Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών

Emergency Department Information System Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Ιατρικής Πληροφορικής Μοντέλο Ηλεκτρονικής λειτουργίας Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών Αδάλογλου Μ. Μαρία Νοέμβριος 2008

Μοντέλο Ηλεκτρονικής λειτουργίας ενός σύγχρονου Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών Περίληψη Η λειτουργία ενός τμήματος επειγόντων περιστατικών και η παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης μέσα σε ένα οργανισμό έχει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης όταν υποστηριχθεί από ένα σύγχρονο Πληροφοριακό Σύστημα. Σκοπός της εργασίας είναι η ανάπτυξη ενός μοντέλου ηλεκτρονικής λειτουργίας ενός τμήματος επειγόντων περιστατικών που περιγράφει τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από την εφαρμογή του. Τα επίπεδα εφαρμογής των ηλεκτρονικών διαδικασιών είναι πολλαπλά. Το σύστημα είναι μια βάση συνεργασίας και συντονισμού των εργασιών που εκτελούνται και είναι σημαντικά κρίσιμα. Στόχος είναι μέσα από το σύστημα να επιτευχθεί η υποστήριξη του συνόλου των διαφορετικών ρόλων (διοικητικός υπάλληλος, νοσηλευτής αξιολόγησης, νοσηλευτής συντονιστής, διαγνώστης ιατρός, ) που συμμετέχουν στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε συνθήκες έντονες και απαιτητικές. Η βελτίωση της ποιότητας και η εξασφάλιση μείωσης του κινδύνου των παρεχομένων υπηρεσιών είναι από τους βασικότερους στόχους του μοντέλου. Το μοντέλο θα περιγράφει το σύστημα εξυπηρέτησης, το πληροφοριακό σύστημα & και την υλικοτεχνική υποδομή, τα αναμενόμενα αποτελέσματα από την εφαρμογή του μοντέλου με στοιχεία που προκύπτουν από την πιλοτική του λειτουργία.

Modeling electronic operation of a contemporary Emergency Department Abstract Emergency department operation and provision of healthcare services inside a hospital organization has significant margins of improvement when supported by an Information System. The scope of this project is to provide an electronic operation model of an Emergency Department Unit that describes the benefits that will affect its implementation. Quality improvements in conjunction with error detection and prevention in providing patient healthcare are the main goals of the model. The system is a base of cooperation and coordination of executed jobs that are critical. Application levels of electronic processes are multiple. Objective is through the system is to achieve to support all deferent roles (administrative, triage nurse, nurse coordinator, medical doctor) and processes that participate in providing patient care services in tense and hard conditions. The model describes the system of service, the information system, the material and technical infrastructure, the expected results from the application model by results from pilot operation.

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΓΕΝΙΚΑ 3 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 1.2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ 5 1.3 ΣΥΝΟΨΗ 6 2 ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΕΠ 7 2.1 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ 7 2.2 ΥΠΟΔΟΜΗ ΤΕΠ 7 2.2.1 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ 7 2.2.2 ΚΤΙΡΙΑΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ 8 2.2.3 ΥΠΟΔΟΧΗ 8 2.2.4 ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟΙ ΧΩΡΟΙ 9 3 ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΛΟΓΗΣ [TRIAGE SYSTEMS] 10 4 ΡΟΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 14 4.1 ΕΓΓΡΑΦΗ [REGISTRATION] 14 4.2 ΔΙΑΛΟΓΗ [TRIAGE] 15 4.3 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΗΈΤΑΣΗ [CLINICAL EXAMINATION] 16 4.4 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ [DIAGNOSTIC LAB EXAMS] 17 4.5 ΘΕΡΑΠΕΙΑ [THERAPY] 17 4.6 ΤΕΛΟΣ [END] 18 5 ΡΟΛΟΙ ΠΡΟΦΙΛ ΧΡΗΣΤΩΝ 20 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΠ [ EMERGENCY DEPARTMENT INFORMATION SYSTEM (EDIS)] 22 6.1 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ EDIS 25 6.1.1 ΣΥΣΤΗΜΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ [CHARTING] 25 6.1.2 ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ [PATIENT TRACKING] 26 6.1.3 ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΟΗΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ [DISPOSITION] 27 6.1.4 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΗΣ [REGISTRATION] 27 6.2 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 28 6.3 ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 29 6.3.1 ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ INTERNATIONAL CLASSIFICATION OF DISEASES (ICD) 29 6.3.2 INTERNATIONAL CLASSIFICATION IN PRIMARY CARE ICPC 2 30

2 6.3.3 SYSTEMATIZED NOMENCLATURE OF HUMAN & VETERINARY MEDICINE (SNOMED) 30 6.3.4 Η ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΤΆ ATC (ANATOMICAL THERAPEUTIC CHEMICAL) 30 6.3.5 Η ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ LOINC 31 6.3.6 READ CODES 31 6.4 ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 32 6.4.1 HL7 32 6.4.2 DICOM 34 6.4.3 EDI EDIFACT 35 6.4.4 IEEE MEDIX 36 6.4.5 NATIONAL COUNCIL FOR PRESCRIPTION DRUG PROGRAMS (NCPDP) 37 6.4.6 1073 IEEE 37 6.5 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ 38 6.5.1 GLIF [GUIDELINE INTERCHANGE FORMAT] 38 7 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΠ [EDIS ] ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ 40 7.1 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ 40 7.1.1 ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΤΕΠ 40 7.1.2 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΠ 43 7.2 ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 44 7.3 ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ 45 7.4 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ EDIS 46 7.4.1 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΕΙΓΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ 46 7.4.2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 48 7.4.3 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 51 7.4.4 ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΛΗΨΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 51 7.4.5 ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 52 7.4.6 ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ 53 7.4.7 ΕΠΟΠΤΕΙΑ 56 7.4.8 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ 57 7.5 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 58 8 ΣΥΖΗΤΗΣΗ & ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 61 9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 63 10 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 65

3 1 ΓΕΝΙΚΑ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας, της πληροφορικής & επικοινωνιών σε στενή ανοικτή και αμφίδρομη σχέση με την πρόοδο της ιατρικής έχουν μεταβάλλει ριζικά το φάσμα παροχής υπηρεσιών υγείας. Επίσης παρατηρείται διεθνώς μια έντονη δραστηριότητα και ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο τη βελτίωση της παροχής επείγουσας φροντίδας [emergency care]. Νέου τύπου υπηρεσίες παροχής επείγουσας φροντίδας και συνεργαζόμενες υπηρεσίες που λειτουργούν στο πλαίσιο των συστημάτων παροχής επείγουσας φροντίδας σε Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως είναι οι εξής: Μονάδες αντιμετώπισης μικρο τραυμάτων και ελαφρών ασθενειών [Minor Injury Units (MIUs)] Κέντρα Φροντίδας περιπατητικών ασθενών [Walkin Centers (WiC)] Out of hours Surgeries ή Out of hours GP Centers που λειτουργούν σε συνεργασία με MiUs και WiC. Κέντρα Τραύματος [Trauma Centers] Υπηρεσίες επείγουσας προ Νοσοκομειακής φροντίδας [Ambulance Services /Trusts] Υπηρεσίες και Φορείς πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Στο ελληνικό υγειονομικό σύστημα δεν υπάρχουν αντίστοιχες δομές ή υπηρεσίες παροχής επείγουσας φροντίδας. Τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των νοσοκομείων αποτελούν τη μοναδική οργανωτική και λειτουργική οντότητα για την υποδοχή και αντιμετώπιση των επειγόντων περιστατικών σε συνεργασία με τον φορέα άμεσης βοήθειας (ΕΚΑΒ). Οι διαδικασίες παροχής ιατρικής φροντίδας και κυρίως η αποτελεσματικότητα αυτών μέσα στο ΤΕΠ καθορίζονται από τους κανόνες και

4 λειτουργίες του νοσοκομείου και την ιατρική ειδικότητα που εξυπηρετούν. Τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου ΤΕΠ θα πρέπει επίσης να υποστηρίζουν σχέδια αντιμετώπισης μαζικών καταστροφών και ομαδικών ατυχημάτων. Η συγκρότηση των ΤΕΠ σε αυτόνομα τμήματα είναι από τις πλέον σημαντικές τομές στη λειτουργία των νοσοκομείων και αποτελεί παρέμβαση οριζόντια, που αφορά τόσο σε κάθε νοσοκομείο ξεχωριστά, όσο και σε όλα τα νοσοκομεία μαζί. Το οργανωτικό πλαίσιο των ΤΕΠ στα ελληνικά νοσοκομεία στηρίζεται στους ακόλουθους άξονες: Αυτόνομη λειτουργία: διακρίνεται σε οργανωτική (ιατρικά, νοσηλευτικά) και χωροταξική. Στελέχωση με εξειδικευμένο ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό, που ανάλογα με το νοσοκομείο προσαυξάνεται. Το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό πρέπει να έχουν αποδεδειγμένη εμπειρία και γνώση στην επείγουσα Ιατρική ή εξειδίκευση στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Χωροταξικός σχεδιασμός με χώρους που είναι ανεξάρτητοι από τους χώρους των εξωτερικών ιατρείων του νοσοκομείου. Είναι εμφανές ότι, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του νοσοκομείου, το είδος και το μέσο αριθμό των προσερχόμενων ασθενών, θα υπάρχουν αντίστοιχοι χώροι που θα καθορίζουν το μέγεθος των ΤΕΠ. Διαχείρισης της ροής των προσερχόμενων ασθενών σύμφωνα με συγκεκριμένες διεθνείς κλίμακες διαλογής (triage) επειγόντων. H παρουσία και η αξιοποίηση μιας κατάλληλα σχεδιασμένης πληροφοριακής υποδομής αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αποδεκτή λειτουργία των ΤΕΠ. Η διείσδυση υπηρεσιών πληροφορικής στο χώρο της Υγείας έχει ήδη αποδεδειγμένα οφέλη αλλά και σημαντικές προοπτικές. Ένα ορθά σχεδιασμένο πληροφοριακό σύστημα μπορεί να υποστηρίξει τη λειτουργία του ΤΕΠ στους ακόλουθους τομείς: του

5 χρονοπρογραμματισμού και της βέλτιστης αξιοποίησης των ανθρώπινων πόρων, της υποστήριξης των ιατρικών αποφάσεων, της διασύνδεσης με τα ασθενοφόρα και με τα λοιπά κλινικά τμήματα, της διαχείρισης και της υποστήριξης της καθημερινής λειτουργίας. Η φύση των εργασιών και ο τρόπος λειτουργίας του ΤΕΠ για την παροχή υψηλού επιπέδου ιατρικών υπηρεσιών και η ανάγκη για καταγραφή των ιατρικών και άλλων δεδομένων επιβάλλουν τη χρήση ενός κατάλληλα προσαρμοσμένου πληροφοριακού συστήματος, με στόχο τη βέλτιστη και πλέον αξιόπιστη λειτουργία. Η ανάγκη της διαχείρισης και της επεξεργασίας των στοιχείων που είτε δημιουργούνται από την προσέλευση των ασθενών ή ακολουθούν τους ασθενείς ικανοποιείται υιοθετώντας κατάλληλα διαμορφωμένο λογισμικό, αναδεικνύοντας τα προτερήματα του τεχνολογικά προηγμένου περιβάλλοντος, προκειμένου να επιτευχθεί η βέλτιστη λειτουργία του ΤΕΠ. 1.2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Σκοπός της εργασίας είναι η ανάπτυξη μοντέλου ηλεκτρονικής λειτουργίας ενός Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών που περιγράφει τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από την εφαρμογή. Αναφέρονται τα επίπεδα εφαρμογής των ηλεκτρονικών διαδικασιών που είναι πολλαπλά. Αναλύεται το σύστημα ως μια βάση συνεργασίας και συντονισμού των εργασιών που εκτελούνται και είναι σημαντικά κρίσιμα. Στόχος είναι μέσα από το σύστημα να επιτευχθεί η υποστήριξη του συνόλου των διαφορετικών ρόλων (διοικητικός υπάλληλος, νοσηλευτής αξιολόγησης, νοσηλευτής συντονιστής, διαγνώστης ιατρός, ) που συμμετέχουν στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε συνθήκες έντονες και απαιτητικές. Η βελτίωση της ποιότητας και η εξασφάλιση μείωσης του κινδύνου των παρεχομένων υπηρεσιών είναι από τους βασικότερους στόχους του μοντέλου. Τέλος γίνεται μια αναλυτική περιγραφή εφαρμογής μέρους του μοντέλου στο Νοσοκομείο Παπαγεωργιού.

6 1.3 ΣΥΝΟΨΗ Μέσα από τη διαδικασία μοντελοποίησης της λειτουργίας ενός ευαίσθητου τμήματος στον τομέα της παροχής υπηρεσιών υγείας αναδείχθηκαν θέματα και προτάθηκαν λύσεις για τη βελτίωση της συνολικής λειτουργίας επενδύοντας σε ένα σύστημα. Με πρωταρχικό στόχο την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών η ανάπτυξη και λειτουργία Πληροφοριακού συστήματος στο ΤΕΠ είναι απαραίτητη.

7 2 ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΕΠ 2.1 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ Στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, λειτουργώντας ως αυτόνομο τμήμα, δομείται οργανωτικά από την Ιατρική, Νοσηλευτική και Διοικητική Υπηρεσία και επιπλέον Υποστηρικτικές Υπηρεσίας οι οποίες οργανωτικά δεν ανήκουν στα ΤΕΠ αλλά υποστηρίζουν την λειτουργία του. Στο ΤΕΠ υπάρχει Διευθυντής Ιατρός ΤΕΠ, προϊστάμενος του συνόλου ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, και αναφέρεται στον Τομεάρχη Εργαστηριακού Απεικόνισης Διατομεακών Τμημάτων της Ιατρικής υπηρεσίας. Το νοσηλευτικό και βοηθητικό υγειονομικό προσωπικό διευθύνεται από τον Προϊστάμενο Νοσηλευτή ΤΕΠ, ο οποίος ανήκει στο Γ Νοσηλευτικό Τομέα της Διεύθυνσης Νοσηλευτικής Υπηρεσίας. Το Τμήμα διοικητικής υποστήριξης του ΤΕΠ αναφέρεται στον Προϊστάμενο Γραμματείας. Στα ΤΕΠ με περισσότερα από 400 περιστατικά ανά ημέρα προτείνεται η ενίσχυση της ιατρικής ομάδας από δυο Γενικών ιατρών οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σε ειδικό χώρο μέσα στα ΤΕΠ. Η εργασία του γενικού γιατρού στο ΤΕΠ καλύπτει τη ζήτηση για υπηρεσίας ΠΦΥ προκειμένου να αποσυμφορηθούν οι ειδικοί γιατροί. 2.2 ΥΠΟΔΟΜΗ ΤΕΠ 2.2.1 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ Ο χώρος ενός σύγχρονου Τμήματος Επειγόντων περιστατικών θα πρέπει να είναι πλήρως εξοπλισμένος με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δικτυακή υποδομή υψηλών ταχυτήτων και προδιαγραφών και άλλες τεχνολογίες που θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη και λειτουργία του EDIS. Η κρισιμότητα του χρόνου αντίδρασης, ως βασικό χαρακτηριστικό λειτουργίας των ΤΕΠ, προδιαγράφει την απαίτηση για χρήση τεχνολογιών αιχμής στις υποδομές πληροφορικής και επικοινωνιών που θα

8 χρησιμοποιηθούν. Συνεπώς, τεχνολογικά επιτεύγματα όπως τα ασύρματα δίκτυα, οι υπολογιστές παλάμης, ο γραμμωτός κώδικας και το RFID (radio frequency identifier) καθώς και η αναγνώριση φωνής αποτελούν απαραίτητα συστατικά για επιτυχή εφαρμογή των συστημάτων πληροφορικής στο ΤΕΠ. 2.2.2 ΚΤΙΡΙΑΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ Η σχεδίαση και κατασκευή του ΤΕΠ βασίζεται σε κτιριολογικά προγράμματα που βρίσκονται σε ισχύει στο υγειονομικό σύστημα. Για την κατάρτιση των προδιαγραφών υπολογίζονται η δυναμικότητα του Νοσοκομείου και ο μέσος ετήσιος αριθμός περιστατικών. Οι ολοκληρωμένες προδιαγραφές για τη σύνταξη μελέτης της χωροταξίας αλλά και της υλικοτεχνικής υποδομής είναι σε συνάρτηση στατιστικών στοιχείων αναφορικά με τα περιστατικά του νοσοκομείου. Για το Ελληνικό Υγειονομικό Σύστημα εφαρμόζεται ένα κτηριολογικό πρόγραμμα το οποίο προέρχεται από το τεύχος εγκεκριμένων προδιαγραφών από τη ΔΕΠΑΝΟΜ (2002). Η σύνταξη των προδιαγραφών μελέτης και κατασκευής Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών (Χασάπη, Σεργάντη και συν. 2002) θα πρέπει να επικαιροποιείται με συστηματικό τρόπο με βάση τα νέα δεδομένα. 2.2.3 ΥΠΟΔΟΧΗ Για την άμεση πρόσβαση των ασθενών στο ΤΕΠ θα πρέπει να υπάρχει ανεξάρτητη και άνετη είσοδος αλλά και διαδρομή, όπως και πολυάριθμες θέσεις parking. Οι χώροι της υποδοχής και διαλογής ασθενών φιλοξενούν τη γραμματεία, στις θυρίδες εξυπηρέτησης, για την καταγραφή των δημογραφικών στοιχείων, την ομάδα αξιολόγησης για τον προσδιορισμό της προτεραιότητας των ασθενών. Η δικτυακή κάλυψη του χώρου είναι απαραίτητη, τόσο με ενσύρματη καλωδίωση όσο και με την ύπαρξη ασύρματου δικτύου για την χρήση ασύρματων συσκευών.

9 2.2.4 ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟΙ ΧΩΡΟΙ Για την υποστήριξη της αυτονομίας των ΤΕΠ αναπτύσσονται εξειδικευμένοι και κατάλληλα εξοπλισμένοι χώροι που είναι σε πλήρη ετοιμότητα και διαθέσιμοι αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των επειγόντων περιστατικών: Αναζωογόνηση Ιατρεία Εξεταστήρια Εργαστήρια Χειρουργεία Ανάνηψη Βραχεία Νοσηλεία

10 3 ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΛΟΓΗΣ [TRIAGE SYSTEMS] Ο αριθμός των ασθενών που κάνουν χρήση των υπηρεσιών επείγουσας φροντίδας υγείας είναι διαρκώς αυξανόμενος με αποτέλεσμα την συμφόρηση των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) πολλές φορές σε βάρος της ποιότητας παροχής υπηρεσιών υγείας προς τους ασθενείς. Το πρόβλημα που δημιουργείται είναι ιδιαίτερα κρίσιμο και απαιτεί επίλυση. Καμία παραδοσιακή μέθοδος παροχής φροντίδας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ένα τόσο ανομοιόμορφο όγκο ασθενών όπως αυτόν του ΤΕΠ και να ανταποκριθεί την κατάλληλη στιγμή όταν υπάρχει κίνδυνος απώλειας ζωής και η εξέλιξη μπορεί να επηρεαστεί από το χρόνο αντιμετώπισης του περιστατικού. Η επίλυση του προβλήματος επιβάλει τη ύπαρξη διαδικασιών διαλογής ώστε να αντιμετωπίζονται με χωρίς καθυστερήσεις τα πραγματικά επείγοντα περιστατικά και να διαχωρίζονται από τα μη επείγοντα και χρόνια περιστατικά. Η συμβολή ενός Πληροφορικού Συστήματος στην προσπάθεια αυτή είναι σημαντική γιατί διευκολύνει τη ταξινόμηση των περιστατικών με βάση τη βαρύτητα τους. Υπάρχει ποικιλία συστημάτων triage που κατηγοριοποιείται σε 3 πιο κοινούς τύπους (Thomson & Dains, 1982).

11 ΤΥΠΟΣ Ι ΤΥΠΟΣ ΙΙ (Απλός) ΤΥΠΟΣ ΙΙΙ (Διευθέτηση (ADVANCE κυκλοφορίας) Περιεκτικός Ολοκληρωμένος) Προσωπικό Μη επαγγελματίες Νοσηλευτής / Νοσηλευτής υγείας ιατρός Προέλευση Βασικό παράπονο Βασικό παράπονο: Πλήρης Δεδομένων περιορισμένη αξιολόγηση: υποκειμενική και Ολοκληρωμένη αντικειμενική υποκειμενική και αξιολόγηση αντικειμενική. Εκπαιδευτικές πρωτοβάθμιες ανάγκες υγείας Κατηγορίες 2 κατηγορίες: 3 κατηγορίες: 4 κατηγορίες: Ι έως επείγουσας επείγουσα ή μη επείγουσα, άμεσης IV φροντίδας επείγουσα προτεραιότητας, καθυστερημένη Νοσηλευτικές διαγνώσεις Καμία Καμία Παρούσες Εναλλακτικές Αίθουσα Αίθουσα Αίθουσα επιλογές θεραπείας, θεραπείας, θεραπείας, χώρος αίθουσα αναμονής αίθουσα αναμονής, αναμονής με θεραπεία και προγραμματισμένη έξοδος από το αξιολόγηση triage

12 Διαγνωστικές διαδικασίες Καμία Ασταθής Βασισμένες σε πρωτόκολλα Τεκμηρίωση Ελάχιστη Ποικίλη Κωδικοποιημένη Επαναξιολόγηση Καμία Ανάλογα με την επιθυμία του ασθενή Προγραμματισμένη και Συστηματική Αξιολόγηση Συστήματος Δύσκολο Ποικίλο Συστηματικό Πίνακας 1. Κατηγορίες & χαρακτηριστικά συστημάτων διαλογής Πρωταρχικοί στόχοι ενός συστήματος triage Γρήγορη αναγνώριση των ασθενών με επείγοντα και απειλητικά για τη ζωή τους προβλήματα Αξιολόγηση και επαναξιολόγηση του κύριου παραπόνου που αναφέρει ο ασθενής και τα σχετιζόμενα συμπτώματα Λήψη σύντομου ιστορικού Φυσική εξέταση και μέτρηση ζωτικών σημείων Συμπληρωματικοί στόχοι Ιεράρχηση αναγκών ασθενών Ρύθμιση της ροής των ασθενών Καθορισμός της καταλληλότερης περιοχής εξυπηρέτησης του ασθενή Γραμματειακά καθήκοντα Παροχή πληροφοριών και κατευθύνσεων Έλεγχος πλήθους Ασφάλεια

13 Triage 5 κατηγορίες κατάταξης 1 2 3 4 5 Χρωματική Κατηγορία Κλινική ταξινόμηση Ταχύτητα Αντιμετώπισης Κόκκινο Πορτοκαλί Κίτρινο Πράσινο Μπλε Άμεσα Υπέρεπείγοεπείγον Επείγον Ημί Μη αναζωογόνηση επείγον Άμεση Εντός 10 Εντός 30 Εντός 60 Εντός 120 60 120 240 Πίνακας 2. Κατηγορίες κατάταξης με αλγόριθμο διαλογής ESI Ο βαθμός λειτουργίας του συστήματος εξαρτάται από την προσέλευση των ασθενών, το διαθέσιμο προσωπικό, την ύπαρξη εξειδικευμένων περιοχών θεραπείας, όπως μονάδων αναζωογόνησης ανάνηψης, χειρουργείων, νοσηλευτική μονάδα βραχείας νοσηλείας και τέλος από τους διαθέσιμους επαγγελματίες υγείας. Είναι σημαντικό να επισπευσθεί η ροή των ασθενών με την γρήγορη αναγνώριση αυτών με απειλητικές καταστάσεις για τη ζωή και τη σωματική τους ακεραιότητα. Σε ένα σύστημα διαλογής ο υπεύθυνος διαλογής βλέπει κάθε ασθενή που εισέρχεται στο ΤΕΠ και αρχίζει την εκτίμηση με την πρώτη επαφή. Πολύ συχνά η εργασία αυτή διευκολύνεται από το προσωπικό του ασθενοφόρου.

14 4 ΡΟΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το μοντέλο που περιγράφει της ροής εργασίας στο ΤΕΠ μπορεί να απεικονιστεί σχηματικά με μια οριζόντια διαδρομή. Τα βήματα είναι σαφώς οριοθετημένα και υποχρεωτικά να τηρηθούν κατά τη προδιαγεγραμμένη σειρά για να είναι εφικτή η ορθή αντιμετώπιση των περιστατικών. Ο κίνδυνος αποδιοργάνωσης κάτω από έντονες συνθήκες εργασίας και μεγάλου όγκου περιστατικών είναι πραγματική απειλή. Οι στρεσογόνοι παράγοντες είναι πολλοί και φορτίζουν το προσωπικό στην προσπάθεια αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων. Για την αποφυγή προβλημάτων που δυναμιτίζουν το κλίμα επιβάλλεται η διατήρησηη του ελέγχου και των διαδικασιών. Registration Triage Clinical Examination Lab Examination Therapy End Σχήμα1 Οριζόντια Ροή εργασίας ΤΕΠ 4.1 1 ΕΓΓΡΑΦΗ [REGISTRATION] Το σημείο έναρξης του συνόλου των περιστατικών είναι η εγγραφή [registration] των δημογραφικών και προσωπικών στοιχείων των ασθενών. Την διαδικασίαα αυτή αναλαμβάνει το διοικητικό προσωπικό του ΤΕΠ. Η ηλεκτρονική καταγραφή των περιστατικών γίνεται απευθείας στο EDIS και οποιοδήποτε συνοδευτικό έντυπο είναι απαραίτητο εκτυπώνεται μηχανογραφημένο. Κατά την δημιουργία του περιστατικού θα πρέπει αρχικά να γίνει αναζήτηση του ασθενή για αποφυγή διπλοεγγραφών, σπατάλη χρόνου, απώλεια υπάρχοντος ιστορικού. Σε περιπτώσεις που ο ασθενής ή ο συνοδός αδυνατεί να προσέλθει για τη δήλωση των στοιχείων η γραμματεία θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα μετακίνησης στο σημείο του ασθενή. Σε ένα καλά οργανωμένο ΤΕΠ η αναμονή για δήλωση των στοιχείων θα πρέπει να είναι μηδενική. Αδάλογλου Μαρίαα 2008

15 Οι φόρμες αναζήτησης και καταχώρισης του EDIS που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να είναι απλές και να επιταχύνουν τη διαδικασία εγγραφής. Αυτόματα θα πρέπει να ενημερωθούν και όλα τα υπόλοιπα υποσυστήματα (HIS, LIS, RIS,..) με τις νέες καταχωρίσεις για να είναι ενημερωμένα και τα στοιχεία των ασθενών να είναι άμεσα διαθέσιμα. 4.2 ΔΙΑΛΟΓΗ [TRIAGE] Το σύνολο των περιστατικών που καταχωρήθηκαν από τη γραμματεία του ΤΕΠ αποτελούν τη λίστα εργασίας του υπεύθυνου νοσηλευτή που θα κάνει διαλογή των περιστατικών. Η επιτρεπτή αναμονή για όλα τα περιστατικά δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 3 με 5 λεπτά. Η αυτόματη ενημέρωση της λίστας εργασίας με τα περιστατικά σε αναμονή είναι απαραίτητα να γίνεται διαρκώς. Θα πρέπει να γίνεται αυτόματος διαχωρισμός των περιστατικών σε επιμέρους λίστες, για παράδειγμα των παιδιατρικών περιστατικών, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία διαλογής όπου αυτός είναι εφικτός με κριτήρια τα ήδη καταχωρημένα στοιχεία των ασθενών. Η διεργασία της διαλογής είναι θεμελιώδης και κρίσιμη και πρέπει να γίνεται με βάση κάποιο τυποποιημένο μοντέλο. Βήματα τα οποία περιλαμβάνονται στη φάση της διαλογής είναι: Μέτρηση ζωτικών σημείων του ασθενή Λήψη ιστορικού Κλινική εκτίμηση Εκτίμηση ανάγκης για άμεση αντιμετώπιση Αξιολόγηση του βαθμού επείγοντος Νοσηλευτική επανεκτίμηση κατά την αναμονή Παροχή βασικής απαιτούμενης φροντίδας

16 Οι αποφάσεις που λαμβάνονται στη διαλογή επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την διακίνηση των περιστατικών καθορίζοντας τη περαιτέρω πορεία καθώς και άλλες λειτουργικές διεργασίες του ΤΕΠ, όπως: Άμεση παραπομπή ασθενών στο ακτινολογικό τμήμα, βάσει σχετικών κατευθυντήριων οδηγιών. Άμεση εισαγωγή του ασθενή στην αναζωογόνηση και κινητοποίηση της ομάδας αναζωογόνησης. Εισαγωγή του ασθενή στο εξαταστήριο ιατρείο για ιατρική εξέταση Παραπομπή του ασθενή σε άλλο τμήμα εκτός ΤΕΠ Το EDIS θα πρέπει να έχει παραμετροποιηθεί κατάλληλα ώστε να ενσωματώνει το μοντέλο αξιολόγησης. Η κατηγορία κατάταξης των περιστατικών κατά τη διαλογή με βάση το βαθμό επείγοντος ταξινομεί τη λίστα των περιστατικών για τον καλύτερο συντονισμό. Κατά τη διαλογή προσδιορίζεται και η ιατρική ειδικότητα που θα αναλάβει την κλινική εξέταση του ασθενή. Τα στοιχεία της συνέντευξης αξιολόγησης θα πρέπει να συμπληρώνονται στο σύστημα πριν ο ασθενής περάσει στο επόμενο στάδιο περίθαλψης την κλινική εξέταση. Όπου υπάρχει δυνατότητα διασύνδεσης με τον ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό (ηλεκτρονικό πιεσόμετρο, ηλεκτρονικό οξύμετρο, κα) οι τιμές των μετρήσεων από τις ιατρικές συσκευές αυτές θα καταχωρούνται αυτόματα στο φάκελο του ασθενή. Για την εξυπηρέτηση των χρηστών μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες όπως υπολογιστές παλάμης ή υπολογιστές τσέπης. 4.3 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΗΕΤΑΣΗ [CLINICAL EXAMINATION] Ο γιατρός σε συνεργασία με το νοσηλευτικό προσωπικό αναλαμβάνει την κλινική εξέταση των ασθενών με ευθύνη για εκτίμηση της κατάστασης του ασθενή διάγνωση αιτία εισόδου παραγγελία διαγνωστικών εξετάσεων

17 χορήγηση ιατρικών οδηγιών για άμεση θεραπεία επανεκτίμηση της κατάστασης αποτίμηση αποτελεσμάτων θεραπείας Το EDIS στο χρήστη γιατρό τη δυνατότητα να εκτελέσει και ηλεκτρονικά όλες του τις υποχρεώσεις μέσα από τη λίστα των περιστατικών που θα εμφανίζονται στην οθόνη του. 4.4 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ [DIAGNOSTIC LAB EXAMS] Προκειμένου να προχωρήσει ο γιατρός στη διάγνωση μπορεί να ζητήσει μια σειρά από εργαστηριακές εξετάσεις. Η παραγγελία λήψη των εργαστηριακών εξετάσεων μπορεί να γίνεται σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες ή την κρίση του υπεύθυνου γιατρού. Το EDIS θα πρέπει να είναι διασυνδεδεμένο με Πληροφοριακά Συστημάτων των εργαστηρίων LIS και RIS για την ηλεκτρονική διεκπεραίωση των διαδικασιών. Με βάση τον ασθενή θα ανακτώνται και παλαιότερες εργαστηριακές μετρήσεις που μπορούν να βοηθήσουν το έργο του γιατρού ή και την αποφυγή επανεκτέλεσης εξετάσεων. 4.5 ΘΕΡΑΠΕΙΑ [THERAPY] Ο κλινικός γιατρός έχοντας στη διάθεση του τα αποτελέσματα από τις εργαστηριακές εξετάσεις προχωρά στην διάγνωση και την επιλογή της θεραπείας. Η φόρμα καταχώρισης των ιατρικών δεδομένων θεραπείας του EDIS θα είναι προσβάσιμη από τον πιστοποιημένο ιατρό χρήστη και θα μπορεί να περιλαμβάνει εξειδικευμένες πληροφορίες που αφορούν την ειδικότητα όπως πνευμονολογικές πληροφορίες. Η χρήση δομημένων ηλεκτρονικών φορμών μπορεί να διευκολύνει την καταχώρηση τους, ώστε να μην υπάρχουν καθυστερήσεις. Οι ιατρικές πράξεις για την αντιμετώπιση των περιστατικών σε κωδικοποιημένη μορφή με βάση κάποιο πρότυπο κωδικοποίησης θα πρέπει να είναι στη διάθεση του ιατρικού προσωπικού. Οι ιατρικές

18 πληροφορίες θα μπορούν να ανακτηθούν ιατρική περίθαλψη του ασθενή. σε επόμενο στάδιο για την περεταίρω 4.6 ΤΕΛΟΣ [END] Η ολοκλήρωση της περίθαλψης ενός ασθενή μπορεί να καταλήξει σε μία από τις καταστάσεις ΤΕΛΟΣ: όταν έχει ολοκληρωθεί η διάγνωση/περίθαλψη του ασθενή και ο ιατρός δώσει οδηγίες για συνέχιση της θεραπείας κατ οίκον. ΕΙΣΗΤΗΡΙΟ: όταν ο ασθενής συνεχίζει τη θεραπεία του σε κάποια νοσηλευτική μονάδα του Νοσοκομείου. ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ: όταν ο ασθενής παραπέμπεται σε άλλο νοσοκομείο για την αντιμετώπιση της κατάστασης τους. ΘΑΝΑΤΟΣ: όταν υπάρχει συμβάν Θανάτου. ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ: όταν ο ασθενής αποχωρεί χωρίς να ολοκληρωθεί η αντιμετώπιση το περιστατικού ΕΓΧΕΙΡΗΣΗ: όταν ο ασθενής άμεσα εισάγεται σε χειρουργική αίθουσα για την αντιμετώπιση της κατάστασής του. Το EDIS θα πρέπει να περιλαμβάνει, αλλά να έχει και δυνατότητα επιπλέον παραμετροποιηθεί με τις καταστάσεις τέλους ώστε να μπορεί να γίνει η ορθή καταγραφή του τρόπου ολοκλήρωσης των περιστατικών. Οι λίστες εργασίες θα ανανεώνονται αυτόματα και τα ολοκληρωμένα περιστατικά θα είναι ορατά μόνο κατόπιν επιλογής. Με βάση τα στοιχεία θα μπορεί να παραχθούν και οι ημερήσιες αναφορές του ΤΕΠ. Οι χρόνοι ολοκλήρωσης των περιστατικών είναι από τα κρισιμότερα δεδομένα για την αξιολόγηση της απόδοσης και της ποιότητας του ΤΕΠ. Η στατιστική τους επεξεργασία και σε σχέση με άλλους σημαντικούς παράγοντες επηρεάζουν διαμόρφωσης του τελικού αποτελέσματος.

19 0 Εγγραφή/Registration 3 5 Διαλογή/Triage 120 Κλινική Εξέταση/Clinical examination 120 Διαγνωστικές Εξετάσεις/Lab Exams 15 60 Θερααπεία/Therapy Τέλος/End Σχήμα 2 Όρια χρόνων αναμονής Αδάλογλου Μαρίαα 2008

20 5 ΡΟΛΟΙ ΠΡΟΦΙΛ ΧΡΗΣΤΩΝ Γραμματεία. Το διοικητικό προσωπικό που εισάγει τους ασθενείς στο σύστημα κάνοντας τους διαθέσιμους στον Αξιολογητή. Ο χρήστης της γραμματείας έχει πλήρη δικαιώματα στη διαχείριση των ασθενών και των περιστατικών. Έχει επίσης το δικαίωμα ανάγνωσης στο ιστορικό κινήσεων του ασθενή και στις πληροφορίες ασφαλιστικής κάλυψης. Αξιολογητής. Το νοσηλευτικό προσωπικό που πραγματοποιούν τη διαλογή [TRIAGE] των περιστατικών προσδιορίζοντας τη σοβαρότητα του περιστατικού και την ειδικότητα στην οποία αντιστοιχεί. Έχει δικαίωμα καταχώρισης, ενημέρωσης και διαγραφής συμπληρωματικών στοιχείων ενός περιστατικού και όχι του ίδιου του περιστατικού. Έχει επίσης δικαίωμα να βλέπει την ολοκληρωμένη τη λίστα των περιστατικών όλων των επιμέρους αυτόματων κατηγοριοποιήσεων, συμπεριλαμβάνοντας κατόπιν επιλογής και των περιστατικών που έχουν ολοκληρωθεί. Έχει δικαίωμα ανάγνωσης του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου αλλά και του ιστορικού κινήσεων των ασθενών που εμφανίζονται στη λίστα εργασίας τους. Συντονιστής Το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό που έχει την εποπτεία λειτουργίας του ΤΕΠ. Έχει πλήρη δικαιώματα σε όλα τα περιστατικά προκειμένου με τις παρεμβάσεις να βελτιώνουν την απόδοση. Στο συντονιστή δίνεται η δυνατότητα επιλογής από μια μεγάλη ποικιλία από λίστες εργασίας με κατασκευασμένες με διαφορετικά κριτήρια και επιλογές ταξινόμησης για να μπορεί να αποκομίσει την πλήρη εικόνα μέσα από το σύστημα. Εξεταστής. Είναι το προφίλ του νοσηλευτικού και ιατρικού προσωπικού που είναι υπεύθυνο για την καταγραφή των κινήσεων, την ηλεκτρονική παραγγελία των εργαστηριακών εξετάσεων, την καταγραφή των ιατρικών πράξεων και της νοσηλευτικής φροντίδας. Έχει πρόσβαση στη λίστα εργασίας των ασθενών που εξυπηρετεί. Έχει δικαίωμα μετακίνησης των ασθενών, διαχείρισης του ηλεκτρονικού

21 φακέλου, διαχείριση των παραγγελιών και ανάγνωσης των εργαστηριακών αποτελεσμάτων και των πορισμάτων των ασθενών που υπάρχουν στη λίστα εργασίας τους.

22 6 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΠ [ EMERGENCY DEPARTMENT INFORMATION SYSTEM (EDIS)] Το Τμήμα επειγόντων περιστατικών είναι από τις πιο δύσκολες περιοχές σε θέματα διαχείρισης που αφορούν στη λειτουργία του Νοσοκομείου. Τα Πληροφοριακά Συστήματα ΤΕΠ (EDIS) παρέχουν τη δυνατότητα εξασφάλισης της ποιότητας και εφαρμογής των διαδικασιών. Η χρήση της πληροφορικής είναι ιδιαίτερα σημαντική για την παροχή επείγουσας φροντίδας αλλά και συνολικά υπηρεσιών υγείας με σύγχρονες και αποτελεσματικές μεθόδους παρέμβασης στην ροή εργασία. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων λογισμικού αλλά και ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων στην κατηγορία EDIS που διατίθενται στην διεθνή αγορά (Παράρτημα 1). Η επένδυση σε ένα σύστημα θα πρέπει να υποστηριχθεί από εκπαιδευμένο προσωπικό προκειμένου να εξασφαλιστεί η απόδοσή της. Τα αναμενόμενα οφέλη από ένα πληροφορικό σύστημα στο ΤΕΠ είναι πολύτιμα και η εφαρμογή του απαραίτητη για τη βελτιστοποίηση διαχείρισης των πόρων και της ποιότητας φροντίδας του ασθενή. Τα συστήματα που είναι σε θέση να αυτοματοποιήσουν τις διαδικασίες της ροής εργασίας έχουν ως στόχο: τη μείωση των ιατρικών λαθών την μείωση του χρόνου αναμονής των ασθενών την βελτίωση της ποιότητας τη μείωση του κόστους τη συνολική αύξηση της απόδοσης του ΤΕΠ Η μείωση των λαθών είναι από τα σημαντικότερα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από τη χρήση EDIS. Μια από τις πιο κοινές αιτίες των ιατρικών λαθών είναι η δυσανάγνωστη γραφή και η λάθος προφορική μετάδοση των στοιχείων του ασθενούς και των παραγγελιών. Η αυτοματοποίηση αυτής της διαδικασίας και έχοντας τις

23 πληροφορίες να κοινοποιούνται ηλεκτρονικά, τα σφάλματα αυτής της μορφής μπορούν να ελαχιστοποιηθούν. Οι ηλεκτρονικές παραγγελίες εξετάσεων επιτρέπουν την έγκυρη μετάδοση των πληροφοριών του ασθενή αλλά και την ταυτοποίηση των αποτελεσμάτων. Ο χρόνος αναμονής των ασθενών που μπορεί να είναι και κρίσιμος για την εξέλιξη της υγείας του ασθενή καταγράφεται σε κάθε φάση αναμονής του ασθενή και ελέγχεται μέσα από το σύστημα. Σε ένα συστηματοποιημένο τμήμα οι προσδιορισμένοι χρόνοι αναμονής είναι τα σημεία ελέγχου που αυτόματα ενημερώνουν τους χρήστες για τυχόν υπέρβασή τους. Τα χρονικά σημεία που προσδιορίζουν την αναμονή του ασθενή είναι και στοιχεία που η επεξεργασία τους μας δίνει σημαντικά στοιχεία για καλύτερο σχεδιασμό. Έχοντας εξασφαλίσει μέσα από το σύστημα την συνολική εικόνα της κατάστασης αλλά και την επιμέρους για τον κάθε ασθενή μπορεί να γίνει έλεγχος της ποιότητας του τμήματος τόσο κατά τη διάρκεια λειτουργίας του όσο και απολογιστικά. Η επίτευξη των standards της ποιότητας είναι κρίσιμος και πρωταρχικός στόχος από την πλευρά των λειτουργών αλλά και της διοίκησης του ΤΕΠ και το EDIS είναι ένα εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια. Μέσα από έξυπνες λύσεις και εφαρμογές της σύγχρονης τεχνολογίας μπορεί να ελέγξει το λειτουργικό κόστος του ΤΕΠ. Τεχνοοικονομικές μελέτες αποδεικνύουν ότι εφαρμογή πληροφοριακών συστημάτων στα ΤΕΠ (Mount Sinai Hospital NY, Maryland Hospital, Nebreska Medical center, Christiana Hospital Wilmington DE) έχουν θετικά αποτελέσματα σε σχέση με το κόστος. Οι παράμετροι που προσδιορίζουν την απόδοση του ΤΕΠ είναι τόσο από την πλευρά των ασθενών όσο και από αυτή των επαγγελματιών υγείας. Η επίδραση της χρήσης του EDIS στις επιδόσεις του προσωπικού με την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί εκπαίδευση και υποστηρίζεται επαρκώς είναι καθοριστικό στοιχείο για καλύτερα

24 αποτελέσματα. Επίσης βασικό στοιχείο είναι και η ικανοποίηση των ασθενών από τον τρόπο παροχής επείγουσας περίθαλψης. Βασική προϋπόθεση για τον υπολογισμό αλλά και τη βελτίωση της αποδοτικότητας του ΤΕΠ είναι η λειτουργία του Πληροφοριακού Συστήματος Επειγόντων Περιστατικών. Λόγοι καθυστερήσεων / Προβλήματα Συμφόρηση σε ώρες αιχμής Καθυστερήσεις εργαστηριακών αποτελεσμάτων Αμέλεια ασθενών Εγγραφή ασθενών Πληροφόρηση ασθενών Ανάκτηση του ιατρικού ιστορικού Παραγγελία εξετάσεων Ειδικευόμενο προσωπικό Παραλαβή αποτελεσμάτων Λειτουργίες EDIS Παρακολούθηση της κατάστασης και της θέσης του ασθενή/ παρακολούθηση της διαθεσιμότητας των ιατρείων Ειδοποίηση/ επισήμανση των καθυστερημένων παραγγελιών Ειδοποίηση υπέρβασης χρονικού ορίου αναμονής Μεταφορά των δεδομένων των ασθενών Ενημερωμένη κατάσταση του ασθενή Σύνδεση με τον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο Ηλεκτρονική παραγγελία εξετάσεων Ηλεκτρονικές κατευθυντήριες οδηγίες Διασύνδεση EDIS LIS Πίνακας 3. Λύσεις μέσω του EDIS

25 6.1 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ EDIS Ένα Πληροφορικό σύστημα για Τμήμα Επειγόντων περιστατικών μπορεί συνίσταται από διαφορετικά τμήματα και λειτουργίες ανάλογα με τις ανάγκες που πρόκειται να καλύψει. Σύμφωνα με τη ροη εργασίας και την ανάλυση των απαιτήσεων θα πρέπει να γίνει ο σχεδιασμός και να επιλεγεί το σύστημα που θα υλοποιηθεί. Το πληροφοριακό σύστημα του ΤΕΠ έχει ως αποστολή τη διαχείριση κρίσιμης ιατρικής αλλά και διοικητικής πληροφορίας, επικοινωνώντας άμεσα με άλλα συστήματα προκειμένου να συγκεντρώσει στοιχεία, αλλά και να ενημερώσει άλλα αντίστοιχα για την περαιτέρω φροντίδα των ασθενών. Υπάρχει και μια σειρά άλλων «περιφερειακών» λειτουργιών του ΤΕΠ που μπορούν να υποστηριχθούν με τα κατάλληλα υποσυστήματα. 6.1.1 ΣΥΣΤΗΜΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ [CHARTING] Το σύστημα χαρτογράφησης περιλαμβάνει μια σειρά καταγραφών πληροφοριών σε πεδία και templates προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις του τελικού χρήστη. Στο σύστημα υπάρχει η δυνατότητα διασύνδεσης με ποικιλία συσκευών εισόδου για την συλλογή δεδομένων και καταγραφής των ιατρικών πληροφοριών. Οι διεπαφές του συστήματος θα πρέπει να είναι παραμετροποιημένες με βάση τη διαβάθμιση των δικαιωμάτων του ρόλου των χρηστών που τις χρησιμοποιεί. Συνήθως τα interfaces διαχωρίζονται σε αυτά των γιατρών, των νοσηλευτών και των υπευθύνων αξιολόγησης. Μπορεί να υπάρξει αλληλοκάλυψη μεταξύ των ρόλων για τα στοιχεία που θα πρέπει να καταχωρούν και συνεπώς μεταξύ των πεδίων που θα έχουν στις οθόνες τους. Για την εξυπηρέτηση των χρηστών, την διευκόλυνση κατά την εισαγωγή των δεδομένων, αλλά και τον περιορισμό των λαθών μπορούν να χρησιμοποιηθούν λίστες επιλογής, όπου επιτρέπεται. Θα πρέπει να είναι διαθέσιμο το ιστορικό του ασθενή για άμεση προβολή και με βάση του κανόνες ασφάλειας και εμπιστευτικότητας ανάλογα με το προφίλ του χρήστη. Για την προβολή και επεξεργασία των στοιχείων του ασθενή θα πρέπει να τηρούνται οι όροι για την προστασία προσωπικών δεδομένων. Τα

26 στοιχεία και οι ιατρικές πληροφορίες που καταχωρούνται θα έχουν την ηλεκτρονική υπογραφή του υπευθύνου. Βοηθητικά μπορούν να υποστηρίξουν το σύστημα χαρτογράφησης συστήματα αναγνώρισης φωνής. Η τεχνολογία αναγνώρισης φωνής εξελίσσεται ταχύτατα και ήδη έχει δώσει αποτελέσματα ακόμα και για την ελληνική γλώσσα. Με τη βοήθεια αντίστοιχων συστημάτων, το προσωπικό των ΤΕΠ μπορεί να εξοικονομήσει χρόνο στη διαδικασία εισαγωγής ιατρικών δεδομένων, καθώς και καταγραφής των σχετικών αναφορών. Ήδη, αντίστοιχα συστήματα έχουν αρχίσει και χρησιμοποιούνται ευρέως, ιδιαίτερα στις αγγλόφωνες χώρες, παρά κάποιες μη θετικές έρευνες11 που παρουσιάζονται στη βιβλιογραφία. Τα σχετικά συστήματα αναγνώρισης φωνής για την ελληνική γλώσσα μόλις έχουν αρχίσει να μπαίνουν στην καθημερινή ζωή μας, με συνέπεια να χρειάζονται ακόμα κάποιο χρόνο ωρίμανσης για να μπορούν να εφαρμοστούν με επιτυχία στο δύσκολο περιβάλλον του νοσοκομείου. 6.1.2 ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ [PATIENT TRACKING] Το σύστημα ανίχνευσης ασθενών του EDIS είναι γνωστό και ως Electronic Whiteboard Ηλεκτρονικός Πίνακας. Η εφαρμογή του συστήματος ανίχνευσης ασθενών παρέχει τη δυνατότητα άμεσης (online) ενημέρωσης που αφορά στην κατάσταση των ασθενών, τον αριθμό των ασθενών και το χρόνο παραμονής των ασθενών. Μια λειτουργία κλειδί του συστήματος είναι ότι δίνει άμεση πληροφόρηση για τη θέση/κατασταση του ασθενή χωρίς το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό να χρειάζεται να αναζητήσει τον ίδιο τον ασθενή. Επιπλέον η αυτοματοποίηση της κατάστασης του ασθενή γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες εμπιστευτικότητας χωρίς να εκτίθενται τα στοιχεία των ασθενών. Ο εντοπισμός του ασθενή γίνεται με συσκευές τεχνολογίας Υπερύθρων/ RFID [Radio Frequency Identification], που επιτρέπουν τον άμεσο προσδιορισμό του σημείου που βρίσκεται ο ασθενής. Οι ασθενείς και το προσωπικό φορά μια μικροσυσκευή που εκπέμπει κάθε κάποια δευτερόλεπτα ένα σήμα με μοναδικά χαρακτηριστικά. Μέσω

27 συσκευών με αισθητήρες που είναι τοποθετημένοι στις οροφές των χώρων που κινούνται οι ασθενείς λαμβάνονται και αποκωδικοποιούνται τα σήματα των πομπών. Οι αισθητήρες έχουν και αυτοί μοναδικό χαρακτηριστικό. Μέσω του συστήματος που έχει ήδη ταυτοποιηθεί ο ασθενής εμφανίζεται το σημείο που λαμβάνεται το σήμα του. Μέσω της διαδικασίας υπάρχει η δυνατότητα αυτόματης καταγραφής και της ροής του ασθενή με ταυτόχρονο υπολογισμού και των χρόνων παραμονής και αναμονής, ενεργοποιώντας τις κατάλληλες ειδοποιήσεις σε περιπτώσεις καθυστερήσεων πέραν των επιτρεπτών ορίων. Στοιχεία που είναι πρακτικά δύσκολο να καταγραφούν όπως για παράδειγμα ότι ο νοσηλευτής ή ο γιατρός ξεκίνησε την εξέταση ή η εξέταση αξονικής τομογραφίας βρίσκεται σε εξέλιξη. Υπάρχει δυνατότητα κατάρτισης ειδικών καταλόγων για τους ασθενής που είναι σε αναμονή για εργαστηριακές εξετάσεις ή για συσσώρευση ασθενών σε κάποιο χώρο. 6.1.3 ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΟΗΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ [DISPOSITION] Το σύστημα θα παρέχει τα μέσα διακίνησης των ασθενών από και προς των διαφορετικών μονάδων. Επίσης μέσω του συστήματος θα μπορεί να γίνει και η επικοινωνία του προσωπικού καταγράφοντας τις κλινικές οδηγίες. Οι παραγγελίες των φαρμάκων και των υλικών θα πρέπει να μπορούν να γίνουν μέσα από το σύστημα. Το ενημερωτικό έντυπο του ασθενή θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα να εκτυπώνεται από το σύστημα με βάση τα καταχωρημένα ιατρικά δεδομένα. Οι βεβαιώσεις και έγγραφα που αφορούν την εξυπηρέτηση του ασθενή θα πρέπει να είναι μηχανογραφημένα και να εκδίδονται από το σύστημα. Η ένδειξη για απαίτηση νοσηλείας θα πρέπει επίσης να μεταβιβάζεται ηλεκτρονικά μέσω του συστήματος. 6.1.4 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΗΣ [REGISTRATION] Το σύστημα εγγραφής του EDIS θα πρέπει να εξασφαλίζει την ταχύτατη καταχώρηση των στοιχείων του ασθενή. Το σύστημα εγγραφών θα πρέπει μέσα από μηχανισμούς να εξασφαλίζει τη μη διπλοκαταχώρηση του ασθενή για την εύκολη αναζήτηση του ιστορικού του.

28 6.2 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Στο καταστατικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (Comité Européen de Normalisation, CEN, http://www.cenorm.be/) αναφέρεται: «Ο σκοπός του CEN είναι να προωθήσει τον εναρμονισμό σε τεχνολογικό επίπεδο στην Ευρώπη, σε συνεργασία με αντίστοιχους παγκόσμιους φορείς καθώς και με άλλους ευρωπαϊκούς συνεργάτες. Ο εναρμονισμός ελαχιστοποιεί τα εμπόδια στο εμπόριο, προάγει την ασφάλεια, επιτρέπει τη διαλειτουργικότητα των προϊόντων, των συστημάτων και των υπηρεσιών και προωθεί μια κοινή τεχνολογική αντίληψη». Στο χώρο της υγείας και ειδικότερα στο χώρο των πληροφοριακών συστημάτων (ΠΣ) υγείας υπάρχει μεγάλη ανάγκη για τυποποίηση. Αρκετοί φορείς υγείας (ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες) έχουν μηχανογραφήσει τις κυριότερες λειτουργίες τους. Η εικόνα όμως που παρουσιάζεται, γενικά, είναι αυτή των απομονωμένων τεχνολογικών νησίδων και αυτό γιατί δεν υπάρχει, κατά κανόνα, επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων συστημάτων. Η βασική αιτία για την κατάσταση αυτή είναι η έλλειψη προτύπων ή η μη συμμόρφωση των συστημάτων με τα πρότυπα που έχουν καθιερωθεί. Οι βασικές κατευθύνσεις για τις οποίες έχουν αναπτυχθεί ή βρίσκονται υπό ανάπτυξη πρότυπα, πέραν της διαλειτουργικότητας και της ασφάλειας που αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι18: Ταυτοποίηση (π.χ. κωδικός ασθενούς, κωδικοί παροχέων υγείας, προϊόντα και προμηθευτές) Κλινικά δεδομένα ορολογία (π.χ. νόσοι διαγνώσεις ICD10, εργαστηριακά ευρήματα LOINC, SNOMED κ.ά.) Δομή και περιεχόμενο (π.χ. ιατρικός φάκελος ασθενούς).

29 Με βάση τα παραπάνω, τα πληροφοριακά συστήματα που θα εγκατασταθούν στο ΤΕΠ θα πρέπει να ακολουθούν τις βασικές κατευθύνσεις και να είναι συμβατά με όλα τα σχετικά πρότυπα που έχουν αναγνωριστεί από τους διεθνείς οργανισμούς. 6.3 ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Για την παρουσίαση των κλινικών δεδομένων έχουν δημιουργηθεί πολλά πρότυπα ειδικά για να εκφράσουν με συστηματικό τρόπο διαγνώσεις και διαδικασίες. Σήμερα υπάρχουν παραπάνω από 150 γνωστά συστήματα κωδικοποίησης αλλά αυτά με την ευρύτερη αποδοχή είναι: 6.3.1 ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ INTERNATIONAL CLASSIFICATION OF DISEASES (ICD) Η ICD κωδικοποίηση είναι ήδη στην 9η έκδοση (ICD 9): Αυτοί οι κωδικοί συντηρούνται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) και είναι αποδεκτοί παγκοσμίως. Στις Η.Π.Α. το Εθνικό Κέντρο Στατιστικής για την Υγεία (National Centre for HealthStatistics NCHS) και το Κέντρο Οικονομικής Διαχείρισης των Οργανισμών Υγείας (Health Care Financing Administration HCFA) έχουν υποστηρίξει την ανάπτυξη κάποιων αλλαγών για τους κωδικούς του ICD 9 και έχουν έτσι δημιουργήσει το ICD 9 CM. Η WHO έχει αναπτύξει το ICD 10 και το HCFA έχει δημιουργήσει μια εθελοντική ομάδα για να βοηθήσει στην ανάπτυξη του συστήματος κωδικοποίησης διαδικασιών (Procedure Coding System ICD 10 PCS). Παρόλα αυτά το HCFA προβλέπει πως το ICD 10 δεν θα είναι διαθέσιμο για χρήση στις ΗΠΑ για μερικά χρόνια ακόμα. Γεγονός είναι πως στις ΗΠΑ οι ασφαλιστικές εταιρείες, απαιτούν τη χρήση του ICD 9 CM για να δώσουν τις όποιες αποζημιώσεις, αλλά σε ότι αφορά την αξία των κωδικών αυτών σε ότι έχει να κάνει με το κλινικό μέρος, αυτή θεωρείται πολύ περιορισμένη λόγω της έλλειψης κλινικής σαφήνειας. Επιπλέον η διαδικασία επιλογής και εισαγωγής του κωδικού της κατάλληλης ασθένειας είναι αρκετά δύσκολο να γίνει από άτομα που δεν έχουν ιατρικές γνώσεις.

30 6.3.2 INTERNATIONAL CLASSIFICATION IN PRIMARY CARE ICPC 2 Δημιουργήθηκε από την WICC της WONCA σε συνεργασία με τον ΠΟΥ για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας [ΠΦΥ]. Μεταφράστηκε σε 35 γλώσσες και είναι σε χρήση σε 47 χώρες. Η τρέχουσα έκδοση του ICPC 2 χρονολογείται από το 1998. Διαθέτει θησαυρό και αντιστοίχηση στο ICD 10 και αποτελείται από τριψήφιους κωδικούς (1 γράμμα, 2 νούμερα). Οι βασικές αρχές αυτής της κωδικοποίησης περιγράφουν ένα Πλαίσιο επεξήγησης της αλληλεπίδρασης ασθενή ιατρού στη Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας τόσο σε ένα περιστατικό όσο και σε μια σειρά περιστατικών, γίνεται παρακολούθηση της άποψης του ασθενή για την υγεία του ενώ γίνεται δυνατή η πλήρης απεικόνιση της κατάστασης της υγείας ενός ατόμου κατά τη διαδικασία θεραπείας 6.3.3 SYSTEMATIZED NOMENCLATURE OF HUMAN & VETERINARY MEDICINE (SNOMED) Η διεθνής κωδικοποίηση με την ονομασία Systematized Nomenclature of Human and Veterinary Medicine (SNOMED) συντηρείται από το College of American Pathologists (CAP) και είναι ευρέως αποδεκτή για την περιγραφή αποτελεσμάτων παθολογοανατομικών (ιστολογικών) εξετάσεων. Έχει πολύ αξονική δομή κωδικοποίησης (έντεκα πεδία) η οποία επιτρέπει μεγαλύτερη σαφήνεια σε σχέση με την κωδικοποίηση ICD και έχει σημαντική αξία όσον αφορά το κλινικό κομμάτι. Το CAP έχει αρχίσει να εναρμονίζει το SNOMED με τα πρότυπα HL7 και ACR NEMA. Το SNOMED αποτελεί ένα από τους πρώτους υποψήφιους για να γίνει το πρότυπο για τον ιατρικό φάκελο βασισμένο σε υπολογιστή. 6.3.4 Η ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΤΑ ATC (ANATOMICAL THERAPEUTIC CHEMICAL) Δημιουργήθηκε το 1969 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και ανανεώνεται κάθε εξάμηνο. Είναι η επικρατέστερη διεθνής κωδικοποίηση που αφορά στα φάρμακα και τις δραστικές ουσίες και χρησιμοποιείται πλέον και από τον ΕΟΦ. Είναι πολύ πρακτική για το ιατρό καθώς επιτρέπει την επιλογή συγγενών φαρμάκων.

31 6.3.5 Η ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ LOINC Αφορά στην κωδικοποίηση των εξετάσεων. Έχει πάρα πολλούς όρους και για κάθε εξέταση μπορεί να υπάρχουν πάρα πολλοί κωδικοί οι οποίοι διαφοροποιούνται αναλόγως με την μέθοδο που πραγματοποιείται η εξέταση. 6.3.6 READ CODES Οι Read Codes αναπτύχθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία και είναι ουσιαστικά μια εκτενής λίστα όρων που χρησιμοποιούνται στο χώρο της υγείας. Ο στόχος είναι να χρησιμοποιηθεί από όλους όσους ασχολούνται με την υγεία και θέλουν να περιγράψουν την θεραπευτική αγωγή και την περίθαλψη των ασθενών τους. Έχει γίνει ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε με τη χρήση των Read Codes να μπορεί κανείς να περιγράψει όσο το δυνατόν περισσότερων ειδών πληροφορία έχει να κάνει με την κατάσταση κάποιου ασθενή, σχεδόν σε φυσική γλώσσα, αλλά με κωδικοποιημένο τρόπο ώστε να μπορεί να καταχωρηθεί και να αναζητηθεί από ένα σύστημα πληροφορικής. Καλύπτουν λοιπόν θέματα όπως επαγγέλματα, σημάδια και συμπτώματα, εξετάσεις, διαγνώσεις, θεραπευτικές αγωγές και θεραπείες, φάρμακα και με τις εφαρμογές τους και αρκετές ακόμα περιπτώσεις. Αυτό μπορεί να κάνει δυνατή την αποθήκευση σε έναν υπολογιστή σχεδόν οποιουδήποτε σχετικού με την υγεία κειμένου, από την συνοπτική περιγραφή κάποιου επεισοδίου μέχρι έναν πλήρη ηλεκτρονικό φάκελο ασθενή, εάν αυτό είναι επιθυμητό. Ο κάθε όρος έχει ένα μοναδικό κωδικό ο οποίος βρίσκεται αποθηκευμένος στον υπολογιστή. Έτσι επιτρέπεται η αποθήκευση, η αναζήτηση και η ανάλυση των δεδομένων. Όταν η πληροφορία επιστρέφεται στην οθόνη, ο γιατρός βλέπει μπροστά του, όχι τον κωδικό αλλά τον οικείο ιατρικό όρο που περιγράφει την κατάσταση. Οι Read Codes θα μπορούσαν ίσως να κάνουν τον Ιατρικό Φάκελο εύκολα επανακτήσιμο. Είναι γεγονός ότι οι κωδικοί μπορούν να κάνουν τα αρχεία των ασθενών εύκολα αναζητήσαμε και ανακτήσιμα. Η δομημένη μορφή του ιατρικού φακέλου στον υπολογιστή μπορεί να προσπελαστεί και να χρησιμοποιηθεί για να λύσει πολλά

32 προβλήματα που έχουν να κάνουν με την περίθαλψη του ασθενή. Οι Read Codes έχουν εγκριθεί από το συνέδριο του Royal Medical Colleges. ΤΟ 1998 το Joint Computer Group του RCGP και η General Medical Services Committee του BMA πρότεινε να χρησιμοποιηθούν οι Read Codes σαν το πρότυπο στα πληροφορικά συστήματα των κλινικών. Οι πρόσφατες έρευνες στην Μεγάλη Βρετανία δείχνουν ότι το 87% των γραφείων των οικογενειακών γιατρών είναι μηχανογραφημένα. Από αυτά, περισσότερα από 60% χρησιμοποιούν Read Codes και είναι πάρα πολύ πιθανό αυτό το ποσοστό να φτάσει το 90% τα επόμενα 2 3 χρόνια. Το κέντρο για την κωδικοποίηση και την κατηγοριοποίηση (Centre for Coding and Classification NHS) του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας, έχει αναλάβει να αναπτύξει τους Read Codes ώστε να χρησιμοποιηθούν από όλους τους επαγγελματίες στο χώρο της υγείας. Η ανάπτυξη καθοδηγείται από μέλη του Royal Colleges and Associations, συμπεριλαμβανομένων και νοσοκόμων και άλλων επαγγελμάτων που έχουν να κάνουν με το χώρο της υγείας. 6.4 ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ Η διαλειτουργικότητα του EDIS με τα άλλα υποσυστήματα που μπορεί να λειτουργούν (Νοσοκομειακό ΠΣ (HIS), ΠΣ Εργαστηρίων (LIS), ΠΣ Ακτινολογίας (RIS), Σύστημα Αρχειοθέτησης Εικόνων (PACS), ΠΣ Τηλεϊατρικής), είναι από τα βασικότερα χαρακτηριστικά για την επιτυχία. Για την ολοκλήρωση και τη διαλειτουργία ετερογενών συστημάτων έχει ήδη αναπτυχθεί η σχετική υποδομή τεχνικών προδιαγραφών, με τις πλέον διαδεδομένες και αποδεκτές να είναι: 6.4.1 HL7 Ο οργανισμός HL7 (health level 7)13 έχει αναπτύξει ένα ευρύ σύνολο από τυποποιήσεις για τη μετάδοση μηνυμάτων ιατρικών και άλλων δεδομένων, μεταξύ συστημάτων. Το πρότυπο HL7 (τώρα βρίσκεται στην έκδοση 3.0) υποστηρίζεται από τις περισσότερες εταιρείες παραγωγής ιατρικού λογισμικού στον κόσμο.

33 Το Health Level Seven (HL7) [HLSeven 1990] αναφέρεται στο υψηλότερο επίπεδο (Επίπεδο Εφαρμογής) του προτύπου για τις διασυνδέσεις ανοικτών συστημάτων (OSI) του Διεθνούς Οργανισμού Προτυποποίησης (ISO) [Hammond 1991] Το 1991 το HL7 έγινε μέλος του ANSI και το 1992 έγινε μέλος του ANSI Healthcare Informatics Standards Planning Panel (HISPP). Στις 8 Φεβρουαρίου του 1996, το HL7 Version 2.2 εγκρίθηκε από το ANSI σαν το επίσημο εθνικό πρότυπο των Ηνωμένων Πολιτειών. Σήμερα, το πρότυπο αυτό βρίσκεται στην έκδοση 3 Η ιστορία των πληροφοριακών συστημάτων νοσοκομείων έχει δείξει ότι για να δημιουργηθεί ένα κοινό interface ανάμεσα σε διαφορετικές εφαρμογές (ουσιαστικά σε εφαρμογές διαφορετικών κατασκευαστών προμηθευτών) πρέπει να δημιουργηθούν πολλές διεπαφές (interfaces) προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες των προτύπων επικοινωνίας που χρησιμοποιούνται. Από τεχνική σκοπιά το HL7 είναι απλά ένα πρωτόκολλο για την ανταλλαγή πληροφοριών που σχετίζονται με το χώρο της υγείας. Χρησιμοποιείται για μετάδοση δεδομένων κυρίως ενδο νοσοκομειακά. Τα δεδομένα αυτά μπορεί να είναι κλινικές παρατηρήσεις και κλινικά δεδομένα, αποτελέσματα εξετάσεων, παραγγελίες για εξετάσεις, εγγραφές που σχετίζονται με μεταφορές ασθενών σε διάφορα τμήματα του νοσοκομείου καθώς και πληροφορίες που σχετίζονται με χρεώσεις και λογαριασμούς. Τα τελευταία τρία χρόνια οι συμμετοχές στο HL7 έχουν τριπλασιαστεί σε παραπάνω από 1400 νοσοκομεία, βιομηχανίες προϊόντων για την υγεία, και έχει υιοθετηθεί σχεδόν από όλους τους μεγάλους συμβούλους και πωλητές του χώρου. Το HL7 υποστηρίζεται από τους περισσότερους πωλητές συστημάτων και την πλειοψηφία των μεγάλων νοσοκομείων στις ΗΠΑ. Χρησιμοποιείται επίσης στην Αυστραλία, την Αυστρία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, το Ισραήλ, την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Μεγάλη Βρετανία. Το τρέχων πρότυπο ορίζει τις δοσοληψίες (transactions) για την μετάδοση δεδομένων που σχετίζονται με την καταχώρηση, την υποδοχή, την αποδέσμευση και τις

34 μεταφορές, την ασφάλεια, τις χρεώσεις, τις παραγγελίες εντολές εργαστηριακών εξετάσεων και τα αντίστοιχα αποτελέσματα, τις παρατηρήσεις γιατρών και νοσοκόμων, τις εντολές για δίαιτα, εντολές για φάρμακα, προμήθειες κλπ. Σήμερα, το HL7 βρίσκεται στη φάση όπου αναπτύσσονται οι δοσοληψίες για ανταλλαγή πληροφοριών που έχουν να κάνουν με προγραμματισμό συναντήσεων, λίστες προβλημάτων, άδειες ασθενών, βιοσήματα κλπ. 6.4.2 DICOM To DICOM 3.0 (digital imaging and communications) αποτελεί το βασικό πρότυπο για καταγραφή και μεταφορά διαγνωστικής ιατρικής εικόνας και υποστηρίζεται από όλους τους κατασκευαστές απεικονιστικών συστημάτων και συστημάτων PACS (picture archiving and communications systems). Έχει αναπτυχθεί από το ACR NEMA (American College of Radiology National Electrical Manufacturers Association). Το πρότυπο DICOM αναπτύχθηκε με σκοπό να παρέχει μια κοινή μορφή ανταλλαγής δεδομένων. Στηρίζεται στη βιομηχανία των υπολογιστών και τα πρότυπα των δικτυακών συνδέσεων και απευθύνεται περισσότερο στην επικοινωνία και ανταλλαγή ψηφιακών εικόνων μεταξύ διαγνωστικών συσκευών πέρα από Αξονική και Μαγνητική Τομογραφία (CT και MR) περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων υπέρηχους, Πυρηνική Ιατρική και καθώς και Ψηφιοποιημένα Φιλμ και δείγματα (captures) από βίντεο. Το πρότυπο DICOM 3.0 εξελίχθηκε από τις εκδόσεις 1.0 (1985) και 2.0 (1988) και χρησιμοποιείται σαν οδηγός για τον τρόπο χειρισμού και ανταλλαγής ιατρικής εικόνας. Η δομή του ορίζει μια χαλαρή ιεραρχική βάση από υποχρεωτικές μονάδες και πολλές προαιρετικές μονάδες. Στην κάθε μονάδα υπάρχει μια λίστα από πολλά στοιχεία τα οποία μπορούν (ή δεν μπορούν) να συμπεριλαμβάνονται. Το πρότυπο DICOM ορίζει ποια στοιχεία είναι υποχρεωτικά σε κάθε μονάδα και ποια είναι προαιρετικά. Κάθε στοιχείο έχει το δικό του κωδικό ταυτοποίησης σε ότι αφορά την ομάδα του (Group ID number) και το στοιχείο αυτό καθ αυτό (element ID number) τα οποία συνήθως είναι τετραψήφιοι δεκαεξαδικοί αριθμοί. Αυτό που αποκαλούμε μονάδα δεν είναι κάτι

35 συνεχόμενο στο επίπεδο της υλοποίησης. Είναι ένα σύνολο από στοιχεία τα οποία δεν αποτελούν κάποια συγκεκριμένη ακολουθία. Τα αρχεία DICOM είναι γενικά αποθηκευμένα με τα στοιχεία ταξινομημένα με βάση τον αριθμό ομάδας και τον αριθμό στοιχείων που έχουν και όχι με βάση τη μονάδα στην οποία ανήκουν. Σημαντικό να αναφερθεί είναι πως ο τρόπος δόμησης και κατασκευής των αρχείων DICOM επιτρέπει σε έναν εξυπηρετητή αρχείων να αποθηκεύει και να αναζητά εικόνες χωρίς να γνωρίζει τον τρόπο με τον οποίο κωδικοποιούνται τα δεδομένα της εικόνας. 6.4.3 EDI EDIFACT Το EDI είναι ένα πρότυπο για την ανταλλαγή εγγράφων μεταξύ διαφορετικών εφαρμογών οι οποίες βρίσκονται σε διαφορετικά μηχανήματα. Πολλοί τομείς, και ανάμεσά τους και αυτός της υγείας, επιλέγουν το EDI ως ένα γρήγορο, φτηνό και ασφαλή τρόπο για να ανταλλάσσουν οποιουδήποτε τύπου συχνά χρησιμοποιούμενα έγγραφα, αποθηκεύοντάς τα σε «ηλεκτρονικά γραμματοκιβώτια». Το EDI διαφοροποιείται σημαντικά από την ανταλλαγή αρχείων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μέσω αποθηκευτικών μέσων κοινής χρήσης. Η βασική διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι στο EDI η εφαρμογή αποστολέας και η εφαρμογή παραλήπτης πρέπει πρώτα να συμφωνήσουν στην μορφή την οποία θα έχει το έγγραφο που πρόκειται να μεταδοθεί. Με τη χρήση του EDI δεν χρειάζεται να έχουν και τα δύο συστήματα τον ίδιο τρόπο επεξεργασίας εγγράφων. Αυτό που χρειάζεται είναι να συμφωνήσουν σε τι μορφή θέλει το κάθε σύστημα να παίρνει το έγγραφο και το λογισμικό του EDI αναλαμβάνει να μετατρέπει κάθε φορά το αρχείο στη συμφωνημένη μορφή. Αυτό το χαρακτηριστικό κάνει το EDI ένα σύστημα το οποίο μπορεί να μειώσει σε μεγάλο βαθμό το χρόνο και το κόστος για την ανταλλαγή εγγράφων. Αν και υπάρχουν διάφορες μορφές του EDI, δύο κυρίως είναι αυτές που έχουν κυριαρχήσει: το Χ12 και το EDIFACT (Electronic Data Interchange for Administration, Commerce and Transport). Σε αυτές περιλαμβάνονται ένα σύνολο από διεθνώς συμφωνημένα πρότυπα και οδηγίες για την ηλεκτρονική ανταλλαγή δομημένων δεδομένων και ιδιαίτερα αυτών τα οποία έχουν να κάνουν με εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες