ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΤΩΝ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ι. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 1Α) ΚΕΙΜΕΝΟ Τα ομαδικά παιχνίδια Τα ομαδικά παιχνίδια υπηρετούν μεγάλο ηθικό σκοπό: Σε συνηθίζουν να υποτάσσεις την ατομικότητά σου σε μια γενική ενέργεια. Να μη νιώθεις πως είσαι άτομο ανεξάρτητο, παρά μέλος μιας ομάδας. Να υπερασπίζεσαι όχι μονάχα την ατομική σου τιμή παρά ολόκληρη την τιμή της ομάδας, όπου ανήκεις: σχολή, πανεπιστήμιο, πόλη, έθνος. Έτσι, από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι, το παιχνίδι μπορεί να σε ανεβάσει στις πιο ψηλές κι αφιλόκερδες κορυφές της ενέργειας. Στα σπορ δε γυμνάζεις το σώμα σου μονάχα γυμνάζεις, πάνω απ όλα, την ψυχή σου. «Στα γήπεδα του Ήτον», είπε πολύ σωστά ο Ουέλλιγκτον, «κερδήθηκε η μάχη του Βατερλώ.» Στα ομαδικά αυτά σπορ μαθαίνεις να σαι έτοιμος, να συγκρατιέσαι, να περιμένεις την κατάλληλη στιγμή, να θυσιάζεις τις ατομικές χαρές ή προτιμήσεις για τα συμφέροντα της ομάδας. Μαθαίνεις να προσαρμόζεις τις ιδιότητές σου στις ανάγκες του συνόλου, να εκμεταλλεύεσαι όσο μπορείς για τη νίκη τα ελαττώματα και τα προτερήματά σου. Με τη μέθοδο αυτή μονάχα μπορείς ν ασκηθείς για το μεγάλο παιχνίδι, αργότερα, της δημόσιας ζωής. Για να φτάσεις στο υψηλό αυτό κορύφωμα της άσκησης, πρέπει καλά να ξέρεις τον εαυτό σου, να ξέρεις το διπλανό σου, να ξέρεις κι ολάκερη την ομάδα σου, όπου ανήκεις. Κι όχι μονάχα αυτό να ξέρεις και την αντίπαλή σου ομάδα. Να μην την περιφρονάς, να τη σπουδάζεις με αμεροληψία και σέβας, να ξέρεις καλά τις αρετές και τις δυνάμεις της, για να οργανώσεις ανάλογα και συ τις αρετές και τις δυνάμεις σου και να μη χάσεις το παιχνίδι. Κι ακόμα τούτο το σημαντικότατο, που αποτελεί το πιο κρυφό, το πιο πανανθρώπινο τέρμα του παιχνιδιού: Να ξέρεις πως κι η αντίθετη ομάδα στο βάθος δεν είναι αντίμαχη, συνεργάζεται μαζί σου, γιατί χωρίς αυτή δε θα υπήρχε παιχνίδι. Ό,τι αγνότατα ηθικό μπορεί να μας μάθει το παιχνίδι είναι τούτο: Ο ανώτατος σκοπός του παιχνιδιού δεν είναι η νίκη παρά πώς, από ποιους δρόμους, με ποια προπόνηση, με τι πειθαρχία, ακολουθώντας αυστηρά τους νόμους του παιχνιδιού, να μάχεσαι για τη νίκη. Απόσπασµα από το έργο του Ν. Καζαντζάκη ίπλωµα ανθρώπου
1Β) ΝΟΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Με βάση το κείμενο να απαντήσεις στα ερωτήματα: 1. Με ποιο τρόπο τα ομαδικά παιχνίδια «ασκούν τους νέους για το μεγάλο παιχνίδι της δημόσιας ζωής»; 2. Ποιος είναι ο ανώτατος σκοπός των ομαδικών παιχνιδιών;. 1Γ) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ποιο ομαδικό παιχνίδι σού αρέσει περισσότερο και γιατί; Να αναπτύξεις τις σκέψεις σου σε τρεις παραγράφους. 2Α) 1 Ο ΚΕΙΜΕΝΟ «Μη βιάζεσαι να δημιουργείς φιλικούς δεσμούς αν όμως δημιουργήσεις, να διατηρείς αδιάλυτο το δεσμό με κάθε τρόπο, βαστάζοντας όλο το βάρος του πλησίον σου... Να κάνεις φίλους εκείνους που διατήρησαν πάντοτε ειλικρινή τη φιλία τους προς τους άλλους και δεν τους είδαν με μάτι ζηλοτυπίας, όταν ευτυχούσαν, ούτε αδιαφόρησαν, όταν δυστυχούσαν. Γιατί πολλοί πρόσφεραν συνδρομή και βοήθησαν τους φίλους, όταν δυστυχούσαν όταν όμως ευτυχούσαν, δεν μπορούσαν να βλέπουν την ευτυχία τους κι εκείνους που δεν τους φανέρωσε ο καιρός της συμπάθειας, αν ήταν πραγματικοί φίλοι ή όχι, τους ανακάλυψε το πάθος του φθόνου. Να κάνεις, λοιπόν, φίλους όχι τους φαύλους, αλλά τους άριστους να μη ζητάς, όμως, ν' ακούς τα ευχάριστα από τους φίλους, να ζητάς καλύτερα ν' ακούς τ' αληθινά». Μ. Φώτιος, Προς Μιχαήλ, τον άρχοντα της Βουλγαρίας 2 Ο ΚΕΙΜΕΝΟ «Σε μια αληθινή φιλία βρίσκομαι μαζί με τον άλλο άνθρωπο, για να μοιραστούμε την ίδια τη ζωή, τις χαρές και τις λύπες της. Ο αληθινός φίλος είναι συνοδοιπόρος μου, όχι μόνο στις εύκολες και ευχάριστες στιγμές, αλλά επίσης στις αναπόφευκτες περιόδους θλίψης και δυσκολίας. Σε μια γνήσια φιλία υπάρχει ο αμοιβαίος σεβασμός, ώστε να υπάρχει ώρα και χώρος, για να εκφραστούν όλοι. Ο καλύτερος φίλος είναι αυτός που δε φοβάται να μας πει την αλήθεια, αν πιστεύει ότι σε κάτι έχουμε παρεκτραπεί. Είναι, όμως, παράλληλα έτοιμος να σεβαστεί τις επιλογές μας, έστω και αν διαφωνεί, χωρίς να φύγει από το πλευρό μας». Από τον ημερήσιο τύπο 2Β) ΝΟΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Με βάση τα κείμενα να απαντήσεις στα ερωτήματα: 1. Πώς συμπεριφέρονται οι πραγματικοί φίλοι μας, όταν είμαστε ευτυχισμένοι; 2. Ποιο κοινό χαρακτηριστικό έχουν τα λόγια των γνήσιων φίλων, σύμφωνα και με τα δύο κείμενα; 2Γ) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Παίρνοντας αφορμή και μονάχα αφορμή από τα κείμενα να γράψεις μια έκθεση με θέμα: «Πώς φαντάζομαι τους φίλους μου στο Γυμνάσιο».
Η έκθεσή σου αυτή να έχει σύντομο πρόλογο, σύντομο επίλογο και ενδιάμεσα δύο παραγράφους, απ τις οποίες η πρώτη να περιλαμβάνει τα προτερήματα που θέλεις να έχουν οι νέοι σου φίλοι και η δεύτερη τη σημασία που πιστεύεις πως έχει η φιλία για την καινούρια σχολική σου ζωή. Ολόκληρο το κείμενό σου (πρόλογος, κύριο μέρος και επίλογος) να μην ξεπερνάει τη μία σελίδα στην κόλα αναφοράς. ΙΙ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ-ΜΟΡΦΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να σχηματίσεις τα μονολεκτικά παραθετικά των παρακάτω επιθέτων: Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός κακός απλός επιμελής ταχύς γλυκιά επιεικές 2. Να συμπληρώσεις τα κενά με τον κατάλληλο (ως προς το γένος, την πτώση και τον αριθμό) τύπο του επιθέτου που βρίσκεται στην παρένθεση: Μερικά παιδιά στην τάξη μου είναι πολύ (αγενής).... Η κυβέρνηση πρέπει να προστατεύει τα δικαιώματα των (εργαζόμενος).... Τα αντιβιοτικά που καταπολεμούν πολλά είδη μικροβίων χαρακτηρίζονται (ευρύς)... φάσματος. Την περίοδο της ελληνικής επανάστασης διατυπώθηκαν κατηγορίες για τους (επαχθής)... όρους των δανείων. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διατύπωση των (κύριος)... όρων του συμβολαίου. Το περιεχόμενο της επιστολής είναι (σαφής).... 3. Να σχηματίσεις τις μετοχές του παθητικού παρακειμένου των ρημάτων: κόβω: (.) πίνω: (.) βλέπω: (.) βρέχω: (.) κλαίω: (.) καίω: (.) 4. Να ξαναγράψεις στο διπλανό κενό τις παρακάτω λέξεις συλλαβισμένες (βάζοντας δηλαδή ενωτικό ανάμεσα στις συλλαβές τους):
έμμεσος άπιαστος εναρκτήριος αντιπερισπασμός κατάντια 5. Να γράψεις σε ποια έγκλιση βρίσκονται τα παρακάτω ρήματα: Σηκωθείτε όλοι αμέσως. (.) Γράφεις πολύ σωστά. (.) Να πάρετε μέρος στη συζήτηση. (.) Ας ξεκινήσουμε για το ταξίδι. (.) 6. Από τα ρήματα που δίνονται παρακάτω να σχηματίσεις και να γράψεις τον τύπο που σημειώνεται μέσα στην παρένθεση : προσποιούμαι ( γ πληθ. πρ. παρατ. οριστ.)... ανατέλλω ( β εν. πρ. αορ. οριστ. )... προσβάλλω ( α πληθ. πρ. υπερσ. οριστ. )... πίνω ( β εν. πρ. αορ. προστ. )... ανέχομαι ( β πληθ. πρ. αορ. υποτ. )... καταβάλλομαι ( γ πληθ. αορ.οριστ. )... επιλέγω ( β εν. πρ. αορ. προστ. )... 7. Να γράψεις τι μέρος του λόγου είναι καθεμιά από τις λέξεις που είναι γραμμένες με έντονα γράμματα στο παρακάτω κείμενο: Η διατροφική συμπεριφορά που παρατήρησαν οι γιατροί απ το Ιλινόις δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, γιατί είναι φυσιολογική και έμφυτη. Λειτουργεί αιώνες τώρα, αλλά τελευταία οι διαιτολόγοι και όσοι ασχολούνται με θέματα διατροφής άρχισαν να την κατανοούν. διατροφική... που... πρέπει... τελευταία... διαιτολόγοι... την...
8. Να βάλεις τις λέξεις που βρίσκονται στην παρένθεση στο σωστό τύπο: Οι ευωδίες του. (ανθόκηπος) προκαλούσαν ένα ευχάριστο συναίσθημα. Το βάθος των (διώρυγα) είναι μεγάλο. Απέκλεισαν τις.. (είσοδος) των πόλεων. Τα χρώματα των (τριαντάφυλλο) δημιουργούσαν ένα όμορφο θέαμα. Όλα τα (βράδυ) απολαμβάναμε την ηρεμία του βουνού. Μια δέσμη (φως) ήταν απλωμένη παντού. 9. Στις ακόλουθες προτάσεις να βάλεις στον ενικό ό,τι είναι στον πληθυντικό και αντίστροφα: Ξεχωρίζω το είδος του εδάφους. Οι φυσικοί μετρούν τα μήκη των κυμάτων. Ξόδεψα πολύ χρήμα για τα σκαλίσματα και τα κλαδέματα του αμπελιού, του ελαιοκτήματος και του οπωρώνα. 10. Δίνονται 6 ουσιαστικά. Να γράψεις 6 επίθετα που να ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τα ουσιαστικά (ένα επίθετο για κάθε ουσιαστικό). Πλάτωνας:.. σκοτάδι: αιώνας:. τέλος: βουνό:.. διαίρεση:.. 11. Στις παρακάτω προτάσεις να δηλώσεις με Κ την κυριολεξία και με Μ τη μεταφορά: Λεπτός τρόπος (..)
Ραγδαία εξέλιξη (..) Ευσεβής χριστιανός (..) Ώριμη σκέψη (..) Θερμός χαιρετισμός (..) Νόστιμο γλυκό (..) 12. Στις παρακάτω προτάσεις να αναγνωρίσεις γραμματικά τις υπογραμμισμένες λέξεις και να γράψεις στην παρένθεση το χαρακτηρισμό: Η επίδοσή του ήταν άριστη. ( ) Έβγαλε γρήγορα τα χρήματα από το πορτοφόλι. (..) Είναι τέλεια παιδιά. (..) Περάσαμε όμορφα στην εκδρομή. ( ) Το φαγητό είναι πολύ νόστιμο. (.) 13. Συμπληρώστε τα κενά με το φωνήεν (απλό ή δίψηφο) που λείπει από τους παρακάτω αορίστους: μήν σα, π...ρα, έστ λα, κλείδ σα, εφάρμ σα, έγ ρα, άρχ σα, προδ...θηκα, βγ...κα, χτύπ σα. 14. Να συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα (οι επιθετικοί τύποι να γραφούν στο αρσενικό γένος): Αριθ. Απόλυτα Τακτικά Πολλαπλασιαστικά Αναλογικά Περιληπτικά 3 15. Να συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα τοποθετώντας τα συνώνυμα και τα αντώνυμα των λέξεων της πρώτης στήλης : καινούριος ακίνδυνος κουραστικός Συνώνυμο Αντώνυμο 16. Να σχηματίσεις σύνθετα με τα παρακάτω ζευγάρια των λέξεων: συν + μορφώνω (ουσιαστικό)... ξένος + δέχομαι (ουσιαστικό)... συν + ρέω (ουσιαστικό)... ένας + μισός (επίθετο)... πυρ+ σβήνω (επίθετο)...
17. Πώς λέγεται με σύνθετη λέξη : αυτός που είναι υπερβολικά λαίμαργος... το δέντρο που έχει καρπό σε σχήμα κώνου... αυτός που αγαπάει τη μουσική... το κοινό γεύμα που μοιράζεται στο στρατό... 18. Να αναγνωρίσεις το συντακτικό ρόλο των λέξεων που είναι γραμμένες με έντονα γράμματα (υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο): Προσπαθώ να είμαι προσεχτικός και εργατικός μαθητής. Οι καθηγητές μου παραδίδουν χρήσιμα και ευχάριστα μαθήματα. Με τους συμμαθητές μου έχω πολύ καλές σχέσεις, εκτός από ορισμένους που είναι άτακτοι και ζαβολιάρηδες. Τα παιδιά του Λυκείου δε μας ενοχλούν, αλλά δεν έχουν ιδιαίτερες σχέσεις μαζί μας. μαθητής... μαθήματα... ζαβολιάρηδες... τα παιδιά... μας... σχέσεις... 19. Να μετατρέψεις τη σύνταξη των παρακάτω προτάσεων: i) από ενεργητική σε παθητική: Η φωτιά κατέστρεψε μεγάλη δασική έκταση.... ii) από παθητική σε ενεργητική: Ο οικισμός έγινε ερείπια από το βομβαρδισμό.... 20. Να μετατρέψεις: i) τον ευθύ λόγο σε πλάγιο: Ο μαθητής ρώτησε το δάσκαλό του «Κύριε, την ημέρα του εκκλησιασμού μπορούμε να κοινωνήσουμε;»... ii) τον πλάγιο λόγο σε ευθύ: Η Ζωή υποσχέθηκε στη μαμά της πως θα της έλεγε πάντα την αλήθεια.... ΙΙΙ. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Οι μαθητές εξετάζονται και στην ορθογραφία άγνωστων λέξεων τις οποίες υπαγορεύει ο υπεύθυνος καθηγητής.