ΚΕΝΤΡΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΒΙΟΜΑΖΑΣ 3 ΣΤΑΔΙΑ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΟΥ
Κύριοι συντάκτες Thomas Loibnegger, Christian Metschina Lk-Stmk, Styrian Chamber of Agriculture and Forestry, www.lk-stmk.at Βοηθοί συντάκτες Valter Francescato, Eliseo Antonini AIEL Italian Agriforestry Energy Association, www.aiel.cia.it Nike Krajnc, Tine Premrl SFI, Slovenian Forestry Institute, www.gozdis.si Christian Schnedl WVB-Stmk GmbH, Styrian Forest Owners Association, www.waldverband-stmk.at Gianfranco Nocentini ARSIA, Tuscany Agriculture and Forestry, www.arsia.toscana.it Stefano Stranieri GAL GAS, Local Action Group of Garfagnana-Lucca, www.galgarfagnana.com Kajetan Koscik, Piort Gradziuk POLBIOM, Polish Biomass Association, www.polbiom.pl Φωτογραφίες Lk-Stmk, AIEL, SFI Επιμέλεια AIEL Italian Agriforestry Energy Association Agripolis Viale dell Universita 14 I-35020 Legnaro (Padova) Italy www.aiel.cia.it Σχεδιασμός γραφικών Marco Dalla Vedona Espodesign Piazzola sul Brenta (PD) Μετάφραση Ιωάννης Ελευθεριάδης, ΚΑΠΕ Πνευματικά δικαιώματα 2010 από τους συντάκτες Κανένα τμήμα αυτής της εργασίας δεν μπορεί να αναπαραχθεί με εκτύπωση, φωτοαντίγραφα ή κάθε άλλο μέσο χωρίς γραπτή άδεια από τους κύριους συντάκτες. Η ευθύνη για το περιεχόμενο αυτού του φυλλαδίου εναπόκειται στους συντάκτες. Δεν απεικονίζει απαραιτήτως την άποψη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι αρμόδια για οποιαδήποτε πιθανή χρήση των πληροφοριών που περιλαμβάνονται σε αυτό.
Πίνακας περιεχοµένων Εισαγωγή 4 Στάδιο 1 6 Καθορισμός κριτηρίων για ένα Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας 6 1.1 Η φιλοσοφία του έργου 6 1.2 Απαιτήσεις του έργου 7 1.3 Πραγματοποίηση έργου 11 Στάδιο 2 12 Προετοιμασία της μελέτης εφαρμογής 12 2.1 Τεχνική μελέτη εφαρμογής/μελέτη αγοράς 13 2.2 Προκαταρκτική εκτίμηση κόστους 14 Στάδιο 3 18 Αξιολόγηση της μελέτης εφαρμογής 18 3.1 Προετοιμασία της έκθεσης για τους επενδυτές 18 3.2 Μακροπρόθεσμες τάσεις της αγοράς 19 Παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής 21
Εισαγωγή Η παροχή προμήθειας περιβαλλοντικά φιλικής ενέργειας, η οποία θα υποστηρίζει επίσης περιοχές, σε τοπική κλίμακα, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποδεχτεί την πρόκληση αυτή και έχει κάνει προσεκτικά βήματα μπροστά, με την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Πακέτου για το Κλίμα και την Ενέργεια. Τα Ευρωπαϊκά κράτη μέλη, παρουσίασαν το 2010 τα Εθνικά Σχέδια Δράσης τους, στα οποία εξήγησαν τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθούν στους στόχους που τέθηκαν. Τα Εθνικά Σχέδια Δράσης δείχνουν μια επιπλέον ανάπτυξη στη χρήση της βιομάζας και την προώθηση όλων των άλλων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, η οποία είναι απαραίτητη για την επίτευξη των στόχων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μεγαλύτερη επιτυχία μπορεί να πραγματοποιηθεί μέχρι το 2020 μέσω ενός αναδομημένου, ουδέτερου ως προς το διοξείδιο του άνθρακα(co 2), συστήματος προμήθειας θερμότητας. Για το λόγο αυτό, η προώθηση των συστημάτων παραγωγής θερμότητας με βιομάζα (π.χ. ανεξάρτητα, μικρά ή τηλεθερμάνσεις) επισημάνεται σε όλες τις ενεργειακές στρατηγικές. Η ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων θέρμανσης συνεπάγεται την παραδοχή της προμήθειας καυσίμου όλο το χρόνο, σε αποδεκτή ποσότητα και ποιότητα. Συγκριτικά με την αγορά των ορυκτών καυσίμων, η αγορά των καυσίμων ξύλου είναι συχνά μια μη τυπική αγορά, στην οποία η προσφορά και η ζήτηση δεν προσαρμόζονται εύκολα μεταξύ τους. Η δημιουργία μιας πιο διαφανούς αγοράς, για τα καύσιμα ξύλου, αποτέλεσε το σκοπό της ανάπτυξης των Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας. Ένα Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας είναι ένας τοπικός σταθμός υπηρεσιών για καύσιμα ξύλου υψηλής ποιότητας, το οποίο ενεργοποιείται από μια ομάδα γαιοκτημόνων, σε τοπικό επίπεδο και/ή επιχειρηματίες του δασικού τομέα. Το εμπόριο των καυσίμων, μέσω των Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίας Βιομάζας, δημιουργεί μια προστιθέμενη αξία και για τους εμπλεκόμενους, γαιοκτήμονες και καταναλωτές, που ωφελούνται από τη συνδυασμένη, υψηλής ποιότητας προμήθεια καυσίμων ξύλου, σε τοπικό επίπεδο. Το εύρος των παρεχόμενων προϊόντων βελτιώθηκε επιπλέον, με ανάλογες υπηρεσίες, όπως η διανομή του καυσίμου ή η παροχή συμβουλών για όλα τα θέματα που σχετίζονται με την κατάλληλη χρήση των καυσίμων ξύλου. Μέσω ενός ευρέως δικτύου Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας, οι καταναλωτές μπορούν να είναι σίγουροι ότι η προμήθεια καυσίμου για το συστήματα θέρμανσης τους θα είναι μακροπρόθεσμα εξασφαλισμένη. Για το λόγο αυτό, οι ιδιοκτήτες κατοικιών και επιχειρήσεων 4
Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας στο Waldestein (Styria-Αυστρία) μπορούν να επιλέξουν ένα οικονομικά αποδοτικό και περιβαλλοντικά φιλικό σύστημα θέρμανσης με καλή αξιοπιστία. Η μελλοντική προμήθεια καυσίμου θα βασίζεται επίσης στο περιφερειακό μοντέλο προμηθειών. Για το λόγο αυτό αρκετές προσεγγίσεις πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτό. Το έργο Περιφερειακά Κέντρα Εμπορίου Βιομάζας δείχνει μια από τις βασικές προσεγγίσεις για μια γρήγορη μεταστροφή από τα ορυκτά καύσιμα προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας με έναν τρόπο αειφόρο. Η φιλοσοφία του έργου δέχεται την πρόκληση της μελλοντικής προμήθειας ενέργειας: η ενέργεια και αντίστοιχα το καύσιμο είναι συνεχώς διαθέσιμο και περιβαλλοντικά φιλικό, είναι ήπιο προς τη φύση και οικονομικό και προμηθεύεται από τοπικούς παραγωγούς, ανεξάρτητους από τις διεθνείς βιομηχανίες πετρελαίου και αερίου. Τα Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας δημιουργούν για τους πελάτες τους, τους ιδιοκτήτες τους και όλη την περιφέρεια λειτουργίας τους μια μόνιμη προστιθέμενη αξία. Το έργο συμβάλλει παράλληλα σε μια σημαντική ώθηση στη δημιουργία πολλών νέων πράσινων θέσεων εργασίας και τη μακροπρόθεσμη διασφάλιση των υπαρχόντων θέσεων σε ανερχόμενους και συρρικνούμενους τομείς. Οι οδηγίες, στο παρόν εγχειρίδιο, σχεδιάστηκαν ώστε να βοηθήσουν τους εμπλεκόμενους, στις αγορές του δασικού και αγροτικού τομέα, στη δημιουργία νέων Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας (ΚΕ&ΕΒ). Οι οδηγίες αυτές παρέχουν τους κύριους παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για τη δημιουργία Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας. Ο κύριος στόχος είναι η παροχή, προς αυτούς που δραστηριοποιούνται στην αγορά, τεχνικής και οικονομικής υποστήριξης στην εγκατάσταση και το χτίσιμο αποδοτικών και παραγωγικών υποδομών για το εμπόριο της βιομάζας. Μόνο ένα βέλτιστο έργο μπορεί να κάνει σίγουρη την μακροπρόθεσμη προμήθεια ανανεώσιμων πρώτων υλών, η οποία ισχυροποιεί την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στο ξύλο, ως πηγή καυσίμου. Για την επιτυχή πραγματοποίηση ενός έργου απαιτούνται τρία βήματα: 1. Καθορισμός κριτηρίων για ένα Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας 2. Προετοιμασία τεχνικής και οικονομικής μελέτης εφαρμογής 3. Αξιολόγηση της έκθεσης της μελέτης εφαρμογής Το εγχειρίδιο αυτό θα υποστηρίζεται από ένα εργαλείο, που αναπτύχθηκε με τη χρήση του λογισμικού Excel της Microsoft, για την προετοιμασία της εμπορικής και οικονομικής μελέτης εφαρμογής. Τα κείμενα αυτά είναι διαθέσιμα ως αρχεία μέσω της ιστοσελίδας του έργου BiomassTradeCentreΙΙ (www.biomasstradecentre2.eu) 5
Στάδιο 1 Καθορισμός κριτηρίων για ένα Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας 1.1 Η φιλοσοφία του έργου Η βασική φιλοσοφία του σχήματος ενός Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας στοχεύει στη δημιουργία ενός συλλογικού εμπορικού καναλιού για τα καύσιμα ξύλου και τις ενεργειακές υπηρεσίες, που θα δραστηριοποιείται σε αγροτικές περιοχές, σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Τα Κέντρα Βιομάζας θα εμπορεύονται όλα τα είδη καυσίμων βιομάζας, τα οποία θα προμηθεύονται από γαιοκτήμονες. Τα κύρια προϊόντα είναι τα καυσόξυλα (σχισμένα) και το θρυμματισμένο ξύλο. Επιπλέον, είναι πιθανό να τα συμπληρώσουν, μέσω του εμπορίου των σύμπηκτων (pellets) ξύλου. Άλλα καύσιμα βιομάζας, όπως τα σύμπηκτα από ολόκληρα φυτά ή από αγρωστώδη, θα μπορούσαν επίσης να συμπεριληφθούν στον κατάλογο των εμπορευόμενων προϊόντων. Υπάρχει επίσης η πρόθεση, ως δεύτερη επιλογή στις δραστηριότητες των Κέντρων Βιομάζας, η δράση τους ως προμηθευτές ενεργειακών υπηρεσιών, όπου είναι δυνατό και η συμμετοχή τους σε έργα ενεργειακής συμβολαιοποίησης και μονάδες παραγωγής θερμότητας. Συγκεκριμένα, αυτό θα έπρεπε να είναι ένα ζήτημα σε εκείνες τις κοινωνίες, όπου μέχρι τώρα καμιά άλλη ομάδα του αγροτικού τομέα δεν έχει ξεκινήσει έργα τέτοιας μορφής. Κύριοι στόχοι ενός Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας: Η δημιουργία περιφερειακών κέντρων προμήθειας στις χώρες της ΕΕ, που θα προσφέρει καυσόξυλα, θρυμματισμένο ξύλο από τα δάση, άλλα καύσιμα βιομάζας και ενεργειακές υπηρεσίες Το εμπόριο υπό σήματα προτύπων, που θα έπρεπε να ενεργοποιούν στο μυαλό των καταναλωτών την αίσθηση της ασφάλειας, της αξιοπιστίας, της περιφερειακής αξίας, της ποιότητας, κλπ. Η διασφάλιση της ασφαλούς προμήθειας Η ξεκάθαρη παρουσία του ως προμηθευτή όλων των ειδών βιομάζας Η εξασφάλιση σχετικών προτύπων ποιότητας (ποιότητα καυσίμου, παροχή υπηρεσιών) Η προώθηση υπηρεσιών όπως η παράδοση καυσίμου, η συμμετοχή σε έργα ενεργειακής συμβολαιοποίησης και η παροχή συμβουλών στο αντικείμενο της θέρμανσης με ξύλο 6
Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας στο Pöstal (Styria-Αυστρία) 1.2 Απαιτήσεις του έργου Εξοπλισμός Οι ελάχιστες απαραίτητες υποδομές για ένα Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας είναι: κτίριο αποθήκευσης, χώρος συγκέντρωσης για την πρώτη ύλη, χώρος διαχείρισης με διαμορφωμένο δάπεδο (π.χ. με σκυρόδεμα), όργανα για τεκμηριωμένες αποδείξεις των συνήθων μετρήσεων της υγρασίας για την εξασφάλιση της ποιότητας του καυσίμου, σήμανση οδών και πλαίσια (σήμανση) πληροφοριών. Μια βαθμονομημένη γεφυροπλάστιγγα θα πρέπει να είναι διαθέσιμη για τη μέτρηση των διακινούμενων ποσοτήτων καυσίμου. Η γεφυροπλάστιγγα είναι επίσης σημαντική για τον καθορισμό της ενεργειακής αξίας (π.χ. περιεχόμενο νερό) των καυσίμων. Πρώτες ύλες Οι πρώτες ύλες πρέπει να συλλέγονται τοπικά και αποτελούνται από πρωτογενές ξύλο, που προέρχεται από δάση και φυτείες και υποπροϊόντα των βιομηχανιών επεξεργασίας του ξύλου. Η προέλευση του ξύλου πρέπει να δηλώνεται, όταν η ξυλώδης βιομάζα πωλείται στους τελικούς χρήστες. Η απαιτούμενη πρώτη ύλη θα πρέπει να είναι διαθέσιμη τοπικά για να συντηρείται η φιλοσοφία του έργου, για μια περιφερειακή και αειφόρο προμήθεια ενέργειας. Πριν την έναρξη του σχεδιασμού ενός Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίας Βιομάζας είναι απαραίτητο να ελεγχθεί η πραγματική και όχι μόνο η θεωρητική διαθεσιμότητα των πρώτων υλών. Προϊόντα Κατ ελάχιστο, το εύρος των προϊόντων που διακινούνται από ένα Κέντρο Βιομάζας πρέπει να περιλαμβάνει ξύλο για παραγωγή ενέργειας, όπως θρυμματισμένο ξύλο και σχισμένα καυσόξυλα. Η ποικιλία των προϊόντων μπορεί να διευθυνθεί μέσω εξευγενισμένων φυτικών ελαίων, σύμπηκτων (pellets) και άλλων καυσίμων αγροτικής προέλευσης όπως οι μπριγκέτες/σύμπηκτα από μίσχανθο και λευκοκαλλιέργειες και σύμπηκτα από άχυρο σιτηρών. 7
Προμήθεια θρυμματισμένου ξύλου με κατάλληλη αντλία Έλεγχος ποιότητας Με σκοπό την εξασφάλιση της ποιότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών που παρέχονται, θα πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένα κριτήρια ποιότητας. Ένα Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας έχει την ευθύνη ώστε να λειτουργεί κάτω από υψηλής αξίας εθνικά (ÖNORM, DIN) και Ευρωπαϊκά (CEN/TC 335) πρότυπα ποιότητας. Για τον καταναλωτή θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα αποδεδειγμένο το πως διασφαλίζονται τα κριτήρια ποιότητας. Επιπλέον πληροφορίες σχετικά με τις απαιτήσεις ποιότητας και τα σχετικά πρότυπα είναι διαθέσιμα στο ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΞΥΛΟΥ (www.biomasstradecentre2.eu) Υπηρεσίες φιλικές προς τους πελάτες Οι καταναλωτές θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με τη φιλοσοφία που διέπει το πεδίο της προμήθειας ενέργειας και καυσίμων. Έτσι, η φιλοσοφία αυτή δεν θα τους παρέχεται πια με τέτοια ευκολία όπως με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Οι ορυκτές πηγές ενέργειας, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, έχουν προσφέρει στους καταναλωτές, μέχρι τώρα, ένα άγνωστο επίπεδο ευκολιών. Μέσα σε ένα πλαίσιο αλλαγών για τις συνθήκες της αγορά καυσίμων (συμπεριλαμβανομένων των στερεών βιοκαυσίμων), ο πελάτης αναζητά νέες και ίσης ευκολίας επιλογές. Ένα Κέντρο Βιομάζας πρέπει να είναι μια νέα επιλογή για τους πελάτες, καθώς προσφέρει ένα πακέτο περιβαλλοντικά φιλικών και ποιοτικών καυσίμων που διακινούνται από μια κεντρική τοποθεσία. Παράλληλα, το Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας αντιπροσωπεύει ένα περιφερειακό εμπορικό κέντρο αναφοράς, για ιδιοκτήτες κατοικιών, άλλους πελάτες των Κέντρων Βιομάζας, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, ομάδες κατοικιών, τοπικές αρχές και δημόσιες υπηρεσίες καθώς επίσης και διαχειριστές μονάδων θέρμανσης μονάδες τοπικές και τηλεθέρμανσης και μονάδων συμπαραγωγής με βιομάζα. 8
Πώληση σκισμένων καυσόξυλων σε χαρτοκιβώτια Ανεξάρτητα με το από που προμηθεύονται καύσιμα, ένα Κέντρο Βιομάζας έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα για τους πελάτες: Εύκολη και αξιόπιστη αγορά Αποτελεσματική και αποσαφηνισμένη ποικιλία καυσίμων βιομάζας (όπως σε ένα σούπερ-μάρκετ) Μπορώ να δω τι αγοράζω Φιλικές για τους πελάτες ώρες λειτουργίας ειδικά το απόγευμα της Παρασκευής και το Σάββατο Αυξανόμενη αξιοπιστία μέσω πρόσθετων υπηρεσιών (επεξεργασία, παράδοση, συμβουλές κλπ.) Υπηρεσίες παραγγελιών (διαμέσου email και ιστοσελίδων) Σημεία πληροφοριών και υπηρεσιών για δυνητικούς πελάτες Αναρτημένος κατάλογος τιμών των διαθέσιμων καυσίμων και άλλων συγκεκριμένων προϋποθέσεων (αν υπάρχουν) για πωλήσεις και/ή αγορές βιομάζας Ασφάλεια προμήθειας Διαθεσιμότητα όλο το χρόνο Συνεχής προμήθεια Αντοχή σε κρίσιμες καταστάσεις Η διασφάλιση ποιότητας, σε τοπικό επίπεδο, παρέχει ασφάλεια κατά την αγορά Σαφή πρότυπα ποιότητας Τοπικά προϊόντα, από την περιφέρεια ο παραγωγός είναι γνωστός Σαφή διαχωρισμό του προϊόντος από το εισαγόμενο ξύλο Σταθερότητα τιμών και διαφάνεια Οικονομικά αποδοτικό καύσιμο Οι σταθερές τιμές αναπτύσσουν την εμπιστοσύνη Διαφανείς τιμές και δυνατότητα σύγκρισης με άλλες πηγές ενέργειας 9
Οι πρόσθετες υπηρεσίες, σε συνδυασμό με μια ποικιλία καυσίμων ξύλου, σε τοπικό (κεντρικό) επίπεδο, κάνουν δυνατή την προμήθεια προς τους πελάτες γρήγορα και αποδοτικά. Μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου Κέντρων Βιομάζας οι πελάτες μπορούν να είναι βέβαιοι ότι η προμήθεια των καυσίμων, για το σύστημα θέρμανσής τους, θα είναι μακροχρόνια εξασφαλισμένη. Η διάρκεια και η αειφορία αποτελούν σημαντικά πλεονεκτήματα των καυσίμων ξύλου. Το Κέντρο Βιομάζας, ως φορέας πώλησης βιοκαυσίμων, πρέπει να θέτει στο κέντρο της προσοχής, τον πελάτη και την παροχή υπηρεσιών. Για το λόγο αυτό, οι ώρες λειτουργίας πρέπει να είναι γνωστές στο ευρύ κοινό και να τηρούνται, επίσης. Ξηραντήριο θρυμματισμένου ξύλου στο Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας Roland Mair (Bolzano - Ιταλία) www.hackschnitzel-mair.com 10
Το Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας Roland Mair στο Deutschnofen (Bolzano-Ιταλία) 1.3 Πραγματοποίηση έργου Ένα έργο προμήθειας και εφοδιασμού βιομάζας μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους και εξαρτάται, τελικά, από τις συνθήκες του εθνικού πλαισίου. Το πρώτο έργο Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίας Βιομάζας πραγματοποιήθηκε στην περιφέρεια της Styria στην Αυστρία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το πλαίσιο εφαρμογής διαμορφώνεται από το μοντέλο της Styria. Πάνω από 13 ιδιοκτήτες δασών/γαιοκτήμονες ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στην πρόκληση για συλλογική επεξεργασία και εφοδιασμό της αγοράς με καύσιμα ξύλου. Στο μέλλον, αρκετά Κέντρα Βιομάζας σε διάφορα κράτη της ΕΕ θα προμηθεύουν τον πληθυσμό με καύσιμο υψηλής ποιότητας, καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Παράλληλα με τους ιδιοκτήτες κατοικιών, τα Κέντρα Βιομάζας μπορούν να έχουν και άλλους πελάτες, όπως οι διαχειριστές τοπικών μονάδων τηλεθέρμανσης. Το Ευρωπαϊκό έργο BiomassTradeCentreΙΙ προωθεί την δημιουργία επιπλέον Κέντρων Βιομάζας με σκοπό να διασφαλιστεί η προμήθεια της βιομάζας σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Πριν το ξεκίνημα του σχεδιασμού ενός Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας είναι σημαντικό να απαντηθούν οι παρακάτω ερωτήσεις: Από που προέρχεται η πρώτη ύλη; Υπάρχει δυναμικό στην περιοχή; Από προέρχεται η βιομάζα; (δάση, φυτείες, βιομηχανίες επεξεργασίας του ξύλου) χωρική κατανομή ή περιοχές παραγωγής Ποιοι και πόσοι είναι οι προμηθευτές; Που βρίσκονται οι προμηθευτές; Ποιοι είναι οι πελάτες; Υπάρχουν εν δυνάμει πελάτες στην περιοχή; Υπάρχουν μονάδες τηλεθέρμανσης με βιομάζα ή μονάδες συμπαραγωγής που βασίζονται στη βιομάζα; Ιδιόκτητες κατοικίες, εμπορικές επιχειρήσεις Ποιοι είναι οι ανταγωνιστικοί τομείς; Ορυκτά καύσιμα Αντλίες θερμότητας Ηλιακή ενέργεια Παραγωγοί προϊόντων ξύλου 11
Στάδιο 2 Προετοιμασία της μελέτης εφαρμογής Η μελέτη εφαρμογής είναι μια ανάλυση ενός προβλήματος με σκοπό να καθοριστεί αν αυτό μπορεί να λυθεί με αποδοτικό τρόπο. Τα αποτελέσματα καθορίζουν αν η λύση θα πρέπει να εφαρμοστεί. Αυτή η ενέργεια λαμβάνει χώρα κατά την προκαταρκτική φάση ενός έργου και πραγματοποιείται πριν τη ενεργοποίηση σημαντικών εξόδων. Η παρακάτω μελέτη εφαρμογής αξιολογεί και αναλύει δυνητικά εμπόδια και προβλήματα ενός σχεδιαζόμενου Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας, ώστε να απαντηθεί μια βασική ερώτηση: θα δουλέψει το έργο με επιτυχία; Η εξοικείωση με τις συνθήκες του πλαισίου ενός έργου είναι ένα από τα πρώτα βήματα της φάσης του σχεδιασμού (π.χ. διαθεσιμότητα των καυσίμων ξύλου στην αγορά της περιοχής). Μελλοντικές προκλήσεις και βασικά προβλήματα πρέπει να αναλυθούν για να καθοριστεί αν μπορούν να λυθούν αποδοτικά. Η αξιολόγηση της μελέτης εφαρμογής καθορίζει αν το Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας μπορεί να λειτουργήσει με αειφόρο, οικονομικό και περιβαλλοντικό τρόπο. Τα αποτελέσματά της είναι η κύρια βάση λήψης αποφάσεων για τους διαχειριστές του Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας, τους επενδυτές και τους προμηθευτές πρώτων υλών (π.χ. γαιοκτήμονες, δασοκτήμονες, δασικούς συνεταιρισμούς). Πριν την έναρξη λειτουργίας είναι σημαντικό να προσδιοριστεί πως, πού και σε ποιον προσδοκεί να παρέχει υπηρεσίες ή προϊόντα το Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας. Ο διαχειριστής του έργου πρέπει να εκτιμήσει, επίσης, την ανταγωνιστικότητά του και να υπολογίσει την απαραίτητη επένδυση για να ξεκινήσει την επιχείρηση και να τη διατηρήσει ενεργή μέχρι την πραγματοποίηση της. Φιλική προς τον πελάτη αντλία θρυμματισμένου ξύλου Η μελέτη εφαρμογής του Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας περιλαμβάνει: 1. Τεχνική μελέτη εφαρμογής/ μελέτη αγοράς 2. Οικονομική ανάλυση και εκτίμηση κόστους 3. Τελική έκθεση για τους επενδυτές 12
Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας στο Pöstal (Styria-Αυστρία) 2.1 Τεχνική μελέτη εφαρμογής/μελέτη αγοράς Η τεχνική μελέτη εφαρμογής/μελέτη αγοράς εκτιμά τις λεπτομέρειες του τρόπου με τον οποίο το Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας παράγει, αποθηκεύει και διανέμει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του (π.χ. υλικά, μεταφορές, απαραίτητη τεχνολογία/εξοπλισμός) και περιγράφει τη σχεδιαζόμενη νομική και εταιρική μορφή της επιχείρησης. Η μελέτη περιλαμβάνει επίσης μια περιγραφή της υπάρχουσας και της μελλοντικής αγοράς πρώτων υλών. Εξαιτίας της χαμηλής φαινόμενης πυκνότητας που έχουν, τα καυσόξυλα-κούτσουρα και το θρυμματισμένο ξύλο δεν είναι κατάλληλα για μεταφορές μεγάλων αποστάσεων. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να συγκεντρώσουμε δεδομένα για την προμήθεια πρώτων υλών και τους δυνητικούς προμηθευτές, σε τοπικό επίπεδο (π.χ. γαιοκτήμονες, δασοκτήμονες, συνεταιρισμούς). Η μελέτη αναλύει άμεσα τη δυνητική και μελλοντική αγορά καθώς επίσης τις απαιτήσεις των πελατών (π.χ. καυσόξυλα κωνοφόρων ή πλατυφύλλων, θρυμματισμένο ξύλο, σύμπηκτα, διανομή, ενεργειακή συμβολαιοποίηση, διανομή θερμότητας, αγροτικά σύμπηκτα/θρύμματα). Η μελέτη εφαρμογής είναι ένα άριστο εργαλείο για τη λύση προβλημάτων και το μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Προσφέρει, σαν ένα διάγραμμα ροής, τον τρόπο με τον οποίο τα προϊόντα και οι υπηρεσίες εξελίσσονται και ανταποκρίνονται με ένα φυσικό τρόπο στις απαιτήσεις της αγοράς. Η ανάπτυξη της μελέτης λαμβάνει χώρα κατά την προκαταρκτική φάση του έργου και πραγματοποιείται πριν ενεργοποιηθούν σημαντικά έξοδα. Αυτό το τμήμα της μελέτης εφαρμογής αποτελείται από: Ανάλυση του δυναμικού βιομάζας στην περιοχή Εντοπισμός των δυνητικών προμηθευτών βιομάζας Εντοπισμός των δυνητικών πελατών Ανάλυση της διαθεσιμότητας μηχανημάτων (θρυμματιστές, τεμαχιστές ξύλου) και υπηρεσιών (μεταφορά των καυσίμων ξύλου, για παράδειγμα) στην περιοχή Για τον προσδιορισμό της εφαρμογής του ΚΕ&ΕΒ χρησιμοποιείστε τη φόρμα που θα βρείτε στη διεύθυνση www.biomasstradecentres.eu 13
Το Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας Allgäu eg στο Kempten (Βαυαρία- Γερμανία) 2.2 Προκαταρκτική εκτίμηση κόστους Με βάση τα αναφερόμενα στην τεχνική μελέτη εφαρμογής/μελέτη αγοράς, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μια προκαταρκτική εκτίμηση κόστους, η οποία θα περιλαμβάνει όλες τις δαπάνες και τα έσοδα. Αν τα σχεδιαζόμενα έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες, λαμβάνεται τότε η απόφαση για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας. Ο διαχειριστής του Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας πρέπει με ακρίβεια να ισοσκελίσει τις δαπάνες και τα έσοδα πριν αναλάβει κάποια δράση. Είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι συντελεστές δαπανών και εσόδων, οι οποίοι μπορούν να ταξινιμηθούν στις παρακάτω κατηγορίες: Δαπάνες κεφαλαίου (π.χ. αποπληρωμή της πίστωσης, απόσβεση) Δαπάνες συντήρησης (π.χ. προμήθεια βιοκαυσίμων, δαπάνες ηλεκτρικού) Καταναλωτικές δαπάνες (π.χ. δαπάνες καυσίμων, δαπάνες ηλεκτρικού, χρεώσεις μεταφορών, δαπάνες διαχείρισης και επεξεργασίας της βιομάζας) Λειτουργικές δαπάνες (π.χ. δαπάνες προσωπικού, ασφάλιση, δαπάνες εγκαταστάσεων) Το εργαλείο με τίτλο Οικονομικό Υπολογιστικό Φύλλο: Προμήθεια, Μεταφορά, Αποθήκευση και Ξήρανση της Βιομάζας, χρησιμεύει για τον πρώτο υπολογισμό της κερδοφορίας και υπολογίζει τα προφανή έσοδα, έξοδα, κέρδη, ροές χρημάτων, και τα προ-φόρων μερίσματα των επενδύσεων. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα www.biomasstradecentres.eu 14
Το Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας Allgäu eg στο Kempten (Βαυαρία- Γερμανία) Οδηγίες για το Οικονομικό Υπολογιστικό Φύλλο Συμπληρώστε τα πράσινα πεδία στο Τεχνικό και Οικονομικό Υπολογιστικό Φύλλο, που περιλαμβάνει όλα τα σχετικά οικονομικά δεδομένα. Η βάση δεδομένων αφορά τα αποτελέσματα της τεχνικής μελέτης εφαρμογής/μελέτης αγοράς. Σε μια αυστηρή βάση λήψης αποφάσεων είναι σημαντικό να συμφωνούν τα τεχνικά και οικονομικά δεδομένα. Η φόρμα εισαγωγής υποδιαιρείται σε τέσσερα τμήματα (βεβαιωθείτε ότι τα καταχωρημένα δεδομένα αναπαράγονται): A. Έξοδα Α1 Προμήθεια πρώτων υλών βιομάζας Α2 Μεταφορά πρώτων υλών βιομάζας Α3 Επεξεργασία και διαχείριση στο Κέντρο Βιομάζας από τους παρόχους υπηρεσιών Α4 Διανομή βιομάζας σε πελάτες από τους παρόχους υπηρεσιών Α5 Πρόσθετα λειτουργικά και καταναλωτικά έξοδα B. Έσοδα Β1 Έσοδα από πωλήσεις βιομάζας Β2 Άλλα έσοδα (π.χ. από παροχή υπηρεσιών) C. Συνολικό κόστος έργου D. Χρηματοδότηση έργου Το φύλλο Dynamic FS παρέχει ήδη τα πρώτα αποτελέσματα σχετικά με την οικονομική απόδοση του σχεδιαζόμενου έργου. Ο υπολογισμός της οικονομικής απόδοσης βασίζεται στον υπολογισμό της χρηματικής ροής (μετρά αν μια εταιρεία είναι οικονομικά υγιής). Χρηματική ροή είναι η κίνηση των χρημάτων εντός ή εκτός μιας επιχείρησης, ενός έργου ή οικονομικού προϊόντος (ισούται με τις εισπράξεις μείον τις πληρωμές χρημάτων). Συνήθως μετριέται κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης, περιορισμένης χρονικής περιόδου, τυπικά σε ετήσια βάση. Αυτό το εργαλείο υπολογισμού λειτουργεί με την καλούμενη μέθοδο Προεξοφλημένης Χρηματικής Ροής (DCF), η οποία αποτελεί ένα είδος υπολογισμού που συνδέει τις διαδρομές μελλοντικών χρηματικών ροών με ποσά εφάπαξ. Αν στην εφαρμογή της DCF ανάλυσης η τιμή της χρηματικής ροής δείχνει ότι είναι μεγαλύτερη από το πραγματικό κόστος της επένδυσης, η δυνατότητα μπορεί να είναι καλή. Οι υπολογισμοί των προεξοφλημένων χρηματικών ροών έχουν ένα εύρος πρακτικών εφαρμογών και συχνά χρησιμοποιούνται από οικονομολόγους, λογιστές, μηχανικούς, επιχειρηματικούς αξιολογητές, και επαγγελματίες οικονομικών. 15
Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας στο Pöstal (Styria-Αυστρία) Η χρηματική ροή παρέχει δυο αποτελέσματα, για τους διαχειριστές του Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας (έγχρωμο πλαίσιο). Ένα έργο πρέπει να πραγματοποιείται εάν: το εσωτερικό επιτόκιο δανεισμού (IRR) είναι μεγαλύτερο από το επιτόκιο δανεισμού στο εξωτερικό κεφάλαιο οι χρηματικές ροές είναι μεγαλύτερες από τις προσόδους Το φύλλο DCCF (Προεξοφλημένη Αθροιστική Χρηματική Ροή) απεικονίζει σε διάγραμμα την οικονομική βιωσιμότητα. Η ανάπτυξη της Προεξοφλημένης Αθροιστικής Χρηματικής Ροής (μπλε γραμμή) δείχνει το έτος από το οποίο το έργο αρχίζει να γίνεται οικονομικά αποδοτικό. Για αυτό ένα Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας δεν θα πρέπει να πραγματοποιηθεί αν το DCCF είναι υψηλότερο από 12 έτη. Καθαρή Παρούσα Αξία (NPV), Έτος 16
Οι παράμετροι που αφορούν τη διάρκεια ζωής του έργου μπορούν να προσαρμοστούν σε σημαντικές εθνικές προδιαγραφές, στο φύλλο Χρήση και Συντήρηση (π.χ. διάρκεια ζωής για το κτίριο αποθήκευσης). Στην πρωτότυπη έκδοση του τεχνικού και οικονομικού υπολογιστικού φύλλου των οικονομικών υπάρχουν παράμετροι, σύμφωνα με το VDI 2067. Το VDI 2067 είναι μια σειρά τεχνικών κανονισμών για τον υπολογισμό του κόστους. Παράλληλα, το VDI 2067 παρέχει επιπλέον σε ένα ενιαίο πλαίσιο: το διάστημα για το οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα διάφορα φυτικά συστατικά το ύψος του κόστους για την παροχή υπηρεσιών, τη συντήρηση και τις επισκευές τις δαπάνες που θα πρέπει να συμπεριληφθούν σε αυτή τη σύγκριση Όλα αυτά τα συσχετιζόμενα υπολογιστικά φύλλα επιτρέπουν, τόσο τους αναλυτές των δυνητικών επενδύσεων όσο και/ή στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων, να αλλάξουν τις βασικές επιχειρηματικές μεταβλητές (αβεβαιότητα μοντελοποίησης) και να εκτελέσουν την αποκαλούμενη ανάλυση ευαισθησίας (SA). Είναι ένας διαφορετικός τρόπος αλλαγής (προς τα πάνω και προς τα κάτω) των παραμέτρων αυτών (όπως οι ποσοτικές και οι σχετικές τιμές τους) ώστε να εντοπιστούν οι επιπτώσεις τέτοιων αλλαγών. Το υπολογιστικό φύλλο VDI 2067 παρέχει μια επισκόπηση των τελικών ετήσιων δαπανών. Αναλύει τις δαπάνες που θα πρέπει, εν συντομία, να παρουσιαστούν και να επεξηγηθούν, σε ένα ειδικό κεφάλαιο της μελέτης εφαρμογής, παρουσιάζοντας στους δυνητικούς επενδυτές όλες τις πιθανές θετικές και αρνητικές πλευρές των σχεδιαζόμενων επενδύσεων. Κατευθυντήριες γραμμές του Γερμανικού Συνδέσμου Μηχανικών, με κωδικό 2067 και τίτλο Οικονομική αποτελεσματικότητα κτιριακών εγκαταστάσεων 17
Στάδιο 3 Αξιολόγηση της μελέτης εφαρμογής 3.1 Προετοιμασία της έκθεσης για τους επενδυτές Το αποτέλεσμα της μελέτης εφαρμογής είναι μια έκθεση που περιγράφει λεπτομερώς την αξιολόγηση των κριτηρίων, τα ευρήματα της μελέτης και τις προτάσεις. Αυτή η έκθεση επιτρέπει στους διαχειριστές και τους επενδυτές τη λήψη καλύτερων αποφάσεων. Γι αυτό είναι σημαντικό να συνδυάζονται τα τεχνικά με τα οικονομικά δεδομένα της τελικής μελέτης. Η έκθεση της μελέτης εφαρμογής πρέπει να παρέχει μια πλήρη σύνοψη των αποτελεσμάτων της μελέτης και αποδεικνύει αν υπάρχουν οικονομικά επιχειρήματα για επενδύσεις δημοσίων πόρων σε ένα έργο, καθορίζοντας τους λόγους για ανάληψη του έργου και αναλύοντας τις δαπάνες και τα κέρδη της. Η τεκμηρίωση πρέπει να περιλαμβάνει, τουλάχιστον, τις παρακάτω πληροφορίες: Περιγραφή του προβλήματος ή των δυνατοτήτων που πρόκειται να αντιμετωπιστούν Τους στόχους το έργου, δηλαδή, τα σημαντικά αποτελέσματα που πρέπει να επιτευχθούν για μια εναλλακτική λύση, ως αποτελεσματική απάντηση στο πρόβλημα ή τις δυνατότητες που αντιμετωπίζονται Μια διαβούλευση και οικονομική ανάλυση, για κάθε μια από τις εναλλακτικές λύσεις που εξετάζονται στη μελέτη εφαρμογής και ανταποκρίνονται στους καθορισμένους σκοπούς και τις λειτουργικές απαιτήσεις του έργου, καθώς και τους λόγους της απόρριψης των εναλλακτικών λύσεων που δεν επιλέχθηκαν Μια πλήρη περιγραφή των πληροφοριών για τις τεχνολογικές δυνατότητες και τις συνθήκες που πρέπει να υφίστανται με σκοπό την ικανοποίηση κάθε καθορισμένου σκοπού Μια οικονομική ανάλυση των τρεχουσών δαπανών και εσόδων, στη διάρκεια ζωής του έργου καθώς και των δαπανών και των εσόδων της τρέχουσας μεθόδου λειτουργίας στη διάρκεια του κύκλου ζωής του έργου Τις πηγές χρηματοδότησης του έργο Ένα λεπτομερή προγραμματισμό του έργου παρουσιάζοντας τα βασικά του στάδια κατά τη διάρκεια ζωής του 18
3.2 Μακροπρόθεσμες τάσεις της αγοράς Επιπρόσθετα στα γνωστά θέματα για το κλίμα και το περιβάλλον, άλλοι παράγοντες που ευνοούν την άνοδο ενός σχήματος Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας, είναι η υπάρχουσα τάση προς τα οικιακά συστήματα θέρμανσης με βιομάζα και η αύξηση των συστημάτων τοπικής θέρμανσης και τηλεθέρμανσης. Στην Ευρώπη, κάθε νοικοκυριό δαπανά περίπου το ποσό των 1.500-2.000, ανά έτος, σε εισαγόμενο πετρέλαιο και φυσικό αέριο με τάση να αυξάνεται. Στο κοντινό παρελθόν, η παγκόσμια οικονομική κρίση συνέβαλε σε μια σημαντική πτώση του κόστους των ορυκτών καυσίμων αν και μόνο βραχυπρόθεσμα. Αν και το 2007 η τιμή του λίτρου του πετρελαίου θέρμανσης είχε ήδη ξεπεράσει το 1, το 2009 έπεσε σε μόλις 0,60. Ωστόσο, αν κοιτάξουμε σε ένα πιο ευρύ φάσμα, φαίνεται καθαρά ότι, είτε μας αρέσει είτε όχι, η εποχή του φθηνού πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει φτάσει στο τέλος της. Μια αναβίωση της έντασης στις χρηματοπιστωτικές αγορές θα οδηγήσει, επίσης, σε μια ανόρθωση των τιμών των ορυκτών καυσίμων. Η πλειονότητα των ορυκτών μας καυσίμων προέρχεται από χώρες που πλήττονται από κρίσεις, οι οποίες δεν μπορούν να εγγυηθούν στην Ευρώπη μια μακροπρόθεσμα ασφαλή προμήθεια ενέργειας (π.χ. η κρίση φυσικού αερίου το 2009). Με καινούργια και υψηλής απόδοσης, συστήματα θέρμανσης με βιομάζα, θα μπορούσε να είναι δυνατή, στο εγγύς μέλλον, η κάλυψη της πλειονότητας των θερμικών μας αναγκών. Σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα, το ξύλο ως πηγή ενέργειας είναι αειφόρο, με χρήση φιλική προς το κλίμα και εξασφαλίζει την δημιουργία περιφερειακής ανάπτυξης, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική σε καιρούς αρνητικής χρηματοδοτικής και οικονομικής πίεσης. Οι τοπικές πηγές ενέργειας παρέχουν καύσιμα που παράγονται και καταναλώνονται τοπικά. Το ξύλο είναι μια βιογενής πηγή ενέργειας που είναι διαθέσιμη σε σημαντικές ποσότητες το ξύλο που αναγεννάται είναι περισσότερο από αυτό που έχουμε ανάγκη. Εκτός από τα δάση, αγροτική καλλιεργήσιμη γη και λιβάδια είναι διαθέσιμα και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μεσοπρόθεσμα για την παραγωγή καυσίμων. Όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό της ενέργειας που μπορεί να καλυφθεί μέσω της εγχώριας παραγωγής, τόσο μικρότερη θα είναι η εξάρτηση του δικού μας συστήματος προμήθειας ενέργειας από ξένες χώρες. Στο παρελθόν, τα προϊόντα ξύλου για την παραγωγή ενέργειας διακινούνταν στο εμπόριο με κάποια δυσκολία, αν και υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από την πλευρά των δασοκτημόνων για την προμήθεια αυτών των προϊόντων - υπό την προϋπόθεση ότι οι οικονομικές συνθήκες είναι 19
καλές. Η αγορά της βιομάζας είναι αναπτυσσόμενη. Υπάρχει μόνο μια περιορισμένη πρόσθετη ικανότητα, για παραγωγή καυσόξυλων και θρυμματισμένου ξύλου από τα δάση, σε μεμονωμένους δασοκτήμονες. Οι αναμενόμενες δυσκολίες, στην προμήθεια των καυσόξυλων και του θρυμματισμένου ξύλου από τα δάση, θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη τη δασοπονία και τη βιομηχανία ξύλου. Αποτελεί βασικό στόχο η προμήθεια πολλών συστημάτων θέρμανσης, μικρού ως μεσαίου και ακόμη μεγαλύτερου μεγέθους, με καύσιμα βιομάζας, τα οποία πληρούν πρότυπα ποιότητας που προσδιορίζονται κατά τρόπο ενιαίο. Οι προδιαγραφές ποιότητας μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσω ενός κεντρικού συστήματος προμηθειών, δηλαδή, μέσω Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας τα οποία υπόκεινται σε συνεχή ποιοτικό έλεγχο. Με τον τρόπο αυτό, θα δημιουργηθούν νέες δυνατότητες για δημιουργία προσόδων στον αγροτικό και δασικό τομέα, οι δασοκτήμονες θα έχουν νέες ευκαιρίες για πωλήσεις και θα επιτευχθεί μια πιο αποδοτική επεξεργασία του ξύλου ως καυσίμου και μια αύξηση της προστιθέμενης αξίας του. 20
Παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής Το μοντέλο Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας της Styria Το μοντέλο των Κέντρων Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας της Styria, στην Αυστρία, προβλέπει ότι κάθε ομάδα που δραστηριοποιείται πρέπει να απαρτίζεται από ένα συνεταιρισμό γαιοκτημόνων με τουλάχιστον δέκα δασοκτήμονες και η ελάχιστη ποσότητα αποθήκευσης για κάθε Κέντρο Βιομάζας θα πρέπει να είναι ίση με περίπου 500 συμπαγή κυβικά μέτρα ξύλου για παραγωγή ενέργειας ή με ισοδύναμο πρωτογενούς ενέργειας ενός εκατομμυρίου kwh. Το γεγονός ότι η ομάδα που δραστηριοποιείται πρέπει να αποτελείται από ντόπιους γαιοκτήμονες διασφαλίζει ότι ολόκληρη η προστιθεμένη αξία θα παραμείνει στην περιοχή, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει στην περίπτωση των διεθνών προμηθευτών πετρελαίου και αερίου. Η κεντρική ιδέα συνίσταται στην ασφάλεια προμήθειας της βιομάζας και την κατασκευή ενός διαύλου συλλεκτικού και συγκεντρωτικού εμπορίου, με αγροτικά χαρακτηριστικά, για τα καύσιμα βιομάζας και τις υπηρεσίες παραγωγής ενέργειας (π.χ. ενεργειακή συμβολαιοποίηση με βάση το ξύλο). Στο εύρος των διακινούμενων προϊόντων, θα πρέπει να περιλαμβάνονται, κατά ελάχιστο, τα καυσόξυλα, το θρυμματισμένο ξύλο και τα σκισμένα κούτσουρα από τα δάση της περιοχής. Η εισαγωγή πρώτων υλών δεν επιτρέπεται. Στην περιοχή της Styria χρησιμοποιείται ένα είδος εμπορικού σήματος που καλύπτει την τυποποιημένη αγορά του καύσιμου ξύλου. Το προστατευόμενο σήμα Biomassehof (Κέντρο Βιομάζας), που ανήκει στο συνεταιρισμό δασοκτημόνων, καλύπτει όλα τα Κέντρα Βιομάζας της Styria, κάτω από ένα ενιαίο σήμα. Αυτό το σήμα συλλογικής αναγνώρισης εξασφαλίζει στον πελάτη την ασφαλή προμήθεια καυσίμου, τοπικής προέλευσης και την υψηλότερη ποιότητα. Κάθε Κέντρο Βιομάζας δεσμεύεται να συμμορφωθεί με αυστηρά κριτήρια ποιότητας, πράγμα το οποίο ελέγχεται με μια συνεχόμενη διαδικασία. Ένας αριθμός νέων Κέντρων Βιομάζας αναμένεται να ενεργοποιηθεί τα επόμενα χρόνια, που σημαίνει ότι θα εξασφαλιστεί μακροπρόθεσμα μια απρόσκοπτη προμήθεια καυσίμου σε όλη την περιφέρεια της Styria. Όσον αφορά την προμήθεια πρώτης ύλης (προμήθεια ξύλου) καθώς και τον εφοδιασμό της αγοράς (παράδοση στον πελάτη), η περιοχή δράσης ενός 21
Κέντρο Εφοδιασμού & Εμπορίου Βιομάζας στο Hartbergerland (Styria-Αυστρία) Κέντρου Βιομάζας καλύπτει μια περιοχή με ακτίνα περίπου 30 χιλιομέτρων, διασφαλίζοντας έτσι τη γρήγορη και αποδοτική προμήθεια, σε τοπικό επίπεδο. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο η ουσιαστική φιλοσοφία της προμήθειας σε τοπικό επίπεδο μπορεί να διατηρείται αειφορικά. Για κάθε περιφερειακό Κέντρο Βιομάζας καταρτίστηκε ένα λεπτομερές σχέδιο αγοράς, το οποίο θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στην αντίστοιχη περιοχή. Πάντως, αναφορικά με το βασικό πλαίσιο, το εμπορικό σχέδιο είναι ίδιο για όλη την περιοχή που εγγυάται μια ενιαία παρουσία, η οποία βελτιώνει την αξία της αναγνώρισης των Κέντρων μεταξύ των πελατών. Ο συνεταιρισμός των δασοκτημόνων της Styria και το Τμήμα Δασοπονίας του Επιμελητηρίου Γεωργίας και Δασοπονίας της Styria είναι οι υπεύθυνοι φορείς, συνολικά για τις εμπορικές δραστηριότητες. Αυτό σημαίνει ότι οι συνέργιες μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελος των Κέντρων Βιομάζας. Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας στην Αυστρία υποστηριζόμενα από πακέτο εργασίας του έργου Biomass Trade Centres Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας Pöstal Hartebergerland Loben Σε λειτουργία από 2008 2009 2010 Επένδυση 0,6 εκατ. 0,37 εκατ. 0,4 εκατ. Νέες θέσεις εργασίας 2 1 1 Μέλη και έκταση δάσους Ξυλώδη καύσιμα Αντικατάσταση πετρελαίου θέρμανσης Εξοικονόμηση αερίων του θερμοκηπίου Στοχευόμενοι πελάτες Υπηρεσίες Τιμολόγηση καυσίμων με βάση 13 μέλη 3.000 εκτάρια 14.000 χ.κ.μ. θρυμματισμένου ξύλου 800 χ.κ.μ. καυσόξυλα στοιβαγμένα 22 μέλη 20.000 εκτάρια 3.750 m 3 θρυμματισμένου ξύλου 1.420 χ.κ.μ. καυσόξυλα στοιβαγμένα 400 μέλη 13.000 εκτάρια 15.000 χ.κ.μ. θρυμματισμένου ξύλου 400 χ.κ.μ. καυσόξυλα στοιβαγμένα 1,2 εκατ. λίτρα 0,55 εκατ. λίτρα 1,2 εκατ. λίτρα 3.200 τόνους ισοδύναμου CO2 1.439 τόνους ισοδύναμου CO2 3.208 τόνους ισοδύναμου CO2 Δημόσιο και ιδιώτες Δημόσιο και ιδιώτες Δημόσιο και ιδιώτες Διανομή και παράδοση χ.κ.μ. χύδην και στοιβαχτού υλικού Διανομή και παράδοση Βάρος και περιεχόμενο νερό Διανομή και παράδοση Βάρος και περιεχόμενο νερό 22
Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας στην Αυστρία υποστηριζόμενα από πακέτο εργασίας του έργου Biomass Trade Centres Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας St. Lamprecht Hochschwab Sud Furstenfeld Σε λειτουργία από 2010 2010 2010 Επένδυση 0,35 εκατ. 0,27 εκατ. 0,24 εκατ. Νέες θέσεις εργασίας 1 1 2 Μέλη και έκταση δάσους Ξυλώδη καύσιμα Αντικατάσταση πετρελαίου θέρμανσης Εξοικονόμηση αερίων του θερμοκηπίου Στοχευόμενοι πελάτες Υπηρεσίες Τιμολόγηση καυσίμων με βάση 15 μέλη 45.000 εκτάρια 12.000 χ.κ.μ. θρυμματισμένου ξύλου 200 χ.κ.μ. καυσόξυλα στοιβαγμένα 27 μέλη 1.600 εκτάρια 5.000 m 3 θρυμματισμένου ξύλου 100 χ.κ.μ. καυσόξυλα στοιβαγμένα 10 μέλη 2.000 εκτάρια 7.000 χ.κ.μ. θρυμματισμένου ξύλου 400 χ.κ.μ. καυσόξυλα στοιβαγμένα 0,94 εκατ. λίτρα 0,94 εκατ. λίτρα 0,6 εκατ. λίτρα 2.509 τόνους ισοδύναμου CO2 1.053 τόνους ισοδύναμου CO2 1.600 τόνους ισοδύναμου CO2 Δημόσιο και ιδιώτες Δημόσιο και ιδιώτες Δημόσιο και ιδιώτες Διανομή και παράδοση Βάρος και περιεχόμενο νερό Διανομή και παράδοση Βάρος και περιεχόμενο νερό Διανομή και παράδοση Βάρος και περιεχόμενο νερό Στο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό περιλαμβάνονται Κέντρα Βιομάζας σε όλη τη Styria, χαρακτηρίζοντάς τα ως αξιόπιστους προμηθευτές ποιοτικών καυσίμων και θέρμανσης σε τοπικό επίπεδο. Στο μέλλον, το Κέντρο Βιομάζας θα ενεργεί ως ένας κεντρικός συνεργάτης για τον αγροτικό πληθυσμό, για τα προϊόντα αγροτικής και δασικής βιομάζας. Τοπικές ενημερωτικές εκδηλώσεις, ανοικτές στο κοινό εκδηλώσεις (open days) και μια διαδικτυακή παρουσία μέσω της ιστοσελίδας www.biomassehoh-stmk.at θα εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή επικοινωνία με τους πελάτες στην περιοχή. 23
Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας σε εξέλιξη στην Ιταλία Χάρη στην τεχνική υποστήριξη του έργου BiomassTradeCentres και τη μεταφορά σχετικής διεθνούς γνώσης, ένα νέο Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας τέθηκε σε λειτουργία, στο Lasnigo-Como (Ιταλία) τον Οκτώβριο του 2010, υπό τη διαχείριση της αγροτικής επιχείρησης CipCalor. Η ιταλική συνεργασία (AIEL, ARSIA, GAL GAS) έχει υποστηρίξει, τεχνικά, άλλα πέντε Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας (σε Veneto και Τοσκάνη) τα οποία αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία βραχυπρόθεσμα. Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας στο Veneto υποστηριζόμενα από πακέτο εργασίας του έργου Biomass Trade Centres Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας Σε λειτουργία από F.lli Carazzola Vadastico Vicenza www.segheriecorazzola.com Στη φάση υλοποίησης του έργου Επένδυση 0,22 εκατ. 0,6 εκατ. Νέες θέσεις εργασίας Μέλη και έκταση δάσους Ξυλώδη καύσιμα Αντικατάσταση πετρελαίου θέρμανσης Εξοικονόμηση αερίων του θερμοκηπίου Στοχευόμενοι πελάτες De Luca Sas Cappella Maggiore Treviso www.deluca-woodenergy.it Στη φάση υλοποίησης του έργου 1 1 3 1 μέλος με 4 ειδικευμένους υπαλλήλους. Περίπου 80 εκτάρια δάσους ανά έτος 4.000 τόνους θρυμματισμένου ξύλου Μ25 1 μέλος με 4 ειδικευμένους υπαλλήλους. Περίπου 90 εκτάρια δάσους ανά έτος 1.900 τόνους θρυμματισμένου ξύλου Μ30 2.500 τόνους καυσόξυλα Μ20 250 τόνους pellets 50 τόνους μπριγκέτες Ecodolomiti srl Trichiana Belluno www.ecodolomiti.com Στη φάση υλοποίησης του έργου 7 εκατ. (συμπεριλαμβανομένης μονάδας συμπαραγωγής 1MWe) 3 μέλη με 4 ειδικευμένους υπαλλήλους. Περίπου 250 εκτάρια δάσους ανά έτος 12.000 τόνους θρυμματισμένου ξύλου Μ40 (συμπαραγωγή 1MWe) 7.500 τόνους θρυμματισμένου ξύλου Μ25 1,2 εκατ. λίτρα 1,4 εκατ. λίτρα 5,0 εκατ. λίτρα 2.760 τόνους/έτος ισοδύναμου CO2 Ιδιωτικές και Δημόσιες μονάδες θέρμανσης και συμπαραγωγή 3.100 τόνους/έτος ισοδύναμου CO2 Ιδιωτικές και Δημόσιες μονάδες θέρμανσης και συμπαραγωγή 14.000 τόνους/έτος ισοδύναμου CO2 Ιδιωτικές και Δημόσιες μονάδες θέρμανσης και συμπαραγωγή Υπηρεσίες Διανομή και παραλαβή Διανομή και παραλαβή Διανομή και παραλαβή Τιμολόγηση καυσίμων με βάση Όγκο και ενεργειακό περιεχόμενο ( /MWh) Όγκο και ενεργειακό περιεχόμενο ( /MWh) Όγκο και ενεργειακό περιεχόμενο ( /MWh) 24
Το Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας CipCalor (Lombardia-Ιταλία) Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας CipCalor στη Lombardia σε λειτουργία από τον Οκτώβριο του 2010 Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας Lasnigo-Como Σε λειτουργία από Οκτώβριος 2010 Επένδυση 1,8 εκατ. (συμπεριλαμβανομένης της μονάδας συμπαραγωγής 70 kwe) Νέες θέσεις εργασίας 2 Μέλη και έκταση δάσους Ξυλώδη καύσιμα Αντικατάσταση πετρελαίου θέρμανσης 1 μέλος με 6 ειδικευμένους υπαλλήλους. Περίπου 80 εκτάρια δάσους το έτος 3.600 τόνους θρυμματισμένου ξύλου Μ25 (δυναμικό 10.000 τόνους/ έτος) 600 τόνους καυσόξυλα Μ20 (δυναμικό 2.000 τόνους/έτος) 1,25 εκατ. Λίτρα (δυναμικό 3,6 εκατ. Λίτρα/έτος) Εξοικονόμηση αερίων του θερμοκηπίου 3.100 τόνους/έτος ισοδύναμου CO2 Στοχευόμενοι πελάτες Ιδιωτικές και Δημόσιες μονάδες θέρμανσης και συμπαραγωγή, ενεργειακή συμβολαιοποίηση Υπηρεσίες Διανομή και παραλαβή, ενεργειακή συμβολαιοποίηση Τιμολόγηση καυσίμων με βάση Βάρος και περιεχόμενο νερό (= περιεχόμενη ενέργεια), πρότυπο αναφοράς ΕΝ 14961 Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας στη Τοσκάνη υποστηριζόμενα από πακέτο εργασίας του έργου Biomass Trade Centres Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας Σε λειτουργία από Propvincia di Pistoia E Coop. Bosco Domani San Marcello Pistoiese Pistoia Στη φάση υλοποίησηςτου έργου Comunita Mantana Garfagnana Camporgiano Lucca Στη φάση του έργου Επένδυση 0,24 εκατ. 0,10 εκατ. Νέες θέσεις εργασίας 1 1 Μέλη και έκταση δάσους Ξυλώδη καύσιμα Αντικατάσταση πετρελαίου θέρμανσης Εξοικονόμηση αερίων του θερμοκηπίου Στοχευόμενοι πελάτες Συνεταιρισμός δασικών επιχειρηματιών (10 μέλη). Περίπου 50 εκτάρια δάσους ανά έτος 3.150 τόνους θρυμματισμένου ξύλου Μ30 Ορεινή κοινότητα Garfagnana. Περίπου 20 εκτάρια δάσους ανά έτος 1.000 τόνους θρυμματισμένου ξύλου Μ30 0,86 εκατ. λίτρα 0,27 εκατ. λίτρα 2.000 τόνους/ έτος ισοδύναμου CO2 Ιδιωτικές και Δημόσιες μονάδες θέρμανσης και συμπαραγωγή 640 τόνους/έτος ισοδύναμου CO2 Δημόσιες μονάδες θέρμανσης και συμπαραγωγή Υπηρεσίες Διανομή και παραλαβή Διανομή και παραλαβή Τιμολόγηση καυσίμων με Όγκο και ενεργειακό Όγκο και ενεργειακό βάση περιεχόμενο ( /MWh) περιεχόμενο ( /MWh) 25
Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας στο Nazarje (Σλοβενία) Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας, σε εξέλιξη, στη Σλοβενία Εξαιτίας της μεταφοράς γνώσης που σχετίζεται με τις δραστηριότητες του έργου BiomassTradeCentres και την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας των επενδυτών, υπάρχουν πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται και στη Σλοβενία. Ένας σημαντικός αριθμός παραγωγών καυσίμων ξύλου καταγράφεται στον Κατάλογο Τοπικών Παραγωγών (διαθέσιμος στην ιστοσελίδα του έργου BiomassTradeCentres). Λόγω της πληθώρας παραγωγών και του μικρής κλίμακας των σχημάτων παραγωγής, υπολογίζουμε ότι παραλείψαμε παραγωγούς καυσόξυλων μικρής δυναμικότητας, ενώ μπορούμε να πούμε ότι ο κατάλογος των παραγωγών θρυμματισμένου ξύλου, τουλάχιστον αυτών με θρυμματιστές μέσης ή μεγάλης ισχύος, αντικατοπτρίζει την πραγματική κατάσταση που υπάρχει στη Σλοβενία. Κατά τη διάρκεια του έργου BiomassTradeCentres υποστηρίξαμε την ιδέα της ανάπτυξης ενός καινούργιου Κέντρου Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας στη μικρή πόλη Domzale/Lukovica. Η ιδέα αυτή δεν υλοποιήθηκε, κυρίως, εξαιτίας κοινωνικών και οικονομικών εμποδίων, αλλά βοηθήσαμε κάποια άλλα έργα Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας με επαγγελματικές συμβουλές (ημερίδες) και προβολή παραδειγμάτων βέλτιστης πρακτικής (εκπαιδευτικές εκδρομές). Μπορούμε να πούμε με πεποίθηση ότι τα Κέντρα αυτά συγκρίνονται με τα παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής του αυστριακού εμπορικού σήματος Biomassehof. Η βασική διαφορά είναι ότι αυτά τα Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας δεν δημιουργήθηκαν από συνεταιρισμούς γαιοκτημόνων αλλά σαν ιδιωτική πρωτοβουλία δασοκτημόνων ή γαιοκτημόνων, που αναζητούν νέες πηγές εσόδων. Έτσι και αλλιώς όμως, εντοπίζουμε τις αιτίες που επιβραδύνουν την ανάπτυξή τους, οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν ως νομικά εμπόδια. Επιπλέον, θα θέλαμε να παρουσιάσουμε μόνο αυτά τα οποία ιδρύθηκαν στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του έργου και βρίσκονται στο σωστό δρόμο για να γίνουν παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής στη Σλοβενία. Υπολογίζουμε ότι αυτά τα πρώτα Κέντρα Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας θα έχουν σημαντική επιρροή στη μελλοντική ανάπτυξή τέτοιων Κέντρων και στην αγορά καυσίμων ξύλου της Σλοβενίας. 26
Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας Biomasa d.o.o. Nazarje www.biomasa.si BIOFIT d.o.o. Visoko www.bio-fit.net Σε λειτουργία από 2008 2008 Επένδυση Μη διαθέσιμο 0,5 εκατ. Νέες θέσεις εργασίας 2-3 2 Μέλη και έκταση δάσους 1 μέλος, εταιρεία 1 μέλος Ξυλώδη καύσιμα 95.000 χ.κ.μ. χύδην 30.000 χ.κ.μ. χύδην Αντικατάσταση πετρελαίου θέρμανσης 6,0 εκατ. λίτρα 1,9 εκατ. λίτρα Εξοικονόμηση αερίων του θερμοκηπίου 14.000 τόνους/έτος ισοδύναμου CO2 4.400 τόνους/έτος ισοδύναμου CO2 Στοχευόμενοι πελάτες Υπηρεσίες Τιμολόγηση καυσίμων με βάση Συστήματα τηλεθέρμανσης και μεγάλοι ανεξάρτητοι ιδιοκτήτες λεβήτων Διανομή, ενεργειακή συμβολαιοποίηση, θρυμματισμός, αντιπροσώπευση λεβήτων Froling Όγκο Συμπαραγωγές με θρυμματισμένο ξύλο, ανεξάρτητοι χρήστες Διανομή, θρυμματισμός Όγκο Κέντρο Εφοδιασμού και Εμπορίου Βιομάζας Anton Kolar Oplotnica Mirko Kovacic Trebnje Σε λειτουργία από Στη φάση υλοποίησης του έργου 2008 Επένδυση Μη διαθέσιμο 0,35 εκατ. Νέες θέσεις εργασίας 1 3 Μέλη και έκταση δάσους 1 μέλος και επενδυτής + 3 συμβαλλόμενοι για ξυλώδη βιομάζα 1 μέλος, οικογενειακό αγρόκτημα, 90 εκτάρια δάσος Ξυλώδη καύσιμα 3.000 χ.κ.μ. χύδην 1.000 1.500 χ.κ.μ. χύδην Αντικατάσταση πετρελαίου θέρμανσης 0,2 εκατ. λίτρα 0,1 εκατ. λίτρα Εξοικονόμηση αερίων του 440 τόνους/έτος ισοδύναμου 220 τόνους/έτος ισοδύναμου θερμοκηπίου CO2 CO2 Στοχευόμενοι πελάτες Υπηρεσίες Τιμολόγηση καυσίμων με βάση Συστήματα τηλεθέρμανσης και ανεξάρτητα συστήματα Διανομή, ενεργειακή συμβολαιοποίηση, θρυμματισμός Όγκο Συστήματα τηλεθέρμανσης και ανεξάρτητα συστήματα, μεγάλοι χρήστες Διανομή, ενεργειακή συμβολαιοποίηση, θρυμματισμός Όγκο 27
Τα κύρια παραδοτέα του έργου είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα www.biomasstradecentre2.eu Παραδοτέα του έργου BiomassTradeCentres διαθέσιμα στην ιστοσελίδα www.biomasstradecentres.eu ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ/ΚΑΥΣΙΜΑ ΞΥΛΟΥ EN IT SL PL ΦΥΛΛΑΔΙΑ/ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΑΡΩΣΙΜΕΣ ΓΑΙΕΣ EN IT AT SL PL ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ/ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΞΥΛΟΥ EN IT AT SL PL www.biomasstradecentre2.eu 28