Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση Εξετάσεις περιόδου Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2011 Κυριακή, 16 Οκτωβρίου 2011 Νίκος Θεοχαράκης Θανάσης Μανιάτης ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ Υποχρεωτικό μέρος (Απαντήστε όλες τις ερωτήσεις ) Α. (3 μονάδες) Έστω P 50 Q η (αντίστροφη) γραμμική καμπύλη ζήτησης ενός αγαθού, όπου Q και P η ζητούμενη ποσότητα και η τιμή αντίστοιχα. Η καμπύλη ορίζεται στα σημεία όπου τα Q και P είναι θετικά. Έστω ότι το μέσο κόστος (AC) είναι σταθερό και ίσο με 10 χρηματικές μονάδες. 1. Αποδείξτε ότι και το οριακό κόστος (MC) είναι σταθερό και ίσο με το μέσο κόστος. Δώστε τον ορισμό του οριακού εσόδου (MR) και υπολογίστε την καμπύλη του. Η απλή απόδειξη ότι το οριακό κόστος (MC) είναι σταθερό και ίσο με το μέσο κόστος, όταν αυτό είναι σταθερό, έχει ως εξής: AC TC QTC ACQ dtc MC ACQ AC dq Μια πιο πολύπλοκη απόδειξη θα ήταν η εξής: dac TC TCQ TC 1 TC 1 TC 2 MC AC dq Q Q Q Q Q Το πρόσημο δηλ., της πρώτης παραγώγου του μέσου κόστους ως προς την ποσότητα εξαρτάται από το πρόσημο του όρου MC AC. Όταν το μέσο κόστος είναι σταθερό, η παράγωγός του είναι μηδενική. Συνεπώς MC AC. Το οριακό έσοδο είναι η αύξηση των συνολικών εσόδων, όταν η ποσότητα TR αυξάνεται κατά μία μονάδα: MR. Σε όρους διαφορικού λογισμού, το Q

οριακό έσοδο είναι η πρώτη παράγωγος των συνολικών εσόδων ως προς την dtr ποσότητα, δηλ., MR. dq Για μια γραμμική καμπύλη ζήτησης P a bq, a, b 0 πρέπει να εκφράσουμε τα συνολικά έσοδα TR και το οριακό έσοδο MR συναρτήσει του Q. 2 2 TR P Q a bq Q aq bq MR TR aq bq a 2bQ. Δηλ., Εν προκειμένω a50, b1mr50 2 Q. 2. Προσδιορίσετε αριθμητικά και διαγραμματικά τα σημεία ισορροπίας Q και P καθώς και το κέρδος του κλάδου π: a. στον τέλειο ανταγωνισμό QTA, PTA, TA και Στον τέλειο ανταγωνισμό η τιμή είναι ίση με το οριακό κόστος. Από την συνάρτηση ζήτησης προκύπτει και η ποσότητα, εφόσον γνωρίζουμε την τιμή. Τα κέρδη γνωρίζουμε ότι είναι μηδενικά, αλλά προκύπτει και με επαλήθευση. PTA MC 10. PTA 50 QTA 10 QTA 40 P AC Q 10 10 40 0 TA TA TA Άρα QTA, PTA, TA 40,10,0 b. στο καθαρό μονοπώλιο Q P,,. M M M Η συνθήκη ισορροπίας στο καθαρό μονοπώλιο είναι η εξίσωση του οριακού εσόδου με το οριακό κόστος. Από την προηγούμενη όμως ερώτηση γνωρίζουμε και το οριακό κόστος και την καμπύλη του οριακού εσόδου. Λύνοντας ως προς την ποσότητα προκύπτει η ποσότητα ισορροπίας στο καθαρό μονοπώλιο. Από την συνάρτηση ζήτησης προκύπτει η τιμή. Γνωρίζοντας το μέσο κόστος, την τιμή και την ποσότητα προσδιορίζουμε τα κέρδη. Συγκεκριμένα: MC MR 50 2QM 10 QM 20 PM 50 QM 50 20 30 30 10 20 400 M PM ACQM Άρα Q P,, 20, 30, 400. M M M Διαγραμματικά ο προσδιορισμός των σημείων ισορροπίας και των κερδών έχει ως εξής: Το σημείο ισορροπίας στον τέλειο ανταγωνισμό είναι το ΤΑ όπου η συνάρτηση ζήτησης τέμνει το οριακό κόστος. Στο μονοπώλιο το σημείο ισορροπίας είναι το Μ. Στο σημείο Δ προκύπτει η εξίσωση οριακού εσόδου και οριακού κόστους και για την συγκεκριμένη ποσότητα παίρνουμε την τιμή ισορροπίας από τη καμπύλη ζήτησης. Τα κέρδη του μονοπωλίου είναι το εμβαδόν του τετραγώνου ΒΓΔΜ: ΓΔ είναι η

ποσότητα ισορροπίας και ΒΓ είναι η διαφορά της τιμής και μέσου κόστους. 3. Τι συμπεράσματα βγάζετε από τα σημεία ισορροπίας στις δύο μορφές αγοράς ως προς την ευημερία του καταναλωτή; Είναι προφανές ότι PM PTAκαι QTA QM δηλ., στον τέλειο ανταγωνισμό οι καταναλωτές απολαμβάνουν μεγαλύτερες ποσότητες του αγαθού σε χαμηλότερη τιμή η οποία μάλιστα είναι ίση με το μέσο και οριακό κόστος. Η απλή αυτή απάντηση αρκούσε για ένα πέντε στην υποερώτηση αυτή. Για κάτι παραπάνω έπρεπε να υπολογίσετε τα πλεονάσματα του καταναλωτή στον τέλειο ανταγωνισμό και στο καθαρό μονοπώλιο. 50 PTA QTA 50 1040 TA 800 2 2 50 PM QM 50 3020 M 200 2 2 Παρατηρούμε ότι το πλεόνασμα του καταναλωτή στον τέλειο ανταγωνισμό είναι πολλαπλάσιο του πλεονάσματος του καταναλωτή στο μονοπώλιο και εφόσον το π.κ. αποτελεί μέτρο της ευημερίας, ο τέλειος ανταγωνισμός είναι αποτελεσματικότερος από το καθαρό μονοπώλιο. Μάλιστα παρατηρούμε το εξής: Το πλεόνασμα του καταναλωτή στον τέλειο ανταγωνισμό που είναι ίσο με το εμβαδό του τριγώνου (ΑΓ.ΤΑ) μπορεί να αναλυθεί σε τρία μέρη: (α) το πλεόνασμα του καταναλωτή στο καθαρό μονοπώλιο, ίσο με το εμβαδό του

τριγώνου (ΑΒΜ), (β) στα κέρδη του μονοπωλίου, ίσα με το εμβαδό του τετραγώνου (ΒΓΔΜ) και (γ) στο εμβαδό του τριγώνου (ΜΔ.ΤΑ) ίσο με 200 που αποτελεί τη μη αντισταθμιζόμενη ζημιά (deadweight loss). Δηλ., μόνο ένα μέρος του πλεονάσματος του καταναλωτή στον τέλειο ανταγωνισμό μεταβιβάζεται ως κέρδη στο μονοπώλιο. Η διαφορά «χάνεται» και από τους καταναλωτές και από το μονοπώλιο προκειμένου να διατηρηθεί αυτή η μη αποτελεσματική μορφή αγοράς. Β. (2 μονάδες) Αν η συνάρτηση κατανάλωσης μιας οικονομίας είναι C = 200 + 0,75Y και η επενδυτική ζήτηση είναι I = 200 ενώ το εισόδημα πλήρους απασχόλησης είναι Υ FE = 2000 1. να βρεθεί το εισόδημα (προϊόν) ισορροπίας και να δειχθεί και διαγραμματικά, και 2. να βρεθεί πόσο πρέπει να μεταβληθεί η επένδυση (ή η δημόσια κατανάλωση) για να επιτευχθεί πλήρης απασχόληση. 1. Y CI 200 0, 75Y200 0, 25Y 400 Y 1600 FE FE 2. Y 2000 200 0, 75Y I200 0, 752000 I1700 I I300 I II 300 200 100

Προαιρετικό μέρος Απαντήστε 2 ερωτήσεις από το μέρος Α και 2 ερωτήσεις από το μέρος Β. (1,25 μονάδες κάθε ερώτηση) Μέρος Α 1. Εξηγείστε γιατί στο καθαρό μονοπώλιο δεν υπάρχει καμπύλη προσφοράς στην αγορά. Αιτιολογείστε την απάντησή σας διαγραμματικά. Υπάρχει στη θεωρία. Η καμπύλη προσφοράς προϋποθέτει μια αμφιμονοσήμαντη σχέση τιμής και προσφερόμενης ποσότητας, η οποία να είναι ανεξάρτητη από τη καμπύλη ζήτησης. Αυτό όμως δε συμβαίνει στο καθαρό μονοπώλιο, αφού το σημείο ισορροπίας προκύπτει από την εξίσωση οριακού κόστους και οριακού εσόδου. Στις σημειώσεις υπάρχει διάγραμμα όπου το μονοπώλιο προσφέρει διαφορετική ποσότητα στην ίδια τιμή, για διαφορετικές καμπύλες ζήτησης. 2. Ποιες είναι οι υποθέσεις που τίθενται για τον ορισμό του τέλειου ανταγωνισμού; Αιτιολογείστε την απάντησή σας για κάθε υπόθεση. Τι θα μπορούσε να συμβεί αν δεν ίσχυε κάθε μία από τις υποθέσεις αυτές; Θεωρία 3. Πρόσφατα ανακοινώθηκε η αύξηση του συντελεστή του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας στην εστίαση. Διατυπώθηκε το επιχείρημα ότι η αύξηση του συντελεστή πρόκειται να μειώσει, αντί να αυξήσει, τα φορολογικά έσοδα από τη συγκεκριμένη πηγή. Ποιο εργαλείο από την οικονομική ανάλυση θα χρησιμοποιούσατε για να διερευνήσετε το επιχείρημα αυτό; Αιτιολογείστε την απάντησή σας. Το εργαλείο είναι η ελαστικότητα ζήτησης. Αν το εξηγούσατε σωστά πως επηρεάζει τα δημόσια έσοδα η απάντηση θεωρείται πλήρης. Ας το διερευνήσουμε όμως λίγο περισσότερο. Αν ο προηγούμενος συντελεστής φόρου ήταν και ο νέος, τότε αν υποθέσουμε ότι η τιμή που προσφέρουν οι παραγωγοί ήταν σταθερή και ίση με P η τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές θα μεταβληθεί από P 1 σε P 1. Δηλ., P P. Η ελαστικότητα ζήτησης είναι QP Q P Q Q Q PQ P Q Q Τα συνολικά φορολογικά έσοδα είναι T PQ. Η ποσοστιαία μεταβολή τους είναι T PQQPQ QQ Q 1 1 T PQ Q Για να είναι η μεταβολή αυτή θετική θα πρέπει να ισχύει 1. Δεδομένου ότι ούτε το υπουργείο έκανε αυτόν τον υπολογισμό, δεν τον απαιτώ και από εσάς. Μπορούσατε βεβαίως να το διερευνήσετε και διαγραμματικά εισάγοντας και καμπύλη προσφοράς.

4. Το σωτήριο έτος 1719 ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και η σύνοδος είχαν την πρόθεση να μειώσουν τις ημέρες της νηστείας της σαρακοστής των Αγίων Αποστόλων από 40 σε 12. Το τι ακολούθησε περιγράφεται γλαφυρά στο βιβλίο του Α.Κ. Υψηλάντου, Τα μετά την Άλωσιν, (Κωνσταντινούπολις, 1870, σ. 308). Οἱ πακάληδες και ψαρᾶδες ὁποῦ πρὸ ἡμερῶν τινων εἶχαν ἀκούσει ὅτι μέλλουν νὰ χαλάσουν την τεσσαρακοστὴν τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, καὶ τοὺς εἶχε κακοφανεῖ διατὶ δὲν θέλει πωλεῖται ἀφθόνως ἡ μουρούνα και το χαβιάρι τους, ἔτρεξαν τόσοι εἰς τὸ πατριαρχεῖον, ὀποῦ ἐγέμισεν ὅλη ἡ αὐλὴ ἀπὸ πακάληδες, καὶ ἤρχισαν να φωνάζουν μεγαλοφώνως καὶ αὐθαδῶς το ὅτι θέλουν νὰ χαλάσουν τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ. Οἱ συνοδικοὶ φοβηθέντες τὴν κατακραυγὴν καὶ τὰ ἀκόλουθά της μόλις τοὺς ἐδυσώπησαν και τοὺς κατέπεισαν νὰ ἀναχωρήσουν, καὶ διελύθη ἡ σύνοδος χωρὶς κἀμμίαν ἀπόφασιν. Τι φοβόντουσαν οι (μ)πακάληδες; Αναλύστε το σε όρους καμπυλών προσφοράς και ζήτησης. Ποιος παράγοντας που επηρεάζει ποια καμπύλη επρόκειτο να μεταβληθεί; Δείξτε το διαγραμματικά. Η μείωση των ημερών της νηστείας θα επηρέαζε τις προτιμήσεις των καταναλωτών μετατοπίζοντας την καμπύλη ζήτησης προς τα κάτω και αριστερά μειώνοντας την τιμή και την ποσότητα ισορροπίας. Άρα οι μπακάληδες θα πούλαγαν λιγότερο και φθηνότερα, εξ ου και η ψυχοπόνεση για τη πίστη του Χριστού.

Μέρος Β 1. Δώστε τον ορισμό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Απαντήστε αν αποτελούν μέρος του ΑΕΠ της Ελλάδας: (α) οι μισθοί ενός Έλληνα που εργάζεται στην Αυστραλία, (β) τα αποθέματα σε πρώτες ύλες και γενικά σε μη τελικά αγαθά που βρίσκονται σε ένα εργοστάσιο στο τέλος του έτους και (γ) το πλύσιμο των ρούχων. Αυτή η ερώτηση όπως και οι επόμενες απαντώνται στη θεωρία που διδάχθηκε και μπορείτε να βρείτε τις λύσεις και στο εγχειρίδιο, εκτός βεβαίως από την κριτική αντιμετώπιση των θεωριών της ανεργίας και του αόρατου χεριού. Σχετικά με τα τρία υποερωτήματα οι απαντήσεις είναι ότι (α) ο μισθός του Έλληνα υπηκόου που εργάζεται στην Αυστραλία υπολογίζεται στο ΑΕΠ της Αυστραλίας [αλλά στο ελληνικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν]. (β) τα αποθέματα στο τέλους του έτους των ενδιάμεσων αγαθών υπολογίζονται στο ΑΕΠ κατ εξαίρεση, αλλά θα αφαιρεθούν όταν θα χρησιμοποιηθούν την επόμενη χρονιά. (γ) το πλύσιμο των ρούχων εξαρτάται από το αν γίνεται με αμοιβή [οπότε υπολογίζεται στο ΑΕΠ] ή όχι. Κάποιοι έγραψαν ότι υπολογίζεται το απορρυπαντικό [έξυπνο]. 2. Δώστε τον ορισμό του Αποπληθωριστή του ΑΕΠ και του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Ποιες είναι οι διαφορές τους; 3. Αναφέρατε συνοπτικά τις θεωρίες οι οποίες επιχειρούν να εξηγήσουν την ανεργία. Πόσο πειστικές σας φαίνονται; 4. Αναφέρατε το θεώρημα του αόρατου χεριού του Adam Smith. Πότε νομίζετε ότι έχει εφαρμογή και πότε όχι; Μπορείτε να το συνδέσετε με την παρούσα οικονομική κρίση;