ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗΣ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Χ. ΓΑΛΑΖΟΥΛΑΣ: ΓΕΩΛΟΓΟΣ, MSc Υποψήφιος Διδάκτορας Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος ΧΡΗΣΤΟΣ Π. ΠΕΤΑΛΑΣ: ΓΕΩΛΟΓΟΣ, MSc, PhD Aναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος
ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΩΝ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΩΝ Με τον όρο «υφαλμύρωση υπόγειων υδροφορέων» εννοείται ύπαρξη όχι μόνο γλυκού αλλά και υφάλμυρου νερού στους υδροφορείς αυτούς. ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΥΦΑΛΜΥΡΩΝ ΝΕΡΩΝ Για την αναγνώριση των υφάλμυρων νερών χρησιμοποιείται ευρέως ως δείκτης η τιμή της ειδικής ηλεκτρικής αγωγιμότητας (Specific Electrical Conductance SEC), το μέγεθος της οποίας σχετίζεται με την ποσότητα των διαλυμένων στερεών στο δείγμα του υπόγειου νερού. ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΩΝ Η εκμετάλλευση και διαχείριση των υπόγειων νερών παράκτιων υδροφορέων είναι άμεσα συνδεδεμένη με το φαινόμενο της διείσδυσης της θάλασσας σε αυτούς, δηλαδή της εισροής θαλασσινού νερού στο σύστημα των εν λόγω υδροφορέων.
ΑΙΤΙΑ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΩΝ ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Γεωλογική εξέλιξη περιοχής Ύπαρξη αποθέσεων ορυκτών αλάτων (εβαπόριτες) Εγκλωβισμένα υπεράλμυρα νερά Μεταβολές θαλάσσιας στάθμης Παλίρροιες Ξηρασίες ως συνέπεια των κλιματικών αλλαγών ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Υπερεκμετάλλευση παράκτιων και ενδοχώριων υδροφόρων συστημάτων Διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες που συνδέονται με την κάθε μορφής και τρόπου ρύπανση
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ Μειωμένη αγροτική παραγωγή - κάθε καλλιέργεια παρουσιάζει διαφορετικές αντοχές στην αλατότητα του εδάφους. Έχουν υπολογιστεί σχέσεις που συνδέουν την απόδοση μιας καλλιέργειας σε σχέση με την αλατότητα του εδάφους π.χ. (Mass and Hoffman, 1977). Καλλιέργεια Περιορισμός των διαθέσιμων καλλιεργειών - μείωση ανταγωνιστικότητας. Αυξημένα κόστη συντήρησης υδρευτικών και αγροτικών υποδομών. Μείωση της αξίας της αγροτικής γης. Όριο Αντοχής (ms/cm) Ρυθμός Πτώσης Απόδοσης (%) Bαμβάκι 7.7 5.2 Αραβόσιτος 1.7 12 Μηδική 2.0 7.3 Καταστροφή της δομής του εδάφους λόγω της συσσώρευσης αλάτων (αυξημένη διάβρωση και καταστροφή θρεπτικών συστατικών).
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ 1) Δέλτα ποταμού Νέστου (Ανατολικό και Δυτικό τμήμα). 2) Ευρύτερη περιοχή γεωθερμικού πεδίου Νέας Κεσσάνης. 3) Παράκτιο τμήμα Περιφερειακής ενότητας Ροδόπης (μεταξύ Βιστωνίδας και Ισμαρίδας). 4) Πεδινό τμήμα λεκάνης ποταμού Λίσσου. 5) Πεδινό τμήμα λεκάνης ποταμού Κόσυνθου. 6) Πεδινό τμήμα λεκάνης ποταμού Κομψάτου.
ΔΕΛΤΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ 4540000 4535000 4530000 4525000 W20 Chrysoupoli W13 W14 W15 W19 W18 W17 W16 W21W22 W25 W24 W10 W1 W12 W11 W9 W23W2 W3 W4 E21 E22 W8 W7 R. NESTOS W6 W5 E14 E20 E15 E17 E18 E16 E13 E19 E10 E11 E12 E9 E5 E7 E8 E6E1 E2 E4 E3 15000 12500 10000 7500 5000 2500 1000 Διαφορετικές συνθήκες για δυτικό και το ανατολικό τμήμα εξαιτίας κυρίως των διαφορετικών μεθόδων άρδευσης αλλά και των γεωλογικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Keramoti 800 545000 550000 555000 560000 565000 570000 575000 (Πανίλας et al, 2007) Δυτικό τμήμα: Επίδραση του γεωθερμικού πεδίου στο δυτικό τμήμα και μικρή είσοδος αλμυρού νερού στην παράκτια ζώνη. Θετικές τιμές απόλυτης πιεζομετρικής στάθμης. Ανατολικό τμήμα: Αυξημένες τιμές ηλεκτρικής αγωγιμότητας πλησίον των οικισμών Νέο Εράσμιο και Μάγγανα. Αρνητικές τιμές απόλυτης πιεζομετρικής στάθμης κυρίως κατά την θερινή περίοδο.
ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΕΔΙΝΟ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΡΟΔΟΠΗΣ Πολύ υψηλές τιμές ηλεκτρικής αγωγιμότητας στην περιοχή πλησίον του στομίου της λιμνοθάλασσας Βιστωνίδας. Αποκλειστικά αρνητικές τιμές πιεζομετρικής στάθμης σε όλη τη διάρκεια του υδρολογικού έτους που κυμαίνονται από -10 έως και -40 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.
ΔΕΛΤΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΛΙΣΣΟΥ Αυξημένες τιμές ηλεκτρικής αγωγιμότητας σε όλη την έκταση του υδροφόρου που βρίσκεται μέσα στα όρια του πάρκου. Εμφάνιση μικρών αρνητικών απόλυτων τιμών πιεζομετρικής στάθμης. (Pliakas et al., 2007)
ΜΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΥΔΡΟΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 1. ΔΥΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΒΙΣΤΩΝΙΔΑΣ Σχετικά μικρή διακύμανση της απόλυτης πιεζομετρικής στάθμης αρνητικές τιμές μόνο τους θερινούς μήνες και με μικρές τιμές. (Πισινάρας, 2008) Είσοδος υφάλμυρου νερού στην περιοχή της Νέας Κεσσάνης που συνδέεται τόσο με το γεωθερμικό πεδίο όσο και με την επίδραση ενός αλμυρού υδροφόρου κάτω από την λιμνοθάλασσα Βιστωνίδα.
ΜΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 2. ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΒΙΣΤΩΝΙΔΑΣ Αυξημένες τιμές στην περιοχή της Σάλπης λόγω της επικοινωνίας με υφάλμυρο υπόγειο υδροφόρο. Θετικές τιμές απόλυτης πιεζομετρικής στάθμης με μικρή ετήσια διακύμανση παρά τον πολύ μεγάλο αριθμό παραγωγικών υδρογεωτρήσεων. (Πεταλάς, 2012)
ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗΣ Καθορισμός του υδατικού ισοζυγίου και υδατικού δυναμικού κάθε υπόγειου υδροφορου. Ρυθμίσεις ορθολογικής διαχείρισης και εκμετάλλευσης των υπόγειων και επιφανειακών νερών. Υλοποίηση υδροτεχνικών έργων για την εξοικονόμηση και αξιοποίηση των επιφανειακών νερών. Εφαρμογή μεθόδων τεχνητού εμπλουτισμού των υπόγειων εκμεταλλευομένων υδροφορέων. Απαγόρευση στις ευαίσθητες περιοχές κάθε ανεξέλεγκτης γεωτρητικής δραστηριότητας.
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ-ΖΩΝΩΝ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Το πρόβλημα της υφαλμύρωσης στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης εμφανίζεται σε κάθε ξεχωριστή υδρογεωλογική ενότητα. Είναι απαραίτητη η λήψη άμεσων μέτρων σχετικά με την αντιμετώπιση του. Στην περιοχή παρουσιάζεται υφαλμύρωση από διαφορετικές πηγές (διείσδυση αλμυρού νερού παρουσία εγκλωβισμένων αλμυρών). Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στην παράκτια ζώνη της περιφερειακής ενότητας Ροδόπης όπου και υπάρχει και το μεγαλύτερο πρόβλημα εξαιτίας της μεγάλης πτώσης της πιεζομετρικής στάθμης. Αρχικά έλεγχος των υδρογεωτρήσεων και στη συνέχεια καθορισμός υδατικού ισοζυγίου για κάθε υδρογεωλογική ενότητα ώστε να είναι εφικτή η λήψη των κατάλληλων μέτρων για κάθε περιοχή.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ