ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ΥΠ.ΑΝ. στις 11-9-2003, ύστερα από σχετικό διαγωνισμό, ανέθεσε στη Κ/Ξ Υδατοσυστημάτων Αιγαίου (ΤΕΜ ΑΕ, ΛΔΚ ΕΠΕ, ΥΔΡΟΕΞΥΓΙΑΝΤΙΚΗ ΕΕ, TERRAMENTOR ΕΟΟΣ) την "Ανάπτυξη συστημάτων και εργαλείων διαχείρισης Υδατικών Πόρων Υδατικού Διαμερίσματος Νήσων Αιγαίου" που αποτελεί ένα από τα τέσσερα υποέργα του έργου "Σχέδια Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων των Υδατικών Διαμερισμάτων της Χώρας" του επιχειρησιακού προγράμματος "Ανταγωνιστικότητας" (μέτρο 7.3, δράση 7.3.5, πράξη 7.3.5.2). Ο σκοπός του έργου αυτού, σύμφωνα με τη Συγγραφή Υποχρεώσεων, είναι : "Η υλοποίηση μιας εφαρμογής με στόχο τη διαχείριση των υδατικών πόρων των υδατικών διαμερισμάτων της περιοχής του έργου κρίνεται απαραίτητη για την αντιμετώπιση προβλημάτων που μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα : Συγκρουόμενα συμφέροντα ως προς τη χρήση του νερού Μείωση του υδατικού δυναμικού τα τελευταία 20 χρόνια λόγω μιας φθίνουσας πορείας των κατακρημνισμάτων αλλά και της αύξησης των κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων. Έλλειψη σε πολλές περιοχές συγχρόνων συλλογικών αρδευτικών δικτύων και ανεξέλεγκτα μεγάλη σπατάλη νερού για αρδεύσεις μέσω ιδιωτικών γεωτρήσεων. Δυσμενείς επιπτώσεις για το περιβάλλον λόγω της συνεχούς αύξησης της ρύπανσης των επιφανειακών και υπογείων νερών από τα λύματα και απόβλητα των οικισμών, των βιομηχανικών καθώς και από τη χρήση λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων στην γεωργική παραγωγή. Υπερβολική μείωση της παροχής ορισμένων πηγών λόγω των εντατικών αντλήσεων ή περιοδική στείρευση που συνεπάγονται κίνδυνο για τους βιότοπους της περιοχής. Κίνδυνος τοπικής ή γενικευμένης εξάντλησης των αποθεμάτων υπογείου νερού με ενδεχόμενο την υποβάθμιση της ποιότητάς τους (λόγω διείσδυσης της θάλασσας και υφαλμύρινσής τους), λόγω των εντατικών αντλήσεων από τις γεωτρήσεις, ιδίως σε συνθήκες παρατεταμένης ανομβρίας. Έλλειψη ενιαίας διαχείρισης της ποσότητας και ποιότητας των νερών και ως εκ τούτου ανισομερής εκμετάλλευση των Υδατικών Πόρων και σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των διαφόρων χρηστών. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω κατά την πορεία υλοποίησης του έργου πρέπει να καθορισθεί η ορθολογική χωροχρονική κατανομή των διαθέσιμων Υδατικών Πόρων στα υδατικά διαμερίσματα της περιοχής του έργου με κριτήριο την ικανοποίηση των αναγκών για κάθε χρήση και αξιολογώντας τα απαραίτητα έργα στα πλαίσια σεναρίων σε διάφορους χρονικούς ορίζοντες να υποδείξει το ενιαίο σύστημα για τη διαχείρισή τους (νομικό, οργανωτικό και λειτουργικό πλαίσιο)" - - 1 - -

Το συμβατικό αντικείμενο προσδιορίζεται από τις εργασίες που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου του έργου και είναι οι εξής : α) Προσδιορισμός του υδατικού ισοζυγίου της περιοχής ύστερα από συλλογή, επεξεργασία, συμπλήρωση και ανάλυση της υδρολογικής και υδρογεωλογικής πληροφορίας. β) Καταγραφή των σημερινών και μελλοντικών αναγκών σε νερό στα υδατικά διαμερίσματα της περιοχής του έργου (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία, περιβάλλον, αναψυχή, κτλ), ύστερα από προβλέψεις για τη μελλοντική πληθυσμιακή και οικονομική ανάπτυξή τους και τις μελλοντικές ανάγκες για ύδρευση. γ) Καταγραφή της σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος (οικοσυστήματα της περιοχής, πηγές ρύπανσης των επιφανειακών και υπόγειων νερών, κτλ) και καθορισμός των περιβαλλοντικών περιορισμών για τη διατήρηση και διαχείριση των οικοσυστημάτων. δ) Η κατάρτιση και η προσαρμογή ενός διαχειριστικού μοντέλου με τη βοήθεια του οποίου θα γίνει, ύστερα από εισαγωγή των αποτελεσμάτων των (α), (β) και (γ) η Διαχείριση της ποσότητας και ποιότητας των Υδατικών Πόρων και ο γενικός σχεδιασμός και χρονικός προγραμματισμός των έργων. Οι εργασίες αυτές διαρθρώθηκαν σε τέσσερις φάσεις (Α, Β, Γ & Δ ). Οι τρεις πρώτες φάσεις έχουν παραδοθεί και εγκριθεί και η Δ φάση ολοκληρώνεται στην 8-8-08. Η περιοχή μελέτης είναι "Η περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού του Αιγαίου" (ΠΛΑΠ 14) και περιλαμβάνει όλα τα νησιά του Αιγαίου που ανήκουν στις περιφέρειες Βορείου και Νοτίου Αιγαίου, και στους 5 νησιωτικούς νομούς (Κυκλάδων, Δωδεκανήσων, Χίου, Σάμου, Λέσβου). Στην περιοχή αυτή υπάρχουν συνολικά 57 νησιά που κατοικούνται και που έχουν πληθυσμό άνω των 10 κατοίκων. Η έκταση της περιοχής είναι περίπου 9.100 χλμ 2, και ορίζεται βόρεια από τη Λήμνο, νότια από την Κάσο, ανατολικά από τη Μεγίστη (Καστελόριζο) και δυτικά από την Κέα χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι κάθε είδους μικρές νήσοι και βραχονησίδες. Βασική παράμετρος της όλης μελέτης ήταν ο καθορισμός της "περιοχής" που θα καταρτίζονταν το διαχειριστικό μοντέλο και στη συνέχεια θα αναπτύσσονταν τα διαχειριστικά σενάρια των Υδατικών Πόρων. Ειδικά για τα νησιά του Αιγαίου η Λεκάνη Απορροής Ποταμού, που θεωρητικά αποτελεί την τυπική περιοχή ανάπτυξης διαχειριστικών σεναρίων, δεν θα είχε αποτελεσματική εφαρμογή λόγω των ελαχίστων "ποταμών" και της πληθώρας των "μικρών" λεκανών του αναγλύφου των νησιωτικών περιοχών. Έτσι προσδιορίστηκε ως περιοχή εφαρμογής των διαχειριστικών σεναρίων το νησί. Από τα 57 αυτά νησιά δέκα (10) πολύ μικρής έκτασης και πληθυσμού ανήκουν ως δημοτικά διαμερίσματα στους ΟΤΑ των υπόλοιπων 47. Η περιοχή μελέτης λοιπόν διαμορφώθηκε με βάση τα 47 αυτά νησιά, στα οποία σαν δημοτικά διαμερίσματα θα ενσωματωθούν και τα υπόλοιπα 10 και έτσι δημιουργήθηκαν 47 διαχειριστικές ενότητες επί των οποίων αναπτύχθηκαν οι εργασίες του έργου. Πέραν των παραπάνω συμβατικών εργασιών, προκειμένου να διασφαλισθεί η παροχή πληροφοριών προς το κοινό, προβλέπονται δύο σειρές ημερίδων εκ των οποίων η πρώτη έγινε με την έναρξη του έργου, ενώ η δεύτερη που σαν στόχο έχει τη διαβούλευση επί των Προσχεδίων Διαχείρισης θα διεξαχθεί τον προσεχή Σεπτέμβρη. - - 2 - -

Το παρόν κείμενο συντάχθηκε από στελέχη της Ομάδας Έργου της Αναδόχου Κ/Ξ και έχει στόχο να επικεντρωθεί στα αποτελέσματα των διαχειριστικών μοντέλων της υφιστάμενης κατάστασης και των διαχειριστικών σεναρίων, σε συνδυασμό με τα προβλεπόμενα και προτεινόμενα έργα και μέτρα, ώστε οι εμπλεκόμενοι φορείς να λάβουν γνώση και να συμβάλλουν δημιουργικά στη δημόσια διαβούλευση. Η διάρθρωση του κειμένου αυτού, με τα επιμέρους κεφάλαια και παραρτήματα, είναι η εξής: 1. Σύντομη περιγραφή του Πληροφοριακού Συστήματος ("εργαλείου διαχείρισης") που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του έργου. 2. Κατάρτιση και προσαρμογή των διαχειριστικών μοντέλων στην περιοχή μελέτης,με περιγραφή της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε και με παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης όπως αυτή αποτυπώνεται στα αποτελέσματα κάθε διαχειριστικής ενότητας. Στο παράρτημα Ι παρουσιάζονται ανά διαχειριστική ενότητα οι χάρτες των καταρτισθέντων μοντέλων 3. Αρχές και μέθοδοι ανάπτυξης διαχειριστικών σεναρίων, με παρουσίαση του τρόπου υλοποίησης τους και της οικονομικής τους αποτίμησης καθώς και τα έργα και τα μέτρα που περιλαμβάνονται και προκύπτουν από τα διαχειριστικά σενάρια. Στο παράρτημα ΙΙ παρουσιάζονται τα προβλεπόμενα έργα τα οποία συμπεριλήφθηκαν στα διαχειριστικά σενάρια. 4. Συγκριτικά αποτελέσματα των διαχειριστικών σεναρίων που αναπτύχθηκαν στις 47 διαχειριστικές ενότητες και τελικά συμπεράσματα. (Δίνονται αποτελέσματα σε 18 ενότητες, ενώ τα υπόλοιπα θα συμπληρωθούν με την περάτωση της μελέτης, στις 8 Αυγούστου 2008). - - 3 - -

1. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΔΑΤΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ Όπως αναφέρεται στη Συγγραφή Υποχρεώσεων της μελέτης, για να αντιμετωπισθεί η διαχείριση της Περιοχής Λεκάνης Απορροής των νήσων Αιγαίου (GR14), κρίνεται απαραίτητη η υλοποίηση μιας εφαρμογής (αναφέρεται ως "εργαλείο" στον τίτλο του υποέργου). Η εφαρμογή αυτή σχεδιάσθηκε και αναπτύχθηκε σαν ένα Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα ώστε "ο τελικός χρήστης" (Δ/νσεις Υδάτων Περιφερειών) να μπορεί ασκήσει μέσω αυτού μια ολοκληρωμένη διαχείριση σύμφωνα με τις απαιτήσεις του θεσμικού πλαισίου αλλά και των πραγματικών αναγκών. 1.1. ΒΑΣΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ Το πληροφοριακό σύστημα που δημιουργήθηκε στα πλαίσια του έργου καταγράφει, οργανώνει και διαχειρίζεται το σύνολο των δεδομένων, των λογισμικών και των παραδοτέων. Ο "πυρήνας" του συστήματος αποτελείται από μια εφαρμογή που αναπτύχθηκε σε περιβάλλον βάσης δεδομένων ORACLE, η οποία κατευθύνει- οδηγεί τον χρήστη στα επιμέρους μέρη της μελέτης μέσα από κατάλληλες φόρμες πλοήγησης. Ουσιαστικά ενοποιεί τις επιμέρους βάσεις των θεματικών επιπέδων (γεωγραφική, υδρολογική, υδρογεωλογική, περιβαλλοντικών δεδομένων και διαχειριστικού μοντέλου) τόσο σε επίπεδο διαχειριστικής ενότητας όσο και στο σύνολο της Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού δηλαδή του Υδατικού Διαμερίσματος των νήσων Αιγαίου. Επίσης υποστηρίζει λειτουργίες διαχείρισης, επεξεργασίας και επισκόπησης των δεδομένων μέσα από παραμετρικά ερωτήματα που έχουν αναπτυχθεί τόσο στον "πυρήνα" όσο και στα επιμέρους λογισμικά. Τα λογισμικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι τα εξής: ORACLE Βάση δεδομένων που αποτελεί τον πυρήνα του συστήματος, κατευθύνει τη λειτουργία του εργαλείου και εκτελεί σειρά ερωτημάτων στα αποτελέσματα των διαχειριστικών μοντέλων ARCview Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών με το σύνολο των χωρικών δεδομένων ΥΔΡΟΓΝΩΜΩΝ, λογισμικό υδρολογικής επεξεργασίας, που περιλαμβάνει και το μοντέλο βροχής απορροής GROUNDWATER VISTAS 5.0, λογισμικό υδρογεωλογικών μαθηματικών ομοιωμάτων WEAP λογισμικό διαχειριστικού μοντέλου OFFICE PROFFESIONAL 2007 όπου υπολογίσθηκαν δεδομένα ζήτησης, αναπτύχθηκε η γεωβάση του Γεωγραφικού Συστήματος, το οικονομικό μοντέλο και επιμέρους εφαρμογές του συστήματος και καταχωρήθηκαν περιβαλλοντικά και υδρογεωλογικά δεδομένα. - - 4 - -

1.2. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Ψηφιοποιήθηκαν, υπολογίσθηκαν και εισήχθησαν στο σύστημα τα εξής δεδομένα : Μια ΠΛΑΠ (Υδατικό διαμέρισμα νήσων Αιγαίου), 47 διαχειριστικές ενότητες με 57 νησιά με το σύνολο των γεωγραφικών, μορφολογικών, τοπογραφικών, διοικητικών, γεωλογικών δεδομένων και των έργων υδροληψίας 657 λεκάνες απορροής και 84 υπολεκάνες έργων όπου υπολογίσθηκαν υδατικά ισοζύγια σε μηνιαίο βήμα για 16 χρόνια (1985-2001) 151 υδρογεωλογικές ενότητες με μηνιαίες χρονοσειρές κατείσδυσης για 16 χρόνια (1985 2001), 6500 γεοαναφερμένα υδροσημεία με χημικές αναλύσεις σε 1800 από αυτά, και 12 προσχωματικοί υδροφορείς όπου αναπτύχθηκαν μαθηματικά ομοιώματα 408 δημοτικά διαμερίσματα των 47 διαχειριστικών ενοτήτων στα οποία υπολογίσθηκαν υδατικές ανάγκες ανά μήνα για τις χρήσεις ύδρευσης, άρδευσης, κτηνοτροφίας και βιομηχανίας για τα έτη 2005 και 2015, με εκτίμηση δεικτών αύξησης μόνιμου πληθυσμού και διανυκτερεύσεων τουριστών καθώς και αύξηση αρδευόμενων εκτάσεων σε συνάρτηση με προβλεπόμενα έργα Δημιουργία μητρώου προστατευόμενων περιοχών, κατηγοριοποίηση των υδάτινων συστημάτων της ΠΛΑΠ σύμφωνα με το σύστημα Α της Κ.Ο. 2000/60 και αναγνώριση πιέσεων σε κάθε διαχειριστική ενότητα 47 ρυθμισμένα διαχειριστικά μοντέλα υφιστάμενης κατάστασης σε μηνιαίο βήμα για περίοδο προσομοίωσης 1986-2001, με 223 κόμβους προσφοράς (151 κόμβοι υπογείων, 36 ταμιευτήρες, 18 μονάδες αφαλάτωσης, 18 κόμβοι μεταφερόμενων ποσοτήτων), 281 κόμβους ζήτησης (129 κόμβοι ύδρευσης βιομηχανίας, 116 κόμβοι άρδευσηςκτηνοτροφίας, 36 κόμβοι περιβάλλοντος) και 51 κόμβους επεξεργασίας λυμάτων 188 διαχειριστικά σενάρια (4 ανά διαχειριστική ενότητα) σε κανονικές και ξηρές υδρολογικές συνθήκες, με σχηματοποίηση των υπό κατασκευή, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων έργων, και υπολογισμό του οικονομικού αποτελέσματος για κάθε σενάριο 591 θεματικοί χάρτες συνολικά, για κάθε επιμέρους αντικείμενο από τα ανωτέρω, σε κάθε διαχειριστική ενότητα (τουλάχιστον 12 σε κάθε μία) Σχέδιο διαχείρισης με προγράμματα μέτρων σύμφωνα με το ΠΔ 51/8-3-2007 Αρχείο μελετών και ερευνών που αποδελτιώθηκαν, και το αρχείο της υφιστάμενης κατάστασης της ΠΛΑΠ όπως καταγράφεται σε 188 τεύχη (4 ανά διαχειριστική ενότητα), η υδρολογία, η υδρογεωλογία, οι υδατικές ανάγκες, η κατάσταση περιβάλλοντος, η ανάλυση προγραμμάτων ανάπτυξης και η διαχειριστική λειτουργία (προσφορά, ζήτηση, ελλείμματα) αυτής. - - 5 - -

2. ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ Ως διαχειριστικό μοντέλο υδάτινων πόρων ορίζεται η αναπαράσταση της λειτουργίας προσφοράς και ζήτησης νερού μιας χωρικής ενότητας αναφοράς (πχ λεκάνη απορροής, υδρογεωλογικής λεκάνη, σύνολο λεκανών, νησί κλπ) με τους περιορισμούς που υφίστανται και ο υπολογισμός μέσω κατάλληλων λογισμικών, του υδατικού ισοζυγίου σε κάθε σημείο προσφοράς/ζήτησης που επιλέγεται με βάση τους περιορισμούς που τέθηκαν Οι προαναφερθείσες διαδικασίες είναι δυναμικές και επαναληπτικές και ολοκληρώνονται όταν μέσω αξιόπιστων μετρήσεων επιβεβαιωθούν τόσο η αναπαράσταση (σχηματοποίηση) όσο και οι υπολογισμοί (ρύθμιση). 2.1. ΣΧΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Γενικές Παραδοχές και Δεδομένα Οι γενικές παραδοχές κατάρτισης των μαθηματικών διαχειριστικών ομοιωμάτων προέκυψαν από το επίπεδο ανάλυσης των δεδομένων των προηγουμένων φάσεων αλλά και από τις προδιαγραφές του έργου, και είναι οι εξής: Ανάπτυξη διαχειριστικών ομοιωμάτων ανά διαχειριστική ενότητα Έτος αναφοράς: 2005 Δεδομένα προσφοράς: 1985-2001 Δεδομένα ζήτησης: 2005 Χρονικό βήμα: μήνας Κόμβοι προσφοράς: υδρογεωλογικές ενότητες/υδροφορείς, έργα ταμίευσης, αφαλατώσεις, μεταφερόμενες ποσότητες, επαναχρησιμοποίηση ΜΕΥΑ Διοικητικό Επίπεδο αναφοράς ζήτησης: Δήμος/Κοινότητα, ΤΟΕΒ Επίπεδο αναφοράς ανά είδος χρήσης: ΥΔΡΕΥΣΗ και ΑΡΔΕΥΣΗ (συμπεριλαμβανομένων των μόνιμου και έκτακτου πληθυσμού, κτηνοτροφίας, βιομηχανίας) Ειδικοί κόμβοι ζήτησης: κόμβος ελάχιστης διατηρητέας παροχής (περιβαλλοντικός), κόμβος εκβολής σε θάλασσα ή ρέμα, κόμβοι εκφόρτισης υπόγειων υδροφορέων στη θάλασσα Ποιοτικές παράμετροι που θα μελετηθούν: BOD, SS, Νιτρικά, φωσφορικά, θειικά, χλωριούχα Σημειώνεται ότι ο υπολογισμός των υδρευτικών απαιτήσεων έγινε με μέση κατανάλωση 150λ/κατ/ημ,η οποία τους θερινούς μήνες προσαυξήθηκε κατά 50%.Αντίστοιχα ο υπολογισμός των αρδευτικών απαιτήσεων έγινε με τη μέθοδο BLANEY - GRIDDLE με βάση τις αρδευόμενες εκτάσεις της ΕΣΥΕ. Τέλος σε κάθε διαχειριστική ενότητα τα δεδομένα με τα οποία καταρτίζεται και εφαρμόζεται το διαχειριστικό μοντέλο είναι τα εξής : Γεωγραφικά επίπεδα πληροφοριών τα οποία έχουν παραχθεί κατά την εκπόνηση των δύο προηγούμενων φάσεων. Υπολογισμένες ανάγκες ύδρευσης ανά μήνα και ανά Δημοτικό Διαμέρισμα Υπολογισμένες ανάγκες άρδευσης ανά μήνα και ανά Δημοτικό Διαμέρισμα Υπολογισμένες ανάγκες κτηνοτροφίας ανά μήνα και ανά Δημοτικό Διαμέρισμα - - 6 - -

Υπολογισμένες ανάγκες βιομηχανίες ανά μήνα και ανά Δημοτικό Διαμέρισμα Υπολογισμένο ρυπαντικό φορτίο πληθυσμού Υπολογισμένο ρυπαντικό φορτίο κτηνοτροφίας Χαρακτηριστικά έργων ταμίευσης ύδατος Υπολογισμένη κατείσδυση (Α Φάση) τόσο ανά υδρογεωλογικό σχηματισμό όσο και ανά υδρογεωλογική ενότητα. Τα αρχεία αυτά που περιλαμβάνουν τις τιμές αυτές για κάθε μήνα της 16ετούς περιόδου προσομοίωσης Υπολογισμένη εξάτμιση ανά έργο ταμίευσης ύδατος Στοιχεία αφαλατώσεων και μεταφερόμενων ποσοτήτων ύδατος Δεδομένα Μονάδων Επεξεργασίας λυμάτων Κόμβοι Προσφοράς και Ζήτησης Ως κόμβοι προσφοράς για την διαδικασία σχηματοποίησης ορίζονται : Κόμβοι υπόγειων υδάτων: - Υδρογεωλογικές ενότητες Κόμβοι επιφανειακών υδάτων: - Έργα ταμίευσης (λ/δ, φράγματα, ομβροδ/μ) - Ποταμοί, ρέματα και χείμαρροι Λοιποί κόμβοι : - Μεταφερόμενες ποσότητες ύδατος - Μονάδες αφαλάτωσης - ΜΕΥΑ (επαναχρησιμοποίηση) Ως κόμβος ζήτησης ορίζεται κάθε σημείο στο οποίο υπάρχει απαίτηση νερού. Η απαίτηση δημιουργείται από τη χρήση του νερού και αυτή διακρίνεται (στο Αιγαίο) σε : Ύδρευση Άρδευση Βιομηχανία Κτηνοτροφία Περιβάλλον Οι ανάγκες ζήτησης προσομοιώθηκαν στο διαχειριστικό ομοίωμα ανά Δήμο (εκτός από τους κόμβους περιβάλλοντος), και ομαδοποιούνται σε ομάδες δύο κόμβων. Στους κόμβους άρδευσης που αναφέρονται στις αρδευτικές ανάγκες και στους κόμβους ύδρευσης στο άθροισμα των αναγκών ύδρευσης του πληθυσμού. Οι ανάγκες βιομηχανίας περιλαμβάνονται στον κόμβο της ύδρευσης, ενώ οι ανάγκες της κτηνοτροφίας κατά περίπτωση στον κόμβο ύδρευσης ή στον κόμβο άρδευσης. Οι αρδευτικές ανάγκες των ΤΟΕΒ και οι αρδευτικές ανάγκες που ικανοποιούνται ανεξάρτητα από δημοτικά έργα υδροληψίας, προσομοιώνονται σαν ξεχωριστές οντότητες (με ξεχωριστό κόμβο ζήτησης). - - 7 - -

Ο παραπάνω σχεδιασμός με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε διαχειριστικής ενότητας, σε κάποιες περιπτώσει, διαφοροποιήθηκε, είτε σε επίπεδο χωρικής αναφοράς ("σπάσιμο" Δήμου σε επιμέρους σύνολα δημοτικών διαμερισμάτων), είτε σε επίπεδο χρήσεων (πχ ξεχωριστός κόμβος η κτηνοτροφία). Οι κόμβοι περιβάλλοντος προσομοιώνουν την ανάγκη για νερό των υδάτινων οικοσυστημάτων. Η έννοια του "κόμβου περιβάλλοντος" υφίσταται για τα έργα ταμίευσης και μεταφράζεται ως η ελάχιστη διατηρητέα παροχή κατάντη του έργου. Επιπλέον, είναι δυνατός ο περιορισμός του ελάχιστου αποδεκτού όγκου που αποθηκεύεται στο έργο, προκειμένου να συνεχίσει να υφίσταται ο υγρότοπος ο οποίος έχει δημιουργηθεί μετά την κατασκευή του. Ο περιορισμός αυτός γίνεται απ ευθείας στον αντίστοιχο κόμβο προσφοράς. Στην προσομοίωση της υφιστάμενης κατάστασης οι ανωτέρω κόμβοι τέθηκαν σαν ανενεργοί αφού στη λειτουργία των ταμιευτήρων σήμερα δε τηρείται ελάχιστη διατηρητέα παροχή. Ιδιαίτερη κατηγορία κόμβων ζήτησης, είναι οι κόμβοι εκφόρτισης των υπόγειων υδροφορέων στη θάλασσα οι οποίοι προσομοιώνουν τις ποσότητες ύδατος που με φυσική υπόγεια ροή καταλήγουν στη θάλασσα, σε όλη τη διάρκεια του έτους. Δεδομένα Ποιότητας Σε ότι αφορά τα ρυπαντικά φορτία από τη χρήση του νερού, τα δεδομένα εισάγονται ως φορτίο (intensity) των παραμέτρων ποιότητας που μελετώνται. Στην περίπτωση όπου δεν υπάρχει ΜΕΥΑ, εισάγονται τα ρυπαντικά φορτία ανά χρήση. Στην περίπτωση όπου το ρυπαντικό φορτίο καταλήγει μετά από τη χρήση σε κάποια ΜΕΥΑ, εισήχθησαν στο μοντέλο οι τιμές για τις ποιοτικές παραμέτρους που προκύπτουν μετά την επεξεργασία. Συνδέσεις μεταξύ Κόμβων Διακρίνονται δύο κατηγορίες συνδέσμων: οι σύνδεσμοι μεταφοράς (transmission links) υδάτινων πόρων από τους κόμβους προσφοράς και τους λοιπούς κόμβους (ΜΕΥΑ) προς τους κόμβους ζήτησης οι σύνδεσμοι επιστρεφόμενης ροής (return flows) υδάτινων πόρων από τους κόμβους ζήτησης είτε προς στους κόμβους προσφοράς (groundwater), είτε προς τις μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Ένας κόμβος ζήτησης μπορεί να συνδεθεί μέσω των συνδέσμων μεταφοράς (transmission links) με κάθε κόμβο προσφοράς ύδατος. Ένας σύνδεσμος συμβολίζει τη δυνατότητα ενός κόμβου ζήτησης να ικανοποιηθεί από τον αντίστοιχο κόμβο προσφοράς με τον οποίο συνδέεται. Η σύνδεση των κόμβων ζήτησης γίνεται επίσης και μέσω των επιστρεφουσών ροών (return flows), όπου ο κόμβος ζήτησης συνδέεται συνήθως με μια ΜΕΥΑ. Οι επιστρέφουσες ροές δε χρησιμοποιούνται στη σχηματοποίηση παρά μόνο στις περιπτώσεις όπου υπάρχει ΜΕΥΑ, καθ ότι είναι αδύνατος ο αξιόπιστος προσδιορισμός του ποσοστού του καταναλισκόμενου νερού που επανατροφοδοτεί τους υπόγειους υδροφορείς ή άλλους κόμβους προσφοράς στους οποίους καταλήγει. Εξ άλλου, είναι υπέρ της ασφαλείας η θεώρηση ότι κανένα μέρος της κατανάλωσης δεν επιστρέφει ως εκμεταλλεύσιμη ποσότητα στο σύστημα. - - 8 - -

Ρύθμιση Με τη διαδικασία της ρύθμισης, αναζητείται η επιλογή τιμών για τις διάφορες παραμέτρους του μοντέλου έτσι ώστε αυτό να προσομοιώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την λειτουργία του συστήματος. Τα βασικά χαρακτηριστικά του μοντέλου είναι: Επίπεδο ζητήσεων καθορισμένο για το έτος 2005 Υδατικό ισοζύγιο βάσει ιστορικών στοιχείων και του ρυθμισμένου μοντέλου βροχήςαπορροής για τα έτη 1986-2001 Στην ουσία, η προσομοίωση κρατά σταθερή τη ζήτηση στα επίπεδα του 2005, και ελέγχει την ανταπόκριση του συστήματος των κόμβων ζήτησης ως προς τη διαθεσιμότητα υδατικών πόρων που καθορίζει ένα ιστορικό δείγμα μήκους 16 ετών. Το ιστορικό αυτό δείγμα που προέκυψε από τα διαθέσιμα στοιχεία στην περιοχή, περιλαμβάνει αλληλουχίες ξηρών και υγρών ετών, ενώ αποτελεί και τη βάση για το στοχαστικό καθορισμό συνθετικών χρονοσειρών με την ίδια στατιστική πιθανότητα εμφάνισης, από τις οποίες μπορούν να προκύψουν οι στατιστικά πιθανές ξηρές χρονοσειρές. Η ρύθμιση των διαχειριστικών ομοιωμάτων για την προσομοίωση της υφιστάμενης κατάστασης, για κάθε διαχειριστική ενότητα βασίσθηκε στους εξής άξονες: Ρύθμιση των παραμέτρων της σύνδεσης μεταξύ κόμβων προσφοράς κόμβων ζήτησης Ρύθμιση των παραμέτρων προσομοίωσης του φυσικού συστήματος Ρύθμιση των δεδομένων που αφορούν τη ζήτηση Η ορθότητα των ανωτέρω ρυθμίσεων, και συνεπώς το αποτέλεσμα του διαχειριστικού ομοιώματος, ελέγχθηκε με βάση : Στοιχεία υδρευτικών καταναλώσεων των Δήμων και των ΔΕΥΑ. Τα στοιχεία αυτά όπου υπάρχουν είναι γενικά αναξιόπιστα σε ότι αφορά την απόληψη του νερού, αφού σε γενικούς κανόνες στην Ελλάδα η τιμολογούμενη κατανάλωση είναι μικρότερη από την πραγματικά διατιθέμενη ποσότητα. Η απόκλιση αυτή οφείλεται στις κακές συνθήκες μέτρησης (έλλειψη μετρητών, κακή κατάσταση οργάνων, κ.λ.π.). Στον Ελληνικό χώρο, η απόκλιση αυτή φτάνει πολλές φορές και το 50%, ενώ αντίστοιχα στοιχεία από την περιοχή της μελέτης σε σημαντικούς καταναλωτές δείχνουν αντίστοιχα ποσοστά. Εκτιμήσεις μετρήσεις απολήψεων από Δήμους ΔΕΥΑ και ΤΟΕΒ. Σε περιπτώσεις που οι μετρήσεις γίνονται με εγκατεστημένους μετρητές, οι μετρήσεις αυτές είναι ακριβείς. Δυστυχώς στην πλειοψηφία των αντίστοιχων δεδομένων στην περιοχή του έργου οι μετρήσεις αυτές βασίζονται σε εκτιμήσεις μέγιστης δυνατότητας άντλησης - απόληψης βάσει δυναμικότητας της αντλητικής εγκατάστασης και της διαθεσιμότητας των υδατικών πόρων. Παρατηρείται, στην πλειονότητα των περιπτώσεων των δήμων που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα επάρκειας υδατικών πόρων οι εκτιμώμενες απολήψεις να υπερβαίνουν κατά πολύ (δύο και τρεις φορές ακόμη) τις μετρηθείσες καταναλώσεις. Σε περιπτώσεις όμως δήμων με προβλήματα επάρκειας υδατικών πόρων οι εκτιμώμενες απολήψεις προσεγγίζουν καλύτερα (αν και αρκετά μεγαλύτερες) τις μετρηθείσες καταναλώσεις. Κατά συνέπεια, συνήθως δεν εξετάζονται παρά οι δυσμενέστερες περίοδοι άντλησης, με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις αυτές να είναι γενικά μεγαλύτερες από τις πραγματικές απολήψεις. - - 9 - -

Αναμενόμενα (και μετρημένα στη συγκεκριμένη περίπτωση) ελλείμματα με βάση μεταφερόμενες ποσότητες ύδατος Στοιχεία λειτουργίας ΜΕΥΑ (παροχή λειτουργίας, πληροφορίες για μη κάλυψη των αναγκών τους θερινούς μήνες, κλπ) Ανταπόκριση και ομαλή λειτουργία των φυσικών συστημάτων (π.χ. αποθήκευση ταμιευτήρων) Συσχέτιση λειτουργίας συστημάτων προσφοράς (υπόγειων και επιφανειακών) με τα διαθέσιμα ποιοτικά στοιχεία (πληροφορίες και δεδομένα για υφαλμύρινση υδροφορέων, για πτώσεις στη στάθμη άντλησης, κ.λ.π.) Δεδομένα λειτουργίας αφαλατώσεων Βασικό πρόβλημα στην ποσοτική εκτίμηση της λειτουργίας του συστήματος αποτέλεσε η γενικά διαπιστωμένη έλλειψη δεδομένων αντλήσεων από ιδιωτικές γεωτρήσεις και φρέατα. Σημειώνεται ότι η έλλειψη επαρκών στοιχείων μετρήσεων (ιδιαίτερα αυτών που αφορούν απολήψεις ιδιωτικών γεωτρήσεων), καθιστά δύσκολη την ακριβή ρύθμιση του διαχειριστικού ομοιώματος, αφού ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις ανάγκες άρδευσης, η κάλυψη γίνεται στο συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό από ιδιωτικές γεωτρήσεις. 2.2. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ Στόχος των διαχειριστικών μοντέλων της υφιστάμενης κατάστασης, ήταν να σχηματοποιήσουν τη λειτουργία των διαχειριστικών ενοτήτων (προσφορά και ζήτηση νερού με τις υπάρχουσες ιεραρχήσεις και περιορισμούς) σε κάθε διακεκριμένο κόμβο και τη συνεχή μεταξύ τους αλληλεπίδραση, υπολογίζοντας ανά μήνα τις προσφερόμενες ποσότητες και τα ελλείμματα. Ως έλλειμμα ορίσθηκε η μη εξασφάλιση επαρκούς παροχής νερού που απαιτείται για την βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία (παροχή) στην ύδρευση γίνεται δεκτό ότι είναι 150λ/κατ/ημ, που τους θερινούς μήνες προσαυξάνεται κατά 50%,ενώ αντίστοιχα στην άρδευση η κάλυψη του 80% των απαιτήσεων όπως αυτές υπολογίζονται σύμφωνα με τα στοιχεία αρδευόμενων εκτάσεων της ΕΣΥΕ. Ο ανωτέρω ορισμός ακολουθεί το πνεύμα της Κ.Ο. 2000/60 που αναφέρει την ανάγκη "εξασφάλισης επαρκούς επιφανειακού και υπόγειου νερού καλής ποιότητας που απαιτείται για τη βιώσιμη, ισόρροπη και δίκαιη χρήση ύδατος". Εξ αυτού του ορισμού θεωρητικά δεν προσμετρώνται στις προσφερόμενες ποσότητες αυτές που προέρχονται από αφαλατώσεις και μεταφορές. Πλην όμως στο Αιγαίο λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών οι ποσότητες αυτές προσμετρήθηκαν στις προσφερόμενες. Ειδικότερα, όσον αφορά το φυσικό σύστημα : Η υδρολογική δίαιτα του Αιγαίου παρουσιάζει σημαντική γεωγραφική διακύμανση. Με βάση τις υδρολογικές αναλύσεις που έγιναν στα πλαίσια της μελέτης, οι νότιες Κυκλάδες έχουν χαμηλά μέσα ετήσια ύψη βροχόπτωσης (Μήλος, Θήρα, κ.λ.π.), ενώ οι βόρειες γενικά λίγο μεγαλύτερα (Νάξος, Τήνος, Άνδρος, κ.λ.π.). Τα νησιά του ανατολικού και βορειοανατολικού Αιγαίου είναι σημαντικά πλουσιότερα σε βροχοπτώσεις από τις υπόλοιπες περιοχές (Λέσβος, Σάμος, Ικαρία, κ.λ.π.), ενώ στα Δωδεκάνησα συναντάμε σχετικά υψηλά ετήσια ύψη βροχόπτωσης. - - 10 - -

Χαρακτηριστική της μεγάλης γεωγραφικής μεταβλητότητας είναι η Ρόδος, το βόρειο τμήμα της οποίας παρουσιάζει μεγάλα μέσα ετήσια ύψη βροχής (της τάξης των 700χλστ), ενώ τα ύψη αυτά μειώνονται σχεδόν γραμμικά κατά τον άξονα βορρά-νότου του νησιού (μέχρι τα 450χλστ). Αντίστοιχοι υπολογισμοί που έγιναν για την εκτίμηση της δυνητικής εξατμισοδιαπνοής, δείχνουν ετήσια ύψη δυνητικής εξατμισοδιαπνοής που κυμαίνονται μεταξύ 1400 και 1800 χλστ, μεγέθη που κρίνονται υψηλά. Η υδρογεωλογική εικόνα της περιοχής ποικίλει και αυτή σημαντικά. Ορισμένα νησιά, ιδιαίτερα ορισμένα από τα μικρότερα, είναι άνυδρα (π.χ. Σίκινος, Ηρακλειά, Κουφονήσια, Χάλκη, κ.λ.π.) και τα υδρογεωλογικά τους χαρακτηριστικά σε συνδυασμό με τις χαμηλές βροχοπτώσεις, δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη εκμεταλλεύσιμων υπόγειων υδροφοριών. Σε άλλες περιπτώσεις έχουμε πλούσιους καρστικούς ή προσχωματικούς υδροφορείς (π.χ. Ρόδος, Λέσβος, Χίος, Άνδρος, κ.λ.π.), ενώ σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει κάποιο υπόγειο δυναμικό που όμως έχει περιορισμένη δυνατότητα εκμετάλλευσης. Υπάρχουν και μικρά νησιά των οποίων η αυτόνομη υδροφορία επέτρεπε μέχρι πρόσφατα την αυτοτελή κάλυψη των αναγκών τους (π.χ. Δονούσα) και όσον αφορά τη ζήτηση υδατικών αναγκών : Την τελευταία επταετία η αυξητική τάση των υδρευτικών αναγκών είναι πολύ μεγάλη και έχουν επεκταθεί θεαματικά τα έργα υδροληψίας (νέες γεωτρήσεις, αφαλατώσεις, μεταφερόμενες ποσότητες), ενώ παράλληλα δεν υπάρχει σε κανένα επίπεδο (περιορισμός απωλειών, τιμολογιακή πολιτική, ευαισθητοποίηση των πολιτών, σχεδιασμός έργων κ.λ.π.) διαχειριστική πολιτική μείωσης της υδρευτικής ζήτησης. Αυτό αποδεικνύεται τόσο από την αύξηση των μεταφερόμενων ποσοτήτων σε νησιά από το 1996 και μετά, όσο και από τις καταμετρημένες καταναλώσεις, όπου αυτές είναι διαθέσιμες. Η αύξηση υπερβαίνει το 15% και έχει διαρκώς περαιτέρω αυξητική τάση. Αντίστοιχα σημαντική είναι και η συνολική ζήτηση άρδευσης, η οποία αποτελεί περισσότερο από το 50% των σημερινών αναγκών των νησιών. Η ζήτηση για άρδευση είναι μεν γενικά σταθερή και δεν έχει αυξητικές τάσεις, αλλά είναι και στην πλειοψηφία της ανεξέλεγκτη, με αποτέλεσμα να μην είναι σήμερα δυνατή η εφαρμογή ολοκληρωμένης διαχειριστικής πολιτικής. Η υφιστάμενη κατάσταση όπως αποτυπώθηκε στα 47 διαχειριστικά σενάρια, επιβεβαιώνει την ελλειμματικότητα των περισσότερων διαχειριστικών ενοτήτων ιδιαίτερα την περίοδο τουριστικής αιχμής, καθώς και την υπεράντληση των υπόγειων υδροφορέων που αποτελούν την κύρια πηγή κάλυψης των υδατικών αναγκών. Στη συνέχεια παρουσιάζονται πίνακες, ανά νησί και ανά κατηγορία προσφοράς, για την μέση ετήσια κάλυψη των υδρευτικών και αρδρευτικών αναγκών. Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί φαίνονται ότι οι αφαλατώσεις καλύπτουν το 4,1%, οι μεταφερόμενες ποσότητες το 1,4%, οι ταμιευτήρες το 4,4% και τα υπόγεια το 82,6% των υδρευτικών αναγκών που ανέρχονται σε 63.796.792 κμ. Το μέσο ετήσιο έλλειμμα ανέρχεται σε 6,4%, κατανέμεται κατά κανόνα μόνο στους ξηρούς μήνες, δηλαδή τον Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο, αφού οι χειμερινές υδρευτικές ανάγκες καλύπτονται γενικά εύκολα. Επίσης, αποτελεί μέση τιμή 16ετίας, πράγμα που σημαίνει ότι σε ξηρά έτη το μέγεθος αυτό είναι πολλαπλάσιο. - - 11 - -

ΝΗΣΟΣ Πίνακας 1 : Μέση Ετήσια κάλυψης Υδρευτικών Αναγκών ανά Είδος Προσφοράς ΑΦΑΛΑ- ΤΩΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΕΡΟ- ΜΕΝΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ (%) ΤΑΜΙΕΥ- ΤΗΡΕΣ ΥΠΟΓΕΙΑ ΚΑΛΥΨΗ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΤΗΣΙΕΣ ΔΙΑΝΥΚΤΕ- ΡΕΥΣΕΙΣ 2001 0,20 98,37 98,57 1.474.756 16.441 117.431 (%) (%) (%) (%) (κμ) 2001 Αστυπάλαια 58,49 30,02 88,51 161.560 1.238 52.929 Κάλυμνος- Ψεριμος- Τελενδος- Καλολιμνος Λειψοί 55,46 23,83 79,29 67.452 698 6.070 Λέρος- Φαρμακονησι 5,46 11,38 82,26 99,10 773.966 8.207 29.794 Πάτμος-Αρκοι 75,00 16,86 91,86 330.781 3.044 72.221 Κάσος 100,00 100,00 113.737 990 564 Κάρπαθος- Σαρια 100,00 100,00 754.558 6.511 207.953 Κως 98,55 98,55 5.428.825 30.947 6.316.684 Νίσυρος-Γυαλι 71,00 14,93 85,92 110.430 948 33.765 Μεγίστη-Ρω 85,95 5,71 91,66 58.616 430 8.632 Ρόδος 91,98 91,98 17.507.447 117.007 9.560.266 Σύμη 85,00 6,71 91,71 293.789 2.606 35.253 Χάλκη 89,55 89,55 50.778 313 43.860 Τήλος 93,19 93,19 79.342 533 14.385 Αγαθονήσι 83,70 83,70 12.411 158 580 Άνδρος 98,90 98,90 1.031.920 10.009 219.295 Αμοργός 7,35 74,86 82,20 183.264 1.859 62.490 Θήρα 4,28 0,36 25,87 54,32 84,83 1.984.189 12.440 954.917 Ίος 38,48 1,27 60,25 100,00 278.987 1.838 177.934 Κύθνος 99,28 99,28 175.833 1.608 77.646 Κέα 92,77 92,77 315.813 2.417 24.381 Σέριφος 95,80 95,80 202.635 1.414 83.012 Μήλος 24,56 58,44 83,00 626.581 4.771 94.013 Σίφνος 15,00 72,63 87,63 345.594 2.442 79.659 Νάξος 48,14 50,75 98,89 2.115.304 18.188 475.418 Πάρος 12,41 87,05 99,46 1.675.267 12.853 891.449 Σύρος 49,42 21,46 70,88 1.855.053 18.181 344.652 Μύκονος-Δηλος 29,75 37,27 14,27 81,29 1.597.541 9.320 1.191.051 Τήνος 8,71 88,77 97,48 1.058.208 8.574 305.669 Ανάφη 100,00 100,00 27.695 273 10.971 Δονούσα 99,09 99,09 13.596 163 175 Ηρακλειά 91,99 4,35 96,35 14.753 151 10.860 Κουφονήσια 80,00 5,31 85,31 38.470 366 10.708 Σχοινούσσα 98,52 98,52 22.597 206 22.464 Κίμωλος 39,43 12,45 48,12 100,00 70.388 769 8.418 Σίκινος 40,00 56,85 96,85 24.768 238 29.670 Φολέγανδρος 39,56 8,89 48,45 72.160 667 96.372 Αντίπαρος 99,07 99,07 160.573 1.037 90.110 Άγ.Ευστράτιος 100,00 100,00 40.774 371 1.836 Λέσβος 99,04 99,04 9.135.851 90.643 525.426 Λήμνος 96,00 96,00 1.688.189 18.102 168.141 Ικαρία 100,00 100,00 900.725 8.312 114.531 Σάμος 78,07 78,07 6.042.336 33.814 1.069.175 Φούρνοι- Θυμαινα 99,72 99,72 161.168 1.469 20.100 Οινουσες 25,31 31,73 42,97 100,00 98.790 1.050 2.300 Χίος 8,72 12,50 70,52 91,74 4.585.600 51.936 192.266 Ψαρά 100,00 100,00 33.717 422 4.290 ΣΥΝΟΛΑ / ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ 4,1 1,4 4,4 82,6 93,6 63.967.792 505.976 238.597.859 - - 12 - -

Στον Πίνακα 2 που ακολουθεί φαίνεται ότι οι αφαλατώσεις καλύπτουν το 2%, οι μεταφερόμενες ποσότητες το 2%,οι ταμιευτήρες το 6,2% και τα υπόγεια το 79,7% των αρδευτικών αναγκών που ανέρχονται σε 106.366.859 κμ. Το μέσο ετήσιο έλλειμμα ανέρχεται σε 14,1%., κατανέμεται κατά κανόνα μόνο στους ξηρούς μήνες, δηλαδή τον Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Επίσης, αποτελεί μέση τιμή 16ετίας, πράγμα που σημαίνει ότι σε ξηρά έτη το μέγεθος αυτό είναι πολλαπλάσιο. Πίνακας 2 : Μέση Ετήσια Κάλυψη Αρδευτικών Αναγκών ανά Είδος Προσφοράς ΝΗΣΟΣ ΑΦΑΛΑΤΩΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΕΡΟ- ΜΕΝΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΕΣ ΥΠΟΓΕΙΑ ΚΑΛΥΨΗ ΑΡΔ ΣΤΡ. ΑΡΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Αστυπάλαια 37,75 46,25 83,99 387 226.526 Κάλυμνος-Ψεριμος- Τελενδος-Καλολιμνος 99,49 99,49 1.025 528.524 Λειψοί 2,65 21,47 24,12 149 96.955 Λέρος-Φαρμακονησι 88,69 88,69 549 256.362 Πάτμος-Αρκοι 76,22 76,22 329 167.248 Κάσος 100,00 100,00 162 94.052 Κάρπαθος-Σαρια 100,00 100,00 942 572.658 Κως 6,11 87,74 93,85 13.903 7.733.619 Νίσυρος-Γυαλι 53,43 1,10 54,53 37 40.635 Μεγίστη-Ρω 2,93 2,93 9 4.857 Ρόδος 6,04 90,64 96,67 28.575 14.549.710 Σύμη 75,92 75,92 23 12.260 Χάλκη 30,09 30,09 25 22.787 Τήλος 91,55 91,55 191 65.166 Αγαθονήσι 7,16 51,14 58,30 1 4.674 Άνδρος 98,80 98,80 7.732 4.539.427 Αμοργός 85,69 85,69 248 147.048 Θήρα 76,19 76,19 541 354.311 Ίος 10,79 89,21 100,00 197 130.733 Κύθνος 98,81 98,81 271 224.988 Κέα 94,01 94,01 1.455 1.186.483 Σέριφος 94,08 94,08 219 141.905 Μήλος 95,92 95,92 980 628.867 Σίφνος 77,48 77,48 425 268.570 Νάξος 5,58 39,97 45,55 18.583 10.342.197 Πάρος 97,46 97,46 3.561 1.786.366 Σύρος 54,15 54,15 2.826 1.896.552 Μύκονος-Δηλος 24,60 44,87 69,47 2.008 1.439.634 Τήνος 86,95 86,95 3.669 2.263.090 Ανάφη 21,67 21,67 245 128.395 Δονούσα 98,15 98,15 60 10.039 Ηρακλειά 4,24 4,24 78 40.708 Κουφονήσια 50,01 20,37 70,37 20 9.709 Σχοινούσσα 37,44 37,44 107 52.057 Κίμωλος 92,77 92,77 20 13.130 Σίκινος 29,47 59,43 88,9 20 14.114 Φολέγανδρος 29,34 20,99 50,34 25 23.832 Αντίπαρος 99,04 99,04 76 46.968 Άγιος Ευστράτιος 100,00 100,00 36 17.373 Λέσβος 6,32 85,48 91,81 77.185 35.262.807 Λήμνος 15,29 78,21 93,50 7.566 4.602.683 Ικαρία 45,14 54,86 100,00 4.312 2.027.686 Σάμος 0,59 76,95 77,54 14.516 8.133.978 Φούρνοι-Θυμαινα 99,56 99,56 53 28.066 Οινουσες 23,26 76,74 100,00 36 19.109 Χίος 6,27 79,83 86,10 13.519 6.804.711 Ψαρά 100,00 100,00 48 33.712 ΣΥΝΟΛΑ / ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ 2,00 2,00 6,2 79,7 85,9 206.944 106.974.427 - - 13 - -

3. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 3.1. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Η ζήτηση υδατικών πόρων στα νησιά του Αιγαίου αναμένεται να είναι αυξητική την επόμενη εικοσαετία, πράγμα που σχετίζεται τόσο με την αύξηση του μόνιμου πληθυσμού (η αύξηση που παρουσιάσθηκε τη δεκαετία 1991 2001 ανέρχεται σε 28% έναντι 5% την δεκαετία 1981 1991), όσο και της τουριστικής κίνησης. Για τα ήδη τουριστικά ανεπτυγμένα νησιά «πρώτης ταχύτητας», ο ρυθμός αύξησης εκτιμάται ότι θα είναι σταδιακά μειούμενος. Στα νησιά «δεύτερης ταχύτητας» η αυξητική τάση θα μεγαλώσει εφ όσον γίνουν έργα υποδομής ενώ τα ήδη καθυστερημένα σε επίπεδο τουριστικής κίνησης θα παραμείνουν ως έχουν ή θα έχουν μία μικρή αύξηση. Ο εκτιμώμενος μελλοντικός πληθυσμός την περίοδο του Αυγούστου (κάτοικοι και τουρίστες) του έτους αναφοράς 2020 που αποτελεί και χαρακτηριστικό μέγεθος βάσει του οποίου μπορούν να εκτιμηθούν οι μελλοντικές υδρευτικές ανάγκες παρουσιάζεται στη συνέχεια: ΝΗΣΙ Πίνακας 3 : Εκτιμώμενος Μελλοντικός Πληθυσμός ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2020 ΝΗΣΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2020 ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ 4.950 ΝΑΞΟΣ 67.896 ΚΑΛΥΜΝΟΣ 25.400 ΠΑΡΟΣ 70.482 ΛΕΙΨΟΙ 1.761 ΣΥΡΟΣ 44.277 ΛΕΡΟΣ 15.098 ΜΥΚΟΝΟΣ - ΔΗΛΟΣ 71.612 ΠΑΤΜΟΣ 8.145 ΤΗΝΟΣ 31.227 ΚΑΣΟΣ 2.046 ΑΝΑΦΗ 575 ΚΑΡΠΑΘΟΣ - ΣΑΡΙΑ 16.600 ΔΟΝΟΥΣΑ 440 ΚΩΣ 166.476 ΗΡΑΚΛΕΙΑ 546 ΝΙΣΥΡΟΣ 2.595 ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ 1.405 ΜΕΓΙΣΤΗ 1.306 ΣΧΟΙΝΟΥΣΑ 878 ΡΟΔΟΣ 279.377 ΚΙΜΩΛΟΣ 1.364 ΣΥΜΗ 5.382 ΣΙΚΙΝΟΣ 682 ΧΑΛΚΗ 1.606 ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ 3.565 ΤΗΛΟΣ 1.499 ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ 6.575 ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ 264 ΑΓ.ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ 634 ΑΝΔΡΟΣ 3.683 ΛΕΣΒΟΣ 166.441 ΑΜΟΡΓΟΣ 4.148 ΛΗΜΝΟΣ 31.435 ΘΗΡΑ 127.994 ΙΚΑΡΙΑ 17.693 ΙΟΣ 14.297 ΣΑΜΟΣ 93.109 ΚΥΘΝΟΣ 2.980 ΦΟΥΡΝΟΙ - ΘΥΜΑΙΝΑ 3.262 ΚΕΑ 9.905 ΟΙΝΟΥΣΕΣ 1.848 ΣΕΡΙΦΟΣ 7.717 ΧΙΟΣ 78.174 ΜΗΛΟΣ 12.301 ΨΑΡΑ 907 ΣΙΦΝΟΣ 9.296 ΣΥΝΟΛΑ 1.419.853 - - 14 - -

Όσον αφορά τη γεωργία εκτιμάται ότι δεν θα έχει αυξητική τάση σχεδόν σε κανένα νησί. Αυτό κατά κύριο λόγο οφείλεται (πέρα από τις γενικότερες εξελίξεις του γεωργικού τομέα στη χώρα) σε μεταστροφή των κατοίκων σε υπηρεσίες τουρισμού που αποδίδουν μεγαλύτερο κέρδος, πράγμα που ενισχύεται τόσο από την έλλειψη υδατικών πόρων, όσο και από την ηλικιακή ανανέωση του πληθυσμού. Η οργανωμένη άρδευση είναι εξαιρετικά περιορισμένη και εντοπίζεται κυρίως στη Λέσβο, στη Λήμνο, στη Σάμο και στη Ρόδο, που όμως και σε αυτά τα νησιά αποτελεί πολύ μικρό ποσοστό της συνολικά καλλιεργούμενης έκτασης. Η πιο αισιόδοξη προοπτική βελτίωσης και ενίσχυσης των αρδεύσεων σχετίζεται αποκλειστικά με νέα έργα ταμίευσης, με τα οποία οι υπάρχουσες πλημμελώς αρδευόμενες εκτάσεις θα εξυπηρετηθούν μέσα από οργανωμένα δίκτυα. Σημαντικές προσπάθειες γίνονται επίσης ώστε να αναπτυχθούν «οικολογικές» εκδοχές (βιολογικά προϊόντα) ώστε η φθίνουσα γεωργία στα νησιά του Αιγαίου να μπορέσει να διατηρηθεί μέσα σε ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο. Η κτηνοτροφία στα νησιά του Αιγαίου πλην λίγων περιπτώσεων (Λήμνος, Κάσος, Νάξος, εν μέρει Λέσβος) δεν αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα. Οι υδατικές της απαιτήσεις συνήθως είναι κάτω από το 3% του συνόλου της περιοχής. Δεν αναμένεται αύξηση στα επόμενα χρόνια αλλά σταθεροποίηση της στα σημερινά δεδομένα, ανεξάρτητα αν γίνεται προσπάθεια τυποποίησης διαφόρων τοπικών προϊόντων. Η βιομηχανική/βιοτεχνική χρήση ύδατος είναι εξαιρετικά περιορισμένη και δεν ξεπερνά το 1% της υδατικής απαίτησης. Ομοίως με την κτηνοτροφία δεν αναμένεται αύξηση στα επόμενα χρόνια αλλά σταθεροποίηση της στα σημερινά δεδομένα. 3.2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Γενικά Σκοπός των σεναρίων που αναπτύχθηκαν στις 47 διαχειριστικές ενότητες της ΠΛΑΠ των νήσων Αιγαίου είναι : να αποτυπωθεί η διαχειριστική κατάσταση σε κάθε μία από αυτές (ελλείμματα, πιέσεις στα υδάτινα σώματα κλπ) στο τέλος της περιόδου προσομοίωσης που επιλέχθηκε, με βάση νέα έργα και μέτρα που προβλέπονται/προτείνοντα και τις αναμενόμενες υδατικές απαιτήσεις,σε κανονικές και σε ξηρές υδρολογικές συνθήκες να αξιολογηθεί κάθε σενάριο αποτιμώντας το οικονομικό κόστος και όφελος, το κόστος φυσικών πόρων και το αντίστοιχο περιβαλλοντικό, κατανέμοντας τα στις διάφορες χρήσεις και στη συνέχεια να προταθεί σύνολο έργων και μέτρων ώστε να εφαρμοσθεί η πλέον αποτελεσματικότερη διαχειριστική πολιτική Η γενική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι ότι σε κάθε διαχειριστική ενότητα μετά τη σχηματοποίηση της υφιστάμενης κατάστασης και τον προσδιορισμό των ελλειμμάτων αυτής, υλοποιήθηκαν δύο ή τρεις σχηματοποιήσεις υφιστάμενων και μελλοντικών έργων, σε κάθε μία δε από τις οποίες εφαρμόσθηκαν δύο υδρολογικές συνθήκες, κανονική και ξηρή, σε περίοδο προσομοίωσης από το 2005 έως το 2020. - - 15 - -

Ειδικότερα : Η πρώτη αρχική σχηματοποίηση και εφαρμογή του οικονομικού μοντέλου γίνεται με βάση την υφιστάμενη κατάσταση και έργα που κατασκευάζονται ή έχουν ενταχθεί στο Γ ΚΠΣ, στο Πρόγραμμα Θησέας ή σε Κοινοτικές Πρωτοβουλίες (σενάρια Σ1 για κανονική και Σ2 για ξηρή υδρολογική περίοδο). Έχει στόχο να διαφανεί η εξέλιξη της διαχειριστικής ενότητας την προσεχή δεκαπενταετία (νέα ελλείμματα, κατάσταση υδροφορέων, οικονομικό αποτέλεσμα λειτουργίας της διαχειριστικής ενότητας κλπ) με βάση το σχεδιασμό και τις παρεμβάσεις,όπως αυτές έχουν δρομολογηθεί μέχρι σήμερα. Τα έργα παρατίθενται ανά νησί στο Παράρτημα ΙΙ. Η δεύτερη ενδιάμεση σχηματοποίηση γίνεται εφόσον υπάρχουν έργα που προβλέπεται ή πιθανολογείται να ενταχθούν στο Δ ΚΠΣ. Περιλαμβάνει επίσης μακροπρόθεσμα σημαντικά έργα (πχ έργα ταμίευσης που έχουν εγκεκριμένη οριστική μελέτη) καθώς και προτάσεις έργων και μέτρων που προκύπτουν από την αποτίμηση της πρώτης εφαρμογής και στοχεύουν : στην κάλυψη των υδρευτικών ελλειμμάτων (η κάλυψη των αρδευτικών ελλειμμάτων δεν αποτελεί προτεραιότητα στην ενδιάμεση σχηματοποίηση λόγω των μεγάλων υδρευτικών ελλειμμάτων που παρουσιάζονται στην περιοχή) στην «ανακούφιση» των επιβαρυμένων υπόγειων υδροφορέων - στην αποφυγή περαιτέρω περιβαλλοντικής υποβάθμισης των υδάτινων σωμάτων με εισαγωγή στα διαχειριστικά μοντέλα όλων των περιβαλλοντικών περιορισμών στην προστασία των υδάτινων σωμάτων (επιφανειακών και υπογείων), με κατασκευή δικτύων αποχέτευσης και μονάδων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε περαιτέρω ποιοτική υποβάθμισή τους σε μέτρα περιορισμού της ζήτησης, αρδευτικής και υδρευτικής, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε διαχειριστικής ενότητας. Με βάση την αποτίμηση της ενδιάμεσης σχηματοποίησης από άποψη ελλειμμάτων και κατάστασης των υδροφορέων και σε συνδυασμό με το οικονομικό αποτέλεσμα που προκύπτει από την οικονομική αποτίμηση των χρήσεων ύδατος, προτείνονται, όπου απαιτείται, επιπλέον έργα και μέτρα ώστε να καλυφθούν τα υδρευτικά ελλείμματα στους κόμβους του διαχειριστικού μοντέλου που υπερβαίνουν κατά μέσο όρο το 5% των απαιτήσεων, και να βελτιωθεί η κατάσταση των υδροφορέων και των οικοσυστημάτων του νησιού. Εφόσον ικανοποιηθούν οι ανωτέρω προτεραιότητες στη συνέχεια αντιμετωπίζονται τα ελλείμματα άρδευσης που υπερβαίνουν το 30% των απαιτήσεων. Στόχο, εκτός από την κάλυψη των ελλειμμάτων, αποτελεί και το θετικό οικονομικό αποτέλεσμα (κυρίως για τα κανονικά υδρολογικά έτη) το οποίο θα προκύψει από την οικονομική αποτίμηση της κάθε χρήσης (ύδρευση, άρδευση, κτηνοτροφία, βιομηχανία) τόσο σε ετήσια βάση όσο και σε επίπεδο διαχειριστικής περιόδου.. Ακολουθεί η τελική σχηματοποίηση (σενάρια Σ3 για κανονική υδρολογική περίοδο και Σ4 για ξηρή) και η εφαρμογή του οικονομικού μοντέλου ώστε να εκτιμηθεί το οικονομικό αποτέλεσμα στη διαχειριστική ενότητα που πρέπει να είναι σαφώς βελτιωμένο σε σχέση με την πρώτη σχηματοποίηση (μικρότερα ελλείμματα, θετικότερο οικονομικό αποτέλεσμα). Τέλος τα έργα και τα μέτρα που σχηματοποιήθηκαν στις εφαρμογές του διαχειριστικού μοντέλου (κωδικοποιημένα), αποτελούν το Πρόγραμμα Μέτρων για τη εν λόγω διαχειριστική ενότητα. - - 16 - -

Χρονικός Καθορισμός Σεναρίων και Έργων Προσομοίωση συνολικής διάρκειας15 ετών με έτος έναρξης το 2005 (έτος στο οποίο έχει υπολογισθεί η ζήτηση στην υφιστάμενη κατάσταση Η προσομοίωση θα καταλήγει στο 2020 όπου σύμφωνα με το ΠΔ 51/2007 θα γίνει η αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης και των Προγραμμάτων Μέτρων. Έως το 2020 θα πρέπει επίσης να έχουν αποκατασταθεί τα υδάτινα σώματα που το έτος 2015 (έτος 1 ης αναθεώρησης Σχεδίων Διαχείρισης) δε θα πληρούν τις απαιτήσεις της Κ.Ο. 2000/60/ΕΚ. Η έναρξη λειτουργίας έργων στα διαχειριστικά σενάρια είναι για τα υπό κατασκευή το 2009, τα ενταγμένα το 2013 και τα μακροπρόθεσμα το 2015. Εξαίρεση αποτελούν έργα για τα οποία είναι προσδιορισμένο (πληροφορίες από Δήμους ή λοιπούς φορείς) το χρονικό σημείο έναρξης λειτουργίας του. Δεδομένα Υδατικών Απαιτήσεων Για την ύδρευση, η ζήτηση είναι μεταβαλλόμενη για τα έτη 2005 έως 2020 σύμφωνα με την αναμενόμενη αύξηση μόνιμου πληθυσμού, διανυκτερεύσεων και μέσης κατανάλωσης, η οποία από 150 λ/κατ/ημ το 2015 υπολογίζεται με 200 λ/κατ/ημ με την αντίστοιχη προσαύξηση (50%) τη θερινή περίοδο. Για την άρδευση, η ζήτηση εξαρτάται από την κατασκευή νέων αρδευτικών έργων (προβλεπόμενων-ενταγμένων) και ως εκ τούτου είτε αυξάνεται ή μέρος των αρδευόμενων εκτάσεων εντάσσονται σε οργανωμένη άρδευση Για την κτηνοτροφία, η ζήτηση είναι σταθερή για τα έτη 2005 έως 2020. Για την βιομηχανία, η ζήτηση είναι σταθερή για τα έτη 2005 έως 2020. Υδρολογικά Δεδομένα Σεναρίων Εφαρμόσθηκαν δύο υδρολογικές συνθήκες μέση και ξηρή που αποτελούν δύο ξεχωριστές χαρακτηριστικές αλληλουχίες ετών. Οι χρονοσειρές αυτές δημιουργήθηκαν ως εξής: Στο 1ο στάδιο γίνεται ο χαρακτηρισμός των ιστορικών δεδομένων (διάρκειας 16 ετών)ως προς την ξηρότητά τους. Η διαδικασία γίνεται βάσει ετησίων μεγεθών, και ξεχωριστά ανά νησί. O χαρακτηρισμός γίνεται βάσει της προσαρμογής των βροχών σε λογαριθμική κανονική κατανομή, βάσει της σχετικής εργασίας που είχε γίνει στην Α φάση. Από τη διαδικασία αυτή προκύπτουν τα 5 έτη αναφοράς, που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία της αλληλουχίας ξηρών και υγρών ετών. Για κάθε ένα έτος από τα πέντε και για κάθε σχηματοποιημένο κόμβο προσφοράς (υδρογεωλογικές λεκάνες και επιφανειακά έργα ταμίευσης), λαμβάνονται οι αντίστοιχες 12 μηνιαίες τιμές κατείσδυσης και απορροής ως τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά μεγέθη (χρονοσειρές ενός έτους). Στο 2ο στάδιο γίνεται ο καθορισμός της μέσης και της ξηρής αλληλουχίας ετών. Ο καθορισμός αυτός γίνεται με τον εξής τρόπο: Για κάθε νησί λαμβάνεται η αλληλουχία των χαρακτηρισμών της κοινής 16ετίας (π.χ. ξηρό, πολύ ξηρό, ξηρό, μέσο, πολύ υγρό, κ.ο.κ για όλα τα 16 χρόνια). Για κάθε ένα από τα έτη, λαμβάνονται οι αντίστοιχες 5 χρονοσειρές κατείσδυσης και απορροής, όπως καθορίστηκαν στο 1ο στάδιο. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτή αποτελεί το κανονικό υδρολογικό σενάριο. - - 17 - -

Για κάθε νησί δημιουργείται μία νέα αλληλουχία των χαρακτηρισμών της κοινής 16ετίας (π.χ. ξηρό, πολύ ξηρό, ξηρό, μέσο, πολύ υγρό, κ.ο.κ για όλα τα 16 χρόνια). Οι νέες αυτές αλληλουχίες σχηματίζονται κατ εκτίμηση, με τρόπο ώστε να υπάρχει ένας ισορροπημένος αριθμός πολύ ξηρών, ξηρών, μέσων, υγρών και πολύ υγρών ετών και να εναλλάσσονται με ρεαλιστικό τρόπο. Για κάθε ένα από τα έτη, λαμβάνονται οι αντίστοιχες 5 χρονοσειρές κατείσδυσης και απορροής, όπως καθορίστηκαν στο 1ο στάδιο. Ο αριθμός των ξηρών ετών θα είναι δυσμενέστερος από την ιστορική αλληλουχία, έτσι ώστε να προκύψει από τη διαδικασία αυτή το ξηρό υδρολογικό σενάριο. Επιλογή και Ιεράρχηση των Επιπλέον Έργων και Μέτρων Οι προτάσεις επιπλέον έργων και μέτρων που προτείνονται στα διαχειριστικά σενάρια εξειδικεύουν τις κατευθύνσεις του «Εθνικού Προγράμματος Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων» που σχετίζονται με τη διαχείριση της ζήτησης, τις δυνατότητες αξιοποίησης μη συμβατικών υδατικών πόρων και την αξιοποίηση όλων των μελετηθέντων έργων ταμίευσης. Τα επιπρόσθετα έργα και τα μέτρα που προτείνονται ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε διαχειριστικής ενότητας, ανά χρήση είναι τα εξής: ΥΔΡΕΥΣΗ - Αντικατάσταση δικτύων - Κατασκευή δικτύων αποχέτευσης και ΜΕΥΑ - Μείωση εκμετάλλευσης διαθεσίμων υπογείων σε περιπτώσεις υπεράντλησης - Αλλαγή χρήσης υφιστάμενων/ενταγμένων/μελετημένων φραγμάτων ή λιμνοδεξαμενών από άρδευση σε ύδρευση - Κατασκευή μονάδων αφαλάτωσης, ιδιαίτερα στα νησιά που γίνεται μεταφορά ύδατος - Αύξηση εκμετάλλευσης διαθεσίμων υπογείων όπου υπάρχει δυνατότητα - Μείωση μελλοντικής ζήτησης ΑΡΔΕΥΣΗ Δημιουργία οργανωμένων αρδεύσεων, χωρίς συνολική αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων όπου προτείνονται έργα ταμίευσης Σε περίπτωση μεγάλων ελλειμμάτων (> 30%) μείωση αρδευόμενων εκτάσεων κατά 10% 3.3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Η οικονομική αποτίμηση των σεναρίων διαχείρισης γίνεται με την ανάπτυξη ενός οικονομικού μοντέλου. Σκοπός αυτού του μοντέλου είναι ο υπολογισμός του οικονομικού αποτελέσματος κάθε σεναρίου που προκύπτει από την ανάλυση κόστους και οφέλους για κάθε μία από τις χρήσεις ύδατος (άρδευση, κτηνοτροφία, ύδρευση, βιομηχανία), συνυπολογίζοντας το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος φυσικών πόρων. Το αποτέλεσμα του μοντέλου αυτού (σε μονάδες ευρώ) τόσο ανά χρήση όσο και στο σύνολο των χρήσεων, δίδεται με το Οικονομικό Αποτέλεσμα (Ο.Α. χρήσης και στο σύνολο Συνολικό - - 18 - -

Ο.Α. ή ΣΟΑ) ανά έτος και καθ όλη τη διάρκεια της προσομοίωσης. Έχει δε ως δείκτη αξιολόγησης, το Μοναδιαίο Κόστος / Όφελος που είναι το πηλίκο του οικονομικού αποτελέσματος δια της προσφερόμενης ποσότητας ύδατος (στις διάφορες χρήσεις ΜΚ/Ο χρήσης και στο σύνολο Συνολικό ΜΚ/Ο ή ΣΜΚ/Ο) ανά έτος και καθ όλη τη διάρκεια της προσομοίωσης. Το ΜΚ/Ο όταν είναι θετικό ερμηνεύεται ως το κέρδος που υπάρχει για κάθε κυβικό νερού που εισάγεται στο σύστημα, ενώ όταν είναι αρνητικό ερμηνεύεται ως η ζημία που υπάρχει για κάθε κυβικό νερού που εισάγεται στο σύστημα ανά έτος ή καθ όλη τη διάρκεια της προσομοίωσης αντίστοιχα. Ο δείκτης αυτός αποτελεί τον ενιαίο δείκτη οικονομικής αξιολόγησης κάθε διαχειριστικής ενότητας ή ευρύτερης διοικητικής περιοχής. Η βελτίωση του ΣΟΑ και του ΣΜΚ/Ο μεταξύ του αρχικού και του τελικού διαχειριστικού σεναρίου αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα της πολιτικής μέτρων και έργων που προτάθηκαν. Η εφαρμογή του οικονομικού μοντέλου σε κάθε σενάριο γίνεται ως ακολούθως : 1. Υπολογίζεται το συνολικό κόστος χρήσης ύδατος το οποίο αποτελείται από τρεις συνιστώσες: - Το οικονομικό κόστος, που περιλαμβάνει το κόστος επενδύσεων, λειτουργίας και συντήρησης, κόστος εργασίας, διοικητικό κόστος και άλλα άμεσα οικονομικά κόστη. - Το κόστος φυσικών πόρων, που αντιπροσωπεύει την απώλεια οφέλους λόγω του περιορισμού των διαθέσιμων υδατικών πόρων και αποτιμάται σαν κόστος ευκαιρίας. Ως κόστος ευκαιρίας λαμβάνεται 4,60 ευρώ/κμ, όσο η τιμή του μεταφερόμενου νερού στα Δωδεκάνησα. Το κόστος φυσικών πόρων υπολογίζεται από τα ελλείμματα κάθε χρήσης πολλαπλασιασμένα με την τιμή του κόστους ευκαιρίας. - Το περιβαλλοντικό κόστος, που αντιπροσωπεύει το κόστος από τις επιπτώσεις που προκαλούνται στο περιβάλλον και τα υδάτινα οικοσυστήματα από τις χρήσεις και τις υπηρεσίες νερού. Αποτιμάται σαν κόστος απαιτούμενων έργων ώστε να αντιμετωπισθούν οι ήδη αναγνωρισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχουν προκληθεί από τις υδατικές χρήσεις. Υπολογίζεται με το κόστος των Μονάδων Επεξεργασίας Λυμάτων που απαιτούνται ώστε να αρθούν οι υφιστάμενες περιβαλλοντικές πιέσεις. 2. Υπολογίζεται το όφελος κάθε χρήσης που για την ύδρευση λαμβάνεται ως ανταποδοτικότητα 15% επιπλέον του άμεσου οικονομικού κόστους, ενώ για τις λοιπές χρήσεις υπολογίζεται με το όφελος που προκύπτει από τα παραγόμενα προϊόντα. Σημειώνεται ότι στην άρδευση το όφελος μειώνεται με βάση τα ελλείμματα της χρήσης, θεωρώντας ότι η έλλειψη νερού απομειώνει την στρεμματική απόδοση των καλλιεργειών. 3. Το υπόλοιπο του Οφέλους μείον το Συνολικό Κόστος προσδιορίζει (σε ευρώ) το ΟΑ της χρήσης ένα έτος. Για την εύρεση του ΟΑ όλης της διάρκειας της προσομοίωσης το οικονομικό κόστος και το όφελος υπολογίζονται ως παρούσες αξίες με επιτόκιο 4% ενώ το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος των φυσικών πόρων, ως άθροισμα των αποτελεσμάτων των ετών της προσομοίωσης. - - 19 - -

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Τα δεδομένα που παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα συνοψίζουν τα αποτελέσματα της μελέτης που αναλυτικά υπάρχουν στο πληροφοριακό σύστημα του έργου και στα παραδοτέα τεύχη κάθε διαχειριστικής ενότητας, έτσι ώστε να διευκολύνουν την υπό εξέλιξη διαβούλευση. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση τόσο μεταξύ των διαχειριστικών σεναρίων όσο και αυτών με την υφιστάμενη κατάσταση. Ουσιαστικά αποτυπώνει ποσοτικά και οικονομικά τα τρία διακριτά βήματα της διαχειριστικής διερεύνησης που έγινε σε κάθε ενότητα: Τι συνέβαινε το 2005 (υφιστάμενη κατάσταση) Τι θα συμβεί το 2020 με το σημερινό σχεδιασμό παρεμβάσεων, σε κανονικές υδρολογικές συνθήκες Τι επιπλέον απαιτείται ώστε οι κύριοι στόχοι που τίθενται από το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο (προστασία υδατικών συστημάτων, πρόσβαση σε επαρκείς ποσότητες καλής ποιότητας νερού κλπ) να υλοποιηθούν ή να τείνουν να υλοποιηθούν το έτος 2020, σε κανονικές υδρολογικές συνθήκες Ο πίνακας αποτελεσμάτων οργανώνεται ανά διαχειριστική ενότητα σε τρεις τομείς αποτελεσμάτων : υφιστάμενη κατάσταση, προβλεπόμενα έργα, προτεινόμενα και επιπρόσθετα έργα και μέτρα. Όσον αφορά την υφιστάμενη κατάσταση παρουσιάζονται οι απαιτήσεις ανά χρήση και οι συνολικές απαιτήσεις και αντίστοιχα το μέσο ποσοστό ελλειμμάτων ανά χρήση και το μέσο ποσοστό ελλειμμάτων στο σύνολο των χρήσεων κατά τη διάρκεια της προσομοίωσης 1986 2001. Όσον αφορά τα αποτελέσματα των προβλεπόμενων, προτεινόμενων και επιπρόσθετων έργων και μέτρων, παρουσιάζονται οι μέσες απαιτήσεις ανά χρήση και οι συνολικές και αντίστοιχα το μέσο ποσοστό ελλειμμάτων ανά χρήση και το μέσο ποσοστό ελλειμμάτων στο σύνολο των χρήσεων, κατά τη διάρκεια της προσομοίωσης 2005-2020. Επίσης παρουσιάζεται το ΜΚ/Ο ανά χρήση και το ΣΜΚ/Ο στη διαχειριστική ενότητα. Η σύγκριση μεταξύ των απαιτήσεων, των μέσων ελλειμμάτων και του ΜΚ/Ο δίνει εποπτικά την εξέλιξη των αποτελεσμάτων της διαχείρισης με βάση το σημερινό σχεδιασμό έργων, αλλά και με βάση τους στόχους του θεσμικού πλαισίου. Ο σχολιασμός των αποτελεσμάτων του πίνακα που ακολουθεί γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: Η διαχειριστική πολιτική όπως προτείνεται στο σενάριο προβλεπόμενων και επιπρόσθετων έργων και μέτρων στοχεύει και υλοποιεί το 2015, έτος που ολοκληρώνονται οι παρεμβάσεις σε κάθε διαχειριστική ενότητα, καταρχήν τη μείωση των υδρευτικών ελλειμμάτων και σε δεύτερη προτεραιότητα των αρδευτικών. Συνεπώς η σύγκριση των μέσων ελλειμμάτων, με ασφάλεια, μπορεί να γίνει μεταξύ του σεναρίου προβλεπόμενων έργων και του τελικού. Αντίστοιχη σύγκριση (μέσων ελλειμμάτων) του τελικού σεναρίου με την υφιστάμενη κατάσταση δεν είναι ακριβής διότι τα ετήσια ελλείμματα στο τελικό σενάριο είναι υψηλά έως το 2015, αφού αφενός τα προβλεπόμενα έργα εντάσσονται κυρίως μετά το 2013 και οι υδρευτικές απαιτήσεις αυξάνονται κάθε χρόνο. - - 20 - -