ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 17 ΜΑΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΑΡΑΡΓΥΡΗ ΓΙΟΥΛΑ, ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ A1. Περίληψη Στο κείμενο του Γιώργου Γραμματικάκη προσεγγίζεται η επικέντρωση της προσοχής του σύγχρονου ανθρώπου στις εξωγήινες μορφές ζωής ανακόλουθα με το σεβασμό που οφείλει στο περιβάλλον. Αρχικά, διατυπώνεται η στροφή του ανθρώπου για στην ανεύρεση ζωής εκτός του πλανήτη μας κάτι που αναδεικνύεται σχεδόν αδύνατο. Στο σημείο αυτό τονίζεται ότι εκτός τούτου ο άνθρωπος θα πρέπει να γνωρίζει καλύτερα τις ποικιλόμορφες εξελικτικές ομορφιές της γήινης ζωής. Ωστόσο, σημειώνεται ότι το ανθρώπινο είδος λειτούργησε αντιφατικά ως προς το τελευταίο, καθώς έδρασε δημιουργικά, αλλά και καταλυτικά. Έτσι, τίθεται από τον γράφοντα ως επιτακτική η ειλικρινής προσέγγιση της ζωής στον πλανήτη μας. Αυτό θα επιτευχθεί με την ουσιαστική επικοινωνία των ανθρώπων, αλλά και με τη στροφή στον πολιτισμό. Συμπερασματικά, τονίζεται ότι μακροπρόθεσμη κατάκτηση του ανθρώπου θα πρέπει να είναι η πρόοδος, η επικράτηση της ειρήνης, η αειφόρος ανάπτυξη και τελικά η απάλυνση της μοναξιάς του. Β1. Τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα πολλαπλασιάζουν τις σημερινές επικοινωνιακές δυνατότητες, αλλά ταυτόχρονα υποβαθμίζουν την ουσιαστική επαφή των ανθρώπων. Συγκεκριμένα, η τεχνολογία έχει κάνει εφικτή και συνάμα εύκολη την επικοινωνία όλων των ανθρώπων της γης με βασικά στοιχεία της τη ζωντάνια, τη διαδραστικότητα και την ταχύτητα. Παράλληλα, όμως και σε ένα άλλο επίπεδο, η φυσική επαφή των ανθρώπων στρεβλώνεται, η μοναξιά διογκώνεται και το συναισθηματικό αδιέξοδο οξύνεται, αφού η διανθρώπινη προσέγγιση γίνεται τυπικά, μηχανιστικά και χρησιμοθηρικά. Επομένως, πρέπει να τονιστεί ότι δεν αρκεί η τεχνοκρατική διάσταση του πολιτισμού μας για την επίλυση ψυχικών ή συναισθηματικών προβλημάτων, αλλά απαιτείται η ανθρωποκεντρική δόμηση της τεχνολογίας. Β2. α) Θεματική περίοδος : «Αποκαλύπτεται όμως έχει διπλή υπόσταση» Λεπτομέρειες / σχόλια : «Από τη μία είναι ικανός τα θύματα των συμφερόντων του» Περίοδος κατακλείδα : «Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου της δικής του υπάρξεως» β) η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη ( 1η ) γέννησε αριστουργήματα ( 3η η επικοινωνία αυτή πυκνώνει ( 5η ) έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες ( 6η ) EKΠΑΙΔΕΥΣΗ: Με Οράματα και Πράξεις για την Παιδεία -1-
Β3. α) ταυτόχρονα = συγχρόνως / παράλληλα γέννησε = δημιούργησε αισθανθεί = νιώσει πληθαίνουν = αυξάνονται ανάλγητη = ασυγκίνητη / αναίσθητη β) ανούσια ουσιαστική εμφανίζεται εξαφανίζεται ανέφικτη εφικτή / πραγματοποιήσιμη πυκνώνει αραιώνει / λιγοστεύει υψηλά χαμηλά Β4. α) - Ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου του διατυπώνει την ερώτηση αν η αναζήτηση από τον άνθρωπο ζωής σε άλλους κόσμους είναι περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι. Με την ερώτηση αυτή εκφράζει εμφατικά τον προβληματισμό του για το συγκεκριμένο ζήτημα και προσπαθεί ταυτόχρονα να διεγείρει τον ίδιο προβληματισμό στον αναγνώστη, ώστε ο τελευταίος να αναζητήσει την απάντηση στα λεγόμενα του συγγραφέα που ακολουθούν στη συνέχεια. Παράλληλα προσδίδει ζωντάνια στο λόγο του και δημιουργεί αμεσότητα και αίσθηση διαλόγου με τον αναγνώστη. - Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη διπλή παύλα στην πρώτη παράγραφο του κειμένου του για να παραθέσει ένα συμπληρωματικό σχόλιο στα λεγόμενα του, ότι δηλαδή η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η επικοινωνία με άλλους κόσμους εμφανίζεται ανέφικτη αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας. Παράλληλα όμως η χρήση της διπλής παύλας δηλώνει ότι αυτό το σχόλιο ο συγγραφέας το θεωρεί αναγκαίο για την κατανόηση του κειμένου του. β) Από την άλλη, από τον ίδιο τον άνθρωπο σφραγίζεται η ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρείται (-ούνται) η αδικία και οι ανισότητες. Γ. Κεντρική έννοια: Φυσικό περιβάλλον Δεδομένα: (Εννοούνται) Η έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον έχει γεννήσει δραματικές επιπτώσεις. Ζητούμενα: 1) Ποιες είναι οι επιπτώσεις που έχει προκαλέσει η έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον; 2) Με ποιους τρόπους μπορεί ο άνθρωπος να αποκαταστήσει τη σχέση του με αυτό; Επικοινωνιακό πλαίσιο: Άρθρο, Τίτλος EKΠΑΙΔΕΥΣΗ: Με Οράματα και Πράξεις για την Παιδεία -2-
Α Πρόλογος: «Το περιβάλλον εκπέμπει σήμα κινδύνου» Ο άνθρωπος έχει διαγράψει μια σημαντική πορεία ανάπτυξης, την οποία επιστρέφοντας πίσω στη φύση, θ αναγκαστεί να διαγράψει. Αρνούμενος όμως τα δημιουργήματά του τεχνικού πολιτισμού του, γυρίζει σε μια σχεδόν πρωτόγονη κατάσταση ζωής, από την οποία θ αντλήσει πάλι τη δύναμη να φθάσει ψηλά, για να ικανοποιήσει την ιδιαίτερη φύση του, που συνίσταται στο δόγμα "άνω θρώσκω." Για ν αντιμετωπίσει το δίλημμα ο πολιτισμένος άνθρωπος, χρειάζεται να γίνει περισσότερο άνθρωπος και λιγότερο πολιτισμένος. Χρειάζεται να σταματήσει να βιάζει ατιμωρητί τη φύση και να βρει τρόπους, που θα τον οδηγήσουν στη μοναδική του διέξοδο από τ αδιέξοδά του. α) Κυρίως Θέμα: Η μοίρα του ανθρώπου είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με τη φύση. Επομένως η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας επηρεάζει αρνητικά τη ζωή του. η ανθρώπινη υγεία εκφυλίζεται, μέσα από τους γενετικούς κινδύνους και τις βιομηχανικές ασθένειες, τον καρκίνο τις καρδιοπάθειες και τα αναπνευστικά προβλήματα, που εμφανίζονται. είναι εμφανείς οι δηλητηριάσεις στη διατροφή, από ορμόνες και χημικά σκευάσματα. ο περίεργος ευτροφισμός - παχυσαρκία στα ανεπτυγμένα κράτη, και ο υποσιτισμός από την εσχάτη ένδεια στα υποανάπτυκτα, αποτελούν τις όψεις του σύγχρονου πλανήτη. η μολυσμένη ατμόσφαιρα, γήινη και υδάτινη, βάλλεται από τις μικροβιακές μολύνσεις και τις επιδημίες. η διασπορά των βαρέων μετάλλων στο έδαφος και τα νερά επιφέρουν την τοξικότητα και την καταστροφή της ζωής. η αλλαγή στις κλιματολογικές συνθήκες, επιβεβαιώνεται από την απουσία ενδιάμεσων εποχών. η εξάντληση των φυσικών πόρων επιφέρει την οικονομική καταστροφή, καθώς προβάλλει επιτακτική την ανάγκη αντιμετώπισης του ενεργειακού προβλήματος. η οικιστική αναρχία, αποκτά ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. επιτυγχάνεται η αλλοτρίωση και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής σε όλα τα επίπεδα. είναι εμφανής η απώλεια της εσωτερικής συνοχής και της ψυχικής πληρότητας των ανθρώπων, στο πλαίσιο του βιομηχανικού πολιτισμού, που εξουσιάζει βάναυσα το φυσικό τους κόσμο. δεν προσφέρεται πια έμπνευση για καλλιτεχνικές δημιουργίες. κινδυνεύουν μνημεία και έργα τέχνης,ενώ καταστρέφονται συνεχώς πολιτιστικοί θησαυροί. μειώνεται ο τουρισμός καθώς η φύση αποτελεί απόλαυση πια μόνο σε βιβλία. αλλοιώνεται η αισθητική του τοπίου. ρύπανση εδάφους, υδάτων, αέρα, όξινη βροχή. καταστροφή του όζοντος και ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου. διάβρωση εδάφους. εξάντληση πρώτων υλών. καταστροφή της χλωρίδας και πανίδας. αισθητική κακοποίηση της φύσης. θόρυβος και ηχητική ρύπανση. αλλαγή του κλίματος. EKΠΑΙΔΕΥΣΗ: Με Οράματα και Πράξεις για την Παιδεία -3-
β) Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι απαιτείται: συνειδητοποίηση της ανάγκης διατήρησης και προστασίας της σχέσης ανθρώπου - φύσης. κατάλληλη αγωγή από τους φορείς κοινωνικοποίησης, οι οποίοι καλούνται να προσφέρουν οικολογικά ερεθίσματα, φέρνοντας σε επαφή τα παιδιά με τη φύση. το εκπαιδευτικό σύστημα χρειάζεται να εντάξει στο πρόγραμμά του μάθημα Οικολογικής Σκέψης και Πολιτικής, το οποίο μπορεί να υλοποιείται με εκπαιδευτικές εκδρομές στη φύση, με μαθήματα, σεμινάρια, προβολές και διαλέξεις περιβαλλοντικού περιεχομένου και με συμμετοχή σε φυσιολατρικούς ομίλους. ενεργοποίηση της πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας, αλλά και του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία καλείται να ενεργοποιηθεί, προκειμένου να συμβάλλει στην αφύπνιση των πολιτών, στην ενημέρωσή τους και στη δραστηριοποίησή τους σε οικολογικά θέματα. ανθρωπιστική παιδεία, η οποία θα καλλιεργήσει σε όλους τους πολίτες την οικολογική συνείδηση. ωριμότητα και υπευθυνότητα στην επαφή με τη φύση. υλοποίηση ενός προγράμματος παγκόσμιας συνεργασίας, το οποίο θα συντονίσει τις οποιεσδήποτε ενέργειες σχετικά με την προστασία σπάνιων ειδών και τη διάσωση όλου του οικοσυστήματος. Ο καθένας μας μπορεί να συμμετέχει στην ανακύκλωση των προϊόντων που καταναλώνει. Μπορούμε όλοι να χρησιμοποιούμε ανακυκλώσιμα υλικά, να περιορίσουμε τη χρήση πλαστικών, σπρέϊ και γενικά βλαπτικών υλικών με παράλληλη χρήση οικολογικών προϊόντων που εύκολα διασπώνται και δεν μολύνουν το περιβάλλον. Παράλληλα μπορούμε να εντάξουμε στις διατροφικές μας συνήθειες τα βιολογικά προϊόντα, ώστε να προωθήσουμε τις καλλιέργειες χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων. Μπορούμε να περιορίσουμε τη χρήση του αυτοκινήτου και να προτιμήσουμε για τις μετακινήσεις μας τις συγκοινωνίες ή και πιο οικολογικές λύσεις, όπως το ποδήλατο και η πεζοπορία. Οφείλουμε να είμαστε ενεργοί πολίτες που διεκδικούμε καλύτερες περιβαλλοντικές συνθήκες ζωής στην πόλη μας, να συμμετέχουμε σε οικολογικές οργανώσεις που πιέζουν τις τοπικές και κρατικές αρχές για τη λήψη μέτρων. Ως γονείς οφείλουμε να δημιουργούμε από νωρίς στα παιδιά μας υγιή περιβαλλοντική συνείδηση, διδάσκοντάς τα κυρίως με το παράδειγμά μας. Άλλα επιχειρήματα που θα μπορούσαν να αναφερθούν: βιολογικός καθαρισμός των λυμάτων και καθαρισμός των υδάτων, προκειμένου να αποφεύγονται προβλήματα μόλυνσης. διαλογή και λιπασματοποίηση όσων από τα σκουπίδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν και υγειονομική ταφή των υπολοίπων. απαγόρευση της παράνομης διάθεσης των τοξικών αποβλήτων, προκειμένου ν αντιμετωπισθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου. κατάργηση των πυρηνικών εργοστασίων. αναζήτηση και χρήση νέων πιο ήπιων μορφών ενέργειας, όπως η ηλιακή, η αιολική, η γεωθερμική. χρήση μη ρυπογόνων καυσίμων. επαχθής φορολόγηση των βιομηχανιών, που ρυπαίνουν το περιβάλλον με χημικές ουσίες και ορθολογικότερη χρήση των αυτοκινήτων. EKΠΑΙΔΕΥΣΗ: Με Οράματα και Πράξεις για την Παιδεία -4-
αναδασώσεις, προστασία και συντήρηση των δασών, με λήψη μέτρων ενάντια στην αποτροπή πυρκαγιών και την ιδιοτελή εκμετάλλευσή τους. βιομηχανική, διοικητική και πολιτιστική αποκέντρωση. τόνωση της περιφερειακής ανάπτυξης, που θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της αστυφιλίας. εφαρμογή ποινών και αυστηρής νομοθεσίας για την παραβίαση των μέτρων υπέρ της προστασίας της φύσης. δέσμευση των ανεπτυγμένων οικονομικά χωρών για τη χορήγηση κεφαλαίου και τεχνολογίας για ανάπτυξη του περιβάλλοντος. Επίλογος: Ανακεφαλαίωση - Συμπεράσματα EKΠΑΙΔΕΥΣΗ: Με Οράματα και Πράξεις για την Παιδεία -5-
ΣΧΟΛΙΑ Τα φετινά θέματα κρίνονται ως ήπιας δυσκολίας. Πιο συγκεκριμένα: 1) Το κείμενο ήταν κατανοητό, με μικρές δυσκολίες στην περιληπτική του απόδοση, κυρίως λόγω της ποσότητας και πυκνότητας των νοημάτων του. 2) Οι ερωτήσεις της ενότητας Β ήταν εύκολες, προερχόμενες κυρίως από την ύλη της Α και Β Λυκείου. 3) Το θέμα της έκθεσης ήταν διατυπωμένο με σαφήνεια και ευκρίνεια. Οι απαντήσεις των θεμάτων συμπεριλαμβάνονται αυτούσιες στα βιβλία του φροντιστηρίου μας: - Λεξικό Εννοιών, σελ. 310-313 - Θεωρία, Περίληψη, Ασκήσεις, σελ. 169-170 - Τυπολογία ερωτήσεων, ερωτήσεις 47, 48, 53 Τέλος, οι μαθητές μας είχαν εξασκηθεί σε αντίστοιχα κείμενα του Γ. Γραμματικάκη και στο συγκεκριμένο θέμα της έκθεσης για τις συνέπειες και τους τρόπους αντιμετώπισης της καταστροφής του περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια των επαναληπτικών τους μαθημάτων. EKΠΑΙΔΕΥΣΗ: Με Οράματα και Πράξεις για την Παιδεία -6-