεύμα είναι μηδενικό: 0 t () Η () εκφράζει την έξοδο του κυκλώματος στο πεδίο του χρόνου. Η συνάρτηση μεταφοράς του κυκλώματος (πεδίο συχνότητας) προσδιορίζεται εάν αναγνωρίσουμε ότι το κύκλωμα είναι ένας αντιστροφέας με χωρητική εμπέδηση στη θέση της αντίστασης ανατροφοδότησης: A(s) Z Z Z C C Cs () H () μπορεί να προκύψει από την () και με μετασχηματισμό Laplace, αφού: { t } x(t) dt X(s) T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 7 L 0 s

ιαφοριστής Στην είσοδο του ΙΤΕ το ρεύμα είναι μηδενικό: () Η () εκφράζει την έξοδο του κυκλώματος στο πεδίο του χρόνου. Η συνάρτηση μεταφοράς του κυκλώματος (πεδίο συχνότητας) προσδιορίζεται εάν αναγνωρίσουμε ότι το κύκλωμα είναι ένας αντιστροφέας με χωρητική εμπέδηση στην είσοδο: A(s) s Z Z C Z C Cs () H () μπορεί να προκύψει από την () και με μετασχηματισμό Laplace, αφού: dx L dt s X(s) T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 8

Παράδειγμα ο : εφαρμογή αρχής επαλληλίας Η είσοδος του κυκλώματος του παρακάτω σχήματος είναι σταθερή τάση 4 lt, ενώ η είσοδος είναι σήμα τάσης το οποίο μεταβάλλεται γραμμικά κατά lt κάθε δευτερόλεπτο. Οι δύο είσοδοι εφαρμόζονται στο κύκλωμα για χρονικό διάστημα 5 sec. ίνεται ότι: 5 kω και C 00 μf. Με χρήση της αρχής επαλληλίας, να προσδιορίσετε την και να χαράξετε τις γραφικές παραστάσεις των, και ως προς το χρόνο στους ίδιους άξονες. Εάν 0, το κύκλωμα αποτελεί ενισχυτή αρνητικής ενίσχυσης: 0 Εάν 0, το κύκλωμα αποτελεί διαφοριστή: C d dt Με εφαρμογή και των δύο τάσεων εισόδου: d C dt 4 5 0 00 0 ( 4 0.5 ) 3 3 6 d( t) dt T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 9

Παράδειγμα ο: εφαρμογή αρχής επαλληλίας T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 0

Ενισχυτής διαφορικής εισόδου Έχουμε ήδη μελετήσει τον ενισχυτή διαφοράς τάσεων όπου προέκυψε ότι: 3 4 Ενίσχυση σημάτων κοινού τρόπου: 3 4 A CM 0 Εάν γειώσουμε τη μία από τις δύο εισόδους στον ενισχυτή διαφορικής εισόδου τότε μπορούμε να υλοποιήσουμε ενισχυτή θετικής ή αρνητικής ενίσχυσης. Με τον ενισχυτή διαφορικής εισόδου μπορούμε να υλοποιήσουμε διάφορες λειτουργίες με χρήση συνδυασμού ωμικών και χωρητικών εμπεδήσεων στις θέσεις των αντιστάσεων του κυκλώματος. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.

Ενισχυτής διαφορικής εισόδου και : αντιστάσεις Ενίσχυση διαφοράς τάσεων: αντίσταση, πυκνωτής Ολοκλήρωση διαφοράς τάσεων: πυκνωτής, αντίσταση Παραγώγιση διαφοράς τάσεων: T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.

Ενισχυτής διαφορικής εισόδου και εξόδου Ο ενισχυτής διαφορικής εισόδου και διαφορικής εξόδου έχει τη δυνατότητα να ενισχύει διαφορικά σήματα και να παρέχει διαφορική έξοδο. Οι τάσεις εισόδου, «αντιγράφονται» στις εισόδους αντιστροφής των ΙΤΕ και τα ρεύματα στις εισόδους των ΙΤΕ είναι μηδενικά, επομένως: ( ) ( ) ιαφορική ενίσχυση (μπορεί να ρυθμιστεί από τη μεταβλητή αντίσταση ): Μηδενική ενίσχυση σημάτων κοινού τρόπου, χωρίς ταίριασμα τιμών των αντιστάσεων (στην πράξη όμως δεν είναι μηδενική): T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 3

Ενισχυτής οργανολογίας Επειδή τα παρεχόμενα σήματα από αισθητήρες συχνά συνοδεύονται από ανεπιθύμητα σήματα παρεμβολών ή θόρυβο, για την ενίσχυσή τους και την προετοιμασία τους ώστε να γίνουν κατάλληλα και να τροφοδοτήσουν μετατροπείς σημάτων (A/D), χρησιμοποιείται ο ενισχυτής οργανολογίας. Ο ενισχυτής αυτός θα πρέπει να έχει υψηλή αντίσταση εισόδου, ώστε να μην «φορτώνει» τους αισθητήρες, χαμηλή ενίσχυση σημάτων κοινού τρόπου (επομένως και υψηλό λόγο απόρριψης σημάτων κοινού τρόπου) και σταθερή διαφορική ενίσχυση. Ο ενισχυτής αυτός αποτελείται από έναν ενισχυτή διαφορικής εισόδου και εξόδου, ο οποίος ακολουθείται από έναν ενισχυτή διαφοράς τάσεων. Η πρώτη βαθμίδα εξασφαλίζει υψηλή αντίσταση εισόδου, υψηλό λόγο απόρριψης σημάτων κοινού τρόπου και δυνατότητα ρύθμισης της διαφορικής ενίσχυσης μέσω μίας και μόνο αντίστασης. Η δεύτερη βαθμίδα παρέχει τη δυνατότητα λήψης απλής εξόδου (δηλ. μη διαφορικής) και συνεισφέρει στην ενίσχυση τάσης και στο λόγο απόρριψης σημάτων κοινού τρόπου. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 4

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 5 Ενισχυτής οργανολογίας ( ) 3 4 A B 3 4 ( ) ( ) 4 3 Ενισχυτής διαφοράς τάσεων Ενισχυτής διαφορικής εισόδου και εξόδου A B A B

Μετατροπέας ρεύματος σε τάση Το κύκλωμα του διπλανού σχήματος μετατρέπει μία πηγή ρεύματος με μεγάλη εσωτερική αντίσταση σε μία πηγή τάσης με μικρή εσωτερική αντίσταση. Πρόκειται δηλ. για έναν ενισχυτή διεμπέδησης που λειτουργεί ως μετατροπέας ρεύματος σε τάση. Τάση εξόδου του κυκλώματος: s Η τάση στην έξοδο του κυκλώματος είναι ανάλογη του ρεύματος στην είσοδο, ενώ η αντίσταση εξόδου είναι σχεδόν μηδενική. s Συγκρίνοντας τον μετατροπέα με τον διαφοριστή που εξετάσαμε, συμπεραίνουμε ότι όταν το ρεύμα εισόδου του ενισχυτή διεμπέδησης διέρχεται από πυκνωτή, τότε η τάση στην έξοδο του είναι το διαφορικό σήμα της τάσης εισόδου. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 6

Κυκλώματα ανορθωτών Με συνδυασμό τελεστικών ενισχυτών και διόδων μπορούμε να επιτύχουμε ανόρθωση σημάτων πλάτους λίγων m δηλ. αρκετά μικρότερα από την τάση αγωγής των διόδων. Στο διπλανό κύκλωμα, όταν η τάση εισόδου είναι θετική, η δίοδοςάγεικαιητάσηεξόδου είναι μηδενική για ιδανική δίοδο ή λίγο αρνητική για πραγματική δίοδο λόγω της πτώσης τάσης στην αντίσταση αγωγής. Όταν η τάση εισόδου είναι αρνητική, η δίοδος βρίσκεται σε κατάσταση αποκοπής, επομένως: ut Το κύκλωμα λειτουργεί ως ανορθωτής μισού κύματος. n n T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 7

Κυκλώματα ανορθωτών Στο διπλανό σχήμα (προσθήκη της D ) όταν η τάση εισόδου είναι θετική η D άγει και η D είναι σε αποκοπή. Αφού η D είναι σε αποκοπή, η αντίσταση ανατροφοδότησης δεν συνδέεται στην έξοδο του τελεστικού ενισχυτή (η οποία για πραγματική D είναι ελαφρώς αρνητική και όχι μηδενική), αλλά με τον ακροδέκτη αντιστροφής του ενισχυτή (εικονική γη, αφού 0) και επομένως η τάση εξόδου είναι απολύτως μηδενική. Βελτιωμένος ανορθωτής μισού κύματος T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 8

Κυκλώματα ανορθωτών Με συνδυασμό ανορθωτή μισού κύματος (με αλλαγή της φοράς των διόδων) και αντιστρέφοντα αθροιστή, δημιουργούμε ανορθωτή πλήρους κύματος. ut ut n n 0 T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 9

Συγκριτές τάσης Όταν ένας ΤΕ λειτουργεί με ανοικτό βρόχο (χωρίς ανατροφοδότηση), τότε λόγω τηςπολύυψηλήςενίσχυσηςπουεμφανίζει, η έξοδος του ενισχυτή θα οδηγηθεί σε κατάσταση θετικού ή αρνητικού κόρου (δηλ. σεθετικήήαρνητικήτιμήλίγο μικρότερη από την τάση τροφοδοσίας), ανάλογα με τον αν η διαφορά δυναμικού στους ακροδέκτες εισόδου είναι θετική ή αρνητική. Επομένως, οι δύο καταστάσεις εξόδου του ΤΕ δίνουν πληροφορία για τη σύγκριση χαμηλών δυναμικών στους δύο ακροδέκτες εισόδου, με αποτέλεσμα ο ΤΕ να λειτουργεί ως συγκριτής τάσης (ltage cmparatr). Συνήθως επιδιώκουμε σύγκριση μεταξύ μίας τάσης μεταβλητού μεγέθους και μίας τάσης σταθερού μεγέθους. Οπότε σε έναν συγκριτή τάσης, εάν γειώσουμε τον έναν ακροδέκτη ή εάν τον συνδέσουμε σε δυναμικό σταθερής στάθμης, τότε η σύγκριση του δυναμικού του άλλου ακροδέκτη γίνεται ως προς το 0 ή ως προς τη σταθερή στάθμη. Μπορούμε λοιπόν να αναφερόμαστε σε κυκλώματα ανιχνευτών μηδενός ήσε κυκλώματα ανιχνευτών στάθμης. Ο ΤΕ όταν λειτουργεί ως συγκριτής, ισοδυναμεί με διακοπτική βαθμίδα (n-ff). T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 30

Ανιχνευτές μηδενός και στάθμης Στον ανιχνευτή μηδενός, η τάση εξόδου οδηγείται σε θετικό ή αρνητικό κόρο ανάλογα με το αν η είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη από 0. Στην περίπτωση που επιθυμούμε η στάθμη διάκρισης των σημάτων να είναι διαφορετική του 0 (ανίχνευση στάθμης), συνδέουμε τον μη αναστρέφοντα ακροδέκτη του ΤΕ σε πηγή συνεχούς τάσης με την κατάλληλη πολικότητα. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 3

Ανίχνευση μηδενός με σκανδαλιστή Schmtt Εάν το σήμα εισόδου εμπεριέχει θόρυβο μπορεί να προκληθούν αλλαγές κατάστασης εξόδου εάν το σήμα είναι κοντά στη στάθμη διάκρισης (0) με αποτέλεσμα λανθασμένη διάκριση του σήματος. - Η κατάσταση βελτιώνεται εάν δημιουργηθεί υστέρηση στην αλλαγή κατάστασης στην έξοδο του κυκλώματος με εφαρμογή θετικής ανατροφοδότησης (κύκλωμα σκανδαλιστή Schmtt). Για μετάβαση από αρνητικά σήματα σε θετικά, η αλλαγή κατάστασης εξόδου γίνεται σε στάθμη σήματος εισόδου, ενώ για αντίθετη μετάβαση η αλλαγή γίνεται σε στάθμη. T εύρος βρόχου υστέρησης καθορίζεται να είναι ευρύτερο από τα όρια θορύβου του σήματος εισόδου. Οι αντιστάσεις σχηματίζουν διαιρέτη τάσης, ο οποίος δημιουργεί στον μη αντιστρέφοντα ακροδέκτη δυναμικό που είναι θετικό ή αρνητικό ανάλογα με την κατάσταση της εξόδου. Έστω CC και CC οι δύο καταστάσεις εξόδου: CC Εύρος βρόχου υστέρησης: ( CC) T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 3

Ανίχνευση στάθμης με σκανδαλιστή Schmtt Ε Ε Στην περίπτωση που επιθυμούμαι ο βρόχος υστέρησης να δημιουργηθεί γύρω από μία στάθμη διάκρισης Ε και όχι γύρω από το 0, αρκεί να προσθέσουμε μία πηγή συνεχούς τάσης Ε. Η προσθήκη αυτή ισοδυναμεί με την ενσωμάτωση θετικής ανατροφοδότησης στο απλό κύκλωμα του ανιχνευτή στάθμης. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 33

Απόκριση συχνότητας τελεστικών ενισχυτών Ο ιδανικός ΤΕ υποθέσαμε ότι διαθέτει άπειρη τιμή ενίσχυσης ανοικτού βρόχου και άπειρο εύρος ζώνης (δηλ. η ενίσχυσηπουπαρέχειείναισταθερήσεσχέση με τη συχνότητα). Ωστόσο, η ενίσχυση ανοικτού βρόχου ενός πραγματικού ΤΕ είναι πεπερασμένη και ελαττώνεται με την αύξηση της συχνότητας. Εσωτερικά οι ΤΕ αποτελούνται από τρεις βασικές βαθμίδες: μια βαθμίδα διαφορικού ενισχυτή με πηγές σταθερού ρεύματος που παρουσιάζει υψηλή αντίσταση εισόδου, μία ενδιάμεση βαθμίδα ενισχυτή (διαφορικού ή απλού) με μεγάλη ενίσχυση τάσης και μία απλή βαθμίδα ισχύος εξόδου (κοινού συλλέκτη) η οποία προσδίδει στον ενισχυτή χαμηλή αντίσταση εξόδου. Η διαφορική απόκριση συχνότητας των ΤΕ είναι βαθυπερατή (συνήθως με τρεις πόλους στη συνάρτηση μεταφοράς τους) λόγω της βαθυπερατής συμπεριφοράς των βαθμίδων που τους απαρτίζουν. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 34

Απόκριση συχνότητας τελεστικών ενισχυτών Για να εξασφαλιστεί η ευστάθεια των ΤΕ, εφαρμόζεται αντιστάθμιση συχνότητας (τροποποίηση της απόκρισης) που υλοποιείται με την προσθήκη ενός απλού πυκνωτή ή ενός δικτυώματος C που συνδέεται εξωτερικά στους ακροδέκτες του ενισχυτή ή εσωτερικά κατά την κατασκευή του. Ο πυκνωτής αντιστάθμισης χρησιμοποιείται για αποφυγή ταλαντώσεων υψηλής συχνότητας στην έξοδο των ΤΕ, που οδηγούν σε αστάθεια. Ο πυκνωτής αντιστάθμισης μειώνει το μέτρο της ενίσχυσης του ΤΕ στις υψηλές συχνότητες, δηλ. περιορίζει το εύρος ζώνης του. Χωρίς πυκνωτή αντιστάθμισης, στις υψηλές συχνότητες θα υπήρχε υψηλή ενίσχυση, έτσι ώστε όταν μέρος του σήματος εξόδου ανατροφοδοτεί θετικά την είσοδο να προκαλούνται ανεπιθύμητες ταλαντώσεις και ο ενισχυτής να μη μπορεί να ελεγχθεί πλέον από το σήμα εισόδου. Η προσθήκη πυκνωτή αντιστάθμισης δημιουργεί έναν πόλο στη συνάρτηση μεταφοράς του ενισχυτή, έτσι ώστε ο ενισχυτής να έχει συμπεριφορά βαθυπερατού κυκλώματος με μεγάλη σταθερά χρόνου, η οποία και καθορίζει τη συχνότητα αποκοπής του ενισχυτή. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 35

Απόκριση συχνότητας τελεστικών ενισχυτών ιαφορική ενίσχυση ανοικτού βρόχου (Open Lp) τ c ω c πf Συχνότητα αποκοπής c Συχνότητα αποκοπής Συχνότητα μοναδιαίας ενίσχυσης Απόκριση συχνότητας τυπικού τελεστικού ενισχυτή T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 36

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 37 Απόκριση συχνότητας τελεστικών ενισχυτών c c T T c f A A π Α ω ω ω ω ο c c T f A f f π π Α π ω ο Τ f T : συχνότητα μοναδιαίας ενίσχυσης, δηλ. η συχνότητα όπου Α(jω) (δηλ. 0 db) που αποτελεί χαρακτηριστικό μέγεθος για κάθε ενισχυτή. Το γινόμενο του μέτρου ενίσχυσης επί το εύρος ζώνης ενισχυμένων συχνοτήτων είναι σταθερό T c c c OL A s A s A A s A s A (s) A ω ω τ τ

Συμπεράσματα Οι τελεστικοί ενισχυτές (ΤΕ) είναι διαθέσιμοι ως ολοκληρωμένα κυκλώματα με την καθιερωμένη ονομασία «p-amp». Υπάρχουν πολλές εφαρμογές στις οποίες συναντά κανείς κυκλώματα τελεστικών ενισχυτών. Ο ΤΕ είναι πολύ χρήσιμο στοιχείο στην επεξεργασία αναλογικών σημάτων, αφού αρκετές μαθηματικές λειτουργίες μπορούν να υλοποιηθούν με εφαρμογή κατάλληλης ανατροφοδότησης σε μία βαθμίδα ΤΕ: Πολλαπλασιασμός σήματος με θετική σταθερά ή αρνητική σταθερά. Πρόσθεση και αφαίρεση σημάτων. Ολοκλήρωση και διαφόριση σήματος. Ανόρθωση και σύγκριση σημάτων, κ.α. Οι ΤΕ προσφέρονται συνήθως για λειτουργία στην περιοχή συχνοτήτων έως 0 ΜHz. Ωστόσο, υπάρχουν στο εμπόριο και ΤΕ που λειτουργούν μέχρι 00 ΜΗz. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 38

Ασκήσεις 6 ης ενότητας T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 39

Άσκηση η Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, η τάση s είναι ημιτονική πλάτους και συχνότητας ΚΗz, ενώ η τάση E είναι συνεχής πηγή τάσης. Προσδιορίστε με βάση την αρχή της επαλληλίας την τάση εξόδου και χαράξτε στους ίδιους άξονες τις κυματομορφές της τάσης s και της τάσης εξόδου. Όταν E 0 το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης: Όταν s 0 το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής θετικής ενίσχυσης: s s s K K E E E Επομένως: s T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 40

Άσκηση η f KHz T ms s 4.0.0 0 s -.0 0ms.0ms.0ms 3.0ms 4.0ms Tme T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 4

Άσκηση η Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, η τάση s είναι ημιτονική πλάτους και συχνότητας ΚΗz, ενώ η τάση E είναι συνεχής πηγή τάσης. Προσδιορίστε με βάση την αρχή της επαλληλίας την τάση εξόδου και χαράξτε στους ίδιους άξονες τις κυματομορφές της τάσης s και της τάσης εξόδου. Όταν E 0 το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης: K K Όταν s 0 το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής θετικής ενίσχυσης: s s s 3 K E 4 K 4 E E 3 4 Επομένως: Οι κυματομορφές είναι όμοιες με s εκείνες της προηγούμενης άσκησης. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 4

Άσκηση 3 η Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, η τάση είναι ημιτονική πλάτους και συχνότητας ΚΗz, ενώ η τάση είναι συνεχής πηγή τάσης -. Προσδιορίστε την τάση εξόδου και χαράξτε στους ίδιους άξονες τις κυματομορφές της τάσης και της τάσης εξόδου. f f f f ff K K f K f ( ) Το κύκλωμα αποτελεί αντιστρέφων αθροιστή T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 43

Άσκηση 3 η ( ) T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 44

Άσκηση 4 η Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, προσδιορίστε την τάση εξόδου συναρτήσει των τάσεων, και 3 εφαρμόζοντας την αρχή της επαλληλίας. Όταν 3 0το κύκλωμα λειτουργεί ως αντιστρέφων αθροιστής: f f ( ) Όταν 0και 0το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής θετικής ενίσχυσης: K K f K f 3 ( )3 ( // ) 3 3 3 3 Επομένως: 3 T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 45

Άσκηση 5 η Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, προσδιορίστε την τάση εξόδου συναρτήσει των τάσεων και εφαρμόζοντας την αρχή της επαλληλίας. Όταν 0το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής θετικής ενίσχυσης: f 3 ( )3 ( // ) 3 3 Όταν 0το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης: K f K K f 3 Επομένως: T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 46

Άσκηση 6 η Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, η τάση s είναι ημιτονική πλάτους και συχνότητας ΚΗz. Προσδιορίστε τ ρεύμα L και χαράξτε τις κυματομορφές της τάσης s και του ρεύματος L. Πρόκειται για ενισχυτή αρνητικής ενίσχυσης που συνδέεται με αντίσταση φορτίου L. Η αντίσταση s δεν έχει καμία επίδραση στη λειτουργία του κυκλώματος, αφού το ρεύμα στον μη αναστρέφων ακροδέκτη () του ενισχυτή είναι μηδενικό. Επίσης, ο αντιστάτης L δεν επηρεάζει την ενίσχυση του ενισχυτή, αφού η έξοδος του κυκλώματος (ΙΤΕ) έχει συμπεριφορά ιδανικής πηγής τάσης. s K 0K s K L L K s 0 s L L 0 L s T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 47

Άσκηση 6 η.0 0 s L L 0 L s -.0 0mA L 0A -0mA 0ms.0ms.0ms 3.0ms 4.0ms Tme T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 48

Άσκηση 7 η Προσδιορίστε τις συναρτήσεις μεταφοράς των κυκλωμάτων του παρακάτω σχήματος θεωρώντας τους τελεστικούς ενισχυτές ιδανικούς. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 49

Άσκηση 7 η Βασισμένοι στη μέθοδο ανάλυσης των κόμβων, εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο Α: Cs 0 Cs Εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο B: Λόγω της παρουσίας του πυκνωτή, χρησιμοποιούμε φάσορες κατά την εφαρμογή του ου κανόνα Krchhff, που σημαίνει ότι λειτουργούμε στο πεδίο της συχνότητας. a a a a a a a Α Β A(s) Cs Cs Cs T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 50

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 5 Άσκηση 7 η Cs Cs A(s) Cs Cs Βασισμένοι ξανά στη μέθοδο ανάλυσης των κόμβων, εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο Α: Εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο B: a a a a a a a Α Β

Άσκηση 7 η Βασισμένοι ξανά στη μέθοδο ανάλυσης των κόμβων, εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο Α: 0 c Εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο B: c Α Β Cs c (Cs )c A(s) ο (Cs ) T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 5

Άσκηση 7 η Πρόκειται για τοπολογία ενισχυτή αρνητικής ενίσχυσης: A(s) Z Z A(s) Cs Cs Cs T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 53

Άσκηση 8 η Στον κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, να δείξετε ότι: Αφού τα ρεύματα στις εισόδους του ΙΤΕ είναι μηδενικά, το ρεύμα εξόδου ισούται με το ρεύμα της αντίστασης και η αντίσταση s δεν έχει καμία επίδραση στη λειτουργία του κυκλώματος: T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 54

Άσκηση 9 η Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει δύο ΙΤΕ, προσδιορίστε την εμπέδηση εισόδου. Z I Ρεύμα ακροδέκτη () μηδενικό: I b T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 55

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 56 a 3 3 b a 4 5 5 Z Ο δεύτερος ΙΤΕ λειτουργεί ως ενισχυτής θετικής ενίσχυσης όταν εφαρμοστεί μόνο η είσοδος στον αντιστρέφων ακροδέκτη, ενώ λειτουργεί ως ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης όταν εφαρμοστεί μόνο η είσοδος a στον αντιστρέφων ακροδέκτη, οπότε με την αρχή της επαλληλίας προκύπτει η επόμενη σχέση: b 3 3 a Παρόμοια είναι και η δράση του πρώτου ΙΤΕ: Άσκηση 9 η

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 57 b 3 3 a a 3 3 b a 4 5 5 Z b 4 5 3 4 3 5 3 a Z Z 5 3 5 3 4 3 5 3 4 5 3 b Z Z 5 3 4 b Z I Cs Z 5 3 Άσκηση 9 η b 4 5 3 4 3 5 3 a Z Z

Άσκηση 0 η Για το κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, προσδιορίστε την απόκριση (συνάρτηση μεταφοράς) και την τιμή του πυκνωτή ώστε η συχνότητα αποκοπής του κυκλώματος να είναι kηz. Βασισμένοι στη μέθοδο ανάλυσης των κόμβων, εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο Α: Cs s Cs s A Εφαρμόζουμε τον ο κανόναkrchhff στον κόμβο B: 4 3 B A(s) s 4 3Cs T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 58

Άσκηση 0 η Για να υπολογίσουμε τη συχνότητα αποκοπής του κυκλώματος, θα πρέπει να φέρουμε τη συνάρτηση μεταφοράς στην παρακάτω μορφή: A(s) A( jω) A j ω ω c A(s) 4 3Cs A( jω) 4 3Cjω A( jω) (3/ ) Cjω ωc fc ωc C 0.6 nf 3 C π 3πC 3πfc H συνάρτηση μεταφοράς έχει έναν πραγματικό πόλο s p /(3 C)στον οποίο αντιστοιχεί η συχνότητα αποκοπής ω c / (3 C) του κυκλώματος T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 59

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 60 Άσκηση η Για το κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ να προσδιορίσετε την απόκριση (συνάρτηση μεταφοράς), τη συχνότητα για την οποία το μέτρο της απόκρισης συχνότητας του κυκλώματος είναι 3dB κάτω από τη μέγιστή του τιμή και να προτείνεται τις μεταβολές που πρέπει να γίνουν στο κύκλωμα ώστε η ενίσχυση για το συνεχές να διπλασιαστεί. Cs A(s) Βασισμένοι στη μέθοδο ανάλυσης των κόμβων, εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο Α: Εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο B: 0 A A Cs Cs A A 0 A B

Άσκηση η Η συχνότητα για την οποία το μέτρο της απόκρισης συχνότητας του κυκλώματος είναι 3dB κάτω από τη μέγιστή του τιμή, είναι η συχνότητα αποκοπής του κυκλώματος που υπολογίζεται στη συνέχεια: A(s) Cs / Cs A(jω) C j ω H συνάρτηση μεταφοράς έχει έναν πραγματικό πόλο s p / C στον οποίο αντιστοιχεί η συχνότητα αποκοπής ω c / C του κυκλώματος c ω ωc fc 5.9 khz C π Τέλος, η πιο προφανής μεταβολή που μπορούμε να κάνουμε στο κύκλωμα για να διπλασιάσουμε την ενίσχυσή του στο συνεχές είναι ο διπλασιασμός της τιμής της αντίστασης. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 6

Άσκηση η Έχετε στη διάθεσή σας ένα ιδανικό τελεστικό ενισχυτή και αντιστάσεις. Προτείνετε κυκλώματα, που να πραγματοποιούν τις αριθμητικές πράξεις: όπου η τάση εξόδου του ενισχυτή και, ιδανικές πηγές τάσεων. Η πρώτη πράξη πραγματοποιείται εάν χρησιμοποιήσουμε το κύκλωμα του μη αντιστρέφοντος αθροιστή, στο οποίο θα πρέπει οι τιμές των αντιστάσεων και να είναι ίδιες. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 6

Άσκηση η Η δεύτερη πράξη πραγματοποιείται εάν χρησιμοποιήσουμε το κύκλωμα του ενισχυτή διαφοράς τάσεων, στο οποίο θα πρέπει οι τιμές όλων των αντιστάσεων να είναι ίδιες και οι θέσεις των πηγών εισόδου να αλλάξουν T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 63

Άσκηση η Για να παράγουμε την ποσότητα απαιτείται ένας ενισχυτής θετικής ενίσχυσης με όμοιες αντιστάσεις, ενώ για να παράγουμε το αρκεί ένας ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης με όμοιες αντιστάσεις. Με βάση την αρχή της επαλληλίας προκύπτει το απλό κύκλωμα του τελευταίου σχήματος. T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 64

T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 65 Άσκηση 3 η Για το κύκλωμα του παρακάτω σχήματος που περιλαμβάνει ΙΤΕ, προσδιορίστε την τάση εξόδου συναρτήσει των τάσεων εισόδου και. Ακολουθώντας την αρχή της επαλληλίας, όταν 0, Ε 0 το κύκλωμα λειτουργεί ως ενισχυτής αρνητικής ενίσχυσης: Όταν 0, Ε 0 εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στους δύο εσωτερικούς κόμβους: Ε

Άσκηση 3 η Όταν 0, 0εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στους δύο εσωτερικούς κόμβους: E E Προσθέτοντας τις τρεις επιμέρους τάσεις εξόδου καταλήγουμε στην παρακάτω έκφραση: Ε ( ) E ( ) T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 66

Άσκηση 4 η Θεωρώντας ότι οι τελεστικοί ενισχυτές στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος είναι ιδανικοί προσδιορίστε τη συνάρτηση μεταφοράς του κυκλώματος Α Β Γ Λόγω της παρουσίας του ενισχυτή θετικής ενίσχυσης στο πρώτο τμήμα του κυκλώματος: A B () A T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 67

Άσκηση 4 η Εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο B: sc B sc sc A B sc A () Α Β 0 Γ Εφαρμόζουμε τον ο κανόνα Krchhff στον κόμβο Γ: sc sc B B (3) Αντικαθιστώντας την A από την () στην () και στη συνέχεια την B από την () στην (3) προκύπτει η παρακάτω συνάρτηση μεταφοράς του κυκλώματος: A(s) C C 0 C s s C s T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 68

Τέλος 6 ης ενότητας T.E.I. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. 69