ΓΣΓ285: ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ Μιχάλης Χρυσανθόπουλος BIBΛIOΓΡAΦIA Ρομαντισμός, Μοντερνισμός, Νεοτερικότητα, Πρωτοπορία (Avant-Garde), Kitsch, Decadentia και Μεταμοντέρνο: σχέσεις. Θεωρητικές σκέψεις για το Μοντερνισμό Bradbury, Malcom and McFarlane, James. Modernism (A Guide to European Literature 1890-1930). Harmondsworth. Penguin, 1991. Matei Calinescu, Five Faces of Modernity (Modernism, Avant-Garde, Decadence, Kitsch, Postmadernism) Durham, Duke University Press, 1987. Octavio Paz, Children of the Mire (Modern Poetry from Romanticism to the Avant-Garde), Cambridge, Mass., Harvard University Press, 1974. Astradur Eysteinsson, The Concept of Modernism, Ithaca, Cornell University Press, 1990. Jean-François Lyotard, Η Μεταμοντέρνα Κατάσταση, Αθήνα, Γνώση, 1988. W. Preisendanz, Ρομαντισμός-Ρεαλισμός-Μοντερνισμός, Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1990. Umberto Eco, Reflections on The Name of the Rose, London, Secker and Warburg, 1983.[=ελλ.] ------, Περί Λογοτεχνίας, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2002. Linda Hutcheon, A Poetics of Postmodernism, London, Routledge, 1988. David Lodge, The Modes of Modern Writing, London, Edward Arnold, 1977. -----, Working with Structuralism, London, Routledge, 1981. Raymond Williams, The Politics of Modernism, London, Verso, 1989. Frank Kermode, The Sense of an Ending, Oxford University Press(2η εκδ), 2000. Fredric Jameson, Postmodernism, London, Verso, 1991 TO ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Stone, Norman, Europe Transformed, 1878-1919. London. Fontana, 1983. Hobsbawm, E.J., The Age of Capital. London: Abacus, 1977. -------, The Age of Empire, London: Abacus, 1987. ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΡΙΤΙΚΗΣ James, Henry. The Critical Muse: Selected Literary Criticism, Harmondsworth, Penguin, 1987 [The Art of Fiction (1884/1888) {Norton II 431}, Gustave Flauber (1902)].. H Tέχνη της Mυθοπλασίας, Aθήνα, Aγρα, 1984. Poe, Edgar Allan. [The Philosophy of Composition (1846), The Poetic Principle] {Norton I 1534, 1542} Woolfe, Virginia, The Common Reader, I, [Modern Fiction], London, Hogarth 1925.
Eliot, T. S.: Selected Essays [Tradition and the Individual Talent, Baudelaire], London, Faber (3rd ed.) 1951 Arnold, Matthew: Essays in Criticism [The Function of Criticism -1864] Proust, Marcel: Contre Sainte-Beuve, Paris, Gallimard 1974. Forster, E.M.: Aspects of the Novel, Penguin, Harmondsworth 1990. 2 ΤΟ AΓΓΛIKO KAI TO ΓAΛΛIKO MYΘIΣTOΡHMA Ian Watt: The Rise of the Novel, The Hogarth Press, London 1987. Raymond Williams: The English Novel: from Dickens to Lawrence, The Hogarth Press, London 1984. Walter Allen: The English Novel, Penguin, Harnondsworth 1991. George Saintsbury: A History of the French Novel, vol.i and II, Macmillan, London 1919. Georges Jean: Le Roman, Seuil, Paris 1971. Michel Zéraffa: La Révolution Romanesque, 10/18, Paris 1969. Ian Reid: The Short Story, The Critical Idiom, Methuen, London 1977. A.M. Roberts: The Novel, Guides to English Literature, Bloomsbury, London 1993. Elizabeth Dipple: Πλοκή, (H Γλώσσα της Kριτικής), Eρμής, Aθήνα 1972. Georg Lukacs: Studies in European Realism, Merlin Press, London 1972. Η Πόλη Caws, Mary Ann (ed.), City Images, New York, Gordon and Breach, 1991. Walter Benjamin: The Arcades project, Cambridge, Mass., Harvard University Press, 1999 [Paris, Capital of the nineteenth century, Photography]. Walter Benjamin: Charles Baudelaire, London, NLB, 1973. ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ: YΠEΡΡEAΛIΣMOΣ Πηγές Εγγονόπουλος, Νίκος, Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν [1938] και Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής [1939], Αθήνα, Ίκαρος (δευτέρα έκδοσις με πέντε πίνακας εκτός κειμένου), 1966. Εγγονόπουλος, Νίκος, Μπολιβάρ [1944], Αθήνα, Ίκαρος (τρίτη έκδοσις με οκτώ εγχρώμους πίνακας εκτός κειμένου), 1968. Εγγονόπουλος, Νίκος, Ποιήματα, τόμος Α και τόμος Β, Αθήνα, Ίκαρος, 1977. Εγγονόπουλος, Νίκος, Στην κοιλάδα με τους ροδώνες, Αθήνα, Ίκαρος, 1978. Εγγονόπουλος, Νίκος, Πεζά κείμενα, Αθήνα, Ύψιλον, 1987. Εγγονόπουλος, Νίκος, «Καβάφης, ο τέλειος», Η Λέξη 23 (1983), 185-187 [=Πεζά κείμενα, ό.π., 75-78]. Ελύτης, Προσανατολισμοί, Αθήνα, Ίκαρος, 5 1970. Ελύτης, Οδυσσέας, Ανοιχτά Χαρτιά, Αθήνα, Αστερίας, 1974. Ελύτης, Οδυσσέας, «Τα Όνειρα», Ανοιχτά Χαρτιά, ό.π., 167-204. Ελύτης, Οδυσσέας, «Το χρονικό μιας δεκαετίας», Ανοιχτά Χαρτιά, ό.π., 255-361. Ελύτης, Οδυσσέας, «Τα κείμενα», Ανοιχτά Χαρτιά, ό.π., 363-413. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Αργώ ή Πλους Αεροστάτου, Αθήνα, Ύψιλον, 1980.
Εμπειρίκος, Ανδρέας, Υψικάμινος [1935], Αθήνα, Άγρα, 1980. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Εμπειρίκος, Ανδρέας, Ενδοχώρα (1934-1937) [1945], Αθήνα, Άγρα, 1980. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (1936-1946) [1960], Αθήνα, Άγρα, 1980. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Αι γενεαί πάσαι ή η σήμερον ως αύριον και ως χθές (επιμ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης), Αθήνα, Άγρα, 1984. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Μια περίπτωσις ιδεοψυχαναγκαστικής νευρώσεως με πρόωρες εκσπερματώσεις και άλλα ψυχαναλυτικά κείμενα (επιμ. Γιώργος Κούριας, μτφρ. Αλόη Σιδέρη, επίμ. Θ. Τζαβάρας και Γ. και Ε. Κούρια), Αθήνα, Άγρα, 2001. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Γράμματα στον πατέρα, τον αδελφό του Μαράκη και τη μητέρα 1921-1935, εισ.-επιμ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Αθήνα, Άγρα, 2009. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Περί Σουρρεαλισμού: η διάλεξη του 1935 (εισ.-επιμ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης), Αθήνα, Άγρα, 2009. Εμπειρίκος, Ανδρέας, Το θέαμα του Μπογιατιού ως κινούμενου τοπείου (επίμετρο-επιμ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης), Αθήνα, Άγρα, 2009. Εμπειρίκος, Ανδρέας, «Δια τον σουρρεαλισμόν εις την τέχνην και την ζωήν», παρουσίαση από / συνέντευξη προς τον Κωστή Μπαστιά. Ανατυπώνεται, Βούρτσης, Βιβλιογραφία, 127-131. Θεοτοκάς, Γιώργος - Νικόλας Κάλας, Μία αλληλογραφία, εισ.-επιμ. Ιωάννα Κωνσταντουλάκη-Χάντζου, Αθήνα, Πρόσπερος, 1989. Καβάφης, Κ.Π., Ποιήματα, τόμ. Α και τόμ. Β, (επιμ. Γ.Π. Σαββίδη), Αθήνα, Ικαρος, 1965. Κάλας, Νικόλας, Εστίες Πυρκαγιάς, μτφρ. Γιάννα Σαββίδου, Αθήνα, εκδ. Gutenberg, 1997. Κάλας, Νικόλας, «The Meaning of Surrealism: An interview with Nicolas Calas», στην περιοδική έκδοση New Directions (In Prose and Poetry) 1940, James Laughlin (επιμ.), Norfolk, Connecticut, 1940, 385-395. Κάλας, Νικόλας, «Η απελευθέρωση του συναισθήματος στη νεοελληνική ποίηση (επιμ. Δήμητρα Καραδήμα), Μολυβδοκονδυλοπελεκητής, τχ. 7 (2000), 169-197. Κάλας, Νικόλας, Η τέχνη την εποχή της διακύβευσης και άλλα δοκίμια, μτφ. Ανδρέας Παππάς, Αθήνα, Άγρα, 1997 (πρώτη έκδοση στα αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο E.P. Dutton, Νέα Υόρκη, 1968). Κάλας, Νικόλας, Κείμενα Ποιητικής και Αισθητικής, επιμ. Αλ. Αργυρίου, Αθήνα, Πλέθρον, 1982. Συντομογραφείται ως: ΚΠΑ. Σεφέρης, Γιώργος, Δοκιμές, τόμ. Α, Αθήνα, εκδ. Ίκαρος, 3 1974. Σεφέρης, Γιώργος, Δοκιμές, τόμ. Β, Αθήνα, εκδ. Ίκαρος, 5 1984. Σεφέρης, Γ. Κ. Τσάτσος, Ένας διάλογος για την ποίηση, επιμ. Λουκάς Κούσουλας, Αθήνα, Ερμής, 1975. Σεφέρης, Γιώργος, Μέρες Β (24 Αυγούστου 1931-12 Φεβρουαρίου 1934, Αθήνα, Ίκαρος, 1975. 3 Breton, André, και Soupault, Philippe, Les Champs Magnétiques [1919], Παρίσι, Gallimard, 1971. Breton, André, [Μπρετόν, Αντρέ], Τα μαγνητικά πεδία, μτφρ. Λύδια Κουβάτσου, Αθήνα, Αιγόκερως, 1982. Breton, André, Μανιφέστα του Σουρρεαλισμού, εισ.-μτφρ.-σχ. Ελένη Μοσχονά, Αθήνα, Δωδώνη, 1972.
Breton, André, Les Vases Communicants, Παρίσι, Cahiers libres 1 1932 Les Vases Communicants, Παρίσι, Gallimard, 1977. Breton, André, Τα συγκοινωνούντα δοχεία: η ερμηνεία των ονείρων, μτφρ. Λήδα Παλλάντιου, Αθήνα, Αιγόκερως, 1982. Calas, Nicolas «Η Ελληνική Πύλη στην Ευρώπη», Νέα Συντέλεια, τχ. 1-2, Άνοιξη-Καλοκαίρι 2004, 30-34. Calas, Nicolas, Foyers d Incendie, Παρίσι, Denoel, 1938. Eliot, T.S., «Tradition and the individual talent» (1919), David Lodge (επιμ.), 20th Century Literary Criticism. A Reader, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, Longman, 1972, 71-77. Eliot, T.S. [Τ.Σ. Έλιοτ], «Παράδοση και προσωπικό ταλέντο», μτφρ. Μ. Σπιέρος, Ο Κύκλος, Χρ. Β, τχ. 10, 361-369. Eliot, T.S., «The function of criticism» (1923), David Lodge (επιμ.), 20th Century Literary Criticism. A Reader, 77-84. 4 La Révolution Surréaliste (Collection complète), εκδ. Jean Michel Place (ανατύπωση), Παρίσι, 1975. Le Surréalisme au service de la Révolution (Collection complète), εκδ. Jean Michel Place (ανατύπωση), Παρίσι, 1976. Δευτερογενής ελληνική Αμπατζοπούλου, Φραγκίσκη, «Εισαγωγή. Ο Νίκος Εγγονόπουλος και η κριτική», Εισαγωγή στην ποίηση του Εγγονόπουλου. Επιλογή κριτικών κειμένων, εισ.-επιμ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2008, ια -νε. Αμπατζοπούλου, Φραγκίσκη, «Ιστορική θεώρηση. Επεισόδια μιας περιπέτειας», Hριδανός, τχ. 4 ( Φεβρ.-Mαρτ. 1976), 34-50. Αμπατζοπούλου, Φραγκίσκη, Νίκος Εγγονόπουλος. Η ποίηση στον καιρό του τραβήγματος της ψηλής σκάλας, Αθήνα, Στιγμή, 1987. Αποστολίδου, Βενετία, Ο Κωστής Παλαμάς, ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Αθήνα, Θεμέλιο, 1992. Αργυρίου, Αλέξανδρος, Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών, Αθήνα, εκδ. Γνώση, 2 1985. Βλαχοδήμος, Δημήτρης, «Από πού η συνύπαρξη Ανδρούτσου-Μπολιβάρ στο ποίημα Μπολιβάρ του Νίκου Εγγονόπουλου», Νέα Εστία, τχ. 1804 (Οκτώβριος 2007), 555-579. Βλαχοδήμος, Δημήτρης, Διαβάζοντας το παρελθόν στον Εγγονόπουλο. Λογοτεχνία και Ιστορία. Από τα ακριτικά τραγούδια μέχρι τα προεπαναστατικά χρόνια, Αθήνα, εκδ. Ίνδικτος, 2006. Βούλγαρη, Σοφία, «Κάτω από το γαλάζιο βλέμμα του προγόνου: ο Καβάφης του Κάλας», στο Νικόλαος Κάλας. Ξαναδιαβάζοντας το έργο του (Πρακτικά διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου, Κομοτηνή 10-12 Ιουνίου 2005), Αθήνα, Μανδραγόρας, 2006, 139-162. Βούρτσης, Ιάκωβος, «Σύντομος βιογραφία του ζωγράφου και ποιητή Νίκου Εγγονόπουλου», Χάρτης 25/26, Νοέμβριος 1988, 3-19. Βούρτσης, Ιάκωβος, «Χρονολόγιο», Χάρτης 17/18 (Νοέμβριος 1985), 519.
Βούρτσης, Ιάκωβος, Βιβλιογραφία Ανδρέα Εμπειρίκου (1935-1984), Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1984. Βουτουρής, Παντελής, Η συνοχή του τοπίου. Εισαγωγή στην ποιητική του Ανδρέα Εμπειρίκου, Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη 1997. Γιατρομανωλάκης, Γιώργης (επιμ.), Νίκος Εγγονόπουλος. Ωραίος σαν Έλληνας [εννέα μελέτες], Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, 1996. Γιατρομανωλάκης, Γιώργης, Ανδρέας Εμπειρίκος: ο ποιητής του έρωτα και του νόστου, Αθήνα, Κέδρος, 1983. Εισαγωγή στην ποίηση του Εγγονόπουλου. Επιλογή κριτικών κειμένων, (εισ.-επιμ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου), Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2008. Ζαμάρου, Ρένα, Ο ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος. Επίσκεψη τόπων και προσώπων, Αθήνα, εκδ. Καρδαμίτσα, 1993. Ηριδανός, τχ. 4, «Αφιέρωμα στον ελληνικό υπερρεαλισμό», Φεβρουάριος- Mάρτιος 1976. Ιακώβ, Δανιήλ Ι., «Μικρά σχόλια για την παρουσία του Καβάφη στο έργο του Ν. Εγγονόπουλου», Εντευκτήριο 5 (Δεκ. 1988), 37-43 (=Δανιήλ Ι. Ιακώβ, Η αρχαιογνωσία του Οδυσσέα Ελύτη και άλλες νεοελληνικές δοκιμές, ό.π., 157-169). Καγιαλής, Τάκης, «Μοντερνισμός και πρωτοπορία: η πολιτική ταυτότητα του ελληνικού υπερρεαλισμού», Εντευκτήριο, τχ. 39, καλοκαίρι-φθινώπορο 1997, 62-78. Κακναβάτος, Έκτωρ, Αντρέας Εμπειρίκος, Χρονικό 75, 80-83. Καραβίδας, Γιάννης, «Σεφέρης-Εμπειρίκος, παράλληλοι;», Ο Πολίτης, τχ. 72 (Μάιος-Ιούλιος 1986), 33-38. Καραδήμα, Δήμητρα Γ., Οι μεταμορφώσεις της ποιητικής του Νικολάου Κάλας, ανέκδοτη διδακτορική διατριβή, Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Κύπρου, Λευκωσία, 2006. 5 Λοϊζίδη, Νίκη, Ο υπερρεαλισμός στην νεοελληνική τέχνη. Η περίπτωση του Νίκου Εγγονόπουλου, Αθήνα, Νεφέλη 1984. Σιαφλέκης, Ζ. Ι., Από τη νύχτα των αστραπών στο ποίημα-γεγονός. Συγκριτική ανάγνωση Ελλήνων και Γάλλων υπερρεαλιστών, Αθήνα, Επικαιρότητα 1989. Σιαφλέκης, Ζ. Ι., «αναδρομική βιβλιοκρισία» του Foyers d incendie, Διαβάζω, 5.6.1985. Σκαρπαλέζου, Ανδρομάχη «Συνέντευξη με τον Ανδρέα Εμπειρίκο», Μάρτιος 1967, Ηριδανός τχ. 4, Φλεβάρης-Μάρτης 1976, 13-15. Τριβιζάς, Σωτήρης, Το σουρρεαλιστικό σκάνδαλο. Χρονικό της υποδοχής του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 1996. Χρυσανθόπουλος, Μιχάλης, «Mεταφορά και φύση στον «Mπολιβάρ» του N. Eγγονόπουλου», O Πολίτης, τχ. 60, Mάιος 1983, 53-55. Χρυσανθόπουλος, Μιχάλης, «Aφηγηματικές συμπτώσεις σε ένα κείμενο του Eμπειρίκου», O Πολίτης, 72, Mάιος- Iούλιος 1986, 39-43. Χρυσανθόπουλος, Μιχάλης, «Φαντασίωση του μυθιστορήματος, μυθιστόρημα των φαντασιώσεων», Λόγου Xάριν, 3, 1992, 93-102. Χρυσανθόπουλος, Μιχάλης, «Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι»: ο ελληνικός υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης, Αθήνα, εκδ. Άγρα 2012
6 Δευτερογενής ξενόγλωσση Alexandrian, Sarane, Le Surréalisme et le rêve, Παρίσι, Gallimard, 1974. Alexandrian, Sarane, Surrealist Art, Λονδίνο, Thames and Hudson, 1970. Balakian, Anna, Literary Origins of Surrealism, Νέα Υόρκη, New York University Press, 2 1965. Balakian, Anna, André Breton. Magus of Surrealism, Νέα Υόρκη, Oxford University Press, 1971. Balakian, Anna, Surrealism: the Road to the Absolute, Λονδίνο, Unwin Books, 2 1972. Béguin, Albert, L Ame Romantique et le Rêve, Παρίσι, José Corti,1967. Behler, Ernst, German Romantic Literary Theory, Cambridge, Cambridge University Press, 1993. Benjamin, Walter, «Der Surrealismus: Die letzte Momentaufnahme der europäischen Intelligenz», Gesammelte Schriften II.1, Φρανκφούρτη, Suhrkamp, 2 1999, 295-310 «Υπερρεαλισμός: το τελευταίο ενσταντανέ της ευρωπαϊκής διανόησης», μτφρ. Στέλλα Νικολούδη, Ο Πολίτης, τχ. 72 (Μάιος-Ιούλιος 1986), 48-57 «Surrealism: The Last Snapshot of the European Intelligentsia», Selected Writings, ΙΙ (1927-1934), Harvard University Press, Cambridge, Mass. και Λονδίνο, 1999, 207-221. Nadeau, Maurice, Histoire du Surréalisme, suivie de Documents Surréalistes, Παρίσι, Editions du Seuil, 2 1964. Nadeau, Maurice, Ιστορία του Σουρρεαλισμού, (μτφρ. Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου), Αθήνα, Πλέθρον, 1978 (δεν μεταφράζονται τα παραρτήματα). Starobinski, Jean, L œuil vivant II: La relation critique, Παρίσι, Gallimard, 1970. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Edgar Allan Poe: A Descent into the Maelstrom (1841/45), The Purloined Letter (1845), The Man of the Crowd (1840/45), The Pit and the Pendulum (1843/45) Henry James: The Figure in the Carpet (1896) Joseph Conrad: Heart of Darkness (1902) James Joyce: Dubliners (1914) [Clay, The Dead], Ulysses (1922) Virginia Woolfe: Mrs Dalloway (1925) Gustave Flaubert: Madame Bovary (1857) Marcel Proust: Du Côté de chez Swann (1913) Franz Kafka: Der Prozess [1914/5] (1925), Der Bau [1923/4] (1931), Επιλογή πεζών κειμένων.
Robert Musil: Der Mann ohne Eigenschaften [The Man without Qualities], I (1930), First book (1-19), Second book (38-39) Rainer Maria Rilke: Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge (1910) 7 Dostoyevsky: Notes from Underground (1864) Knut Hamsun: Hunger (1890)