Χάρης Σαββίδης αρχιτέκτων d.p.l.g. διευθυντής σύνταξης περιοδικού: «Ο Τεχνικός Κόσμος της Υγείας» Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ. Η ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΚΑΘΑΡΑ ΤΜΗΜΑΤΑ Η ασφάλεια του ασθενούς. Μια νέα διάσταση στην δυναμική του νοσοκομειακού σχεδιασμού Αποστείρωση ονομάζεται η διαδικασία επεξεργασίας των διαφόρων υλικών που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια της ιατρικής πράξης για την εξάλειψη τυχόν μικρο-οργανισμών από αυτά. Σκοπός της αποστείρωσης εντός των νοσοκομείων είναι η ελαχιστοποίηση του κινδύνου μετάδοσης οποιουδήποτε μικροοργανισμού προς τον ασθενή. Για να θεωρήσουμε ότι ένα αντικείμενο έχει αποστειρωθεί πρέπει η θεωρητική πιθανότητα ύπαρξης ενός βιώσιμου μικροοργανισμού να είναι μικρότερη ή ίση με 1/10 6. (EN 556-1). Είναι γνωστό ότι η ιστορία της Αποστείρωσης ως οργανωμένο «κεντρικό» νοσοκομειακό τμήμα είναι πολύ πρόσφατη και ανάγεται στα τελευταία 40 χρόνια περίπου. Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή σημειώνουμε ότι στις αρχές τις δεκαετίας του 60 στη Βρετανία έγινε το πρώτο κεντρικό τμήμα αποστείρωσης το οποίο αργότερα αντιγράφηκε από την Αμερική. Το Μάρτιο του 1981 στην Ολλανδία δημοσιεύτηκε ο νόμος περί των ιατρικών συσκευών για τα νοσοκομεία και το 1984 δημοσιεύτηκαν επίσημα τα πρώτα πρότυπα από τους Ολλανδούς. Η Ολλανδία έγινε η πρωτοπόρος χώρα στον τομέα της αποστείρωσης τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Στις 14 Ιουνίου του 1993 δημοσιεύθηκαν οι οδηγίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικές με τις ιατρικές συσκευές και τα πρότυπα CEN για να 1/10
ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους μόλυνσης και να βελτιώσουν την ασφάλεια των ασθενών. Στην σύντομη όμως αυτή περίοδο πολλά πράγματα έχουν αλλάξει στον τομέα της αποστείρωσης, ο οποίος γίνεται όλο και πιο σημαντικός. Οι αλλαγές που επιβλήθηκαν από την πρόοδο της τεχνολογίας, την εφαρμογή των διεθνών προτύπων και την πιστοποίηση των διαδικασιών που ακολουθούνται εμφανίστηκαν, μεταξύ των άλλων, στον τομέα της οργάνωσης, της συσκευασίας και της νομοθεσίας. Το τμήμα αποστείρωσης είναι υπεύθυνο για την αποστείρωση των χειρουργικών εργαλείων υλικών που χρησιμοποιούνται στα χειρουργεία και στις Μ.Ε.Θ., τη συντήρησή τους, τη διαλογή τους, τη συσκευασία τους, τη φύλαξή τους, τη διανομή των αποστειρωμένων ειδών στα χειρουργεία καθώς και στα διάφορα άλλα τμήματα. Εντός του νοσοκομείου, η αποστείρωση, εκτός των χειρουργικών εργαλείων επεξεργάζεται και ό,τι έρχεται σε επαφή με τον ασθενή που πρέπει να είναι επίσης στείρο (ιματισμός - λινά, εξοπλισμός χειρουργικής κλίνης, σεντόνια, γάζες κλπ). Για μια σύγχρονη αποστείρωση απαιτείται μια ασφαλής διαδικασία με την οποία: α) να διασφαλίζεται η στειρότητα των υλικών και β) να υπάρχει η δυνατότητα της ιχνηλασιμότητας σε κάθε στάδιο. H πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσων αφορά στην ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών από την αποστείρωση ενός νοσηλευτικού ιδρύματος, φαίνεται να τείνει προς ένα ολοκληρωμένο έλεγχο από τις οικοδομικές εγκαταστάσεις, την ποιότητα των μηχανημάτων, την εξασφάλιση εξειδικευμένων ανθρώπινων πόρων μέχρι τον έλεγχο και την πιστοποίηση της κάθε διαδικασίας. Διαδικασία δεν είναι μόνο η παραγωγή αποστειρωμένου υλικού, αλλά έχει να κάνει και με την συντήρηση των εγκαταστάσεων, την συνολική διακίνηση του υλικού εντός του νοσοκομείου και την καταγραφή όλων αυτών. 2/10
Η Διεθνής πραγματικότητα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει μια σειρά από πρότυπα (EN Norms) βάση των οποίων τα υλικά μπορούν να χαρακτηριστούν ως στείρα. Κάθε υλικό το οποίο έρχεται σε επαφή με τον ασθενή θα πρέπει να διαθέτει CE κλάσης II (σύμφωνα με το νόμο 93/42).. Τα πρότυπα θεσπίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση με σκοπό να διαφυλάξουν τα νοσοκομεία από τις ασφαλιστικές εταιρείες οι οποίες διεκδικούσαν μεγάλα ποσά αποζημιώσεων για ενδο-νοσοκομειακές λοιμώξεις. Η CENT C 102 WG 4 καθιερώθηκε στις 3 Μαΐου του 1988, για να εξετάσει τα ευρωπαϊκά πρότυπα σχετικά με τις συσκευασίες μιας χρήσεως και τις επαναχρησιμοποιήσιμες. Ο στόχος ήταν να εναρμονιστούν όλοι με τα υπάρχοντα ευρωπαϊκά πρότυπα των συσκευών αποστείρωσης όπως το DIN (της Γερμανίας), AFNOR (της Γαλλίας), BSI (της Βρετανίας), Steriliseren Steriliteit (της Ολλανδίας) και άλλα. Τα μέλη του WG 4 είναι: Νοσοκομεία SBA (Sterile Barrier Association) EDANA (European Disposable and Nonwovens Association) EUCOMED (European Confederation of Medical Devices Association) Τμήματα υγείας και άλλα. Πιο συγκεκριμένα από το 1988 έγινε μια προσπάθεια εναρμόνισης των μέχρι τότε υφιστάμενων ευρωπαϊκών προτύπων που είχαν ήδη εφαρμοστεί σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Τα νέα εναρμονισμένα πρότυπα που αφορούν την συσκευασία των τελικών αποστειρωμένων ιατρικών συσκευών αποτελούνται από δύο μέρη: Μέρος 1: Απαιτήσεις για υλικά, αποστειρωμένα συστήματα συσκευασίας. Μέρος 2: Επικύρωση και απαιτήσεις για τις διαδικασίες σφράγισης τυποποίησης και ομαδοποίησης. Αυτά τα διεθνή πρότυπα ισχύουν στη βιομηχανία, στις εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης και οπουδήποτε απαιτείται αποστείρωση κατά την εξέλιξη κάποιας παραγωγικής διαδικασίας. Επίσης, υπάρχουν εταιρίες αποστείρωσης ειδών, όπου το CE επιβάλλεται και για τις οποίες μένει να βρεθεί ένα θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας. 3/10
Παρότι η κείμενη νομοθεσία δεν επιβάλει την τοποθέτηση ετικέτας ή την έκδοση πιστοποίησης από εξουσιοδοτημένο οργανισμό για κάθε αποστείρωση, τα νοσοκομεία δεν απαλλάσσονται από την τήρηση των απαιτούμενων διαδικασιών αποστείρωσης. Ειδικότερα για την Ελλάδα ισχύουν τα εξής: Η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής ένωσης θα πρέπει να εναρμονισθεί με τα πρότυπα που προαναφέραμε, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι 10 ετών και άνω. Η λειτουργία των τμημάτων των αποστειρώσεων στηρίζεται ως σήμερα, στις εμπειρικές γνώσεις του προσωπικού, οι οποίες έχουν αποκτηθεί μέσω της εργασίας του στην αποστείρωση ή των γνώσεων από επιστημονικές ημερίδες. Καμία ειδική σχολή δεν διδάσκει τις διαδικασίες αυτές ή κατά οποιονδήποτε τρόπο την κωδικοποίηση των εμπειρικών έστω γνώσεων αυτών. Δυστυχώς, οι Ευρωπαϊκές οδηγίες δεν έχουν μεταφραστεί επίσημα από το κράτος, ώστε να είναι δυνατή η ανάγνωση, η κατανόηση και η εφαρμογή τους από το προσωπικό των αποστειρώσεων. Τέλος δεν υπάρχει κεντρικός φορέας υπεύθυνος για τον συντονισμό και τον έλεγχο του έργου των αποστειρώσεων στα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία. Η Αποστείρωση ως αρχιτεκτονικός χώρος Γενικά Ο χώρος που στεγάζεται το τμήμα της αποστείρωσης πρέπει να είναι διαμορφωμένος ως διάταξη, μέγεθος και υλικά σύμφωνα με τις λειτουργικές απαιτήσεις του και τον όγκο του υλικού που διεκπεραιώνει, ο οποίος καθορίζεται από τον αριθμό και τον τύπο των Χειρουργείων και τα τμήματα του νοσοκομείου που θα εξυπηρετούνται. Η θέση του μέσα στο νοσοκομείο πρέπει να είναι τέτοια ώστε να επιτρέπει την άμεση επαφή με τα τμήματα τα οποία εξυπηρετεί κατά προτεραιότητα, δηλαδή το συγκρότημα των χειρουργείων και τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, καθώς επίσης και να συνδέεται άμεσα με το τμήμα του Πλυντηρίου και της Λινοθήκης. Πρέπει 4/10
δηλαδή να εξασφαλίζεται η δυνατότητα άσηπτης ροής του αποστειρωμένου υλικού προς τα τμήματα που υποστηρίζει. (ανεξάρτητοι ανελκυστήρες, ειδικά ερμάρια pass-through, ειδικά τροχήλατα κ.λ.π.) Λειτουργική οργάνωση Ένα πλήρες συγκρότημα Κεντρικής Αποστείρωσης πρέπει να είναι οργανωμένο σε τρεις περιοχές δραστηριοτήτων, οι οποίες ορίζονται ανάλογα με τον βαθμό καθαρότητας των χώρων που περιλαμβάνουν. Συγκεκριμένα πρόκειται για : ~ Τη ζώνη α ) με την περιοχή παραλαβής, ταξινόμησης και απολύμανσης του ακάθαρτου υλικού. Εκεί το υλικό ταξινομείται ανάλογα με την μέθοδο καθαρισμού που θα ακολουθηθεί και εν συνεχεία καθαρίζεται, απολυμαίνεται και στεγνώνεται με την κατάλληλη, ανά είδος, μέθοδο. ~ Την ζώνη β ) με την περιοχή συσκευασίας του υλικού προς αποστείρωση. Εδώ ελέγχονται, ταξινομούνται και συσκευάζονται κατάλληλα τα καθαρά εργαλεία καθώς και ο καθαρός ιματισμός και προωθούνται σε πακέτα στους κλιβάνους. ~ Την ζώνη γ ), άσηπτη περιοχή παραλαβής απ ευθείας από τους κλιβάνους του αποστειρωμένου υλικού. Το υλικό ταξινομείται και αποθηκεύεται πριν την διανομή του στα τμήματα. Επίσης το τμήμα πρέπει να υποστηρίζεται από τους παρακάτω χώρους : ~ Τα αποδυτήρια και τους χώρους υγιεινής του προσωπικού ~ Τον χώρο πλύσης και απολύμανσης των τροχήλατων διακίνησης του υλικού ~ Το γραφείο προϊσταμένης του τμήματος και ~ Τους χώρους ελέγχου της ροής του αέρα. Η σαφής διαφοροποίηση των περιοχών αυτών σε διακεκριμένες ζώνες μέσω του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού σε συνδυασμό με την τήρηση της προκαθορισμένης διαδικασίας διακίνησης των υλικών (από τα τμήματα προς την αποστείρωση, 5/10
εντός της αποστείρωσης και από την αποστείρωση προς τα τμήματα) επιτρέπει την πλήρη διάκριση και την αποφυγή λαθών μεταξύ αποστειρωμένων και μη αποστειρωμένων υλικών. Στις περιπτώσεις που απαιτείται τμήμα Μικρής δυναμικότητας, το οποίο να εξυπηρετεί 1-2 χειρουργεία, είναι δυνατόν να λειτουργεί με ενοποιημένες ανά δύο ή και στο σύνολο τους τις λειτουργικές περιοχές του Συγκροτήματος Κεντρικής Αποστείρωσης, εφόσον το σύστημα κλιματισμού εξασφαλίζει την ποιότητα του αέρα του χώρου. Η ποιότητα του αέρα Η είσοδος στους χώρους του τμήματος πραγματοποιείται μέσω προθαλάμων που επιτρέπουν τον έλεγχο της ροής του αέρα από το τμήμα αυτό προς τους διατμηματικούς διαδρόμους και όχι αντιστρόφως. Η ποιότητα του αέρα είναι ένα βασικό ποιοτικό στοιχείο το οποίο πρέπει να υπόκειται σε απόλυτο έλεγχο. Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές νόρμες πρέπει να ελέγχεται σε όλους τους επιμέρους χώρους πακετοποίησης και φύλαξης του αποστειρωμένου υλικού. Ο έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται μετά από σταμάτημα οποιασδήποτε διαδικασίας, έξοδο του προσωπικού και μετά από χρονικό διάστημα 20 λεπτών απαραίτητων για την επώαση πιθανών αποικιών μικρο-οργανισμών. Οι έλεγχοι οφείλουν να γίνονται από ειδικευμένο προσωπικό ή από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Για την εξασφάλιση σταθερής ποιότητας αέρα, το ποσοστό ανανέωσης αυτού πρέπει να είναι ανάλογο με τον όγκο των χώρων, τον εξοπλισμό τους και το προσωπικό που εργάζεται μέσα σε αυτούς. Οι χώροι αυτοί βρίσκονται υπό μεγαλύτερη πίεση από τους άμεσα συνορεύοντες χώρους, ώστε σε κάθε άνοιγμα των μεταξύ των κουφωμάτων να μην εισχωρεί αέρας που δεν έχει ελεγμένη ποιότητα. Τέλος, θα πρέπει να προβλέπεται η διαδικασία προληπτικής συντήρησης των συστημάτων κλιματισμού, η οποία και να καταγράφεται. Η μικροβιολογική εργαστηριακή παρατήρηση του αέρα πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και να καταγράφεται.*** 6/10
Η ποιότητα του φωτισμού Είναι εξίσου σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ότι στο τμήμα αυτό οι εργαζόμενοι παραμένουν για όλη τη διάρκεια του ωραρίου τους και συνεπώς όπως προβλέπεται και από τους σχετικούς νόμους δικαιούνται τον φυσικό φωτισμό και γενικότερα τις συνθήκες που επιβάλλονται για οποιοδήποτε χώρο κυρίας χρήσης εντός των κτιρίων. Το υψηλό επίπεδο φωτισμού παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στον απόλυτο έλεγχο των υλικών. Ειδικά, όσον αφορά το αρχικό στάδιο της παραλαβής και πλύσης των υλικών καθώς και της συσκευασίας, ο φωτισμός έχει εξαιρετική σημασία στην καλή λειτουργία τους. Η ποιότητα του νερού Το νερό θα πρέπει τουλάχιστον να διασφαλίζει τα κριτήρια που ισχύουν για το πόσιμο νερό. Το νερό που χρησιμοποιείται για το τελικό ξέπλυμα των υλικών πριν την πακετοποίηση και την παραγωγή ατμού για τους κλιβάνους πρέπει να είναι τέτοιας ποιότητας που να μην προκαλούνται ζημίες στα μηχανήματα αυτά. Οι κατασκευαστές των μηχανημάτων δίνουν αναλυτικά τις προδιαγραφές του νερού, τόσο για την αγωγιμότητα, την αλκαλικότητα, την σκληρότητα, την συγκέντρωση ιόντων και τη συγκέντρωση σωματιδίων. Ειδικά το νερό για την παραγωγή ατμού πρέπει να καλύπτει τα κριτήρια της νόρμας EN 285. Κάθε ανωμαλία που δύναται να προκληθεί στα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης πρέπει να μπορεί να αποκατασταθεί άμεσα και χωρίς να κινδυνεύει είτε η ποιότητα του νερού, είτε η συσσώρευση στάσιμων λυμάτων εντός του δικτύου. Η ποιότητα των οικοδομικών υλικών Τα οικοδομικά τελειώματα των χώρων πρέπει να είναι λεία, μη απορροφητικά, χωρίς εσοχές και εσωτερικές κλειστές γωνιές, έτσι ώστε να περιορίζεται κατά το δυνατό η ανάπτυξη μικροοργανισμών πάνω σε αυτά και να είναι εφικτή η συχνή χρήση απορρυπαντικών και απολυμαντικών υλικών. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη ο τρόπος καθαρισμού και περιοδικής 7/10
προληπτικής συντήρησης των υλικών, ώστε τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά να μην αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου. Σήμερα η βιομηχανία παρέχει εξειδικευμένα υλικά που καλύπτουν τις ανάγκες οποιασδήποτε επιφάνειας. Τα υλικά αυτά αφορούν στις εξής κατηγορίες τελειωμάτων: Δάπεδα: Συστήνεται η επίστρωση, σε κατάλληλα διαμορφωμένο υπόστρωμα, συνθετικών δαπέδων ή κεραμικών πλακιδίων, αντιολισθητικών με πιστοποιητικά αντοχής σε χημικά και υψηλή καταπόνηση σε συνδυασμό με τα αντίστοιχα σοβατεπί. Επισημαίνεται ότι η χρήση πλακιδίων δεν ενδείκνυται στην άσηπτη περιοχή λόγω ύπαρξης αρμών μεταξύ των πλακιδίων που δυσχεραίνουν την εξασφάλιση του απαιτούμενου βαθμού καθαριότητας του χώρου. Εάν αυτή προτιμηθεί για άλλους λόγους, τότε απαιτείται η χρησιμοποίηση εποξειδικών στόκων με μηδενικούς δείκτες απορρόφησης. Τοίχοι: Θα πρέπει να ενιαίοι, να στηρίζονται στο δομικό δάπεδο και την οροφή του κτιρίου και όχι στην ψευδοροφή, όπου και αν αυτή υφίσταται, ώστε να μην δημιουργείται κενό μεταξύ δομικής οροφής και ψευδοροφής στην θέση διαχωρισμού των χώρων. Συστήνεται ο χρωματισμός των επιφανειών με ριπολίνη νερού οικολογική, στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν ειδικές απαιτήσεις ασηψίας σε συνδυασμό με περιορισμένη χρήση κεραμικών πλακιδίων όπου απαιτείται προστασία των επιφανειών από υγρασία. Αντίστοιχα σε χώρους αυξημένης απαίτησης σε ασηψία (ζώνη Γ) συστήνεται η χρήση ειδικών αντιμικροβιακών βαφών ή κεραμικών πλακιδίων με εποξειδικό αρμό. Όλα τα ανωτέρω υλικά πρέπει να διαθέτουν τις απαιτούμενες πιστοποιήσεις και να εφαρμόζονται σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή τους. Οροφές: Όπου απαιτείται επισκεψιμότητα των η/μ εγκαταστάσεων που διέρχονται κάτω από την πλάκα οροφής των χώρων, προτείνεται η χρήση ψευδοροφών από μεταλλικές κασέτες αδιάτρητες ή πλάκες με κατάλληλη άνθυγρη επικάλυψη, λείας επιφάνειας χωρίς εσοχές και προεξοχές και με ειδικά κουμπώματα για την πλήρη στεγάνωση μεταξύ τους. Ειδικότερα στους προθαλάμους που παρεμβάλλονται μεταξύ των χώρων οι αρμοί 8/10
των ψευδοροφών θα πρέπει να είναι σφραγισμένοι. Όπου δεν απαιτείται επισκεψιμότητα των εγκαταστάσεων συστήνεται η χρήση άνθυγρων γυψοσανίδων. Επισημαίνεται εδώ ότι τελευταία υπάρχει και μια νέα τάση, η οποία όμως δύσκολα μπορεί να εφαρμοστεί και είναι αυτή της πλήρους αποφυγής τοποθέτησης ψευδοροφών, προκειμένου να ελέγχεται απόλυτα η καθαριότητα της ζώνης Β και Γ. Τέλος στα οικοδομικά υλικά εντάσσεται και αυτό που ονομάζουμε σταθερός εξοπλισμός, όπως, πάγκοι, ερμάρια, ράφια, φάσες προστασίας έναντι των κρούσεων κ.λ.π. Η σύγχρονη διεθνή πρακτική έχει οδηγηθεί στην χρήση κατασκευών από συμπαγείς επιφάνειες από υλικά τύπου corian ή άλλα συνθετικά, με την αποφυγή, κατά το δυνατόν, αρμών και με πολύ υψηλές αντοχές σε χημικά, καταπόνηση, υγρασία. Το σημαντικότερο είναι η συμπεριφορά των υλικών αυτών στην κρούση, η οποία ευθύνεται για τα γνωστά «βαθουλώματα» στις κατά τα άλλα άριστες ανοξείδωτες επιφάνειες που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε τέτοιους χώρους. Η συντήρηση των παραπάνω χώρων είναι μεγίστης σημασίας. Όλες οι διαδικασίες καθαρισμού, απολύμανσης και συντήρησης, ο προσδιορισμός της περιοδικότητας αυτών των εργασιών, ο έλεγχος αυτών και οι αρμοδιότητες και υπευθυνότητες του προσωπικού οφείλουν να είναι γραπτές και να τηρούνται με μεγάλη ακρίβεια. Τα παραπάνω έχουν ως βασικό στόχο την κάλυψη της ανάγκης για απόλυτο έλεγχο των κανόνων υγιεινής και ασηψίας όσον αφορά την ποιότητα του σχεδιασμού, των υλικών, του αέρα και την εξασφάλιση της καλής ψυχολογίας των εργαζομένων. 9/10
Με όλα αυτά εύκολα συμπεραίνουμε πως η αρτιότητα της λειτουργίας της Αποστείρωσης είναι ένα κεφάλαιο με πάρα πολλές παραμέτρους. Ο σχεδιασμός, αρχιτεκτονικός και μηχανολογικός, ο εξοπλισμός, σταθερός και φορητός, το ανθρώπινο δυναμικό, εντός και εκτός του τμήματος αποτελούν αναπόσπαστα εξαρτήματα της ίδιας παραγωγικής διαδικασίας, που συνεργάζονται σε όλα τα στάδια, από τον σχεδιασμό μέχρι τη συνεχή λειτουργία. Άλλωστε, όπως όλα τα τμήματα ενός νοσοκομείου που χρησιμοποιούν την σύγχρονη τεχνολογία, έτσι και αυτό, αναμορφώνεται διαρκώς προκειμένου να είναι πάντοτε στην αιχμή της εξέλιξης και την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης. Δεν έχει καμία αξία ο καλύτερος σχεδιασμός, η σπουδαιότερη κατασκευή με τον αρτιότερο εξοπλισμό, αν δεν μπορεί να εντάσσει την καθημερινή εξέλιξη της επιστήμης, αυτή που μέσα σε 40 περίπου χρόνια καθιέρωσε την σπουδαιότητα και αναγκαιότητα του τμήματος της Κεντρικής Αποστείρωσης μέσα στο οποιοδήποτε μικρό ή μεγάλο Νοσηλευτικό ίδρυμα. Και όλα αυτά με στόχο την απόλυτη ασφάλεια του ασθενούς. Μια κοινή νέα διάσταση στην δυναμική του Νοσοκομειακού Σχεδιασμού από όποια ειδικότητα και αν προέρχεται. 10/10