Διαρκής διάλογος για τους ορισµούς και τους διαχωρισµούς των εννοιών Μέθοδος: συστηµατικό και προγραµµατισµένο τρόπο προσέγγισης, εξέτασης, ανάλυσης, και ερµηνείας προβληµάτων ή φαινοµένων, ακολουθεί κανόνες, σύνολο τεχνικών για την επίτευξη στόχων Ευρύτερη εφαρµοσιµότητα σε διάφορα πεδία ανεξάρτητα ειδικών συνθηκών Μορφή: σύνολο εξωτερικών χαρακτηριστικών της διδασκαλίας, του τρόπου µε τον οποίο θα γίνει τελικά η προσφοράς της γνώσης. Μια µέθοδος µπορεί να πάρει πολλές µορφές Μοντέλο (τεχνική): υπόδειγµα, πρότυπο, σχηµατική µορφή συστήµατος που µπορεί να εφαρµοστεί µε τον ίδιο τρόπο. Στηρίζεται σε συγκεκριµένη θεωρία
Παραγωγική (απαγωγική) µέθοδος Από το γενικό στο µερικό Από την παραδοχή ενός γενικού κανόνα στις επιµέρους περιπτώσεις και εφαρµογές του Μαθηµατική λογική Επαγωγική (συνθετική) µέθοδος Από το µερικό στο γενικό Σύνθεση των επιµέρους συγκεκριµένων σε πιο γενικές αρχές έκφραση γενικών σχέσεων, κανόνων Όπως στις φυσικές επιστήµες Αναλυτικο-συνθετική Μέθοδος (µικτή µέθοδος) Συνδυασµών των παραπάνω Π.χ., ανάγνωση
Συγκριτική Μέθοδος Περιγράφει/ ερµηνεύει σχέσεις µεταξύ πραγµάτων (οµοιότητες/διαφορές) Κάπου ανάµεσα στην επαγωγική & παραγωγική µέθοδο Πειραµατική Μέθοδος Έκφραση συγκεκριµένων υποθέσεων Συλλογή στοιχείων Ανάλυσής τους Διατύπωση συµπερασµάτων Διερευνητική Μαθητοκεντρική, ανακάλυψη/κατάκτηση γνώσης Διαθεµατική
Άµεση vs Έµµεση (µορφές;) Άµεση: δασκαλοκεντρική, µονολογική Έµµεση: µαθητοκεντρική, διαλογική, ευρετική Μονολογικές Διαλογικές διάλεξη Αφήγηση-διήγηση περιγραφή µε ερωταποκρίσεις παρωθητικός διάλογος ελεύθερη συζήτηση
Χαµηλής αποτελεσµατικότητας Λειτουργεί σε ενήλικο και εξειδικευµένο κοινό, π.χ., ακαδηµαϊκή διάλεξη Δασκαλοκεντρικό Λίγο feed back από τους µαθητές Χαµηλή αλληλόδραση και αλληλεπίδραση Θέλει πολύ ταλέντο για να έχει λίγο καλά αποτελέσµατα Δεν δίνει σηµασία στις ατοµικές διαφορές Αυξάνει την παθητική, πειθαρχηµένη στάση και τον έλεγχο Οικονοµία χρόνου, ευκολία, έλεγχος της διαδικασίας
Συνιστάται: Μεγάλο κοινό εύκολο αντικείµενο Πολλές πληροφορίες µικρό χρονικό διάστηµα, π.χ., συνέδρια Εισαγωγικό µάθηµα, δύσκολες έννοιες, ανακεφαλαίωση Έµπειρο και ώριµο κοινό που είναι σχετικό µε το θέµα Μπορεί να χρησιµοποιηθεί κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες αρκεί αλλά για να διευκολύνεται η παρακολούθηση πρέπει: να έχει µικρή διάρκεια, να συνοδεύεται από καλή «ερµηνεία», υποστηρικτικό υλικό, π.χ., διαγράµµατα, παρουσίαση, εικόνες, να είναι δοµηµένη µε ερωτήσεις, άξονες, να κάνει περιλήψεις
Διδασκαλία ψυχοκινητικών δραστηριοτήτων, π.χ., χορός, κλαρίνο Τεχνικά µαθήµατα, πειράµατα οτιδήποτε απαιτείται µετά να επαναληφθεί µε τον ίδιο τρόπο Διδασκαλία σε άτοµα µε ειδικές µαθησιακές ανάγκες Απαιτεί υλικοτεχνικό εξοπλισµό, για την ίδια την επίδειξη, για να µπορεί το κοινό να παρακολουθεί, να καταγραφεί ώστε να µπορεί να επαναληφθεί. 3 φάσεις: Εισαγωγή,περιγραφή των υλικών που θα χρησιµοποιηθούν Επίδειξη µε συγκεκριµένες µεθοδικές κινήσεις Επανάληψη από τους µαθητές υπό την επίβλεψή του, σχετικά αµέσως µετά την επίδειξη
Πλεονεκτήµατα Εποπτεία συµµετοχή πολλών αισθήσεων θεαµατικό Ενδιαφέρων για τους µαθητές Λιγότερο κουραστική και βαρετή από µια απλή διάλεξη Μειονεκτήµατα Μικρό ακροατήριο Μεγάλη και προσεκτική προετοιµασία Δαπανηρή Εφαρµόζεται σε συγκεκριµένα γνωστικά πεδία µόνο
Δάσκαλος Μαθητής Ερώτηση Απάντηση Δασκαλοκεντρικό Μεγαλύτερη «συµµετοχή» µαθητών αλλά µε συγκεκριµένους όρους Επιτυχία εξαρτάται από τις ερωτήσεις και τον τρόπο που γίνονται Χρησιµοποιείται και στις µονολογικές µορφές διδασκαλίας
Εξεταστικές/ερωτήσεις ελέγχου/ συγκλίνουσες Έλεγχος της γνώσης και κατανόησης των µαθητών Πριν, κατά τη διάρκεια, στο τέλος Παιδαγωγικές/αποκλίνουσες Ελέγχουν τις ανώτερης τάξης δεξιότητας (βλ. ταξινοµία Bloom: λύση προβλήµατος, κατηγοριοποίηση, ανάλυση σύνθεση, έννοιες Συµβουλευτικές/βοηθητικές Στόχος να βοηθήσουν τους µαθητές να περιγράψουν καλύτερα αυτό που λένε και να συνεχίσουν τη διερεύνηση του ζητήµατος.
Βαθµός δυσκολίας επίπεδο µαθήτριας Κατάλληλα διατυπωµένη ερώτηση που να κατευθύνει προς τη σωστή απάντηση Μία ή πολλές απαντήσεις (απλές ή πιο δύσκολες) Χρόνος αναµονής (βλ. Carrol) Αξιοποίηση των απαντήσεων και διακριτική διόρθωση
Ονοµαστικές ερωτήσεις ή περιεχοµένου (οι µαθητές ονοµάζουν γεγονότα, φαινόµενα, διαδικασίες) Ερωτήσεις παρατήρησης ή ρητορικές (οι µαθητές περιγράφουν χωρίς να δίνουν εξηγήσεις) Ερωτήσεις ελέγχου & πειθαρχίας (ελέγχεται η συµπεριφορά των µαθητών στην τάξη) Ερωτήσεις αιτιολόγησης ή ανάλυσης/εξηγήσεων Ερωτήσεις επίλυσης προβλήµατος (οι µαθητές δοµούν τρόπους εύρεσης απαντήσεων σε ερωτήσεις) Ερωτήσεις κλειστού τύπου Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου Ερωτήσεις συγκλίνουσας σκέψης Ερωτήσεις αποκλίνουσας σκέψης Ερωτήσεις προβολής της υποκειµενικής αντίληψης του εκπαιδευτικού σχετικά µε ένα ζήτηµα από Σ. Καλδή
Οι ερωτήσεις του/της εκπαιδευτικού: Είναι διατυπωµένες σε απλή γλώσσα και λεξιλόγιο κατάλληλο για την τάξη Έχουν σαφή εστίαση Είναι σύντοµες Διατυπώνονται µε λογική σειρά Υποβάλλονται σε όλη την τάξη και µετά επιλέγει το µαθητή που θα απαντήσει αλλά και Υποβάλλονται ατοµικά στους µαθητές (δεν έχουν σηκώσει το χέρι τους για απάντηση) Είναι όλων των επιπέδων των µαθητών Κατανέµονται ισόποσα σε όλους τους µαθητές από Σ. Καλδή
Ο/Η εκπαιδευτικός: Έχει καλή οπτική επικοινωνία µε τους µαθητές όταν υποβάλλει την ερώτηση Αλλάζει τον τόνο της φωνής του κατάλληλα όταν υποβάλλει την ερώτηση Μετά την ερώτηση δίνει χρόνο στους µαθητές να σκεφτούν πριν απαντήσουν Διατυπώνει συµπληρωµατικές ερωτήσεις στις ατελείς απαντήσεις των µαθητών Επαινεί για την κάθε απάντηση Ζητά διευκρινίσεις και παραδείγµατα Ζητά αναλύσεις, αιτιολογήσεις ή/και συσχετίσεις, ή/ και προβλέψεις ή/και συνεπαγωγές «Διαπραγµατεύεται» µε τους µαθητές µια πληρέστερη απάντηση χωρίς να διορθώνει τις αρχικές απαντήσεις των µαθητών Χρησιµοποιεί τις µαθητικές ερωτήσεις για τον εµπλουτισµό και την εξέλιξη της διδακτικής διαδικασίας Επιδιώκει την υποβολή ερωτήσεων-απαντήσεων µεταξύ των µαθητών από Σ. Καλδή
από Σ. Καλδή
Αναζήτηση της γνώσης Ερωτήσεις χωρίς εξεταστική διάθεση Μαθητοκεντρική Επικοινωνία µεταξύ των µαθητών group therapy (;) Καλύτερο κλίµα στην τάξη χωρίς την επιβολή πειθαρχίας, χρονοβόρα, κουραστική Ρόλος του δασκάλου: Διευθύνει την κουβέντα Κάνει κατάλληλες ερωτήσεις/επισηµάνσεις Φτιάχνει το κατάλληλο κλίµα
Η γνώση υπάρχει και θα την εκµαιεύσουµε Ερωτήσεις Ειρωνεία Έλεγχος Πνευµατικός τόκος Μαθητοκεντρική ή δασκαλοκεντρική; Ανακάλυψη γνώσης ή αναπαραγωγή; Δυσκολία αµφισβήτησης της δοµηµένης γνώσης που κατέχει η αυθεντία
Μορφές Διαλόγου στην τάξη: 1. Δασκαλοκεντρική µορφή διαλόγου για όλη την τάξη 2. Διάλογος µαθητή-εκπαιδευτικού σε ατοµικό επίπεδο 3. Διάλογος πρώτα σε µικρές οµάδες και µετά σε όλη την τάξη µε τον/την εκπαιδευτικό 4. Διάλογος σε µικρές οµάδες µε την υποστήριξη του/της εκπαιδευτικού και µετά σε όλη την τάξη 5. Σωκρατική δοµή διαλόγου (οι µαθητές συζητούν το πρόβληµα και ο/η εκπαιδευτικός διευκολύνει την αναζήτηση λύσεων) από Σ. Καλδή
1. Ατοµική µορφή διαλόγου/συζήτησης, όπου κάθε µαθητής ασχολείται µε µία δραστηριότητα προσφερόµενη από τον/την εκπαιδευτικό που µπορεί να µετακινείται στην τάξη και να συζητά ατοµικά µε κάθε µαθητή. Ατοµική µορφή διαλόγου/συζήτησης Εργασία Ο δάσκαλος Εργασία Εργασία από Σ. Καλδή
2. Οµαδική µορφή διαλόγου/συζήτησης, όπου δηµιουργούνται µικρές οµάδες εργασίας σε µία δραστηριότητα και συχνά επανέρχονται στην ολοµέλεια της τάξης. Ο δάσκαλος Εργασία Εργασία από Σ. Καλδή
3. Οµαδική µορφή διαλόγου/συζήτησης για ατοµική ενίσχυση, όπου ο/η εκπαιδευτικός παρέχει ατοµική υποστήριξη σε εργασία που πραγµατοποιείται από µία οµάδα µαθητών της τάξης. Εργασία Εργασία Ο δάσκαλος Εργασία Εργασία Εργασία από Σ. Καλδή
4. Διάλογος/συζήτηση υπό τη µορφή συνάντησης στην ολοµέλεια της τάξης, όπου όλοι οι µαθητές και ο/η εκπαιδευτικός συνεισφέρουν µε τις ιδέες τους στη µελέτη ενός θέµατος ή προβλήµατος. Το πρόβληµα από Σ. Καλδή
5. Σωκρατική µορφή διαλόγου/συζήτησης, όπου ο/η εκπαιδευτικός διευκολύνει τη συζήτηση ενισχύοντας τους µαθητές να ακούσουν, να ζητήσουν διευκρινίσεις και να αιτιολογήσουν τη σκέψη τους συνεισφέροντας στην επίλυση ενός προβλήµατος. Ο δάσκαλος Το πρόβληµα από Σ. Καλδή
Εξηγείστε την άποψή σας & τη γνώµη σας πολύ καλά. Ακούστε τους συµµαθητές σας προσεκτικά ώστε να καταλάβετε τι λένε. Προσπαθήστε να θυµηθείτε τι λένε οι συµµαθητές (αν χρειάζεται κρατείστε σηµειώσεις). Έχετε οπτική επαφή µε το άτοµο που µιλά. Περιµένετε τη σειρά σας για να µιλήσετε. Περιµένετε ώσπου να τελειώσει το λόγο ο προηγούµενος οµιλητής. Παραθέτοντας την άποψή σας µείνετε εντός του θέµατος υπό συζήτηση. Προτείνετε ιδέες και αν χρειαστεί ζητείστε βοήθεια από κάποιον φίλο σας για να παρέχετε περαιτέρω εξηγήσεις. Να είστε προσεκτικοί στη διατύπωση και έκφραση των ιδεών σας ώστε να µην στενοχωρηθούν άλλα άτοµα της τάξης σας. Διατυπώστε ερωτήσεις διευκρίνησης ή συνέχισης της συζήτησης. Προσπαθήστε να µην φανεί ότι θέλετε να επιβληθείτε από Σ. Καλδή στην ολοµέλεια της συζήτησης.
Δασκαλοκεντρικές vs µαθητοκεντρικές Εκθετικού vs διερευνητικού/ευρετικού τύπου Συνεργατικές vs µη-συνεργατικές (µετωπικές) Μοντέλο οµάδων αλληλοδιδασκαλίας (peer tutoring) Μοντέλο συνεργατικής διερεύνησης Άµεσες vs έµµεσες Εξ αποστάσεως Προγραµµατισµένες µορφές διδασκαλίας Αυτοµάθηση (;) - Υποστηριζόµενη από Η/υ (computer assisted learning) Γραµµική παρουσίαση της ύλης (βλ. Skinner) Διακλαδωτή µορφή (βλ. Crowder)
Ανάλυση διδακτέας ύλης στα συστατικά της στοιχεία Σταδιακή παρουσίαση του υλικού σε προσχεδιασµένη σειρά ιεραρχικά Ενίσχυση των σωστών απαντήσεων αποφυγή του λάθους. Προσαρµογή στις δυνατότητες του µαθητή Δαπανηρό, χρονοβόρο στην κατασκευή και τη διαρκή αναθεώρησή του
Η µάθηση µέσω της Διαµόρφωσης της Συµπεριφοράς Η διαµόρφωση της συµπεριφοράς µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την µάθηση µε υπολογιστές. Οι σωστές διαδικασίες παρουσιάζονται κατ αρχάς στην οθόνη και στη συνέχεια «ευτυχισµένα πρόσωπα» εµφανίζονται για να αµείβουν τον µαθητή όσο πλησιάζει στη σωστή ακολουθία των εντολών. Σ αυτή την εικόνα ο υπολογιστής λέει «τα κατάφερες!».
Chi, M.T.H., Roy, M.& Hausmann, R.G.M. (In press). Learning from observing tutoring collaboratively: Insights about tutoring effectiveness from vicarious learning. Submitted to Cognitive Science. http://www.pitt.edu/~chi/publish.html
Διαχωρισµός της τάξης µε στόχο την οµογενοποίηση Γνωστικό επίπεδο Φύλο Εθνότητα Θρήσκευµα Ικανότητα Αύξηση των κοινωνικών διακρίσεων Κοινωνικό στίγµα Άµιλλα Διαχωρισµός µόνο σε ειδικές περίπτωσης όπως εξειδίκευση, κοινά ενδιαφέροντα, διατήρηση πολιτιστικών χαρακτηριστικών, κτλ Αυτοδιδασκαλία, µηχανές διδασκαλίας
Helen Panchurst Dalton Massachusetts Ο µαθητής δουλεύει µόνος και ολοκληρώνει διδακτικά σχέδια είναι κατάλληλα σχεδιασµένα για κάθε µαθητή Subject Rooms αίθουσες Ο δάσκαλος σε επικουρικό ρόλο επόπτη Κοινωνικοποίηση;
Μια εξέλιξη του Dalton Ατοµικές (ανάγνωση, γραφή, ιστορία, µαθηµατικά, κτλ) και οµαδικές εργασίες (καλλιτεχνικά, εκδροµές, κτλ.) Τα διδακτικά σχέδια είναι επιλογές των µαθητών Το σχολείο προέκταση της οικογένειας συναισθηµατικοί δεσµοί Οµαδικές εργασίες, εργασίες σε κύκλους επιπέδων, εισαγωγικές εργασίες για αρχάριους, επαναληπτικές εργασίες
Test αξιολόγησης χωρισµός σε επίπεδα Δελτία συµπλήρωσης: απορίες από τη διδασκαλία Δελτία άσκησης: περαιτέρω κατανόηση και εφαρµογή των στοιχείων της διδασκαλίας Δελτία ανάπτυξης: για καλύτερους µαθητές Δελτία αυτοδιδασκαλίας: στους άριστους µαθητές για βαθύτερη κατανόηση
Σελεστέν Φρενέ (1896-1966) Επίκεντρο το παιδί, 4 αρχές 1. Πειραµατική διαδικασία της µάθησης µέσα από δοκιµή και επαλήθευση Τί είναι ο αέρας; projects 2. Εξατοµικευµένη δουλειά, διόρθωση των εργασιών από άλλους µαθητές, σχέδια εργασίας που εκπορεύονται από τις επιθυµίες των παιδιών και όχι από το αναλυτικό πρόγραµµα που πρέπει να καλυφθεί (βλ. Dalton), εβδοµαδιαία ευέλικτα προγράµµατα Διπλώµατα ορθογραφίας, ανάγνωσης κτλ ως προαπαιτούµενα για συµµετοχή σε ανώτερα προγράµµατα
1. Ελεύθερη έκφραση και επικοινωνία Εφαρµογή γραφής και ανάγνωσης ελεύθερη γραφή, έλεγχος ορθογραφίας, γραµµατικής σχολικό περιοδικό, υλική υπόσταση του κειµένου, εκπαίδευση βασισµένη στη δουλειά παραγωγή δηµιουργία, επικοινωνία µέσα στο σχολείο και µε άλλα σχολεία πρωινή κουβέντα, παρουσιάσεις στην τάξη, αλληλογραφία µε άλλα σχολεία 2. Συνεργατική οργάνωση, δηµοκρατική ζωή, ανάληψη ευθύνης για σχολικές εργασίες, εβδοµαδιαία συνάντηση/ συνέλευση διαχείρισης, επιµέρους οµάδες προετοιµασίας για την εβδοµαδιαία συνάντηση Εφηµερίδα τοίχου, δηµόσια έκθεση των προβληµάτων, ενηµέρωση, σχόλια, προετοιµασία: Κριτική Συγχαρητήρια, Ευχές, Επιτεύγµατα
Mastery learning Individually Prescribed Instruction Programs Παραγωγή κατάλληλου διδακτικού υλικού και σχεδιασµό της µαθησιακής διαδικασίας Αυτορύθµιση, αυτοαξιολόγηση, µεταγνώση, Κίνητρα Φροντιστηριακός ρόλος δασκάλου
Σιωπηρές εργασίες στην τάξη ασκήσεις, ειδικές ανάλογα µε την ικανότητα του κάθε µαθητή, ειδική βοήθεια, διακριτικότητα, αξιολόγηση των δυσκολιών κάθε µαθητή Οµάδες εργασίας, καλοί µε λιγότερο καλούς µαθητές, συνεργασία, αυξηµένη συµµετοχή, ανάπτυξη ρόλων, πιο ευέλικτο µοντέλο σε σχέση µε το µέγεθος ολόκληρης της τάξης Ερωτήσεις-Εργασίες: Εύκολες και δύσκολες ερωτήσεις, χρόνος για να ανταποκριθούν περισσότεροι µαθητές, συµµετοχή, επιβεβαίωση, (διακριτικά)
Αξιοποίηση των λαθών: όχι ποινικοποίηση του λάθους αλλά αξιοποίηση της ιδιαιτερότητάς του στο πλαίσιο της εξατοµικευµένης µάθησης Χρήση Η/Υ: κατάλληλα λογισµικά, υλικοτεχνικός εξοπλισµός, µικρά τµήµατα Πρόσθετη διδακτική στήριξη: φροντιστηριακή υποστήριξη, καλύτερα από το διδάσκοντα εκτός αν αυτό είναι µέρος του προβλήµατος Υποχρεωτικά Επιλεγόµενα µαθήµατα: βασικός κορµός γενικής παιδείας και προαιρετικά µαθήµατα ειδικών κλίσεων