Εκτελεστική Σύνοψη Η παρούσα σύνοψη βασίζεται στην δεύτερη Τελική Έκθεση Περιφερειακής ς Τουρισμού για τη Λεμεσό η οποία πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Λεμεσού μετά από σχετικό διαγωνισμό. Για την ολοκλήρωση της μελέτης συνεργάστηκαν οι εταιρείες: CMR Cypronetwork, A.L.A Planning Partnership, George Georgiades & Associates, Michalis P. Iacovides & Associates και PriceWaterhouseCoopers. Στόχος Πηγές πληροφοριών / στοιχείων Στόχος της μελέτης ήταν, στα πλαίσια της ς Επανατοποθέτησης της Κύπρου, η Λεμεσός (πόλη και επαρχία) να σχεδιάσει ένα Στρατηγικό πρόγραμμα το οποίο θα βασιστεί στο όραμα της περιοχής για τουριστική ανάπτυξη, να διαφοροποιηθεί από τον ανταγωνισμό και να επιλύσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα. Παράλληλα, μέσω της μελέτης αναζητήθηκαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι δυνατότητες της περιοχής και ανασχεδιάστηκε η Τουρισμού της πόλης με βάση τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Για σκοπούς συλλογής χρήσιμων στοιχείων και πληροφοριών πραγματοποιήθηκε αριθμός ερευνών έρευνα γραφείου, έρευνα μεταξύ ξένων περιηγητών της περιοχής, έρευνα μεταξύ Κυπρίων, έρευνα μεταξύ τουριστικών πρακτόρων εξωτερικού, έρευνα μεταξύ ξενοδόχων, έρευνα μεταξύ υπεράκτιων εταιρειών και έρευνα μεταξύ ιδιοκτητών δεύτερης κατοικίας. Άλλες πηγές πληροφοριών αποτέλεσαν το Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού, άλλες έρευνες της Cypronetwork, ETC (European Travel Commission), IPK International. Παγκόσμιες τάσεις Δημογραφικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτικοί, περιβαλλοντικοί και τεχνολογικοί παράγοντες προκαλούν συνεχείς και καθοριστικές μεταβολές στη παγκόσμια τουριστική αγορά και δημιουργούν έντονες ανταγωνιστικές συνθήκες. Το νέο προφίλ του τουρίστα συνθέτει άτομο με υψηλό επίπεδο μόρφωσης, απαιτητικό, ανεξάρτητο, δραστήριο, καλό γνώστη των τουριστικών προορισμών, ευαίσθητο σε θέμα κόστους αλλά και ασφάλειας και σταθερότητας, χρήστη του διαδικτύου. Η τουριστική αγορά καλείται να αντεπεξέλθει σε νέα δεδομένα και να ικανοποιήσει νέους τομείς και αγορές i
όπως η περιπέτεια, η φύση, ο αθλητισμός, η ευεξία, η διασκέδαση, η ηρεμία. 7 χώρες το 81,9% των αφίξεων Η Κύπρος, και κατ επέκταση η Λεμεσός, η οποία αποτελεί έναν αναπτυγμένο τουριστικό προορισμό δέχεται τις επιδράσεις των πιο πάνω παραγόντων και νέων συνθηκών. Η Λεμεσός προσελκύει περίπου το 17% των παγκύπριων αφίξεων (σύμφωνα με τα στοιχεία του 2004), παρουσιάζει πρόβλημα εποχικότητας ενώ μήνες αιχμής είναι η περίοδος Ιούνιος έως Σεπτέμβριος. Επτά χώρες συνθέτουν το μεγαλύτερο ποσοστό των αφίξεων της Λεμεσού (81,9%) Βρετανία, Ελλάδα, Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Ιρλανδία και Ισραήλ. Ποιότητα και ποικιλία στα Τουριστικά Καταλύματα και Κέντρα Αναψυχής αλλά και προβλήματα Αναβάθμισης χρήζει το Λιμάνι Ποιοτικότερες δραστηριότητες αναψυχής για Τουρισμό συνεδρίων Η υποδομή της πόλης σε τουριστικά καταλύματα κρίνεται ικανοποιητική σε αριθμό (αλλά και στην ποιότητα) κλινών με μεγάλη συγκέντρωση στο ανατολικό της τμήμα δηλαδή στους Δήμους Γερμασόγειας και Αγίου Τύχωνα. Αρκετά ξενοδοχεία της Λεμεσού έχουν πιστοποιηθεί με συστήματα ποιότητας και υγιεινής τροφίμων ενώ η Λεμεσός (μαζί με την Πάφο) είναι πρώτες σε αριθμός κλινών ξενοδοχείων 5 αστέρων. Την ίδια στιγμή, η ποικιλία, το εύρος καθώς και τα γνωστά ονόματα διεθνών αλυσίδων κέντρων αναψυχής που τα τελευταία χρόνια έχουν μεταξύ άλλων λειτουργήσει στη Λεμεσό, πιστοποιούν το μοναδικό της χαρακτηριστικό, αυτό δηλαδή της πόλης της ποικίλης διασκέδασης όλο το χρόνο. Ωστόσο, πολλά προβλήματα ταλανίζουν τον συγκεκριμένο τομέα με βασικότερα αυτά της ηχορύπανσης, του κραχτισμού, των παράνομων επεκτάσεων και της οπτικής οχληρίας με διαφημιστικές πινακίδες. Η Λεμεσός διαθέτει το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι και το κατ εξοχήν λιμάνι για κρουαζιέρες με περίοδο αιχμής τους μήνες Μάιος Οκτώβριος και με τα σημαντικότερα προβλήματα αυτά της παλαιότητας του κτιρίου επιβατών. Η πόλη διαθέτει οργανωμένο δίκτυο λεωφορείων το οποίο κρίνεται ανεπαρκές, ιδιωτικές εταιρείες ταξί, και εταιρείες ενοικιάσεως. Η Λεμεσός δεν διαθέτει μεγάλους συνεδριακούς χώρους για συνέδρια πέραν των 1500 ατόμων παρ όλα αυτά διεκδικεί την πρώτη θέση στη διοργάνωση τέτοιων εκδηλώσεων με τα ξενοδοχεία της να διαθέτουν υψηλών προδιαγραφών χώρους καθώς την σχετική εμπειρία. Ωστόσο, η ανάγκη για ποιοτικότερες / συμπληρωματικές δραστηριότητες αναψυχής ειδικά για το συνεδριακό τουρισμό και τον τουρισμό κινήτρων είναι διάχυτη. ii
Κέντρο Ναυτιλιακών και Υπεράκτιων επιχειρήσεων Πολιτιστικός πλούτος Πλούσια σε Φυσικές Ομορφιές Συμπληρωματική Η Λεμεσός έχει καταστεί κέντρο υπεράκτιων και ναυτιλιακών επιχειρήσεων και συγκεντρώνει πλήθος ναυτιλιακών και υπεράκτιων εταιρειών οι οποίες συνεισφέρουν σημαντικά στον τουρισμό (και συνεδριακό) της πόλης αφού προσελκύουν συνεργάτες από ολόκληρο τον κόσμο. Μεγάλο αρχαιολογικό και πολιτιστικό πλούτο έχει να επιδείξει η Λεμεσός στον ξένο επισκέπτη. Αρχαία Αμαθούντα, Κούριο, Μεσαιωνικό Κάστρο, Κάστρο Κολοσσίου, Μουσεία, Θέατρα, Πολιτιστικοί χώροι, εργαστήρια κεραμικής, γκαλερί συνθέτουν το πλούσιο πολιτιστικό προφίλ της πόλης. Πλουσιότατο είναι και το πρόγραμμα πολιτιστικών εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου με μεγαλύτερες αυτές της Γιορτής του Κρασιού, του Καρναβαλιού, τα Μεγάλα Μπαλέτα, τα Αμαθούσια, αλλά και πλήθος εκδηλώσεων της ενδοχώρας με βασικότερες την Πολιτιστική Εβδομάδα Ορεινών θέρετρων και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις κρασοχωριών. Αναβάθμισης χρήζουν τόσο οι χώροι πολιτισμού όσο και οι εκδηλώσεις της πόλης, ενώ η αναβάθμιση και βελτίωση καλύπτει τόσο τον ευπρεπισμό των χώρων, τον τρόπο παρουσίασης των εκθεμάτων, τις ώρες λειτουργίας, το περιεχόμενο και το πρόγραμμα των εκδηλώσεων και τον συντονισμό και προβολή αυτών των εκδηλώσεων. Εξαιρετικά τοπία φυσικής ομορφιάς με μεγάλο περιβαλλοντικό ενδιαφέρον έχει να δείξει η Λεμεσός στον ξένο επισκέπτη. Αλυκή Ακρωτηρίου, Υδατοφράκτες Γερμασόγειας και Πολεμιδιών, Μονοπάτια της φύσης, Διαδρομή παραλιακού μετώπου, παραλία Ακτή Κυβερνήτη, παραλία Κουρίου, παραλία Lady s Mile καθώς και πλήθος περιοχών της ορεινής Λεμεσού αποτελούν τον μοναδικό πλούτο της φυσικής ομορφιάς της πόλης. Στοιχεία που συνθέτουν την συμπληρωματική τουριστική υποδομή της Λεμεσού αποτελούν αρκετά κέντρα ευεξίας υψηλής ποιότητας στα ξενοδοχεία 5 αστέρων, και ποικίλα θεματικά πάρκα όπως το Υδροπάρκο Φασσουρίου, το πάρκο Άλασσας, το καταφύγιο γαϊδουριών, τη Μηχανή του Χρόνου, και τον Ζωολογικό κήπο. Επίσης, το πρόγραμμα Αγροτουρισμού του ΚΟΤ έχει συμβάλει στην ανάπτυξη των 19 κοινοτήτων της Λεμεσού που προσφέρουν υπηρεσίες αγροτουρισμού. Ο Αθλητικός Τουρισμός της πόλης απαιτεί τη βελτίωση της υφιστάμενης αθλητικής υποδομής της Λεμεσού ενώ iii
ενισχύεται σημαντικά και έχει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης μέσω των δύο μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων το Διεθνές Ράλι Κύπρος και τα Λεμέσια. Μεγάλα εμπορικά κέντρα και ποικίλα καταστήματα προσφέρουν στον ξένο επισκέπτη πολλές ευκαιρίες για ψώνια. Τέλος, η ενίσχυση σε υποδομή και προβολή του ειδικού τμήματος «Γάμος» απαιτείται προκειμένου να ενισχύσει τις ανάλογες προοπτικές αύξησης του τουριστικού ρεύματος. Πλήρης εξάρτηση από διοργανωτές ταξιδιών Διανομή / Διάθεση Ανάγκη για εξειδικευμένες εκδόσεις για τη Λεμεσό και για συντονισμένο πρόγραμμα προβολής Μελέτες και Επιτροπές Η Κύπρος έχει πλήρη εξάρτηση από τους διοργανωτές ταξιδιών οι οποίοι έχουν κατ ουσία την απόλυτη διαπραγματευτική δύναμη και επηρεάζουν δραστικά τις τιμές. Αεροπορικές εταιρείες, κρουαζιέρες, direct bookings, και τουριστικές εκθέσεις είναι τα κανάλια διανομής του τουριστικού προϊόντος της Κύπρου και της Λεμεσού. Η άρση του περιορισμού του δικτύου των πτήσεων από και προς αριθμό προορισμών είναι καθοριστική όπως και η αναβάθμιση των δύο αεροδρομίων και του επιβατικού λιμανιού. Τα Direct Bookings αποτελούν τη νέα πραγματικότητα, και οι τουριστικές εκθέσεις αποτελούν σημαντικό εργαλείο προβολής της Λεμεσού. Πλήθος εκδόσεων που εκδίδονται από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού και άλλους φορείς προβάλουν τη Λεμεσό ως μέρος της συνολικής προβολής της Κύπρου. Επιπρόσθετα, έντονη είναι η ανάγκη για το σχεδιασμό ενός συντονισμένου και ολοκληρωμένου προγράμματος επικοινωνίας και προβολής για την πόλη. Ετοιμασία μελετών (π.χ. συνεδριακό κέντρο) και δέκα επιτροπές κάτω από την ομπρέλα της Επιτροπής Τουρισμού του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Λεμεσού αποτελούν μέρος της συντονισμένης προσπάθειας οργάνωσης της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής. Προτεινόμενο Positioning Λεμεσός, ένας κοσμοπολίτικος προορισμός που σφύζει από ζωή, παρέχει ολόχρονα ευκαιρίες για μοναδικές εμπειρίες, συνδυάζει πλούσια ιστορία και παράδοση με την σύγχρονη ζωή, την παραθαλάσσια πόλη και την γραφική ενδοχώρα. iv
Μοναδικά Στοιχεία & Βασικές Αξίες SWOT Analysis Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Τα μοναδικά στοιχεία της Λεμεσού είναι η μικρή απόσταση από λοιπές περιοχές, της πόλης ενδοχώρας, και της ορεινής, ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της, το lifestyle των κατοίκων της και οι ποικιλομορφία των παραλιών της. Οι Βασικές Αξίες της πόλης είναι η πλούσια ιστορία και πολιτιστική παράδοση, τα ήθη και έθιμα. Κύρια πλεονεκτήματα της Λεμεσού είναι: Γεωγραφική θέση Ευρύτητα φυσικών ομορφιών και αξιοθέατων Συνδυασμός βουνού και θάλασσας Κρασοχώρια Μεγάλη σε έκταση παραλία και ευρύτητα παραλίων Επάρκεια και ποιότητα ξενοδοχειακών μονάδων Ποικιλία εστιατορίων και μονάδων εστίασης Καλή υποδομή για προσέλκυση συνεδρίων Εύρος δυνατοτήτων ψυχαγωγίας και πολιτιστικών εκδηλώσεων και μοναδικότητα Γιορτής του Κρασιού και Καρναβαλιού Εύρος και ποιότητα αρχαιολογικών και θρησκευτικών μνημείων Επάρκεια πολιτιστικών χώρων Το μεγαλύτερο λιμάνι της Κύπρου και επιβατικός κόμβος κρουαζιέρων Επιχειρηματικό, υπεράκτιο και ναυτιλιακό κέντρο Κύρια μειονεκτήματα της Λεμεσού είναι: Ακριβός προορισμός Απουσία συλλογικής και επαρκούς προβολής Πρόβλημα εποχικότητας Ανεπαρκής συγκοινωνία Ρυμοτομία και οικοδομική αναρχία (παρελθόντος) Ανεπάρκεια Κέντρων Πληροφόρησης Δραστηριότητα τουριστικών φορέων Απουσία / ανεπάρκεια γηπέδων γκολφ και θεματικών πάρκων, Μαρίνας και άλλων συντελεστών της τουριστικής υποδομής Οδικό δίκτυο και κυκλοφοριακό SWOT Analysis Ευκαιρίες Απειλές Κύριες ευκαιρίες για τη Λεμεσό αποτελούν: Αυξημένη χρήση διαδικτύου Ένταξη Κύπρου στην ΟΝΕ Αύξηση outgoing tourism μεγάλων χωρών (π.χ. Κίνα) Συγκέντρωση τουριστικής κίνησης σε Ευρωπαϊκούς προορισμούς Η αναμενόμενη βελτίωση της τουριστικής υποδομής v
Κύριες απειλές για τη Λεμεσό αποτελούν: Αύξηση ανταγωνισμού Εξάρτηση από Tour Operators Εξάρτηση από αγορά Η.Β. Ευαισθησία τουριστών σε θέματα κόστους Όραμα Η Λεμεσός να καταστεί ένας Ολιστικός και Ποιοτικός Τουριστικός Προορισμός για όλες τις εποχές Στόχοι Λεμεσού 2005-2010 Μέσος όρος αύξησης αφίξεων ανά έτος 3% (για τα έτη 2005-2007) και 4% (για τα έτη 2008-2010) Προβλέψεις αφίξεων 2005: 395 χιλ, 2006: 407 χιλ, 2007: 419 χιλ, 2008: 436 χιλ, 2009: 453 χιλ, 2010: 471 χιλ Μέσος όρος ετήσιας αύξησης κατά κεφαλής δαπανών κατά 3% Ελάχιστη κατά κεφαλή δαπάνη: 234, Μέγιστη κατά κεφαλή δαπάνη: 714 Συνολική αύξηση εσόδων 38,7% ή κατά μέσο όρο 7,7% ανά έτος Στόχοι εσόδων 2005: 172,4 εκ., 2006: 182.9 εκατ., 2007: 194,1 εκατ., 2008: 207,9 εκατ., 2009: 222,7 εκατ., 2010: 238,6 εκατ. Άλλοι στόχοι: Αύξηση του επαναλαμβανόμενου τουρισμού από 17% στο 25% το 2010. Σμίκρυνση της περιόδου εποχικότητας μέσω προσέλευσης ομάδων ειδικών ενδιαφερόντων, συνεδριακού τουρισμού, τουρισμού 2 ης κατοικίας, επιχειρηματικού τουρισμού, κ.α. Κατάτμηση Αγοράς Η κατάτμηση της αγοράς που προτείνεται βασίζεται στο προφίλ των επισκεπτών, το υφιστάμενο προϊόν και την υποδομή της Λεμεσού. Επίσης, λαμβάνει υπόψη τις προτεραιότητες του Στρατηγικού Σχεδίου ΚΟΤ 2003-2010 και παρουσιάζει τα τμήματα και τις ομάδες βάσει δημογραφικών χαρακτηριστικών, εθνικότητα, κινήτρου καθώς και τις βασικές ομάδες και ομάδες ειδικού ενδιαφέροντος. Κατάτμηση Βάσει Δημογραφικών Ζευγάρια Singles Groups Ηλικίες 18-65+, επικέντρωση στις ομάδες 30-45 και 50-65+ = οικονομικά εύρωστες και ανεξάρτητες Μεσαία και Άνω Μεσαίας τάξης με επικέντρωση στην Άνω Μεσαία και Ανώτερη vi
Κατάτμηση Βάσει εθνικότητας Χώρες πρωτογενούς στόχευσης: Αγγλία, Γερμανία, Ρωσία, Ελλάδα, Γαλλία, Ιρλανδία, Ισραήλ Μεγάλης σημασίας χώρες: Ελβετία, Ολλανδία, Βέλγιο, Αυστρία, Ιταλία, Σουηδία, Δανία, Φιλανδία και Νορβηγία Εγχώριος Τουρισμός Λευκωσία Λάρνακα Πάφος Κατάτμηση Βάσει Κινήτρων Ήλιος Θάλασσα Συν Πολιτιστικός Τουρισμός Αθλητικός Τουρισμός Συνεδριακός Τουρισμός Αγροτουρισμός Τουρισμός ευεξίας Ναυτικός Τουρισμός Επιχειρηματικός Τουρισμός Ιατρικός Τουρισμός Εκπαιδευτικός Τουρισμός Μικρότερης εμβέλειας Φυσιολατρικός τουρισμός Ποδηλατικός Τουρισμός Περιπατητικός Τουρισμός Γάμοι και Honeymoons Βασικές Ομάδες Στόχοι Διοργανωτές Ταξιδιών Διοργανωτές Συνεδρίων Διοργανωτές Κρουαζιέρων Τουριστικοί Πράκτορες Αερομεταφορείς Υπεράκτιες - Ναυτιλιακές Ομάδες Ειδικού Ενδιαφέροντος Αθλητικοί Σύνδεσμοι, Ομοσπονδίες, Σύλλογοι Πράσινοι, Φίλοι της φύσης Φίλοι του κρασιού, οινολόγοι vii
Αναβάθμιση και Εμπλουτισμός η αιχμή του δόρατος Η διέπεται από τους ακόλουθους στόχους: Βελτίωση και αναβάθμιση της βασικής και υφιστάμενης υποδομής Εστίαση, ενδυνάμωση και ανάδειξη του Πολιτιστικού, Αθλητικού και Ναυτικού τουρισμού και γενικά του τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων Ουσιαστικός εμπλουτισμός προϊόντος με ενδυνάμωση και εγκαθίδρυση ειδικών προϊόντων συνεδριακός, μαρίνα, καζίνο, γήπεδα γκολφ, ευεξία Ανάδειξη και σύνδεση της επαρχίας / υπαίθρου με εμπλοκή στην αγροτουριστική ανάτπυξη και σύνδεση με αστική περιοχή Σύνδεση και Αναβάθμιση επί-μέρους πτυχών του προϊόντος Βασική Οδικό Δίκτυο, Συγκοινωνίες, Κυκλοφορικό, Χώροι στάθμευσης - Βελτιώσεις, σύνδεση αστικής με ορεινή, ενδυνάμωση εκδρομών Βασική Λιμάνι και Παλιό Λιμάνι - Σημαντικά Έργα Η ολοκλήρωση των αναπτυξιακών έργων δημιουργίας αερογεφυρών θα συμβάλει στην μερική επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήματος της πόλης. Περαιτέρω, το οδικό δίκτυο της Λεμεσού απαιτεί βελτίωση με διαπλάτυνση των δρόμων, ασφαλτοστρώσεις και βελτιώσεις. Προτεραιότητα για τη Λεμεσό είναι η σύνδεση της αστικής με την ορεινή περιοχή και η δημιουργία οργανωμένου δικτύου μεταφοράς καθώς και η ενδυνάμωση και η θεματική διεύρυνση των οργανωμένων εκδρομών. Τέλος, το πρόβλημα των χώρων στάθμευσης που αντιμετωπίζει η Λεμεσός απαιτεί άμεσες ενέργειες που θα επιτρέψουν την κατασκευή πολυόροφων και άλλων χώρων στάθμευσης σε καίρια σημεία της πόλης. Η νέα αίθουσα επιβατών θα συμβάλει θετικά στην αναβάθμιση του λιμανιού. Στόχο αποτελεί η Λεμεσός να καταστεί κέντρο κρουαζιέρων για την γύρω περιοχή αλλά και για ολόκληρη τη Μεσόγειο. Για την επίτευξη του στόχου απαιτούνται σημαντικές αναβαθμίσεις και ενεργότερο marketing. Το Παλιό Λιμάνι της Λεμεσού θα αναμορφωθεί με ένα τεράστιας σημασίας έργο που θα ολοκληρωθεί το 2007-2008 και θα αναβαθμίσει σημαντικά την περιοχή του Παλιού Λιμανιού. Το έργο περιλαμβάνει μετατροπή του λιμανιού σε ψαρολίμανο, διαμόρφωση πλατείας, εστιατόρια / ταβέρνες, καφετέριες / μπαρ, χώρος εκθέσεων, σύγχρονη ψαραγορά, καταστήματα, γραφεία, σύμπλεγμα λουτρών / γυμναστήριο, φάρο, πλωτή σκηνή, πεζόδρομος / ποδηλατόδρομος. viii
Βασική Κέντρο Πόλης Βασική Επίχωση, Παραλιακή Λεωφόρος Η ανάπλαση της πλατείας Διοικητηρίου καθώς και της Παλιάς Αγοράς / Παντοπωλείο συνέβαλε στη σχετική αναβάθμιση της περιοχής. Περαιτέρω στοιχεία που θα αναβαθμίσουν το Κέντρο της πόλης της Λεμεσού είναι η πεζοδρόμηση της οδού Ανεξαρτησίας και η διοργάνωση ποικίλων εκδηλώσεων, η διοργάνωση δραστηριοτήτων προώθησης προϊόντων στη Παλιά Αγορά, η λειτουργία του Τεχνικού Πανεπιστημίου στο Παλιό Κτηματολόγιο ή στο Παλιό Ταχυδρομείο και η σύνδεση των παραδοσιακών περιοχών. Το σχέδιο ανάπλασης της επίχωσης το οποίο περιλαμβάνει την ανέγερση αναψυκτηρίων και περιπτέρων, πλακοστρώσεις, υπερυψωμένους πεζόδρομους και πλατώματα επί των βράχων θα αναβαθμίσει αισθητά την περιοχή. Η διαπλάτυνση και φωταγώγηση της παραλιακής λεωφόρου βοήθησε σημαντικά στην γενική αναβάθμιση αλλά και στην απάμβλυνση του κυκλοφοριακού προβλήματος στην περιοχή. Ωστόσο, προβλήματα της περιοχής είναι η ηχορύπανση και οι κίνδυνοι των πεζών τα οποία μπορούν να μετριαστούν με την αύξηση της αστυνόμευσης. Τουριστικές Κλίνες Κέντρα Αναψυχής κίνητρα και αυστηροί έλεγχοι Οι ξενοδοχειακές μονάδες της Λεμεσού προσφέρουν υπηρεσίες διαμονής υψηλών προδιαγραφών τις οποίες αναβαθμίζουν συνεχώς. Οι ξενοδόχοι της Λεμεσού έχουν όραμα και έντονο ενδιαφέρον ενώ προβαίνουν σε πρωτοβουλίες με στόχο τον εμπλουτισμό του προϊόντος γεγονός το οποίο θα προσελκύσει ποιοτικότερο τουρισμό. Συμπερασματικά, η Λεμεσός έχει τις δυνατότητες και προϋποθέσεις να καταστεί προορισμός που παρέχει leading ξενοδοχειακή υποδομή. Ωστόσο, βασική προϋπόθεση αύξησης της ανταγωνιστικότητας των υφιστάμενων και των μελλοντικών ξενοδοχειακών μονάδων είναι η δημιουργία παραθεριστικών ανέσεων ολόχρονης λειτουργίας υπό την φιλοσοφία του integrated resort development. Το αγροτουριστικό προϊόν πρέπει και θα ενισχυθεί από το πρόγραμμα αγροτουριστικής ανάπτυξης από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως. Η Λεμεσός μειονεκτεί σε σχέση με κέντρα υψηλών προδιαγραφών για προσέλκυση ανώτερων κοινωνικά στρωμάτων. Σχετική μελέτη για σχέδια κινήτρων για αναβάθμιση και εξυγίανση των υπηρεσιών και εγκαταστάσεων των κέντρων αναψυχής με σχετικά κίνητρα τα οποία θα εισαχθούν το 2006 θα συμβάλει σημαντικά προς την σημαντική βελτίωση αυτού του μειονεκτήματος. Επιβεβλημένα είναι τα πιο κάτω μέτρα ix
για αντιμετώπιση των προβλημάτων του τομέα: Αντικατάσταση των παράνομων επεκτάσεων με ομοιόμορφες κατασκευές, εφαρμογή νομοθεσίας για τις παράνομες διαφημιστικές πινακίδες, θέσπιση αυστηρών μέτρων και νομοθεσιών για τους κράχτες υπό την αρμοδιότητα της Αστυνομίας και με την εποπτεία των Δήμων, αυστηρότερες διατάξεις για την ηχορύπανση με λήψη ειδικών μέτρων και προνοιών κατά την έκδοση αδειών και με αυστηρούς ελέγχους, αξιοποίηση του προγράμματος ΒΑΚΧΙΣ για κέντρα παραδοσιακής κουζίνας στην πόλη της Λεμεσού. Παραλίες και Διαχείριση τους Μέτρα και Ιδιωτική Πρωτοβουλία Ενέργειες που θα συμβάλουν στη σημαντική βελτίωση της κατάστασης των παραλίων της πόλης είναι: η σταδιακή κατεδάφιση των κάθετων κυματοθραυστών με στόχο την ενοποίηση του μοναδικού παραλιακού μετώπου της Λεμεσού, η ανέγερση ξύλινων αποβάθρων για περιδιάβαση, η δημιουργία πρόσθετων αναψυκτηρίων, αποδυτηρίων, χώρων κέντρων υγιεινής, η δημιουργία τεχνητών υφάλων και ναυαγίων θα βοηθήσει και στην παράμετρο αθλητικός τουρισμός (καταδύσεις, κα), η αξιοποίηση των παραλίων με οργανωμένες παράκτιες κρουαζιέρες θα συμβάλει στον εμπλουτισμό του συνεδριακού τουρισμού και της παραμέτρου Γάμοι. Για την επιτυχημένη λειτουργία της διαχείρισης παραλίων, προτείνεται η διεξαγωγή εξειδικευμένης μελέτης και να ανατεθεί μέσω καθ όλα αντικειμενικών διαδικασιών η μακρόχρονη διαχείριση από τους Δήμους / Κοινοτικά Συμβούλια σε ιδιώτες. Οι Δήμοι / Συμβούλια ή / και η Ακτοφυλακή θα ασκεί την εποπτεία της οριοθέτησης γεωγραφικής ζώνης και ελέγχου της αδειοδότησης των θαλάσσιων αθλημάτων. Ακτή Ολυμπίων Ένα από τα σημαντικότερα έργα υποδομής που αναβαθμίζει το τουριστικό πρόσωπο της Λεμεσού είναι η ανάπλαση της Ακτής Ολυμπίων που συνέβαλε στη δημιουργία οργανωμένης παραλίας, στη διατήρηση του χαρακτήρα της ακτής και στην οπτική και λειτουργική σύνδεση της παραλίας με τις χερσαίες χρήσεις. Ένα σημείο αναφοράς της πόλης που μπορεί να αποτελέσει σημείο διοργάνωσης ποικίλων εκδηλώσεων όπως: μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, εκδηλώσεις θαλάσσιων αθλημάτων και άλλες αθλητικές εκδηλώσεις σε σχέση με τη θάλασσα, εκδηλώσεις για νέους (εναέριος), για παιδιά (Κήπος), γαστρονομικές βραδιές. Πολύ σημαντική η διατήρηση του επιπέδου καθαριότητας και ευπρεπισμού. x
Πολιτισμός Βασική Αξία της Λεμεσού Η προστασία, ανάδειξη και σύνδεση των αρχαιολογικών και πολιτιστικών χώρων της Λεμεσού αποτελεί σημείο προτεραιότητας στη προϊόντος της πόλης. Η Αρχαία Αμαθούντα με τα σημαντικότατα προγραμματιζόμενα έργα θα καταστεί πόλος έλξης των ξένων επισκεπτών και των ντόπιων ενώ μπορεί να αξιοποιηθεί με εκδηλώσεις μεγάλης εμβέλειας όπως βραδιές όπερας, αναπαραστάσεις, διαλέξεις εμπλουτίζοντας έτσι σημαντικά την παράμετρο «εκδηλώσεις ποιότητας για Συνεδριακό Τουρισμό». Το Κάστρο Λεμεσού αξιοποιώντας τη θέση του στην περιοχή ακινήτων Λανίτη, την «ωραιότερη» της πόλης θα εμπλουτιστεί με διοργάνωση μεσαιωνικών βραδιών, αναπαραστάσεων, παραγωγή πολυμέσων, τέλεση γάμων ή / και δείπνων νεόνυμφων ζευγαριών. Το Κάστρο Κολοσσίου μπορεί κάλλιστα να αποτελεί το χώρο διεξαγωγής πολιτιστικών εκδηλώσεων μεγάλης εμβέλειας. Στο Αρχαίο Κούριο μουσικές βραδιές, αναπαραστάσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις μεγάλης εμβέλειας θα εμπλουτίσουν το προϊόν. Τα μουσεία της πόλης πρέπει να επεκτείνουν τις ώρες λειτουργίας τους καθώς και να αναβαθμίσουν τον τρόπο παρουσίασης των εκθεμάτων. Η Λεμεσός πρέπει να οργανώσει και θεσμοθετήσει μια πολιτιστική εκδήλωση διεθνούς εμβέλειας όπως το Πολιτιστικό Φεστιβάλ Λεμεσού που θα συνδέει τους τέσσερις σημαντικότερους χώρους πολιτισμού της πόλης με ανάλογες εκδηλώσεις. Πολλά στοιχεία εμπλουτισμού απαιτούνται και στις περιπτώσεις της Γιορτής του Κρασιού και του Καρναβαλιού για περαιτέρω ενίσχυση τους. Αγρο τουρισμός Η αξιοποίηση του σχεδίου αγροτουριστικής ανάπτυξης του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως είναι επιβεβλημένη για την ανάπτυξη της πλουσιότατης υπαίθρου της Λεμεσού. Η αναβάθμιση θα επέλθει και με τη δημιουργία διαδρομών καθώς και με τη σύνδεση των χωριών στις θεματικές διαδρομές και τα ανάλογα θεματικά πάρκα. Φυσικές Ομορφιές Σχέδια ανάπλασης της κοιλάδας Γερμασόγειας και του Μεσαιωνικού ελαιώνα θα αναβαθμίσουν αισθητά τους χώρους φυσικής ομορφιάς. Δύο νέα μονοπάτια της φύσης στον Υδατοφράκτη Γερμασόγειας θα εμπλουτίσουν το στοιχείο. xi
Απεριόριστοι συνδυασμοί Διαδρομών Shopping Με στόχο τη σύνδεση και ανάδειξη των πολιτιστικών, αρχαιολογικών, παραδοσιακών, μοναδικών στοιχείων της πόλης προτείνεται αριθμός διαδρομών: Limassol Historic Past, Limassol Nature, Dionysos trails, Agro Life, Religion, Arts in Limassol, Folklore & Tradition με απεριόριστους συνδυασμούς. Η Λεμεσός προσφέρει μεγάλη και ικανοποιητική ποικιλία καταστημάτων με κυριότερες εμπορικές γειτονιές την περιοχή του κάστρου, την Ανεξαρτησίας, την Λεωφόρο Μακαρίου, την Αγίου Ανδρέου, την περιοχή εναερίου και την τουριστική περιοχή. Με στόχο την ανάδειξη των παραδοσιακών τεχνών και προϊόντων, παράμετρος που ενισχύει τον αγροτουρισμό, η περιοχή του Κάστρου μπορεί να καθιερωθεί ως Κέντρο Λαϊκής Τέχνης ενώ χρήζει και προσοχής η διεξαγωγή ειδικής μελέτης για την καταγραφή των τεχνών και των ατόμων που τις ασκούν. Τέλος, το ωράριο το οποίο αποτελεί θέμα τριβών και αντιπαλοτήτων, θα εξυπηρετούσε στο μέγιστο τους πελάτες τουρίστες αν φιλελευθεροποιηθεί με έμφαση στις βραδινές ώρες. Ειδικά Προϊόντα Κέντρα Ευεξίας Ειδικά Προϊόντα Θεματικά Πάρκα Η ενδυνάμωση και προβολή του τομέα θα αναβαθμίσει το τουριστικό προϊόν προσελκύοντας ποιοτικό τουρισμό. Εισήγηση γίνεται για συλλογική προώθηση του τομέα με την στήριξη του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού. Η Λεμεσός με ιδιωτικές πρωτοβουλίες των ξενοδόχων έχει καλή υποδομή στον τομέα, η οποία διαφοροποιεί τις μονάδες της πόλης από άλλες μονάδες και ταυτόχρονα δημιουργεί προϋποθέσεις σχετικής απεξάρτησης από τους διοργανωτές ταξιδιών. Αξιοσημείωτη είναι και η βράβευση του ξενοδοχείου Le Meridien ως World Leading Spa Hotel. Η υποδομή των κέντρων ευεξίας μπορεί να αξιοποιηθεί και για προσέλκυση τουρισμού κινήτρων και αθλητικού τουρισμού. Τέλος, τα συμπεράσματα της μελέτης που γίνεται για λογαριασμό του ΚΟΤ μπορούν να συμβάλουν στη χάραξη συγκεκριμένης στρατηγικής για τον τομέα. Σημαντικής αναβάθμισης χρήζει ο Δημόσιος Κήπος της πόλης που με τις κατάλληλες ενέργειες μπορεί να καταστεί οικογενειακό θεματικό πάρκο. Στο στάδιο μελέτης βρίσκονται τρία θεματικά πάρκα τα οποία θα εμπλουτίσουν τον τομέα το πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, θαλάσσιο πάρκο Αμαθούντας και Εθνικό Ζωολογικό πάρκο. Τέλος, θεματικά πάρκα που θα xii
εμπλουτίσουν το τουριστικό και αγροτουριστικό προϊόν είναι το Θεματικό Πάρκο Κρασιού, και το Ψυχαγωγικό Πάρκο για ενήλικες. Ειδικά Προϊόντα Συνεδριακό Κέντρο Ειδικά Προϊόντα Καζίνο Ειδικά Προϊόντα Γήπεδα Γκολφ Η Λεμεσός προσελκύει το 80% περίπου των συνεδρίων στην Κύπρο αφού διαθέτει την κατάλληλη υποδομή με παρουσία μεγάλου αριθμού κλινών 5 και 4 αστέρων. Περαιτέρω, η προνομιούχα γεωγραφική της θέση καθώς και η ποικιλία και το εύρος των συμπληρωματικών πτυχών (ήλιος, θάλασσα, πολιτιστικά, νυχτερινή ζωή, αθλητικά) δικαιώνουν την απόφαση του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού για ανέγερση σύγχρονου συνεδριακού κέντρου στην πόλη. Το Συνεδριακό Κέντρο θα πρέπει να παρέχει δυνατότητες σε θέματα οργάνωσης ποικίλων εκδηλώσεων όπως εμπορικές εκθέσεις, ενώ το μέγεθος του θα πρέπει να είναι ανάλογο των δυνατοτήτων του. Τα οφέλη είναι αδιαμφισβήτητα με κυριότερα τα έμμεσα και άμεσα έσοδα για την τοπική κοινωνία και αυτοδιοίκηση και το δημόσιο και την αντιμετώπιση της εποχικότητας. Το καζίνο είναι ένα εξειδικευμένο προϊόν το οποίο θα εμπλουτίσει σημαντικά πολλές πτυχές του τουριστικού προϊόντος της Λεμεσού. Η ανέγερση καθώς και ο τύπος του καζίνο θα εξαρτηθεί από κυβερνητικές αποφάσεις ενώ σχετικές μελέτες του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού (CMR Cypronetwork) για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της δημιουργίας καζίνο θα συμβάλουν περαιτέρω στη χάραξη της τελικής απόφασης. Εφόσον παρθεί η σχετική απόφαση, η Λεμεσός θα αποτελεί πρωτεύων διεκδικητή για ανέγερση καζίνο η οποία μπορεί να συσχετισθεί ή συνδεθεί με το Συνεδριακό Κέντρο που θα ανεγερθεί. Η δημιουργία γηπέδων γκολφ στη Λεμεσό θα έχει πολλαπλά οφέλη. Τα σημαντικότερα είναι: ενίσχυση πτυχών του τουριστικού της προϊόντος, προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού, αύξηση του εσωτερικού τουρισμού, αντιμετώπιση του προβλήματος της εποχικότητας, άμεσα και έμμεσα έσοδα από τη διαχείριση των εγκαταστάσεων καθώς και των παραθεριστικών οικιών και διαμερισμάτων που θα αναπτυχθούν αλλά και από τις πρόσθετες δραστηριότητες των golfers στην περιοχή. Καταλληλότερες επιλογές περιοχών για τις οποίες έχει γίνει προκαταρκτικός σχεδιασμός είναι το Φασούρι, Πεντάκωμο και Επισκοπή. Βάση για δραστηριοποίηση στον τομέα των γηπέδων γκολφ θα αποτελέσει και η εταιρεία Elite Golf Courses που δημιουργήθηκε από ενδιαφερόμενους επιχειρηματίες. xiii
Ειδικά Προϊόντα Μαρίνα Ειδικά Προϊόντα Αθλητικός Τουρισμός Άλλοι Παράμετροι Δεύτερη Κατοικία Άλλοι Παράμετροι Κυβερνητική Πολιτική και Κίνητρα Η κατασκευή Μαρίνας στη Λεμεσό είναι αναγκαία και επιβεβλημένη. Η ομάδα των ενδιαφερόμενων ιδιωτών έχει καταλήξει σε αρχική συμφωνία με την Κυβέρνηση για την ανάληψη του έργου με την μέθοδο Β.Ο.Τ. Το έργο αφορά την ανάπτυξη, λειτουργία, διαχείριση και εκμετάλλευση της χερσαίας και θαλάσσιας ζώνης του χώρου που εφάπτεται του Παλιού Λιμανιού και δυτικά, έργο το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 3 περίπου χρόνια. Τα οφέλη είναι πολλαπλά ενδυνάμωση της τουριστικής ανάπτυξης της πόλης, βελτίωση της εποχικότητας, αύξηση του επαναλαμβανόμενου τουρισμού, αύξηση της διάρκειας παραμονής. Η σύνδεση της με την περιοχή του Κάστρου θα αποβεί καταλυτικά ωφέλιμη για τη Λεμεσό. Στοιχείο σημαντικής αναβάθμισης της αθλητικής υποδομής της Λεμεσού το οποίο θα συμβάλει και στην ενίσχυση του αθλητικού τουρισμού είναι η ολοκλήρωση του Palais De Sport στα Πολεμίδια, που αποτελεί ένα ολοκληρωμένο αθλητικό κέντρο υψηλών προδιαγραφών ποιότητας. Περαιτέρω, για την ενίσχυση των υδάτινων αθλημάτων μπορεί να αξιοποιηθεί το κέντρο θαλάσσιων αθλημάτων στην τουριστική περιοχή καθώς και το σύγχρονο κωπηλατικό κέντρο που θα δημιουργηθεί στο φράγμα Κουρίου. Τα Λεμέσια, η μεγαλύτερη αθλητική εκδήλωση της Λεμεσού απαιτεί εντονότερη προβολή ενώ το Cyprus Rally που αποτελεί μοναδική ευκαιρία διεθνούς προβολής της πόλης απαιτεί μέτρα που θα συμβάλουν στη μέγιστη αξιοποίηση του. Η δεύτερη κατοικία αποτελεί σημαντική παράμετρο για τον εμπλουτισμό του τουρισμού και την ανάπτυξη και ενίσχυση της οικονομίας γενικότερα. Οι ξένοι ιδιοκτήτες είναι συχνοί επισκέπτες, η διάρκεια παραμονής τους είναι μεγαλύτερη και ξοδεύουν περισσότερα. Η αγορά θα πρέπει να αφεθεί να λειτουργήσει με βάση τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης ενώ η Λεμεσός θα πρέπει να ενδυναμώσει το μερίδιο της σε αυτό τον τομέα. Γενικές διαπιστώσεις και απόψεις που αφορούν την κυβερνητική πολιτική συνοψίζονται ως εξής: δυσανάλογη προσφορά της πόλης σε σχέση με το τι παίρνει, αναποφασιστικότητα και αντιφατική πολιτική σε θέματα τουριστικής υποδομής, απουσία μηχανισμών υλοποίησης έργων, απουσίας ευέλικτων συστημάτων λήψης αποφάσεων και σχετική ανεπάρκεια σε κίνητρα. Θα πρέπει να επανεξεταστεί ο τρόπος και τα πλαίσια των προσφορών προς την κατεύθυνση δημιουργίας συστημάτων με περισσότερη ευελιξία, να εμπλουτιστεί η xiv
πολιτική κινήτρων σε εύρος και βάθος, να ληφθούν άμεσα οι αποφάσεις που αφορούν έργα βασικής και τουριστικής υποδομής και να εγκαθιδρυθούν αποδοτικοί μηχανισμοί υλοποίησης των έργων. Marketing Στρατηγικές δημιουργίας ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος Marketing Στρατηγικές Ανάπτυξης Marketing Marketing Πολιτική Τιμών Marketing Πολιτική Διανομής Η γενική στρατηγική προσέγγιση είναι αυτή της Διαφοροποίησης βασισμένη στον πλουραλισμό και την ευρύτητα της καθώς και στην κάλυψη του προϊόντος της με την ευρύτερη στρατηγική της χώρας και Εστιασμένης Διαφοροποίησης με εστίαση επιλεγμένων τμημάτων και υπό-τμημάτων (ναυτικός, πολιτιστικός, συνεδριακός, αθλητικός τουρισμός, κρουαζιέρες, τουρισμός ευεξίας). Η Λεμεσός έχει δυνατότητες ανάπτυξης του τουριστικού της προϊόντος σε τρεις στρατηγικούς άξονες ανάπτυξης: Διείσδυση με το υφιστάμενο προϊόν σε υφιστάμενες αγορές. Για την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής απαιτείται η ενδυνάμωση και ο εμπλουτισμός του προϊόντος, η σύνδεση και ανάδειξη των επί μέρους πτυχών, η εστιασμένη προβολή σε συγκεκριμένες ενέργειες Ανάπτυξη Νέων Αγορών που αφορά στόχευση σε νέα τμήματα / υπό-τμήματα όπως διοργάνωση συνεδρίων μεγάλης εμβέλειας, σταδιακή προσέλκυση στις αναδυόμενες αγορές της Άπω Ανατολής, αναβάθμιση άλλων αγορών όπως αθλητικός, συνεδριακός, πολιτιστικός, τουρισμός ευεξίας. Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων που αφορά τη σταδιακή αναβάθμιση και εμπλουτισμό του υφιστάμενου προϊόντος Η ενδυνάμωση των απ ευθείας κρατήσεων μέσω Διαδικτύου και η στόχευση στην προσέλκυση τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων και σχετική απεξάρτηση από τους διοργανωτές ταξιδιών μπορεί να επιφέρει ουσιαστική μείωση του κόστους. Επιπρόσθετα, η φιλελευθεροποίηση των πτήσεων και η αξιοποίηση της ευκαιρίας μπορεί να μειώσει το συνολικό κόστος πακέτου. Η ενδυνάμωση της χρήσης και η σταδιακή αναβάθμιση των υπηρεσιών του λιμανιού είναι ύψιστης σημασίας. Περαιτέρω, στόχο αποτελεί η επιρροή και η μέγιστη αξιοποίηση των συντελεστών των καναλιών διανομής της Λεμεσού που είναι: Θαλάσσια Σύνδεση με αξιοποίηση λιμανιού και δημιουργία του ως κέντρο κρουαζιέρων Εγχώρια Συγκοινωνία με περαιτέρω αναβάθμιση οδικού δικτύου (εντός επαρχίας / μεταξύ επαρχιών) Διαδίκτυο με περαιτέρω χρήση και αξιοποίηση xv
Διοργανωτές Ταξιδιών με επιδίωξη μείωσης του μεγάλου βαθμού εξάρτησης Τουριστικοί Πράκτορες και Ξενοδόχοι με ανάπτυξη συλλογικών εκστρατειών επικοινωνίας Marketing Πολιτική Επικοινωνίας Marketing Οργάνωση Μηχανισμός & Φορείς τουριστικής ανάπτυξης Ποιότητας & Προστιθέμενης Αξίας Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού Ο κυριότερος στόχος της ς Επικοινωνίας της Λεμεσού είναι η δημιουργία και εφαρμογή ενός επικοινωνιακού προγράμματος που θα προβάλει συντονισμένα, συνολικά και αποτελεσματικά τα μοναδικά χαρακτηριστικά της πόλης. Πρώτο βήμα είναι η δημιουργία ξεχωριστής ταυτότητας με λογότυπο και σλόγκαν. Πλήθος ενεργειών συνιστούν το επικοινωνιακό πρόγραμμα της πόλης: Δημιουργία portal δικτυακής πύλης, Εκδόσεις, αξιοποίηση ηλεκτρονικών ΜΜΕ, παρουσιάσεις σε εφημερίδες και περιοδικά, Information Desks σε λιμάνι και αεροδρόμια, outdoor καμπάνια, συνεντεύξεις Τύπου, φιλοξενίες δημοσιογράφων, διοργανωτών ταξιδιών και προσωπικοτήτων, επιβράβευση εταιρειών και δημοσιογράφων, κινητές εκθέσεις προβολής, εκδηλώσεις μεγάλης εμβέλειας, direct mailings, e-mailings, παρουσιάσεις, πακέτα off season, συνεργασίες με ξενοδοχεία, loyalty schemes, Limassol Club, Περιοδεύων ξεναγός. Με γνώμονα την οργάνωση και σχεδιασμό ενός αποδοτικού μηχανισμού υλοποίησης περιφερειακής τουριστικής ανάπτυξης ενέργειες μέγιστης σημασίας είναι ο σαφέστερος προσδιορισμός του ρόλου του Πανπεριφερειακού Τουριστικού Φορέα Λεμεσού, η δημιουργία ειδικών εταιρειών ανάπτυξης, η πρόσληψη Λειτουργού Προβολής, η εγκαθίδρυση μηχανισμών προσέλκυσης πηγών χρηματοδότησης, η αναβάθμιση των πηγών πληροφόρησης και η εγκαθίδρυση ολοκληρωμένου συστήματος πληροφόρησης Marketing και φυσικά η υποκίνηση συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα. Αδιαμφισβήτητα, ο ρόλος και η σπουδαιότητα του εργατικού δυναμικού είναι εξαιρετικής σημασίας για τη λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων, στόχος των οποίων θα πρέπει να είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, η βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης και πελατοκεντρικής προσέγγισης. Οι αδυναμίες του κλάδου όπως η έλλειψη καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού και η ανεπαρκής τουριστικής εκπαίδευση θα βελτιωθούν με ενέργειες όπως: Χρήση νέων γνώσεων και πρακτικών και βελτίωση συστημάτων και διαδικασιών xvi
Προγραμματισμένη και συνεχής κατάρτιση προσωπικού όλων των βαθμίδων της ιεραρχικής πυραμίδας Υποκίνηση προσωπικού, εφαρμογή αποδοτικών συστημάτων αξιολόγησης Βραβεύσεις ξενοδόχων σε θέματα οργάνωσης και ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού Βραβεύσεις απασχολουμένων για ειδικές επιδόσεις Ποιότητα Τιμές Added Value Ποιότητα σημαίνει ικανοποίηση του τουρίστα. Αυτό πρέπει να λάβουν υπόψη όλες οι τουριστικές επιχειρήσεις της Λεμεσού και να θέσουν ως στόχο τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών τους. Η εφαρμογή συστημάτων όπως ISO 9001, ISO 14001, HACCP, OHSAS 18001 από τις ξενοδοχειακές μονάδες αλλά και από όλες τις επιχειρήσεις που παρέχουν τουριστικές υπηρεσίες μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά στη βελτίωση και σημαντική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος. Επιπρόσθετα, μεγάλη είναι η ανάγκη καθιέρωσης του Εθνικού Βραβείου Ποιότητας (σύμφωνα με το βραβείο του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Διοίκησης Ποιότητας) βασισμένο στις ιδιαιτερότητες της περιοχής. Η προσπάθεια διαχείρισης της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος πρέπει να είναι συλλογική και ολοκληρωμένη για αυτό και προτείνεται να βασιστεί σε ένα Μοντέλο Διαχείρισης Ποιότητας. Οι τουριστικές επιχειρήσεις της Λεμεσού δεν ακολουθούν έναν συγκεκριμένο πρότυπο τιμολογιακής πολιτικής ενώ παράγοντες όπως η αναγκαστική χρήση ξένου δυναμικού, η προσφορά χαμηλότερων τιμών από ανταγωνιστικούς προορισμούς, υψηλό κόστος αεροπορικού εισιτηρίου, συμβάλουν στη δημιουργία μιας αρνητικής κατάστασης (χαμηλή προσδοκώμενη αξία / εξυπηρέτηση / αντίφαση στο value for money). Οι κυριότερες στρατηγικές που θα πρέπει να υιοθετηθούν αφορούν εξαγορές, συγχωνεύσεις, στρατηγικές συμμαχίες, συνεργασίες προστιθέμενης αξίας. Σταδιακά, ο δείκτης της ποιότητας και πρόσθετης αξίας πρέπει να έχει θετικό βαθμό συσχετισμού με τις τιμές. Για να καταστεί δυνατή αυτή η εισήγηση πρώτιστα θα πρέπει να εξευρεθούν τρόποι μείωσης του κόστους για τις ξενοδοχειακές μονάδες, θα πρέπει να δημιουργηθεί παρατηρητήριο τιμών. Παράλληλα, οι ξενοδόχοι κατά κύριο λόγω αλλά και άλλοι εμπλεκόμενοι με τον τουρισμό, θα πρέπει να εξεύρουν τρόπους αύξησης της αξίας με τον εμπλουτισμό των δραστηριοτήτων των περιηγητών, της xvii
φιλοξενίας και άλλων παραμέτρων δημιουργώντας αυξημένη αξία για τα λεφτά του πακέτου. Στρατηγικές συνεργασίες, κοινοπραξίες, ή και απλές μορφές συνεργασίας θα συμβάλουν προς αυτή τη κατεύθυνση. Τελικό Συμπέρασμα Η Λεμεσός μπορεί και έχει όσο καμία άλλη περιφέρεια τις δυνατότητες να καταστεί ένας «Total Experience» προορισμός και η αιχμή του δόρατος του κυπριακού τουρισμού. Ωστόσο, βασικές προϋποθέσεις επίτευξης αυτών των στόχων είναι η συμπλήρωση της υποδομής, η αποδοτική επικοινωνία και η εξεύρεση αποτελεσματικών μηχανισμών υλοποίησης προγραμμάτων. xviii