Αριθμός Οξείδωσης ή τυπικό σθένος Είναι ένας αριθμός που εκφράζει την ενωτική ικανότητα των στοιχείων με βάση ορισμένες παραδοχές. Η χρησιμοποίηση του επιβλήθηκε για τους πιο κάτω λόγους : Χρησιμεύει στη γραφή των χημικών τύπων και στην ονοματολογία των χημικών ενώσεων. Διευκολύνει τη συστηματική εξέταση των ενώσεων κάθε στοιχείου. Διευκολύνει στην εύρεση των συντελεστών σε κάποιους τύπους αντιδράσεων Παραδοχές στις οποίες στις οποίες στηρίζεται ο αριθμός οξείδωσης Το αλγεβρικό άθροισμα των αριθμών οξείδωσης όλων των ατόμων που συνιστούν μια χημική ένωση είναι μηδέν. Π.χ. Στην ένωση θειικό οξύ : Η +1 2 S +6 2 O 4 : (+1).2 + (+6).1 +( 2).4 = 0 Τα άτομα στα μόρια των στοιχείων έχουν αριθμό οξείδωσης μηδέν. Για παράδειγμα στο μόριο του χλωρίου (Cl 2 ) το κάθε άτομο έχει αριθμό οξείδωσης μηδέν. Ο αριθμός οξείδωσης του φθορίου στις ενώσεις του είναι πάντοτε 1. Όπως είναι γνωστό, είναι το ηλεκτραρνητικότερο όλων των στοιχείων. Ο αριθμός οξείδωσης του υδρογόνου είναι +1 στις ενώσεις του με αμέταλλα και 1 στις ενώσεις του με τα μέταλλα. Η +1 Cl 1 (ΗCl) Na +1 H 1 (NaH) Ο αριθμός οξείδωσης του οξυγόνου είναι πάντοτε 2, εκτός από τις ενώσεις του με το φθόριο όπου είναι +2, και των υπεροξειδίων όπου είναι 1. Η 2 +1 Ο 2 1 (H 2 O 2 ) Ο αριθμός οξείδωσης των μετάλλων είναι πάντοτε θετικός. Τα αμέταλλα εκτός του φθορίου εμφανίζονται άλλοτε με θετικό και άλλοτε με αρνητικό αριθμό οξείδωσης. Για παράδειγμα το S έχει αριθμό οξείδωσης 2 στο H 2 S ενώ στο SO 2 +4. Αριθμοί οξείδωσης ορισμένων στοιχείων Μέταλλα Αμέταλλα Li, K, Na, Ag +1 H 1 +1 Mg, Ca, Ba, Zn Pb, Mn, Ni, Co +2 F 1 Al, Bi, Cr, Au +3 Cl, Br, I 1 +1, +3, +5, +7 O 2 Cu, Hg +1, +2 S 2 +4, +6 Fe +2, +3 N, P, As, Sb 3 +3, +5 Sn, Pt +2, +4 C, Si 4 +4 B 3 +3
Υπολογισμός αριθμού οξείδωσης στοιχείου σε ένωσή του Π.χ. Υπολογισμός αριθμού οξείδωσης S στις ενώσεις Na 2 SO 4 και Na 2 SO 3 Na 2 SO 3 Na 2 SO 4 Αρ. οξ. Na 2. (+1) = +2 2. (+1) = +2 Αρ. οξ. O 3. (2) = 6 4. (2) = 8 Άθροισμα 4 6 S +4 +6 Συνολικό Άθροισμα 0 0 Γραφή Ανόργανων Χημικών Ενώσεων Γενικό παράδειγμα Κάθε ένωση της μορφής Α χ+ Β ψ, γράφεται με τη μορφή AψΒχ
SO 2 4 OH S 2 NO 3 PO 3 4 Cl Na Na 2 SO 4 NaOH Na 2S NaNO 3 Na 3PO 4 NaCl Ca CaSO 4 Ca(OH) 2 CaS Ca(NO 3) 2 Ca 3(PO 4 ) 2 CaCl 2 Ag Ag 2 SO 4 AgOH Ag 2S AgNO 3 Ag 3PO 4 AgCl Zn ZnSO 4 Zn(OH) 2 ZnS Zn(NO 3) 2 Zn 3(PO 4 ) 2 ZnCl 2 Al Al 2 (SO 4 ) Al(OH) 3 3 Al 2S 3 Al(NO 3 ) 3 AlPO 4 AlCl 3 Fe +3 Fe 2 (SO 4 ) Fe(OH) 3 3 Fe 2S 3 Fe(NO 3 ) 3 FePO 4 FeCl 3 Mg MgSO 4 Mg(OH) 2 MgS Mg(NO 3 ) Mg 2 3(PO 4 ) 2 MgCl 2 Fe +2 FeSO 4 Fe(OH) 2 FeS Fe(NO 3) 2 Fe 3(PO 4 ) 2 FeCl 2 H H 2 SO 4 HOH H 2 O H 2 S HNO 3 H 3PO 4 HCl Cu CuSO 4 Cu(OH) 2 CuS Cu(NO 3 ) Cu 2 3(PO 4 ) 2 CuCl 2
Χημική Ονοματολογία Ι. ΟΞΥΓΟΝΟ + ΣΤΟΙΧΕΙΟ Οξείδια : ΣχΟy Γενική ονομασία : Οξείδιο + στοιχείο Na 2 O : οξείδιο του νατρίου CaO : οξείδιο του ασβεστίου Αl 2 O 3 : οξείδιο του αργιλίου Σε κάποιες περιπτώσεις για τη διάκριση των οξειδίων προτάσσεται του ονόματος το αριθμητικό που δηλώνει τον αριθμό των ατόμων οξυγόνου. Μονοξείδιο:ΣΟ Π.χ. CO Μονοξείδιο του άνθρακα Διοξείδιο: ΣΟ 2 Π.χ. CO 2 Διοξείδιο του άνθρακα Τριοξείδιο: ΣΟ 3 Π.χ. CO 3 Τριοξείδιο του άνθρακα :Σ 2 Ο 3 Π.χ. Fe 2 O 3 Τριοξείδιο του σιδήρου ΙΙ. ΕΝΩΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΑΜΕΤΑΛΛΩΝ Α) Ενώσεις δύο αμέταλλων Αχ + Αy Γενική ονομασία : Όνομα Αμέταλλου ούχο + όνομα Αμέταλλου SCl 2 Χλωριούχο Θείο Σε κάποιες περιπτώσεις, στο όνομα του αμέταλλου που έχει αρνητικό αριθμό οξείδωσης, προτάσσεται αριθμητικό που δηλώνει τον αριθμό των ατόμων του PCl 3 Τριχλωριούχος φώσφορος Β) Ενώσεις υδρογόνου και αμέταλλου ΗχΑ Γενική ονομασία : Ύδρο Όνομα Αμέταλλου Α ΗCl Υδροχλώριο Η 2 S Υδρόθειο HCN ( CN κυάνο) Υδροκυάνιο HF Υδροφθόριο ΗΙ Υδροϊώδιο Οι υδρογονούχες ενώσεις των υπολοίπων αμετάλλων έχουν ειδικά ονόματα όπως ΝΗ 3 (αμμωνία), Η 2 Ο, (νερό) ΡΗ 3, (φωσφίνη)
Γ) Ενώσεις υδρογόνου αμέταλλου και οξυγόνου ΗχΑΟy Ρίζες Όνομα αμετάλλου ική Όνομα αμετάλλου ώδης ClO 3, BrO 3, lo 3, ClO 2 NO 3 NO 2 Υπέρ όνομα αμετάλλου ική ClO 4, IO 4 Υπό όνομα αμετάλλου ώδης ClO, BrO, IO SO 4 2 CO 3 2 PO 4 3 SO 3 2 PO 3 3 BO 3 3 Όξινη όνομα αμετάλλου ική ΗSO 4 Π.χ. NaΗSO 4 όξινο Θειικό νάτριο Όξινη όνομα αμετάλλου ώδης ΗSO 3 Π.χ. NaΗSO 3 όξινο Θειώδες νάτριο Υδροξύλιο Αμμώνιο ΟΗ ΝΗ 4 + ΗCO 3 Π.χ. Ca(HCO 3 ) 2 Όξινο ανθρακικό ασβέστιο 2 2 ΗΡO 4 ΗΡO 3 Π.χ. Κ 2 ΗΡO 4 Π.χ. Κ 2 ΗΡO 3 Όξινο Φωσφορικό κάλιο Όξινο Φωσφορώδες κάλιο Η 2 ΡO 4 Δισόξινη ΚΗ 2 ΡO 4 Η 2 ΡO 3 Δισόξινη ΚΗ 2 ΡO 3 ΙΙΙ. ΕΝΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΜΕΤΑΛΛΟ Α) Ενώσεις μετάλλου και υδροξυλίου Μ(ΟΗ)χ Γενική ονομασία : Υδροξείδιο + μέταλλο Καυστικό + Μέταλλο ΚΟΗ Υδροξύλιο του καλίου Καυστικό κάλιο
Βα(ΟΗ) 2 Υδροξύλιο του βαρίου Καυστικό βάριο Ca(OH) 2 Υδροξύλιο του ασβεστίου Καυστικό ασβέστιο ΝaOH Υδροξύλιο του νατρίου Καυστικό νάτριο Β) Ενώσεις υδρογόνου μετάλλου και οξυγόνου ΗχΜΟy (όπου ΜΟy ρίζα) Γενική ονομασία : Μέταλλο ικό (ή ώδες) οξύ, δηλαδή το όνομα της ρίζας ΜΟy + οξύ Ική Υπέρική CrO 4 2, (Διχρωμική Cr 2 O 7 2 ) MnO 4 Η 2 CrO 4 Χρωμικό οξύ Η 2 Cr 2 O 7 Διχρωμικό οξύ ΗMnO 4 Υπερμαγγανικό οξύ