Ευχαριστίες οφείλονται σε όλους τους εταίρους του προγράμματος που συμμετείχαν στην άσκηση αυτή, τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ευχαριστίες Ευχαριστίες οφείλονται σε όλους τους εταίρους του προγράμματος που συμμετείχαν στην άσκηση αυτή, τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρέπει να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα τον βοηθό έρευνας Ahmet Murat Aytaç, τον Τούρκο βοηθό έρευνας Kazim Ates, τα στελέχη των Τουρκικών συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών Uğraş Gök, Osman Yildiz και Yasin Ayyildiz οι οποίοι στήριξαν διοικητικά την έρευνα καθώς και τους συντονιστές όλων των συνδικαλιστικών ομοσπονδιών οι οποίοι διένειμαν και συνέλεξαν τα ερωτηματολόγια. Τέλος, ευχαριστούμε όλα τα συνδικαλιστικά στελέχη, τους εκπροσώπους και τα μέλη των συνδικαλιστικών οργανώσεων οι οποίοι συμφώνησαν να μοιραστούν τις απόψεις τους για τα σημαντικά αυτά θέματα. 1

2

Περιεχόμενα Συνοπτική παρουσίαση 1. Εισαγωγή 2. Γνώμη για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2.1. Αν είναι υπέρ της πλήρους ένταξης της Τουρκίας 2.2. Αν η Τουρκία θα γίνει ποτέ πλήρες μέλος της Ε.Ε. 2.2. Μεταβολή γνώμης κατά την τελευταία πενταετία σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας ως μέλος της Ε.Ε. 2.3. Αν είναι υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων στην περίπτωση που η Τουρκία γίνει μέλος της Ε.Ε. 2.4. Σύνοψη 3. Οι επιπτώσεις της ένταξης της Τουρκίας 3.1. Αντιληπτό όφελος για την Ε.Ε. 3.2. Αντιληπτό όφελος για την Τουρκία 3.3. Ποιος ωφελείται; 3.4. Σύνοψη 4. Το νόημα της Ε.Ε. 4.1. Η εικόνα της Ε.Ε. 4.2. Απόψεις σχετικά με την Ε.Ε. - Ειδικά θέματα 4.3. Σύνοψη 5. Γνώσεις για την Ε.Ε. 5.1. Προσωπική εκτίμηση του τρόπου λειτουργίας της Ε.Ε. 5.2. Γνώσεις για την Ε.Ε. 5.3. Σύνοψη 6. Εμπιστοσύνη στην Ε.Ε. και στα θεσμικά όργανα της 6.1. Εμπιστοσύνη στην Ε.Ε. ως σύνολο 6.2. Εμπιστοσύνη, ιδίως σε επίπεδο θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. 6.3. Εμπιστοσύνη στα Ηνωμένα Έθνη και την Ε.Ε. 6.4. Εμπιστοσύνη σε συγκεκριμένα εθνικά και θεσμικά όργανα της Ε.Ε. 3

Παραρτήματα 6.5. Σύνοψη Παράρτημα Α - Πίνακες 7. Ο μελλοντικός ρόλος της Ε.Ε. 7.1. Υποστήριξη σε διαφορετικές προοπτικές εξέλιξης της Ε.Ε. 7.2. Υποστήριξη των τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με την ιδέα ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να πάψει να υφίσταται. 7.3 Σύνοψη Παράρτημα B - Περιγραφή του δείγματος των συνδικαλιστών στην Τουρκία Παράρτημα Γ - Περιγραφή του δείγματος των συνδικαλιστών σε επτά κράτη μέλη της Ε.Ε. Αναφορές Κατάλογος Διαγραμμάτων Διάγραμμα 2.1 - Εάν οι Τούρκοι ερωτηθέντες είναι υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος στην Ε.Ε. Διάγραμμα 2.2 - Εάν οι Τούρκοι ερωτηθέντες πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή στην Ε.Ε. ως πλήρες μέλος; Διάγραμμα 2.3 - Μεταβολή στάσης των Τούρκων ερωτηθέντων κατά την τελευταία πενταετία σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Διάγραμμα 2.4 - Καθαρή διαφορά στις απαντήσεις των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με το αν η Τουρκία θα έπρεπε να γίνει μέλος Διάγραμμα 2.5 Γνώμη των Τούρκων ερωτηθέντων για τη διακίνηση των Τούρκων εργαζομένων αν η Τουρκία γίνει πλήρες μέλος της Ε.Ε. Διάγραμμα 3.1 Γνώμη των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με το όφελος της Ε.Ε. από την Τουρκική ένταξη Διάγραμμα 3.2 Γνώμη των Τούρκων ερωτηθέντων για τις επιπτώσεις της Τουρκικής ένταξης σε συγκεκριμένα ζητήματα στην Τουρκία. Διάγραμμα 3.3 - Γνώμη των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με το όφελος εργοδοτών και εργαζομένων από την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.. Διάγραμμα 3.4 Γνώμη των ερωτηθέντων στην Τουρκία και στις επτά χώρες της Ε.Ε. σχετικά με το προσδοκώμενο όφελος από την ένταξη της Τουρκίας για τους εργαζόμενους στην Τουρκία και στην Ε.Ε. Διάγραμμα 4.1 Γενική εικόνα των Τούρκων ερωτηθέντων για την Ε.Ε. Διάγραμμα 4.2 Συσχέτιση ισχυρά αρνητικής και ισχυρά θετικής εικόνας για την Ε.Ε. με τα χαρακτηριστικά των Τούρκων ερωτηθέντων Διάγραμμα 4.3α Θετική συσχέτιση της Ε.Ε. με συγκεκριμένα ζητήματα. Διάγραμμα 4.3β Αρνητική συσχέτιση της Ε.Ε. με συγκεκριμένα ζητήματα. Διάγραμμα 5.1 Αντιληπτό επίπεδο κατανόησης των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της Ε.Ε. Διάγραμμα 5.2 Επίπεδο γνώσεων των Τούρκων ερωτηθέντων για την Ε.Ε. Διάγραμμα 6.1 Βαθμός εμπιστοσύνης των Τούρκων ερωτηθέντων στην Ε.Ε. Διάγραμμα 6.2 Βαθμός εμπιστοσύνης των Τούρκων ερωτηθέντων σε συγκεκριμένους θεσμούς της Ε.Ε. 4

Διάγραμμα 6.3 Βαθμός εμπιστοσύνης των Τούρκων ερωτηθέντων στα Ηνωμένα Έθνη Διάγραμμα 6.4α Βαθμός εμπιστοσύνης των Τούρκων ερωτηθέντων σε συγκεκριμένους εθνικούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς : το εθνικό νομικό σύστημα /δικαιοσύνη και το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Διάγραμμα 6.4β Βαθμός εμπιστοσύνης των Τούρκων ερωτηθέντων σε συγκεκριμένους εθνικούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς: εθνικά και ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα Διάγραμμα 7.1 Βαθμός υποστήριξης Τούρκων ερωτηθέντων προς τις διάφορες προοπτικές εξέλιξης της Ε.Ε. Κατάλογος πινάκων Πίνακας A2.1 Υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. (Τούρκοι ερωτηθέντες) Πίνακας A2.2 Υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Πίνακας A2.3 Εάν η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή ως μέλος της Ε.Ε. (Τούρκοι ερωτηθέντες) Πίνακας A2.4 Εάν η Τουρκία θα θα γίνει τελικά δεκτή ως μέλος της Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Πίνακας A2.5 Μεταβολή στάσης σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. κατά την τελευταία πενταετία (Τούρκοι ερωτηθέντες) Πίνακας A2.6 Μεταβολή στάσης σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. κατά την τελευταία πενταετία (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε.) Πίνακας A2.7 Υπέρ της ελεύθερης κυκλοφορίας των Τούρκων εργαζομένων σε περίπτωση ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος στην Ε.Ε. (Τούρκοι ερωτηθέντες) Πίνακας A2.8 Υπέρ της ελεύθερης κυκλοφορίας των Τούρκων εργαζομένων σε περίπτωση ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος στην Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Πίνακας A.3.1 Εάν η ένταξη της Τουρκίας θα ωφελήσει την Ε.Ε. λόγω της αύξησης της οικονομικής ανάπτυξης (Τούρκοι ερωτηθέντες) Πίνακας A3.2 Εάν η ένταξη της Τουρκίας θα ωφελήσει την Ε.Ε., λόγω της αυξημένης πολιτισμικής πολυμορφίας (Τούρκοι ερωτηθέντες) Πίνακας A3.3 Εάν η ένταξη της Τουρκίας θα ωφελήσει την Ε.Ε. λόγω της ενίσχυσης της πολιτικής σταθερότητας (Τούρκοι ερωτηθέντες) Πίνακας A3.4 Όφελος για την Ε.Ε. γενικά από την ένταξη της Τουρκίας (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Πίνακας A3.5 Όφελος για τη χώρα των ερωτηθέντων από την ένταξη της Τουρκίας (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Πίνακας A3.6 Όφελος για τους Τούρκους εργαζομένους από την ένταξη στην Ε.Ε. (Τούρκοι ερωτηθέντες) 5

Πίνακας A3.7 Πίνακας A4.1 Πίνακας A4.2 Πίνακας A5.1 Πίνακας A5.2 Πίνακας A6.1 Πίνακας A6.2 Πίνακας A6.3 Πίνακας A6.4 Πίνακας A6.5 Πίνακας A7.1 Πίνακας A7.2 Πίνακας A7.3 Πίνακας A7.4 Πίνακας A7.5 Πίνακας A7.6 Πίνακας A7.7 Πίνακας A7.8 Πίνακας Β1 Πίνακας Β2 Πίνακας Β3 Πίνακας Γ1 Όφελος για τα συμφέροντα των εργοδοτών των εργαζόμενων στην Ε.Ε. και την Τουρκία εάν η Τουρκία γίνει μέλος της Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Γενική εικόνα της Ε.Ε. (Τούρκοι ερωτηθέντες) Γενική εικόνα της Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Αντιληπτή κατανόηση της Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Γνώσεις για την Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Βαθμός εμπιστοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Τούρκοι ερωτηθέντες) Βαθμός εμπιστοσύνης στην Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. Βαθμός εμπιστοσύνης σε συγκεκριμένα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Βαθμός εμπιστοσύνης στα Ηνωμένα Έθνη (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Βαθμός εμπιστοσύνης σε συγκεκριμένους εθνικούς θεσμούς (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε. ) Τι πρέπει να κάνει η Ε.Ε. στο μέλλον (Τούρκοι ερωτηθέντες) Εάν η Ε.Ε. θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να βελτιώσει τα δικαιώματα των εργαζομένων (Τούρκοι ερωτηθέντες) Εάν η Ε.Ε. θα πρέπει να ενδιαφερθεί περισσότερο για τα περιβαλλοντικά ζητήματα (Τούρκοι ερωτηθέντες) Εάν η Ε.Ε. θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να καταστήσει τις αγορές εργασίας ευέλικτες (Τούρκοι ερωτηθέντες) Εάν η Ε.Ε. θα πρέπει να κάνει περισσότερα την προσέγγιση των ανθρώπων με διαφορετικές πολιτισμικές, θρησκευτικές και ιστορικές καταβολές (Τούρκοι ερωτηθέντες) Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να πάψει να υφίσταται (Τούρκοι ερωτηθέντες) Τι θα πρέπει να κάνει η Ε.Ε. στο μέλλον (ερωτηθέντες από την Τουρκία και επτά χώρες της Ε.Ε.) Υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. και απόψεις σχετικά με το κατά πόσον η Ε.Ε. θα πρέπει να πάψει να υφίσταται (Τούρκοι ερωτηθέντες) Συνδικαλιστικά χαρακτηριστικά των Τούρκων ερωτηθέντων Ατομικά χαρακτηριστικά των Τούρκων ερωτηθέντων Χαρακτηριστικά τομέα, κλάδου βιομηχανίας, οργάνωσης και επιχείρησης των Τούρκων ερωτηθέντων Συμβολή των διαφόρων συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών στα δείγματα ερωτηθέντων από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. 6

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 6.614 Τούρκων συνδικαλιστών και 1.949 συνδικαλιστών από το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σουηδία, τη Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο με στόχο τη διερεύνηση διάφορων θεμάτων τα οποία αναφέρονται στις σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Ε.Ε. Τα κύρια συμπεράσματα συνοψίζονται παρακάτω. Σχετικά με την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. : Περισσότερο από το μισό των Τούρκων ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK-İŞ, οι εκπρόσωποι των σωματείων στους εργασιακούς χώρα 1 και, μεταξύ των επαγγελματικών κατηγοριών, τα διευθυντικά στελέχη είναι πιο πιθανό να τάσσονται υπέρ της ένταξης. Η υποστήριξη στην ένταξη αυξάνεται μαζί με την ηλικία. Καταγράφεται μεγαλύτερη αντίθεση στη ένταξη μεταξύ των εργαζομένων στη γεωργία, των ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως μη Ευρωπαίοι και των εργαζομένων σε επιχειρήσεις που ανήκουν σε ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες. Οι Σουηδοί συνδικαλιστές εμφανίζονται περισσότερο υπέρμαχοι της τουρκικής ένταξης από ότι οι ίδιοι οι Τούρκοι. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η υποστήριξη βρίσκεται σε παρόμοια επίπεδα με την Τουρκία ενώ χαμηλότερη υποστήριξη συγκριτικά με την Τουρκία, καταγράφεται στην Ελλάδα, τη Σλοβακία, τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιταλία. Σχετικά με το εάν η Τουρκία τελικά θα γίνει δεκτή στην Ε.Ε.: Καταγράφεται χαμηλός βαθμός προσδοκίας μεταξύ των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με το αν η Τουρκία θα να γίνει τελικά δεκτή: λιγότερο από το ένα τρίτο πιστεύει ότι θα γίνει δεκτή. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK-İŞ θεωρούν πολύ πιθανό να κερδίσει τελικά η Τουρκία την ένταξη. Στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ιταλία και τη Σουηδία το ποσοστό των συνδικαλιστών οι οποίοι θεωρούν ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των Τούρκων συνδικαλιστών. Στην Ελλάδα και τη Σλοβακία οι προσδοκίες εμφανίζονται χαμηλότερες. Μεταβολή γνώμης σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. κατά την τελευταία πενταετία: Περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους συνδικαλιστές κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών (2004-2009) δεν εμφανίζουν μεταβολή γνώμης σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Από όσους άλλαξαν γνώμη στην περίπτωση σχεδόν κάθε χαρακτηριστικού των ερωτηθέντων που 1 Σ.Μ. Shop steward 7

εξετάστηκε στην έρευνα, μάλλον περισσότεροι είχαν διαμορφώσει γνώμη υπέρ της ένταξης παρά κατά. Τα μέλη των συνδικάτων που εντάσσονται στη δύναμη της HAK-İŞ εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες μεταβολής στάσης προς το ευνοϊκότερο. Οι προσκείμενοι στα αριστερά του πολιτικού φάσματος δεν ακολουθούν αυτό το πρότυπο. Και στις επτά χώρες της Ε.Ε. εμφανίζεται μικρότερη μεταβολή γνώμης από ότι στην Τουρκία για το κατά πόσον η Τουρκία πρέπει να ενταχθεί στην Ε.Ε. Σχετικά με περιορισμούς που θα προκύψουν για τους Τούρκους εργαζομένους εάν η Τουρκία γινόταν μέλος της Ε.Ε.: Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των Τούρκων συνδικαλιστών είναι υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων εάν η Τουρκία ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις επτά χώρες της Ε.Ε. το ποσοστό των ερωτηθέντων υπέρ του περιορισμού στην διακίνηση των Τούρκων εργαζομένων κυμαίνεται από 8 τοις εκατό στη Σουηδία έως 44 τοις εκατό στη Σλοβακία και παραμένει πάντα χαμηλότερο από 50 τοις εκατό. Σε τρεις χώρες περίπου οι μισοί ή και περισσότεροι από τους ερωτηθέντες συνδικαλιστές τοποθετηθήκαν κατά του περιορισμού διακίνησης (με ποσοστά 49 τοις εκατό στην Ιταλία, 58 τοις εκατό στη Γαλλία και 61 τοις εκατό στο Ηνωμένο Βασίλειο). Σχετικά με τα οφέλη που θα προκύψουν για την Ε.Ε. γενικά από την ένταξη της Τουρκίας: Οι Τούρκοι συνδικαλιστές είναι πιθανό να θεωρούν ότι η Ε.Ε. θα ωφεληθεί, αντίστοιχα, από την αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης και της πολιτισμικής πολυμορφίας, και σε μικρότερο βαθμό, από την ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας. Και στα τρία αυτά ζητήματα σημεία, οι ακόλουθες ομάδες στην Τουρκία είναι πιθανότερο να εντοπίσουν οφέλη για την Ε.Ε. από την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. o τα μέλη των συνδικάτων που εντάσσονται στη δύναμη της HAK-İŞ o οι εκπρόσωποι των σωματείων στους εργασιακούς χώρους o τα διευθυντικά στελέχη o οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας o όσοι αυτοπροσδιορίζονται ως Ευρωπαίοι Οι ομάδες στην Τουρκία που εμφανίζουν την μεγαλύτερη πιθανότητα διαφωνίας σχετικά με την ύπαρξη πλεονεκτημάτων συμπεριλαμβάνουν τους o εργαζόμενους στους κλάδους της εκπαίδευσης, της υγείας και της κοινωνικής εργασίας o εργαζόμενους σε ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες 8

o εργαζόμενους στη γεωργία Οι συνδικαλιστές στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. εμφανίζουν περισσότερες πιθανότητες να αξιολογήσουν υψηλότερα την ενίσχυση της πολιτισμικής πολυμορφίας από ότι την οικονομική ανάπτυξη και την πολιτική σταθερότητα. Σχετικά με τα οφέλη που συνεπάγεται η ένταξη της Τουρκίας για τις επτά χώρες της Ε.Ε. και την Τουρκία: οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζουν υψηλότερο βαθμό προσδοκίας ότι θα προκύψουν οφέλη για τη χώρα τους στα ζητήματα υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, της ασφάλειας της απασχόλησης και στα συνδικαλιστικά δικαιώματα. τα μέλη των συνδικάτων της HAK-İŞ είναι πιθανότερο να αναμένουν οφέλη συγκριτικά με τα μέλη της TÜRK-İŞ και της DİSK αντίστοιχα. οι συνδικαλιστές και στις επτά χώρες της Ε.Ε. θεωρούν ότι θα υπάρξουν λιγότερα οφέλη για τις χώρες τους, συγκριτικά με την Τουρκία. οι συνδικαλιστές στις χώρες της Ε.Ε. είναι πιθανότερο να αξιολογήσουν την ενίσχυση της θρησκευτικής ανεκτικότητας ως όφελος για τη χώρα τους από την εισδοχή της Τουρκίας στην Ε.Ε., από ότι οι Τούρκοι για την χώρα τους. Σχετικά με το ποιος θα ωφεληθεί από την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Οι Τούρκοι συνδικαλιστές θεωρούν ότι μεγάλοι εργοδότες (πρωτίστως της Ε.Ε. και μετά οι Τούρκοι) θα είναι οι πλέον ωφελημένοι από την ένταξη της Τουρκίας. Με εξαίρεση τη Σλοβακία, σαφείς πλειοψηφίες και στα επτά κράτη μέλη της Ε.Ε. επίσης συμφωνούν ότι οι μεγάλοι εργοδότες, είτε Ευρωπαίοι είτε Τούρκοι, θα επωφεληθούν περισσότερο. Οι συνδικαλιστές από τις επτά χώρες της Ε.Ε., με εξαίρεση τη Σουηδία, θεωρούν ότι οι εργαζόμενοι στις χώρες της Ε.Ε. θα ωφεληθούν λιγότερο από την ένταξη της Τουρκίας από ότι οι μικροί, μεσαίοι και μεγάλοι εργοδότες. Οι Τούρκοι συνδικαλιστές θεωρούν ότι οι εργαζόμενοι στην Τουρκία θα επωφεληθούν περισσότερο από τους μικρούς και μεσαίους Τούρκους εργοδότες - η γνώμη αυτή για το ποιος θα επωφεληθεί στην Τουρκία από την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε., υιοθετείται και από τους ερωτηθέντες και στις επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Τούρκοι εργαζόμενοι πιστεύουν ότι συγκριτικά με τους εργαζομένους της Ε.Ε. θα έχουν περισσότερα να κερδίσουν από την είσοδο της χώρας τους στην Ε.Ε. Οι συνδικαλιστές και στις επτά χώρες της Ε.Ε. συμμερίζονται αυτή 9

την άποψη η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζεται ως η πλέον διαδεδομένη. Σχετικά με τη γνώμη των ερωτηθέντων για την Ε.Ε. σε γενικές γραμμές Ελαφρώς λιγότεροι από τους μισούς Τούρκους ερωτηθέντες, έχουν θετική γνώμη για τη γενική εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη HAK-İŞ είναι πιθανότερο να έχουν θετική γνώμη από τα μέλη της DİSK ή της TÜRK-İŞ, αντίστοιχα. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη HAK-İŞ εμφανίζουν την υψηλότερη συχνότητα πολύ θετικής εικόνας για την Ε.Ε. Το ίδιο ισχύει για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας καθώς και για όσους έχουν βρεθεί σε χώρα της Ε.Ε. για διακοπές ή για εργασία. Την υψηλότερη συχνότητα πολύ αρνητικών εικόνων εμφανίζουν οι νέοι εργαζόμενοι, οι εργαζόμενοι σε ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες και όσοι απασχολούνται στη γεωργία. Οι Τούρκοι ερωτηθέντες είναι πιθανότερο να έχουν θετική εικόνα για την Ε.Ε. συγκριτικά με τους ερωτηθέντες στη Γαλλία. Η στάση τους αυτή δεν διαφέρει από αυτή των ερωτηθέντων στο Βέλγιο και την Ελλάδα, αλλά η πιθανότητα να έχουν θετική εικόνα για την Ε.Ε. είναι σημαντικά χαμηλότερη συγκριτικά με τους ερωτηθέντες στη Σουηδία, τη Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Σχετικά με το τι επακριβώς σημαίνει η Ε.Ε. : Το μισό τουλάχιστον των Τούρκων ερωτηθέντων συσχετίζει την Ε.Ε. με τα πολιτικά δικαιώματα, τα εργασιακά δικαιώματα, τη δημοκρατία και την οικονομική ευημερία. Λιγότερο από το μισό των Τούρκων ερωτηθέντων συσχετίζει την Ε.Ε. με τη θρησκευτική ανεκτικότητα. Η συσχέτιση αυτή εμφανίζεται πολύ πιθανή στα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη HAK-İŞ, και έπονται τα μέλη της DİSK και της TÜRK-İŞ, σε ποσοστά όμως που δεν υπερβαίνουν ποτέ το μισό των ερωτηθέντων. Η συσχέτιση της Ε.Ε. με τη θρησκευτική ανεκτικότητα εμφανίζεται πολύ πιο πιθανή και στις επτά χώρες της Ε.Ε. από ό, τι στην Τουρκία. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της TÜRK-İŞ είναι πιθανότερο να συσχετίσουν την Ε.Ε. με την απώλεια της εθνικής κυριαρχίας συγκριτικά με τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK- İŞ και της DİSK αντίστοιχα. Σχετικά με την κατανόηση της λειτουργίας της Ε.Ε.: Η πλειοψηφία των Τούρκων συνδικαλιστών δηλώνει ότι δεν καταλαβαίνει πολύ καλά ή καθόλου καλά πως λειτουργεί η Ε.Ε. Στο σύνολο του δείγματος των οκτώ χώρων, οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται ως οι λιγότερο σίγουροι για το τι καταλαβαίνουν. 10

Οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται λιγότερο ενημερωμένοι για την Ε.Ε. συγκριτικά με τους ερωτηθέντες στις επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο περιορισμένο κουίζ που διεξήχθη στο δείγμα των Τούρκων συνδικαλιστών, οι κάτοικοι αγροτικών περιοχών, οι γυναίκες, οι εργαζόμενοι σε μικρότερες επιχειρήσεις, τα άτομα με χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και οι νέοι εργαζόμενοι εμφανίζονται ως οι ελλιπέστερα ενημερωμένοι. Σχετικά με την εμπιστοσύνη προς την Ε.Ε. συνολικά Επτά στους δέκα Τούρκους συνδικαλιστές εξέφρασαν έλλειψη εμπιστοσύνης προς την Ε.Ε., δηλώνοντας είτε ότι τείνουν να μην την εμπιστεύονται, είτε ότι δεν γνωρίζουν αν πρέπει ή δεν πρέπει να την εμπιστεύονται. Οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται επιφυλακτικότεροι συγκριτικά με το δείγμα των συνδικαλιστών στις περισσότερες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βαθμός εμπιστοσύνης σε συγκεκριμένα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.: Λιγότερο από το μισό των Τούρκων συνδικαλιστών εκφράζουν εμπιστοσύνη προς τα τέσσερα θεσμικά όργανα για τα οποία ρωτήθηκαν: τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα πολιτικά κόμματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα συνδικάτα σε επίπεδο Ε.Ε. θεωρούνται ως ο πλέον αξιόπιστος θεσμός της Ε.Ε., τόσο από τους Τούρκους όσο και από τους συνδικαλιστές των επτά χωρών της Ε.Ε. οι οποίοι όμως εμφανίζουν σημαντικά υψηλότερο ποσοστό υποστήριξης. Μεταξύ των τριών Τουρκικών συνομοσπονδιών τα μέλη της TÜRK-İŞ εμφανίζουν τη χαμηλότερη πιθανότητα υποστήριξης σε οποιονδήποτε από τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Βαθμός εμπιστοσύνης στα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση: Σε κάθε περίπτωση, οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται λιγότερο διατεθειμένοι να εμπιστευτούν τον ΟΗΕ σε σχέση με την Ε.Ε. παρότι καταγράφεται χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης και προς τους δυο θεσμούς.. Οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζουν χαμηλότερες πιθανότητες εμπιστοσύνης προς τα Ηνωμένα Έθνη από ότι οι συνδικαλιστές στις επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βαθμός εμπιστοσύνης σε συγκεκριμένα εθνικά και Ευρωπαϊκά όργανα: Σε αντίθεση με τους συνδικαλιστές στις περισσότερες από τις επτά χώρες της Ε.Ε., οι Τούρκοι συνδικαλιστές δεν φαίνεται να θεωρούν ότι η Ε.Ε. παρέχει ένα πιο αξιόπιστο νομικό σύστημα από το δικό τους. Μόνο μία μειοψηφία των Τούρκων συνδικαλιστών εμπιστεύεται τα εθνικά πολιτικά κόμματα. Ακόμη λιγότεροι εμπιστεύονται τα κόμματα σε επίπεδο Ε.Ε. ενώ στις περισσότερες από τις επτά χώρες της Ε.Ε. οι ερωτηθέντες 11

τείνουν να εμπιστεύονται τα πολιτικά κόμματα. Βαθμός υποστήριξης στην αυξημένη δραστηριοποίηση της Ε.Ε. σε συγκεκριμένα ζητήματα: Με πολύ υψηλά ποσοστά οι Τούρκοι συνδικαλιστές τοποθετούνται υπέρ της μεγαλύτερης ενεργοποίησης της Ε.Ε. στα θέματα των δικαιωμάτων των εργαζομένων, στα περιβαλλοντικά ζητήματα καθώς και στα ζητήματα της ευέλικτης απασχόλησης και της προσέγγισης των λαών με διαφορετικές πολιτισμικές και θρησκευτικές καταβολές. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK-İŞ, συγκριτικά με τις άλλες συνομοσπονδίες, είναι πολύ πιο πιθανό να υποστηρίξουν όλες τις προαναφερόμενες συνιστώσες πολιτικής της Ε.Ε., και ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με την πολιτισμική και τη θρησκευτική συνύπαρξη. Σχετικά με το κατά πόσον η Ε.Ε. θα πρέπει να παύσει να υφίσταται Οι Τούρκοι συνδικαλιστές, συγκριτικά με το υπόλοιπο δείγμα από τις επτά χώρες της Ε.Ε. εμφανίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα συμφωνίας ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να πάψει να υφίσταται. Περίπου το ένα τρίτο των Τούρκων συνδικαλιστών εξέφρασε την γνώμη ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να πάψει να υφίσταται, περίπου το ένα τρίτο δήλωσε ότι δεν θα πρέπει και περίπου το ένα τρίτο, ότι δεν γνωρίζει αν θα πρέπει ή αν δεν θα πρέπει να πάψει να υφίσταται. Το εύρημα αυτό παρουσιάζει αντίφαση με το γεγονός ότι η πλειοψηφία των Τούρκων συνδικαλιστών τάσσεται υπέρ της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απογοήτευση που συνδέεται με το μακροχρόνιο αίτημα της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ε.Ε., μπορεί εν μέρει να αιτιολογήσει την αντίφαση που εμφανίζεται ανάμεσα στην τάση που καταγράφει την επιθυμία ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. και την τάση να σταματήσει η Ε.Ε. να υφίσταται η οποία εκδηλώνεται ως επιθυμία ή ως αναποφασιστικότητα. 12

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έρευνα διενεργήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος με τίτλο Civil Society Dialogue: Bringing together workers from Turkey και the EU through a shared culture of work (Διάλογος της Κοινωνίας των Πολιτών: προσέγγιση εργαζομένων από την Τουρκία και την Ε.Ε. μέσω μιας κοινής εργασιακής κουλτούρας - TR0604.04) με σύμβαση επιχορήγησης εξωτερικών δράσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η έρευνα διενεργήθηκε στο διάστημα μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου 2009. 1.1. Τουρκικά δεδομένα Το δείγμα των 6.614 Τούρκων συνδικαλιστών προέρχεται από τρεις τουρκικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες (TÜRK-İŞ, HAK-İŞ και DISK). Το δείγμα των ερωτηθέντων καθορίστηκε σε 8000 άτομα ενώ οι τρεις τουρκικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες συμμετείχαν με την προϋπόθεση ότι κάθε μία θα συνέβαλε με τον ίδιο αριθμό ερωτηθέντων (2667). Η TÜRK-İŞ συνέβαλε στην έρευνα με 2.747 άτομα (103 τοις εκατό του στόχου δείγματος), η HAK-İŞ με 2235 (84 τοις εκατό), η DİSK με 1632 (61 τοις εκατό). Η τελική κατανομή του δείγματος (TÜRK-İŞ:42 τοις εκατό, DİSK: 25 τοις εκατό, HAK-İŞ: 34 τοις εκατό) υποδηλώνει ότι οι συνδικαλιστές που ανήκουν στην TÜRK- İŞ υποεκπροσωπούνται σε σύγκριση με την παρουσία τους σε εθνικό επίπεδο και ότι τα μέλη της HAK-İŞ και της DİSK υπερεκπροσωπούνται. Εκτός αντίθετης ρητής αναφοράς, τα δεδομένα για την Τουρκία στην παρούσα έκθεση έχουν σταθμιστεί έτσι ώστε να γίνει η σχετική διόρθωση. Οι συντελεστές στάθμισης του δείγματος υπολογίστηκαν με βάση τα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης της Τουρκίας για τον Ιούλιο 2008 σχετικά με την κατανομή μελών των τριών συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών σε εθνικό επίπεδο που αναφέρονται στο Emekdunyasi (Emekdunyasi 2009). Τα στοιχεία αυτά διαφέρουν ελάχιστα από τα στοιχεία που εμφανίζονται στην ιστοσελίδα του Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης στο τέλος του 2009 (Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων 2009): η TÜRK-İŞ 2,216,000 μέλη τον Ιούλιο του 2008 (2,230,015 μέλη συμφώνα με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο τέλος του 2009), η DISK 380,000 μέλη τον Ιούλιο του 2008 (422,785 μέλη συμφώνα με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο τέλος του 2009) και η HAK-İŞ 400,000 μέλη τον Ιούλιο του 2008 (418,424 μέλη συμφώνα με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο τέλος του 2009). Οι διαφορές αυτές δεν επιφέρουν ουσιαστική επίπτωση στα σταθμισμένα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, τα σταθμισμένα κατά ένα δεκαδικό ψηφίο αποτελέσματα για το Διάγραμμα 2.1 («Είσαστε υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ε.Ε.») ήταν «Ναι» με 53,2 τοις εκατό (ενώ με τα δεδομένα του τέλους του 2009 ήταν 53,1 τοις εκατό). Αντίστοιχα για το "Όχι" το σταθμισμένο αποτέλεσμα ήταν 37,5 τοις εκατό (με τα δεδομένα του τέλους του 2009 είναι επίσης 37,5 τοις εκατό) και για το «Δεν ξέρω» 9,3 τοις εκατό (9,4 τοις εκατό αντίστοιχα). 13

Τα δεδομένα του Υπουργείου Εργασίας για την κατανομή μελών των τριών συνομοσπονδιών τον Ιούλιο του 2009 είναι ως εξής: TÜRK-İŞ 2,239,341, HAK-İŞ İŞ 441,917, DİSK 426,232. Τα μη σταθμισμένα δεδομένα για την κατανομή των διαφόρων χαρακτηριστικών των Τούρκων ερωτηθέντων παρουσιάζονται στο Παράρτημα Β. 1.2. Ευρωπαϊκά δεδομένα Το δείγμα της έρευνας ορίστηκε ως 8000 μέλη των συνδικάτων από επτά χώρες της Ε.Ε.: Βέλγιο, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Σλοβακία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Συνολικά οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των χώρων της Ε.Ε. συνέβαλαν μόνο με 1.949 από τις 8000 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια και ο βαθμός επίτευξης των ερευνητικών στόχων διαφέρει μεταξύ των χωρών. Δεν έχει επιχειρηθεί η υπαγωγή των περιορισμένων συνόλων δεδομένων σε διαστρωματική ανάλυση στο εσωτερικό κάθε χώρας της Ε.Ε. Επιπλέον τα αριθμητικά στοιχεία που παρουσιάζονται για συγκεκριμένες χώρες πρέπει να εξετάζονται με τη δέουσα προσοχή λόγω του μικρού δείγματος καθώς και της πιθανότητας ισχυρής μεροληψίας επιλογής. Περαιτέρω στοιχεία σε περιορισμένη έκταση σχετικά με τις χώρες, τους στόχους τους, τον αριθμό των ερωτηθέντων και την κατανομή τους στις διάφορες εθνικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες παρατίθενται στο παράρτημα Γ. 14

ΓΝΩΜΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε. Στο παρόν κεφάλαιο της έκθεσης εξετάζονται οι απαντήσεις σε τέσσερις ερωτήσεις της έρευνας που σχετίζονται με το αίτημα της Τουρκίας να γίνει μέλος της Ε.Ε. Είναι οι ερωτηθέντες υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ε.Ε.; Πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. ; Σε σύγκριση με την τελευταία πενταετία, πώς μεταβάλλεται η στάση των ερωτηθέντων σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας ως μέλος της Ε.Ε. ; Είναι υπέρ των περιορισμών στη διακίνηση των Τούρκων εργαζομένων στην περίπτωση πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. ; 1.3 Εάν είναι υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος στην Ε.Ε. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν στην ακόλουθη ερώτηση: Είστε υπέρ της υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος στην Ε.Ε. ; Το σταθμισμένο δείγμα υποδηλώνει ότι σε εθνικό επίπεδο, μόλις λίγο περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους ερωτηθέντες-μελη των τριών συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών τάσσονται υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σχεδόν τέσσερις στους δέκα τάχτηκαν κατά της ένταξης και λιγότερο από το 10 τοις εκατό δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν (Διάγραμμα 2.1). Μια έρευνα του Ευρωβαρομέτρου στους κόλπους του τουρκικού πληθυσμού η οποία πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2009, έθεσε ένα ελαφρώς διαφορετικό ερώτημα και διαπίστωσε ότι το 48 τοις εκατό τουρκικού πληθυσμού γενικά θεωρεί ότι η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. θα είναι ένα «καλό πράγμα» (Ευρωβαρόμετρο 2009α: 93). Η αναφορά στην πλήρη ένταξη στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας σίγουρα αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι κάποιοι από αυτούς που δεν θεωρούν την ένταξη στην Ε.Ε. "καλό πράγμα» μπορεί ταυτόχρονα να πιστεύουν ότι η Τουρκία θα πρέπει να γίνει δεκτή στην Ε.Ε. ως πλήρες μέλος και όχι σε υποδεέστερη βάση. 15

Διάγραμμα 2.1 - Εάν οι Τούρκοι ερωτηθέντες είναι υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος στην Ε.Ε. ΥΠΕΡ 53% ΚΑΤΑ 38% ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ 9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Το ερώτημα που τίθεται είναι αν υφίστανται σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα μέλη των διαφορετικών συνομοσπονδιών, ανάμεσα σε παλαιότερους και νεότερους εργαζομένους ή μεταξύ ατόμων με κάποια άλλα χαρακτηριστικά. Σχετικά λεπτομερή στοιχεία παρέχονται στο Παράρτημα Α (Πίνακας A2.1). Στο συγκεκριμένο παράρτημα παρουσιάζονται οι απαντήσεις ομαδοποιημένες ανάλογα με τα διαφορετικά συνδικαλιστικά, ατομικά, κλαδικά, βιομηχανικά και οργανωτικά χαρακτηριστικά καθώς και ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που αφορούν τις επιχειρήσεις. Η ανάλυση των χαρακτηριστικών αυτών υποδηλώνει ότι: Τα συνδικαλιστικά χαρακτηριστικά που είναι ιδιαίτερα πιθανό να συσχετίζονται με την γνώμη υπέρ της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. περιλαμβάνουν o Την ιδιότητα μέλους των συνδικάτων που ανήκουν στην HAK-İŞ (64 τοις εκατό) σε σύγκριση με την ιδιότητα μέλους της TÜRK-İŞ (53 τοις εκατό) και της DİSK (46 τοις εκατό). o Την ιδιότητα συνδικαλιστικού εκπρόσωπου στους εργασιακούς χώρους σε αντιδιαστολή με την ιδιότητα απλού μέλους του σωματείου (60 τοις εκατό). Τα ατομικά χαρακτηριστικά που είναι ιδιαίτερα πιθανό να συσχετίζονται με θετική γνώμη για την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. περιλαμβάνουν o την ηλικιακή ομάδα των 51ή άνωχρόνων (64 τοις εκατό). Η τάση υποστήριξης αυξάνεται σε συνάρτηση με την ηλικία και όσοι ανήκουν στην ομάδα 15-25 ετών εμφανίζουν τις λιγότερες πιθανότητες υποστήριξης της ένταξης της Τουρκίας. o την ιδιότητα διευθυντικού στελέχους (62 τοις εκατό) o τη διακοπή της πλήρους βασικής εκπαίδευσης στο 13 ο ακόμα νωρίτερα (60 τοις εκατό). έτος ηλικίας ή και 16

o την ιδιότητα κατοίκου μικρών ή μεσαίου μεγέθους πόλεων (59 τοις εκατό) o και, όπως ήταν αναμενόμενο, τον αυτοπροσδιορισμό ως «Ευρωπαίος» (72 τοις εκατό) Τα κλαδικά, βιομηχανικά και οργανωτικά χαρακτηριστικά καθώς και τα χαρακτηριστικά που αφορούν τις επιχειρήσεις που είναι ιδιαίτερα πιθανό να συσχετίζονται με θετική γνώμη για την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. περιλαμβάνουν o Την απασχόληση στον κλάδο των μεταφορών (63 τοις εκατό). Τα παραπάνω αποτελέσματα συμπίπτουν με τη διαπίστωση της έρευνα πληθυσμού του Ευρωβαρόμετρου στα κράτη μέλη της Ε.Ε., ότι τα διοικητικά στελέχη είναι πιθανότερο να δηλώνουν υπέρμαχοι της ένταξης στην Ε.Ε. Διαφοροποιούνται όμως στη διαπίστωση ότι στην Τουρκία, οι ερωτηθέντες μεγαλύτερης ηλικίας καθώς και αυτοί με χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο εμφανίζονται περισσότερο υπέρμαχοι της ένταξης και όχι το αντίστροφο (Ευρωβαρόμετρο 2009α:94). Με ορισμένες εξαιρέσεις, αυτό το μοτίβο επαναλαμβάνεται σε όλη την παρούσα έκθεση. Το ίδιο συμβαίνει και με την έλλειψη ενθουσιασμού για την Ε.Ε. που καταγράφεται σε όσους εργάζονται σε πολυεθνικές εταιρείες. Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία συσχετίζονται με το 50 τοις εκατό ή και περισσότερο των ερωτηθέντων που εκφράζουν αντίθεση στην είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε. Τα χαρακτηριστικά που συσχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα αντίθεσης στην ένταξη της Τουρκίας συμπεριλαμβάνουν: o την απασχόληση στον κλάδο της γεωργίας 2 (53 τοις εκατό) o τον αυτοπροσδιορισμό ως μη Ευρωπαίοι (49 τοις εκατό) o την απασχόληση σε επιχείρηση που ανήκει σε Ευρωπαϊκή πολυεθνική εταιρεία (49 τοις εκατό) o την απασχόληση σε επιχείρηση που ανήκει σε μη Ευρωπαϊκή πολυεθνική εταιρία (47 τοις εκατό) o την ιδιότητα κατοίκου χωριού ή αγροτικής περιοχής (47 τοις εκατό) o τις ηλικίες 1525 ετών (44 τοις εκατό) o την απασχόληση στην εκπαίδευση, στην υγεία ή σε κοινωνική εργασία (43 τοις εκατό) o τη διακοπή της τυπικής εκπαίδευσης από το 22 ο έτος ηλικίας ή αργότερα (42 τοις εκατό) Γνώμη των συνδικαλιστών στις επτά χώρες της Ε.Ε. 2 Αξίζει να σημειωθεί ότι από τους συνδικαλιστές στην γεωργία το 38 τοις εκατό έχει εκπαιδευτεί ως την ηλικία των 22 ετών ή και άνω (14 τοις εκατό στο συνολικό δείγμα). Μόνο το 50 τοις εκατό ήταν χειρωνάκτες εργάτες (σε σύγκριση με το 64 τοις εκατό του συνολικού δείγματος). 17

Στις περισσότερες χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα η υποστήριξη της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. εμφανίζεται σημαντικά χαμηλότερη από ότι στην Τουρκία άλλα υπάρχουν και εξαιρέσεις. (Πίνακας A2.2). Σε πέντε από τις χώρες αυτές τα ποσοστά θετικής γνώμης υπέρ της ένταξης κυμαίνονται από 13 τοις εκατό στην Ελλάδα έως 45 τοις εκατό στην Ιταλία, με τις υπόλοιπες χώρες να τοποθετούνται κάπου ενδιάμεσα. (Σλοβακία 15 τοις εκατό, Γαλλία 36 τοις εκατό, Βέλγιο 39 τοις εκατό) Στην Σουηδία το 78 τοις εκατό των συνδικαλιστών είναι υπέρ της ένταξης, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από αυτό των Τούρκων συνδικαλιστών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το ποσοστό των συνδικαλιστών που τάσσεται υπέρ της ένταξης (53 τοις εκατό) είναι στα ίδια επίπεδα με το ποσοστό της Τουρκίας. 1.4 Εάν η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή στην Ε.Ε. ως πλήρες μέλος; Οι συμμετέχοντες απάντησαν στο παρακάτω ερώτημα: Πιστεύετε ότι τελικά η Τουρκία θα γίνει δεκτή ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. ; Λιγότερο από το ένα τρίτο του δείγματος των Τούρκων συνδικαλιστών πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. Περισσότεροι από τούς μισούς πιστεύουν ότι αυτό δεν θα συμβεί ενώ ένας στους έξι απάντησε ότι δεν γνωρίζει (Διάγραμμα 2.2). 18

Διάγραμμα 2.2 - Εάν οι Τούρκοι ερωτηθέντες πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή στην Ε.Ε. ως πλήρες μέλος; ΝΑΙ 30% ΟΧΙ 54% ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ 16% % 20% 40% 60% 80% 100% Η διαστρωματική ανάλυση των δεδομένων υποδεικνύει ότι ή γνώμη τουλάχιστον τεσσάρων στους δέκα ερωτηθέντες ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά αποδεκτή ως μέλος της Ε.Ε. συσχετίζεται με ορισμένα χαρακτηριστικά με. (Πίνακας A2.3). Τα συνδικαλιστικά χαρακτηριστικά που εντοπίζονται σε ερωτηθέντες οι οποίοι είναι πολύ πιθανό να πιστεύουν ότι τελικά η Τουρκία θα μπει στην Ε.Ε. είναι: o η ιδιότητα μέλους των συνδικάτων που ανήκουν στην HAK-İŞ (43 τοις εκατό) σε σύγκριση με την ιδιότητα μέλους της TÜRK-İŞ (29 τοις εκατό) και της DİSK (32 τοις εκατό). Στην περίπτωση των μελών των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK- İŞ, το ποσοστό αυτών που δεν πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει ποτέ μέλος της Ε.Ε. είναι περίπου το ίδιο (42 τοις εκατό) με το ποσοστό αυτών που πιστεύουν ότι θα γίνει. Τα ατομικά χαρακτηριστικά τα οποία εντοπίζονται σε ερωτηθέντες οι οποίοι είναι πολύ πιθανό να πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει μέλος της Ε.Ε. περιλαμβάνουν o την ιδιότητα διευθυντικού στελέχους (38 τοις εκατό) o τον αυτοπροσδιορισμό ως Ευρωπαίος (38 τοις εκατό) ή την τάση αυτοπροσδιορισμού ως Ευρωπαίος (34 τοις εκατό) o την εμπειρία εργασίας σε μια χώρα της Ε.Ε. (36 τοις εκατό) o την εμπειρία επίσκεψης σε μία χώρα της Ε.Ε. για διακοπές (35 τοις εκατό) Τα κλαδικά, βιομηχανικά και οργανωτικά χαρακτηριστικά καθώς και τα χαρακτηριστικά που αφορούν τις επιχειρήσεις τα οποία εντοπίζονται σε 19

ερωτηθέντες που είναι πολύ πιθανό να πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει μέλος της Ε.Ε. αναφέρονται: o στην απασχόληση σε μικρές επιχειρήσεις με 1-9 υπαλλήλους (39 τοις εκατό) o στην απασχόληση στους κλάδους των πληροφοριών και επικοινωνίας (36 τοις εκατό) Χαρακτηριστικά ιδιαίτερα συνδεδεμένα με την άποψη ότι η Τουρκία δεν θα γίνει ποτέ μέλος της Ε.Ε. περιλαμβάνουν o την απασχόληση στον κλάδο της γεωργίας (67 τοις εκατό) o την απασχόληση σε επιχείρηση που ανήκει σε Ευρωπαϊκή πολυεθνική εταιρεία (59 τοις εκατό) o τον αυτοπροσδιορισμό ως μη Ευρωπαίος (58 τοις εκατό) o την πολιτική τοποθέτηση στα αριστερά του πολιτικού φάσματος (57 τοις εκατό) o την απασχόληση σε ορυχεία και λατομεία (57 τοις εκατό) Γενικά, μεταξύ των Τούρκων συνδικαλιστών καταγράφεται χαμηλό επίπεδο προσδοκίας ότι η Τουρκία θα γίνει ποτέ μέλος της Ε.Ε. Γνώμη των συνδικαλιστών στις επτά χώρες τις Ε.Ε. Στην Γαλλία, το Βέλγιο, την Ιταλία και την Σουηδία το 41 έως το 47 τοις εκατό του δείγματος πιστεύει ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή στην Ε.Ε. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από αυτό των Τούρκων ερωτηθέντων (Πίνακας A2.4). Στο Ηνωμένο Βασίλειο περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή (53 τοις εκατό). Οι προσδοκίες για την τελική ένταξη της Τουρκίας ήταν πολύ χαμηλότερες στην Ελλάδα (17 τοις εκατό) και λιγότερο χαμηλές στην Σλοβακία (30 τοις εκατό). Μεταβολή της στάσης των ερωτηθέντων κατά την τελευταία πενταετία σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Οι συμμετέχοντες απάντησαν στο παρακάτω ερώτημα: «Συγκριτικά με πέντε χρόνια πριν, πως διαμορφώνεται η άποψή σας σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας ως μέλος της Ε.Ε. ;» Περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους συνδικαλιστές δήλωσαν ότι δεν έχει σημειωθεί οποιαδήποτε μεταβολή στη στάση τους σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας ως μέλος της Ε.Ε. κατά την τελευταία πενταετία (2004-2009). Από τους υπόλοιπους, περισσότεροι είχαν διαμορφώσει στάση υπέρ (περισσότεροι από ένας 20

στους τέσσερις) παρά κατά της ένταξης (λιγότεροι από έναν στους πέντε) (Διάγραμμα 2.3). Διάγραμμα 2.3 - Μεταβολή στάσης των Τούρκων ερωτηθέντων κατά την τελευταία πενταετία σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Μάλλον υπέρ 27% Καμία μεταβολή 55% Μάλλον κατά 18% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Τα υψηλότερα ποσοστά μεταβολής στάσης προς το ευνοϊκότερο κατά την τελευταία πενταετία συνδέονται με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά (Πίνακας A2.5): Συνδικαλιστικά χαρακτηριστικά o o μέλη συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ (46 τοις εκατό) εκπρόσωποι των συνδικάτων στους εργασιακούς χώρους (30 τοις εκατό) Ατομικά χαρακτηριστικά o κάτοικοι μικρών η μεσαίων πόλεων/ κωμοπόλεων(38 τοις εκατό) o διευθυντικά στελέχη (37 τοις εκατό) o αυτοπροσδιορισμός ως "Ευρωπαίος (35 τοις εκατό) o εργασιακή εμπειρία σε μια χώρα της Ε.Ε. (34 τοις εκατό) o προσκείμενοι στη δεξιά (33 τοις εκατό) ή την κεντροδεξιά (35 τοις εκατό) του πολιτικού φάσματος. Γενικά, η μεταβολή στάσης υπέρ της ένταξης αυξάνεται όσο οι ερωτηθέντες μετατοπίζονται πολιτικά από τα αριστερά προς τα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Χαρακτηριστικά τομέα, κλάδου βιομηχανίας, οργάνωσης και επιχείρησης Εργαζόμενοι στις μεταφορές (39 τοις εκατό), στους κλάδους της πληροφορίας και της επικοινωνίας (39 τοις εκατό) 21

o Εργαζόμενοι σε μικρές επιχειρήσεις (33 τοις εκατό) Η κατεύθυνση της μεταβολής στάσης κατά την τελευταία πενταετία διαμορφώνεται υπέρ της ένταξης για το σύνολο περίπου των 70 χαρακτηριστικών που αναφέρονται στον Πίνακα A2.5. Καταγράφεται σαφής διαφορά ανάμεσα στην τάση "περισσότερο υπέρ συγκριτικά και την τάση περισσότερο κατά. Ενδιαφέρουσα, αν και περιορισμένης έκτασης εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση των ερωτηθέντων που δηλώνουν προσκείμενοι στα αριστερά του πολιτικού φάσματος ή στην κεντροαριστερά. Η έκταση καθαρής διαφοράς για τα διάφορα χαρακτηριστικά απεικονίζεται στο διάγραμμα 2.4. Διάγραμμα 2.4 - Καθαρή διαφορά στις απαντήσεις των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με το αν η Τουρκία θα έπρεπε να γίνει μέλος. Ποσοστό υψηλότερης καθαρής διαφοράς Ποσοστό χαμηλότερης καθαρής διαφοράς Μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ (33 τοις εκατό) Διευθυντικά στελέχη (24 τοις εκατό) Εργαζόμενοι στις μεταφορές (24 τοις εκατό) Εργαζόμενοι στους κλάδους των πληροφοριών και επικοινωνίας (21 τοις εκατό) Προσκείμενοι στα αριστερά του πολιτικού φάσματος (αριστερά -2 τοις εκατό, κεντροαριστερά -1 τοις εκατό) Εργαζόμενοι στους κλάδους του ηλεκτρισμού, φυσικού αερίου και ύδρευσης (0 τοις εκατό) Εργαζόμενοι σε Ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρίες (2 τοις εκατό) Εργαζόμενοι στην γεωργία (3 τοις εκατό) Προσκείμενοι στη δεξιά του πολιτικού φάσματος (κεντροδεξιά 21 τοις εκατό, δεξιά 17 τοις εκατό) Εργαζόμενοι σε μη Ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρίες (4 τοις εκατό) Εργαζόμενοι σε μικρές επιχειρήσεις χώρους (20 τοις εκατό) Αυτοπροσδιοριζόμενοι ως Ευρωπαίοι (18 τοις εκατό) Ολοκλήρωση βασικής εκπαίδευσης στα 13 τους χρόνια η νωρίτερα (18 τοις εκατό) Μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της DİSK (5 τοις εκατό), της TÜRK-İŞ (8 τοις εκατό) Γυναίκες (5 τοις εκατό) Αυτοπροσδιοριζόμενοι ως μη Ευρωπαίοι (6 τοις εκατό) Κάτοικοι μικρών ή μεσαίου μεγέθους πόλεων (17 τοις εκατό) Εργασιακή εμπειρία σε μία χώρα της Ε.Ε. (16 τοις εκατό) 22

Όπως διαπιστώθηκε στο τμήμα 2.1 της έρευνας τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ είναι πιθανότερο να είναι υπέρ της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. Τώρα γίνεται εμφανές ότι η ομάδα αυτή παρουσιάζει μεγαλύτερες πιθανότητες μεταβολής στάσης κατά την τελευταία πενταετία υπέρ της ένταξης, ενώ οι μεταβολές στάσης κατά το ίδιο διάστημα είναι σημαντικά μικρότερης έκτασης για τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της DİSK και της TÜRK-İŞ. Σε γενικές γραμμές, η μεγαλύτερη μεταβολή υπέρ της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. καταγράφεται στους κόλπους όσων δηλώνουν πολύ υπέρμαχοι της ένταξης. Παράδειγμα αποτελούν οι πολιτικές προτιμήσεις όπου η υποστήριξη της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. αυξάνεται από τα αριστερά προς τα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Όσοι δηλώνουν προσκείμενοι στην αριστερά του πολιτικού φάσματος δεν εμφανίζουν μεταβολή γνώμης υπέρ της ένταξης στη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας. Αντίθετα όσοι δηλώνουν προσκείμενοι στο κέντρο καταγράφουν ποσοστιαία αύξηση 8 μονάδων υπέρ, οι προσκείμενοι στην κεντροδεξιά 21 και οι προσκείμενοι στη δεξιά 17 μονάδων υπέρ. Μεταβολή στάσης στις επτά χώρες της Ε.Ε. Και στις επτά χώρες της Ε.Ε. η στάση των ερωτηθέντων εμφανίζει μικρότερη μεταβολή σε σύγκριση με την Τουρκία (Πίνακας A2.6) Σε κάθε χώρα περισσότερο από το 60 τοις εκατό των ερωτηθέντων δεν αναφέρει μεταβολή στάσης κατά την τελευταία πενταετία. Ειδικά στην περίπτωση της Σουηδίας το 90 τοις εκατό δηλώνει ότι δεν επήλθε καμία μεταβολή. Στην Ελλάδα και την Σλοβακία οι περισσότεροι από αυτούς που αναφέρουν μεταβολή στάσης κατά την τελευταία πενταετία δηλώνουν ότι τώρα είναι περισσότερο κατά της ένταξης της Τουρκίας. Στο Βέλγιο, την Γαλλία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο οι περισσότεροι από αυτούς που αναφέρουν μεταβολή στάσης κατά την διάρκεια των πέντε τελευταίων χρόνων δηλώνουν ότι τώρα είναι περισσότερο υπέρ της ένταξης της Τουρκίας. Στη Σουηδία οι ερωτηθέντες που αναφέρουν μεταβολή στάσης υπέρ ή κατά κατανέμονται ισομερώς, αλλά συνολικά ισοδυναμούν μόνο με το δέκα τοις εκατό του δείγματος. Εάν είναι υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων στην περίπτωση που Τουρκία γίνει πλήρες μέλος της Ε.Ε. Οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν Είστε υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων αν η Τουρκία γίνει πλήρες μέλος της Ε.Ε. ; 23

Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των Τούρκων συνδικαλιστών τάσσονται υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων αν η Τουρκία γίνει πλήρες μέλος της Ε.Ε. (Διάγραμμα 2.5). Διάγραμμα 2.5 Γνώμη των Τούρκων ερωτηθέντων για τη διακίνηση των Τούρκων εργαζομένων αν η Τουρκία γίνει πλήρες μέλος της Ε.Ε. ΥΠΕΡ 77% ΚΑΤΑ 14% ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ 9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Σε παρά πολύ λίγα από τα χαρακτηριστικά των Τούρκων ερωτηθέντων που εξετάζονται στον Πίνακα A2.7 καταγράφεται ποσοστό υπέρ της ελεύθερης διακίνησης μικρότερο από 70 τοις εκατό (αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτελεί το 59 τοις εκατό των κατοίκων αγροτικών περιοχών ή χωριών οι οποίοι δηλώνουν υπέρ). Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ είναι κάπως πιθανότερο να τάσσονται υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζόμενων (81 τοις εκατό) συγκριτικά με τα μέλη της TÜRK-İŞ (78 τοις εκατό) και πολύ πιθανότερο συγκριτικά με τα μέλη των συνδικάτων της DİSK (62 τοις εκατό). Απόψεις των συνδικαλιστών στις επτά χώρες της Ε.Ε. Το ποσοστό των συνδικαλιστών στις επτά χώρες της Ε.Ε. οι οποίοι τάσσονται υπέρ του περιορισμού της διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων είναι σε κάθε περίπτωση μικρότερο από 50 τοις εκατό και κυμαίνεται από 8 τοις εκατό στην Σουηδία μέχρι 44 τοις εκατό στην Σλοβακία (Πίνακας A2.8). Σε τρείς χώρες, περίπου το μισό ή και περισσότερο των συνδικαλιστών τοποθετούνται κατά του περιορισμού διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων (Ιταλία 49 τοις εκατό, Γαλλία 58 τοις εκατό και στο Ηνωμένο Βασίλειο 61 τοις εκατό). Σύνοψη Σχετικά με την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. 24

Περισσότεροι από το μισό των Τούρκων ερωτηθέντων είναι υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ είναι πιθανότερο να είναι υπέρ, όπως επίσης οι εκπρόσωποι των συνδικάτων στους εργασιακούς χώρους και τα από τις επαγγελματικές κατηγορίες τα διευθυντικά στελέχη. Η υποστήριξη προς την ένταξη της Τουρκίας αυξάνεται με την ηλικία. Η αντίθεση προς την ένταξη εμφανίζεται υψηλότερη στους εργαζόμενους στην γεωργία, σε όσους αυτοπροσδιορίζονται ως μη Ευρωπαίοι και στους εργαζομένους σε επιχειρήσεις που ανήκουν σε Ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρίες. Το δείγμα των Σουηδών συνδικαλιστών εμφανίζεται περισσότερο υπέρ της Τουρκικής ένταξης από τους ίδιους τους Τούρκους ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο η υποστήριξη της ένταξης καταγράφει ίδια επίπεδα με την Τουρκία. Στην Ελλάδα, την Σλοβακία, την Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιταλία τα επίπεδα υποστήριξης της ένταξης είναι χαμηλότερα από αυτά στην Τουρκία Σχετικά με το αν η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή Καταγράφεται χαμηλό επίπεδο προσδοκίας μεταξύ των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με την θετική έκβαση της Τουρκικής υποψηφιότητας: λιγότεροι από το ένα τρίτο πιστεύουν ότι η χώρα τους θα γίνει τελικά δεκτή. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ είναι πιο πιθανό να θεωρούν ότι η Τουρκία θα πετύχει τελικά την ένταξη. Στην Γαλλία, το Βέλγιο, την Ιταλία και τη Σουηδία, το ποσοστό των ερωτηθέντων που πιστεύει ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή είναι υψηλότερο από το ποσοστό των Τούρκων συνδικαλιστών που το πιστεύουν. Στην Ελλάδα και τη Σλοβακία οι προσδοκίες εμφανίζονται χαμηλότερες. Σχετικά με τη μεταβολή στάσης κατά την τελευταία πενταετία σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους συνδικαλιστές δεν έχουν μεταβάλλει κατά τα πέντε τελευταία χρόνια (2004-2009) την στάση τους σχετικά με την ένταξη της χώρας τους στην Ε.Ε. Σε όλα σχεδόν τα χαρακτηριστικά που εξετάστηκαν, από όσους ανάφεραν μεταβολή στάσης μάλλον περισσότεροι διαμόρφωσαν στάση υπέρ παρά κατά της ένταξης. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν διαμορφώσει στάση υπέρ της ένταξης. Όσοι δηλώνουν προσκείμενοι στην αριστερά δεν ακολουθούν αυτό το πρότυπο. 25

Και στις επτά χώρες της Ε.Ε. εντοπίζεται μικρότερης έκτασης μεταβολή στάσης στο θέμα της Τουρκικής ένταξης από ότι στην ίδια την Τουρκία. Σχετικά με τους περιορισμούς στην διακίνηση των Τούρκων εργαζομένων σε περίπτωση που η Τουρκία γίνει μέλος της Ε.Ε. Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των Τούρκων συνδικαλιστών τάσσονται υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων εάν η Τουρκία γίνει μέλος της Ε.Ε.. Στις επτά χώρες της Ε.Ε. το ποσοστό υπέρ του περιορισμού της διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων κυμαίνεται από 844 τοις εκατό στη Σουηδία και τη Σλοβακία αντίστοιχα και είναι σε κάθε περίπτωση κατώτερο από 50 τοις εκατό. Σε τρεις χώρες περίπου το μισό η και περισσότερο των ερωτηθέντων τάσσεται κατά του συγκεκριμένου περιορισμού (49 τοις εκατό στην Ιταλία, 58 τοις εκατό στη Γαλλία και στο 61 τοις εκατό Ηνωμένο Βασίλειο). ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ Στο παρόν κεφάλαιο αναλύεται η στάση των ερωτηθέντων σχετικά με τρία ζητήματα τα οποία αφορούν τα αποτελέσματα μιας πιθανής ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. Εάν η Τουρκική ένταξη μπορεί να είναι γενικά επωφελής για την Ε.Ε. Πως μπορεί να επηρεάσει την Τουρκία Πως μπορεί να εξυπηρετηθούν συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων στην Ε.Ε. και την Τουρκία Οφέλη για Ε.Ε. από την ένταξη της Τουρκίας Για να διερευνηθεί αν οι Τούρκοι συνδικαλιστές πιστεύουν ότι η ένταξη της χώρας τους μπορεί να είναι γενικά επωφελής την Ε.Ε., κλήθηκαν να δηλώσουν αν συμφωνούν ή διαφωνούν με τις ακόλουθες τρείς διαπιστώσεις: Η ένταξη της Τουρκίας θα ωφελήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της αύξησης της οικονομικής ανάπτυξης Η ένταξη της Τουρκίας θα ωφελήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της αύξησης της πολιτισμικής ποικιλομορφίας Η ένταξη της Τουρκίας θα ωφελήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της ενίσχυσης της πολιτικής σταθερότητας Περίπου οι μισοί ή και περισσότεροι από τους Τούρκους συνδικαλιστές τείνουν να συμφωνήσουν ότι γενικά η Ε.Ε. θα ωφεληθεί σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις Μεγαλύτερες πιθανότητες συμφωνίας όμως εντοπίζονται στα πλεονεκτήματα της αύξησης της οικονομικής ανάπτυξης και της πολιτισμικής ποικιλομορφίας συγκριτικά με την ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας. (Διάγραμμα 3.1). 26

Διάγραμμα 3.1 Γνώμη των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με το όφελος της Ε.Ε. από την Τουρκική ένταξη αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης 60% 27% 13% αύξηση της πολιτισμικής πολυμορφίας 58% 28% 16% συμφωνώ δεν συμφωνώ δεν γνωρίζω ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας 48% 36% 16% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης Τα χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων τα οποία συσχετίζονται με την ιδέα ότι η Τουρκική ένταξη θα είναι επωφελής για την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της αυξημένης οικονομικής ανάπτυξης παρουσιάζονται αναλυτικά στον πίνακα A3.1. Τα υψηλότερα επίπεδα υποστήριξης εντοπίζονται στους ερωτηθέντες με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Συνδικαλιστικά χαρακτηριστικά o o μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ (69 τοις εκατό), αυτά που ανήκουν στην δύναμη της TÜRK-İŞ (60 τοις εκατό) και της DİSK (51 τοις εκατό) εκπρόσωποι των συνδικάτων στους εργασιακούς χώρους (68 τοις εκατό) Ατομικά χαρακτηριστικά o αυτοπροσδιορισμός (72 τοις εκατό) ή τάση αυτοπροσδιορισμού ως "Ευρωπαίος (68 τοις εκατό) o διευθυντικά στελέχη (69) o άτομα ηλικίας 46 ετών και άνω (65 τοις εκατό) o Προσκείμενοι στα δεξιά του πολιτικού φάσματος (κεντροδεξιά 66 τοις εκατό, δεξιά 63 τοις εκατό) Χαρακτηριστικά τομέα, κλάδου βιομηχανίας, επιχείρησης και οργανωτικά χαρακτηριστικά o εργαζόμενοι στις μεταφορές (68 τοις εκατό) 27

Τα υψηλότερα επίπεδα διαφωνίας με την ιδέα ότι η Τουρκική ένταξη θα είναι επωφελής για την Ε.Ε. λόγω της αυξημένης οικονομικής ανάπτυξης παρατηρηθήκαν στις ακόλουθες κατηγορίες: 28 o εργαζόμενοι στην εκπαίδευση, στην υγεία και σε κοινωνικές εργασίες (37 τοις εκατό) o εργαζόμενοι στην γεωργία (33 τοις εκατό) o αυτοπροσδιοριζόμενοι ως μη Ευρωπαίοι (32 τοις εκατό) o όσοι έχουν επισκεφτεί μία χώρα της Ε.Ε. για διακοπές (32 τοις εκατό) o εργαζόμενοι σε Ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρίες (31 τοις εκατό) o κάτοικοι αγροτικών περιοχών (31 τοις εκατό) Αύξηση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας Τα χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων τα οποία συσχετίζονται με την ιδέα ότι η ένταξη της Τουρκίας θα είναι επωφελής για την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της αύξησης της πολιτισμικής ποικιλομορφίας παρουσιάζονται στον Πίνακα A3.2. Τα υψηλότερα επίπεδα υποστήριξης είναι τα ακόλουθα: Συνδικαλιστικά χαρακτηριστικά o μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στην δύναμη της HAK-İŞ (67 τοις εκατό συγκριτικά με το 58 τοις εκατό της TÜRK-İŞ και το 54 τοις εκατό της DİSK) o εκπρόσωποι των συνδικάτων στους εργασιακούς χώρους (64 τοις εκατό) Ατομικά χαρακτηριστικά o αυτοπροσδιορισμός (70 τοις εκατό) ή τάση αυτοπροσδιορισμού (64 τοις εκατό) ως "Ευρωπαίος o διευθυντικά στελέχη (65) o εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας (41-45 ετών 63 τοις εκατό, 46-50 60 τοις εκατό; 51 ετών ή μεγαλύτεροι 63 τοις εκατό) o κάτοικοι αγροτικών περιοχών ή χωριών (62 τοις εκατό) Χαρακτηριστικά τομέα, κλάδου βιομηχανίας, επιχείρησης και οργανωτικά χαρακτηριστικά o εργαζόμενοι σε ορυχεία και λατομεία (62 τοις εκατό) o εργαζόμενοι στις μεταφορές (62 τοις εκατό) Τα υψηλότερα επίπεδα διαφωνίας με την ιδέα ότι η Τουρκική ένταξη θα είναι επωφελής για την Ε.Ε. λόγω της ενίσχυσης της πολιτισμικής ποικιλομορφίας συνδυάζονται με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: o εργαζόμενοι στην γεωργία (38 τοις εκατό)