Πρόταση για μια νέα στρατηγική για την ανάπτυξη του οικοσυστήματος της κοινωνικής οικονομίας.

Πρόταση για μια νέα στρατηγική για την ανάπτυξη του οικοσυστήματος της κοινωνικής οικονομίας. "Δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματά μας χρησιμοποιώντας το ίδιο σκεπτικό με το οποίο τα δημιουργήσαμε." Άλμπερτ Αϊνστάιν Η επικράτηση του χρηματοπιστωτικού και κερδοσκοπικού κεφαλαίου έναντι του παραγωγικού και κοινωνικού κεφαλαίου, τις τελευταίες δεκαετίες, βαθμιαία ακύρωσε το νόημα όλων των κοινωνικών και πολιτικών εννοιών με τις οποίες είχαμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε τη σύγχρονη κοινωνία. Ο θρίαμβος του κερδοσκοπικού χρηματοπιστωτικού τομέα αφοπλίζει την πολιτική και την οικονομία, αποδιαρθρώνοντας τις κοινωνίες, αφού ένα σημαντικό μέρος των πόρων δεν κυκλοφορεί πλέον στην κοινωνία. Τα θεμελιώδη δικαιώματα που συγκροτούν το κοινωνικό, όπως η ελευθερία, η ισότητα, ο συνεργατισμός, αλλά και το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο του στοχασμού μας. Αυτές οι ηθικές μέριμνες είναι ήδη παρούσες στην κοινωνία των πολιτών και η υπεράσπισή μπορεί να αναδημιουργήσει τους κοινωνικούς δεσμούς. Διαφορετικά ανοίγουμε τον δρόμο για την οπισθοδρόμηση προς τις ψευδοθρησκείες,τις ιδεοληψίες της ταυτότητας, τον ξέφρενο ατομικιστικό ηδονισμό που τροφοδοτεί την ψύχωση και τη βία πάνω στους εαυτούς μας και πάνω στους άλλους. Αυτό που αποκαλούμε «πολιτική», είναι σήμερα ήδη, μια πραγματικότητα υποβαθμισμένη και αμφισβητούμενη. Ο ευγενής χαρακτήρας της πολιτικής δράσης μπορεί να αναγεννηθεί μόνον από την ηθική. Όχι από μια ταξική πολιτική, ή από μια πολιτική των συμφερόντων ή από μια πολιτική του ιερού. Χρησιμοποιώντας αυτές τις έννοιες του παρελθόντος η πολιτική δεν κατορθώνει πλέον να μιλάει στους ανθρώπους. Η ιδέα της πολιτικής που παίρνει τις αποφάσεις στο όνομα του κοινού συμφέροντος δεν λειτουργεί πλέον. Σήμερα χρειάζεται να ξεκινήσουμε από ένα ηθικό αίτημα που μετασχηματίζεται σε συγκεκριμένες δράσεις και σε θεσμούς. Ο πιο σημαντικός και ευγενής σκοπός της πολιτικής είναι να ευνοήσει τη γέννηση νέων κοινωνικά δρώντων υποκειμένων, να αναδημιουργήσει το κοινωνικό. Χρειάζεται να μετασχηματίσουμε τα άτομα σε υποκείμενα ικανά για κοινωνική δράση. Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, η μετακίνηση των βιομηχανιών σε άλλες περιοχές περισσότερο ανταγωνιστικές, η γήρανση του πληθυσμού, η διαρκώς αυξανόμενη ανεργία,η αύξηση του αριθμού των μεταναστών, των μειονοτήτων, των αποκλεισμένων και των λοιπών ομάδων που λόγω της κρίσης και των εστιών πολέμου διογκώνονται, αφήνει ένα μεγάλο κενό στην δημιουργία ενός συστήματος βιώσιμης οικονομίας. Η συνολική ζήτηση για πόρους που σπανίζουν (όπως η βιομάζα, η ενέργεια από ορυκτά καύσιμα, καθώς και πολλά μέταλλα) 1

εκθέτουν τις χώρες, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις σε σημαντικούς μελλοντικούς κινδύνους. Η ανάγκη για την ανακύκλωση των διαθέσιμων πόρων, τη χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, με τη χρήση πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο, θέτουν στο επίκεντρο των αναγκών κάθε κοινωνικού σχηματισμού την έννοια της Αλληλεγγύης μεταξύ των μελών και των ομάδων που την απαρτίζουν, την έννοια του Κοινωνικού Κεφαλαίου, για διέξοδο από την κρίση με κοινωνική δικαιοσύνη. Η χώρα μας έφθασε στο χείλος της χρεοκοπίας λόγω μακροχρόνιων δυσλειτουργιών και στεβλής ανάπτυξης του ελληνικού πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου, πριν την κρίση. Οι κοινωνικοί δείκτες σημείωσαν σημαντική επιδείνωση. Το ποσοστό φτώχειας σε όρους πραγματικής αγοραστικής δύναμης του 2008, ανέρχεται σε 44,3% το 2013 από 20,1% το 2008. Τέτοια θεαματική επιδείνωση των βιοτικών συνθηκών του πληθυσμού σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα δεν έχει γνωρίσει καμία από τις αναπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Οι «μεταρρυθμίσεις», είχαν τεράστιο κόστος για την κοινωνία και την οικονομία της χώρας. Το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε κατά 25% από το 2008 έως το 2013. Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε κατά το ένα τρίτο και το ποσοστό της ανεργίας αυξήθηκε 7% σε 27%, ενώ τα 2/3 των ανέργων είναι μακροχρόνια άνεργοι. Τα μεσαία στρώματα αυξήθηκαν ραγδαία, που αναπτύχθηκαν κυρίως σε δραστηριότητες του τομέα των υπηρεσιών με την παράλληλη μείωση του αγροτικού τομέα, αλλά και σταδιακή αποβιομηχάνιση της χώρας. Με ανορθολογική μεγέθυνση του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Με κυριαρχία του κρατικοδίαιτου προτύπου επιχειρηματικότητας, έναντι της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας και της αξιοκρατίας. Με σημαντικό τμήμα «άτυπης οικονομίας», «παρα-οικονομίας»,επιχειρηματικότητα ανάγκης, κλειστές αγορές και επαγγέλματα, πολλές επιχειρήσεις σε παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας με πολύ μικρό μέγεθος,αδύναμες να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις της τεχνολογίας, χωρίς ουσιαστική πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό σύστημα, με υποβάθμιση της έρευνας και της καινοτομίας. Οι δημόσιες υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας αδυνατούν πλέον, λόγω της κρίσης, να αυξήσουν τις δαπάνες για την παραγωγή κοινωνικών και κοινοτικών υπηρεσιών και έχουν οριακά μέσα για να απαντήσουν τόσο σε διαχρονικές όσο και σε νέες κοινωνικές ανάγκες,να λάβουν υπόψη τους ιδιαίτερες γεωγραφικές συνθήκες και τα προβλήματα που αναδύονται και, ίσως το σημαντικότερο, να αξιοποιήσουν την τοπική δυναμική για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων. 2

Η ελληνική επιχειρηματικότητα χαρακτηρίζεται κυρίως από την οικογενειακή επιχείρηση, με πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες από τη φύση τους δεν είναι ούτε δυναμικές, ούτε προσανατολισμένες προς την ανάπτυξη ή τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ένας μεγάλος αριθμός των ελληνικών ΜμΕ ήταν σε άμεση εξάρτηση από τον δημόσιο τομέα, προμηθευτές προϊόντων ή υπηρεσιών στο Δημόσιο. Διαρθρωτικά εμπόδια, όπως η δυσκολία εύρεσης χρηματοδότησης και το αναχρονιστικό νομικό πλαίσιο και διαδικασίες, συνέβαλαν αρνητικά και αποθάρρυναν την επιχειρηματική πρωτοβουλία. Το ποσοστό της επιχειρηματικότητας ευκαιρίας (εκμετάλλευση μιας επιχειρηματικής ευκαιρίας) μειώθηκε από 47% το 2009 σε 30,5% το 2014, σε αντίθεση με την επιχειρηματικότητα ανάγκης (που στηρίζεται στην ανάγκη για εργασία),η οποία αυξάνεται προοδευτικά μέσα στην κρίση. Η συνεχιζόμενη ύφεση φαίνεται να παρακινεί περισσότερους Έλληνες να ξεκινήσουν μια επιχείρηση για λόγους ανάγκης και όχι εξαιτίας πραγματικής επιχειρηματικής ευκαιρίας. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι απολυμένοι του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι επενδύουν το κεφάλαια αποζημίωσης από 8.000 και 15.000 ευρώ για να ανοίξουν μια επιχείρηση στον τομέα των τροφίμων (καφετέριες, μπαρ, εστιατόρια, παράδοση, catering). Ωστόσο, οκτώ στις δέκα αυτού του είδους επιχειρήσεις κλείνουν κατά το πρώτο έτος λειτουργίας τους, με αποτέλεσμα το εν λόγω αναπτυξιακό μοντέλο να μην είναι βιώσιμο, αλλά περιστασιακό. Ο τρίτος τομέας της οικονομίας που συνδυάζει το επιχειρείν με την κοινή ωφέλεια και το κοινωνικό συμφέρον στο ίδιο χρονικό διάστημα καλυπτόταν από τη σύσταση μη κερδοσκοπικών φορέων, σωματείων και συλλόγων ήταν περισσότερο δηλαδή στην κατηγορία της «άτυπης οικονομίας». Οι θεσμοθετημένες μορφές συνεταιριστικών επιχειρήσεων περιλαμβάνονται στους νόμους: Ν. 1667/1986 για τους «Αστικούς συνεταιρισμούς κι άλλες διατάξεις» Ν. 2716/1999, άρθρο 12 «Εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας κι άλλες διατάξεις» Ν. 2810/2000 για τους «Αγροτικούς συνεταιριστικούς οργανισμούς» Ν. 4019/2011 «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα». 3

Στον πίνακα που ακολουθεί απεικονίζονται οι δομές κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα, τους εργαζομένους σε αυτές και των μελών τους. Πίνακας: Η Κοινωνική Οικονομία στην Ελλάδα Η Κοινωνική Οικονομία στην ΕΛΛΑΔΑ 2012 αριθμός επιχειρήσεων αριθμός θέσεων εργασίας αριθμός μελών Συνεταιρισμοί κι άλλες παρόμοιες επιχειρήσεις - 7.197 14.983 1.052.785 ΣΥΝΟΛΟ - Συνεταιριστικές τράπεζες 25 1.238 196.179 - Αγροτικοί Συνεταιρισμοί 6.376 11.300 713.714 - Οικιστικοί συνεταιρισμοί 545 n/a 120.242 - Συνεταιρισμοί ηλεκτρολόγων 23 200 600 - Συνεταιρισμοί Υδραυλικών 33 200 2.500 - Αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί γυναικών 130 100 2.000 - Συνεταιρισμοί φαρμακοποιών 41 1500 5.500 - Περιορισμένης ευθύνης κοινωνικοί συνεταιρισμοί 16 400 2.000 - Συνεταιρισμοί αμοιβαίας ασφάλισης 7 40 10.000 - Ναυτικοί Συνεταιρισμοί αμοιβαίας ασφάλισης 1 5 50 Ταμεία αμοιβαίας ασφάλισης και άλλες παρόμοιες μορφές - 11 1.140 180.000 ΣΥΝΟΛΟ - Ταμεία Αλληλοβοήθειας 4 1.100 150.000 - Ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης 7 40 30.000 Ενώσεις, ιδρύματα και άλλοι μη κερδοσκοπικοί και εθελοντικοί 50.600 101.000 1.500.000 οργανισμοί - ΣΥΝΟΛΟ - Ενώσεις γενικά 50.000 100.000 1.500.000 - Ιδρύματα 600 1000 - - Αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες n/a n/a n/a ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Νασιούλας 2012 Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΜΗΤΡΩΟΥ έχουν εγγραφεί 1071 ΚΟΙΝΣΕΠ από τις οποίες λειτουργούν,λειτουργούν 789. Το 82,5% είναι συλλογικού και παραγωγικού σκοπού, 9,9% κοινωνικής φροντίδας, 3,8% ένταξης,1,8% άλλοι φορείς κοινωνικής οικονομίας (ΑΦΚΟ)και 2% ΚΟΙΣΠΕ που δραστηριοποιούνται κυρίως με επιχειρηματικότητα ανάγκης (Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας). Από τις μελέτες προκύπτει ότι υπάρχουν βασικές ελλείψεις σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο,σχετικά με το πλαίσιο της αγοράς εργασίας και απασχόλησης, της κουλτούρας της αυτό-οργάνωσης, του εθελοντισμού και της κατάστασης των υπηρεσιών της δημόσιας διοίκησης (Γ. Τσοπάνογλου «Άδηλη Κοινωνία» 2016). Δεν υπάρχει ένα ΜΗΤΡΩΟ με όλους τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, είτε έχουν νομικό πρόσωπο είτε όχι, δεν υπάρχει υποχρέωση εγγραφής στο ΓΕΜΗ,ούτε έχουν καθοριστεί οι Κωδικοί Αριθμοί Δραστηριότητας στη «Νέα Εθνική Ονοματολογία Οικονομικών Δραστηριοτήτων (Κ.Α.Δ. 2008)». Τηρούνται Μητρώα σε διάφορα Υπουργεία, φορείς, Ειρηνοδικεία κλπ. 4

Η κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα απασχολεί πολλούς εθελοντές, αλλά η εργασία τους δεν καταγράφεται, δεν λαμβάνεται υπόψη ως προϋπηρεσία, είτε ως εκπαίδευση για μελλοντικές αμειβόμενες εργασίες και δεν αποτιμάται οικονομικά (Γ. Τσοπάνογλου «Άδηλη Κοινωνία» 2016). Το κοινωνικό κεφάλαιο είναι πολύ χαμηλό στην Ελλάδα, ειδικά την εποχή αυτή της οικονομικής κρίσης (έλλειψη εμπιστοσύνης στις αγοραίες συναλλαγές, υψηλό κόστος χρήματος, κεντρικός έλεγχος και πολιτική παρέμβαση στην αγορά εργασίας, απουσία επικαιροποιημένων θεσμών, κλειστά και προστατευμένα επαγγελματικά κυκλώματα,και ελλείψεις του συστήματος δημόσιας παιδείας, κλπ Γ. Τσοπάνογλου «Άδηλη Κοινωνία» 2016). Λείπει, λοιπόν, ο συνεκτικός ιστός ο απαραίτητος για την δημιουργία, λειτουργία και ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας. «Η επιτυχία και η ευτυχία συνολικά των κοινωνιών εξαρτάται από το κατά πόσο θα μπορέσουν να έχουν έναν «Τρίτο Τομέα» ανάλογου βεληνεκούς με το δημόσιο και τον παραδοσιακό ιδιωτικό-κερδοσκοπικό τομέα». Jeremy Rifkin Το πελατειακό πολιτικό σύστημα και οι φορείς του διαμόρφωσαν ενεργητικά ή παθητικά αυτή τη δυναμική, που παρεμβαίνει διευρυμένα ή μεμονωμένα στις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, επηρεάζει επιλογές, αλλοιώνει συνειδήσεις και επικυρώνει στρεβλές συμπεριφορές. Ρόλο καταλύτη που συνθέτει το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό συνονθύλευμα, παίζει το χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι τράπεζες, που με τη χρηματοδοτική τους συμπεριφορά συντήρησαν και αναπαρήγαγαν το πελατειακό σύστημα, επηρεάζοντας, συνδιαμορφώνοντας και τελικά χαρακτηρίζοντας το κοινωνικό σχηματισμό. Η κρίση επομένως θέτει την ανάγκη να υποστηριχτεί η πραγματική οικονομία και η περιφερειακή ανάπτυξη, μέσω μιας βιώσιμης δημιουργίας και κατανομής του πλούτου, βασιζόμενης στην ανάπτυξη εκείνων των οικονομικών δραστηριοτήτων οι οποίες μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ανθρώπων με τον καλύτερο τρόπο. Ένα νέο παραγωγικό μοντέλο για τη χώρα, θα πρέπει να δώσει λύσεις στα παραπάνω προβλήματα με την εφαρμογή ενεργητικών πολιτικών και καινοτόμων προσεγγίσεων για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την ένταξη διαφόρων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στην αγορά εργασίας. Τα συνεργατικά σχήματα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην περιφερειακή ανάπτυξη επειδή, εξ ορισμού, στοχεύουν στην ικανοποίηση αναγκών και προσδοκιών ανθρώπων στην περιοχή στην οποία ενσωματώνονται. 5

Σήμερα υπάρχει σημαντικό πεδίο για την ανάπτυξη συνεργατικών μορφών οργάνωσης. Η ύφεση και η αναιμική επιχειρηματική δραστηριότητα σε πολλούς τομείς δημιουργεί κενά, τα οποία θα μπορούσαν να καλυφθούν από πρωτοβουλίες παραγωγών, καταναλωτών, επαγγελματιών και εργαζομένων. Όπως οι συνεταιρισμοί «γεννήθηκαν» ταυτόχρονα με τη «γέννηση» του σύγχρονου καπιταλισμού, έτσι και τώρα η οικονομική κρίση είναι ταυτόχρονα μια τεράστια ευκαιρία για την αναγέννηση του συνεταιρισμού στην Ελλάδα.(Θ. Βακάλης, Πρόεδρος Α.Σ. «ΘΕΣγάλα») Οι δραστηριότητες των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας μπορούν να καλύψουν μέρος της ολοένα και αυξανόμενης ζήτησης για κοινωνικές υπηρεσίες, συμβάλλοντας ταυτόχρονα θετικά στην αύξηση της απασχόλησης στον τομέα αυτό. Η κοινωνική οικονομία καλείται να υποκαταστήσει το κράτος πρόνοιας, το οποίο βρίσκεται σε αποσύνθεση υπό το βάρος των δικών του αντιφάσεων και εξαιτίας της κρίσης. Γύρω από τις ευαισθησίες που έχουν αναδείξει τα νέα κινήματα έχουν δημιουργηθεί νέες αγορές- το ενδιαφέρον για το περιβάλλον, την υγιεινή διατροφή, η ανάγκη για μια αξιοπρεπή περίθαλψη, κλπ. Πάνω σε αυτές τις νέες αξίες μπορεί να ανθήσει η κοινωνική οικονομία συνδεδεμένη με τον νέο ριζοσπαστισμό των κοινωνικών στρωμάτων που συνθλίβει η κρίση. Εδώ ακριβώς βρίσκεται η «καινοτομία» του κοινωνικού τομέα, δηλαδή στη δυνατότητα να φέρνει στην επιφάνεια νέες κοινωνικές ανάγκες που δεν καλύπτονται επαρκώς και να τις μετασχηματίζει σε παρεχόμενες υπηρεσίες δημιουργώντας παράλληλα νέες θέσεις εργασίας. Η παρέμβαση αυτή μπορεί να γίνει με μια διευρυμένη συμμετοχή ετερογενών εταίρων, όπως είναι οι εταίροι/μισθωτοί, οι εθελοντές, οι χρήστες υπηρεσιών, οι δημόσιοι ή ιδιωτικοί οργανισμοί στήριξης κ.α., Παραγωγοί και χρήστες συνεργαζόμενοι στον ίδιο φορέα μπορούν να αναπτύξουν ένα ευρύ φάσμα οικονομικών δραστηριοτήτων, αντιμετωπίζοντας μια σειρά κοινωνικών προβλημάτων (όπως ανεργία, αποκλεισμό, έλλειψη κατάρτισης, κλπ.) και αναγνωρισμένων αναγκών ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και να παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες που δεν καλύπτονται από το δημόσιο ή το ιδιωτικό κερδοσκοπικό τομέα, παρεμβαίνοντας στην αγορά, αναπτύσσοντας καινοτόμες επιχειρηματικές δραστηριότητες, καθώς και νέες διοικητικές ικανότητες, επαγγελματικά προσόντα και δεξιότητες. 6

Για μια νέα στρατηγική Κ.ΑΛ.Ο Σκοπός των προτάσεών μας είναι να σχεδιασθούν και να οργανωθούν νέοι θεσμοί και πολιτικές που θα δημιουργούν μια νέα κουλτούρα για την συνεργασία, θα αναπτύσσουν μια νέα κοινωνική δυναμική, θα συνδέσουν την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία με την απασχόληση και θα συμβάλλουν στην κοινωνική συνοχή και το ξεπέρασμα της κρίσης με την : Αναγνώριση της κοινωνικής οικονομίας ως πόλου κοινωνικής ωφέλειας, διακριτού από το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και της ανάγκης σταδιακής διαμόρφωσης σύγχρονης εθνικής ταυτότητας Βελτίωση του υπάρχοντος θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου για την κοινωνική οικονομία Δημιουργία νέων θεσμών αντιμετώπισης των κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης Ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας για τις Δημόσιες συμβάσεις Κοινωνικής Αναφοράς Θεσμοθέτηση νέων εργαλείων χρηματοδοτικής στήριξης Συνέργειες μεταξύ των διαφόρων νομικών μορφών της κοινωνικής οικονομίας, όπως είναι οι αγροτικοί και αστικοί συνεταιρισμοί ή οι πιστωτικοί συνεταιρισμοί,οι συνεταιριστικές τράπεζες κλπ. Διαμόρφωση ενός ευνοϊκού πλαισίου συνεργασίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του ευρύτερου δημόσιου τομέα με τους φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας Συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και το Υπουργείο Παιδείας για την εισαγωγή της κοινωνικής οικονομίας σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης Εισαγωγή νέων θεσμών αξιολόγησης και πιστοποίησης των φορέων της κοινωνικής οικονομίας Δημιουργία Κέντρου Τεκμηρίωσης για την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία Ανάδειξη του αναξιοποίητου πνευματικού και πολιτιστικού πλούτου που υπάρχει σε χιλιάδες μικρές συλλογικότητες της χώρας και στους εθελοντές Δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας συνεργατισμού και αλληλέγγυας συμβουλευτικής με δίκτυο μεντόρων, διευκολυντών (facilitators) δημιουργίας συνεργατικών σχημάτων, εμπειρογνωμόνων, εξειδικευμένων συμβούλων και επιστημόνων, εμψυχωτών οργανώσεων κοινωνίας πολιτών κλπ. Δημιουργία υποδομών έναρξης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων (θερμοκοιτίδες, Co-working spaces κλπ.) Δημιουργία ενός κινήματος συνεργατισμού από όλους τους πολίτες και τις συλλογικότητες για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού και της πνευματικής μιζέριας Θεσμοθέτηση των Περιφερειακών Ενώσεων και του Πανελλαδικού φορέα Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, για την εκπροσώπηση του συνόλου των φορέων, ως κοινωνικού εταίρου. 7

Προτεινόμενες θεσμικές αλλαγές 1. Αναγνώριση της κοινωνικής οικονομίας στο Σύνταγμα Πρόσφατα ξεκίνησε από την κυβέρνηση μια συζήτηση για την αλλαγή του Συντάγματος της χώρας, δημοσιοποιήθηκε δε και μια πρόταση καθηγητών δημοσίου δικαίου σε συνεργασία με τον κ. Μάνο (Καθημερινή), με προτάσεις για την κατεύθυνση των απαιτούμενων αλλαγών. Στις προτάσεις αυτές δεν υπάρχει καμία μνεία για την αναγνώριση του τρίτου τομέα, πέραν του κράτους και της ιδιωτικής οικονομίας. Αντίθετα σε πρόσφατη παρέμβαση του συνταγματολόγου καθηγητή κ. Γ. Σωτηρέλη περιλαμβάνεται μία σαφής αναφορά για την σύνδεση της προνοιακής πολιτικής με την κοινωνική οικονομία, καθώς για την αναγνώριση μη κρατικών πανεπιστημίων με έλεγχο στις προδιαγραφές για την ίδρυση, στην αυστηρή εποπτεία τους και στην πλήρη και σχεδιασμένη αξιοποίησή τους. Προτείνουμε ως αναγκαία αλλαγή την τροποποίηση του Συντάγματος με την αναγνώριση της κοινωνικής οικονομίας ως πόλου κοινωνικής ωφέλειας, διακριτού από το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και της ανάγκης σταδιακής διαμόρφωσης σύγχρονης εθνικής ταυτότητας, με πρόβλεψη δραστηριοποίησης σε τομείς η παιδεία, η υγεία, ο πολιτισμός, οι κοινωνικές υπηρεσίες, η στέγαση, η κοινωνική και νομική διαμεσολάβηση για την αντιμετώπιση των κοινωνικών συγκρούσεων και του κοινωνικού αποκλεισμού, κλπ. 2. Τροποποίηση του Ν. 4019/2011 2.1 Βελτίωση του διοικητικού & θεσμικού περιβάλλοντος, ίδρυσης, λειτουργίας, εκπροσώπησης και ανάπτυξης των κοινωνικών επιχειρήσεων Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο στην χώρα μας βασίζεται στον Ν. 4019/2011 που αποτελεί την πρώτη προσπάθεια θεσμοθέτησης της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας ως νέα μορφή επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, περιορίζεται στην εξήγηση του όρου της Κοινωνικής Οικονομίας, και τη θέσπιση της λειτουργίας των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (Κοιν.Σ.Επ.), δίνοντας παράλληλα έμφαση στις ευπαθείς και ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, χωρίς να λαμβάνει υπόψη την προγενέστερη εδραίωση και λειτουργία της Κοινωνικής Οικονομίας και των φορέων της, όπως και προγενέστερων Κοινωνικών Επιχειρήσεων άλλων νομικών τύπων. Το αποτέλεσμα είναι να στοιχειοθετείται μια τυποποίηση των Κοινωνικών Επιχειρήσεων, βασισμένη στην ανάγκη του κράτους να προβλέψει ελεγκτικές, όχι, όμως, λειτουργικές ρυθμίσεις για την ώθηση του τομέα της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας. Το νομικό καθεστώς της εδραίωσης και διαχείρισης μιας Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης ορίζεται από τον Ν. 1667/1986 για τους Αστικούς 8

Συνεταιρισμούς. Προτείνουμε της εξής αλλαγές: Aναγνώριση της κοινωνικής οικονομίας ως ενιαίας στατιστικής απεικόνισης στο σύστημα των εθνικών λογαριασμών της χώρας για την καταγραφή του συνόλου του μεγέθους του τομέα και της δυναμικής του. Υποχρέωση εγγραφής στο ΓΕΜΗ όλων των φορέων της κοινωνικής οικονομίας και καθορισμός των Κωδικών Αριθμών Δραστηριότητας στη «Εθνική Ονοματολογία Οικονομικών Δραστηριοτήτων (Κ.Α.Δ.)» Αξιοποίηση της «Υπηρεσίας Μιας Στάσης «για την ίδρυση των κοινωνικών επιχειρήσεων σε μία ημέρα. Αποσαφήνιση του ορισμού και της εμβέλειας του τομέα. Αυτό οδηγεί στη σαφή περιγραφή του ποιος είναι εμπορευματικός και ποιος μη εμπορευματικός κλάδος της κοινωνικής οικονομίας, καθώς και ποιες είναι οι συνιστώσες ανά κλάδο( ΚΟΙΝΣΕΠ, συνεταιρισμοί, ενώσεις,κλπ) Δημιουργία φορέα εκπροσώπησης του τομέα στα εθνικά συστήματα διαβούλευσης της χώρας για τις δημόσιες πολιτικές- συμμετοχή του τομέα στην Ο.Κ.Ε. Διεύρυνση του Μητρώου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας με νέους φορείς όπως π.χ. Συνεταιρισμοί εργαζομένων με σκοπό να διευκολύνει την διαδικασία της επιχειρηματικής μεταβίβασης σε ένα φορέα συνεταιριστικής μορφής που θα δώσει στους εργαζόμενους το δικαίωμα της προτεραιότητας στην απόκτηση επιχείρησης, η οποία τίθεται υπό πτώχευση ή συνταξιοδότηση ιδιοκτήτη/ων χωρίς διάδοχο, κληρονόμο ή οικογενειακό μέλος πρόθυμο να αναλάβει την επιχείρηση Συνεταιρισμοί ελευθέρων επαγγελματιών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων,για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό με τις μεγάλες επιχειρήσεις, που τους επιτρέπει να διατηρήσουν τη δραστηριότητά τους, εκτελώντας την με τον δικό τους προσωπικό τρόπο, να αγοράσουν εφόδια, να συντονίσουν πωλήσεις ακόμη και να διεθνοποιηθούν καθώς και να μοιραστούν κοινές υπηρεσίες όπως διοίκηση και διαχείριση. Συνεργατικοί Σχηματισμοί των φορέων της Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Επιχειρηματικότητας Θεσμοθέτηση των Τοπικών Κοινωνικών Αναπτυξιακών Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας και ένταξή τους στο Μητρώο (ΑΦΚΟ). Θεσμοθέτηση των συνεργειών μεταξύ των διαφόρων νομικών μορφών της κοινωνικής οικονομίας, όπως είναι οι αγροτικοί και 9

αστικοί συνεταιρισμοί ή οι πιστωτικοί συνεταιρισμοί,οι συνεταιριστικές τράπεζες κλπ. Δυνατότητα ίδρυσης δευτερογενών συνεταιρισμών, συνεταιριστικών κοινοπραξιών και ομάδων. Διεύρυνση των θεματικών τομέων που προάγουν το δημόσιο όφελος,έχουν κοινωνικό σκοπό, προστατεύουν από τη δημιουργία μονοπωλίων ή/και ολιγοπωλίων, προσελκύουν επενδύσεις σε περιοχές με χαμηλό επενδυτικό ενδιαφέρον από τον ιδιωτικό τομέα. Διασύνδεση της κοινωνικής οικονομίας με την εξυπηρέτηση νέων κοινωνικών αναγκών που δημιουργούν νέους τομείς απασχόλησης όπως π.χ. Αξιοποίηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας π.χ. φωτοβολταϊκά στέγης Αξιοποίηση υδάτινων αποθεμάτων και διαχείριση δικτύων (αποχετεύσεων) Ανακύκλωση Διαχείριση δημόσιων χώρων και κτιρίων Διαχείριση κοινοχρήστων ιδιωτικών χώρων Υγεία, στέγαση,εκπαίδευση υλοποίηση ενεργητικών πολιτικών κοινωνικής ενσωμάτωσης και καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού. Θεσμοθέτηση της δυνατότητας να δέχονται οι κοινωνικές επιχειρήσεις,μέληεπενδυτές, που ενδιαφέρονται αποκλειστικά για την απόδοση του κεφαλαίου που επενδύουν και έχουν περιορισμένη διοικητική αρμοδιότητα ή να εκδίδουν συμμετοχικά ομόλογα, δηλαδή ομόλογα συνδεδεμένα με το κέρδος της κοινωνικής επιχείρησης ή μετοχές με ελάχιστη εγγυημένη απόδοση, ανεξαρτήτως του κέρδους, αλλά χωρίς δικαίωμα ψήφου. διαμόρφωση ενός ευνοϊκού πλαισίου συνεργασίας με την Τοπική, την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και τους φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, για την παραχώρηση χώρων και εξοπλισμού και την υπογραφή προγραμματικών συμβάσεων με όλες τις μορφές της Κ.ΑΛ.Ο. Θέσπιση φορολογικών κινήτρων για την: Φορολόγηση των Κοινωνικών Συνεταιρισμών για τα πρώτα τρία χρόνια με χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή, ως οι νεοφυείς επιχειρήσεις (13%). Θεσμοθέτηση πόρου 5 τοις χιλίοις που θα προέρχεται από την φορολογία των φυσικών προσώπων και θα κατευθύνεται σε συγκεκριμένο φορέα κοινωνικής οικονομίας αποδέκτη, σύμφωνα με 10

την βούληση του φορολογούμενου καθώς και για συγκεκριμένο σκοπό. Νέα συστήματα κοινωνικής διαχείρισης, κοινωνικού ελέγχου και απολογισμού Είναι απαραίτητο στην νέα αυτή περίοδο ανάπτυξης του Συνεργατικού Κινήματος της Αλληλέγγυας Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν νέα συστήματα κοινωνικής διαχείρισης, κοινωνικού ελέγχου και απολογισμού για την πλήρη διαφάνεια και τον κοινωνικό έλεγχο. Τέτοιοι μηχανισμοί είναι ενδεικτικά η εφαρμογή της Κοινωνικής Λογιστικής και η σύνταξη Εκθέσεων Κοινωνικού Απολογισμού. Η Κοινωνική Λογιστική, απεικονίζει την επίτευξη των κοινωνικών στόχων. Ένας φορέας της κοινωνίας των πολιτών, με την βοήθεια ενός κοινωνικού ελεγκτή, προετοιμάζει την τελική κοινωνική έκθεση και την δημοσιεύει. Η έκθεση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε μια αλλαγή των κοινωνικών στόχων. Η έκθεση για τον Κοινωνικό Απολογισμό θεσπίζει ένα πλαίσιο για συνεχή παρακολούθηση, αξιολόγηση και λογοδοσία, στο εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον τους για τον έλεγχο της απόδοσης των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών στόχων. Τα δυνητικά οφέλη από την εφαρμογή της κοινωνικής διαχείρισης θα είναι: η κοινωνική λογοδοσία η συμμετοχή των πελατών και των χρηστών των υπηρεσιών, στον έλεγχο της κοινωνικής απόδοσης τους ως εκ τούτου μπορούν να επηρεάζουν τον σχεδιασμό και τους δείκτες μέτρησης της κοινωνικής απόδοσης. η τεκμηρίωση και η επαλήθευση των κοινωνικο -οικονομικών επιδόσεών τους μπορεί να βοηθήσει στην ενημέρωση των χρηματοδοτών / επενδυτών, την υποβολή εκθέσεων προς τους ενδιαφερόμενους και στην κατάρτιση των ετήσιων εκθέσεων. Η ενημέρωση του ευρύτερου κοινού, η δυνατότητα κοινωνικού ελέγχου, για τον αντίκτυπο των δραστηριοτήτων τους λαμβάνοντας υπ όψιν την αποστολή, τις αξίες, τους στόχους και τις δραστηριότητες στην κοινωνία. 11

Ανάπτυξη κοινωνικής επιχειρηματικής κουλτούρας Η επιχειρηματική ετοιμότητα είναι αναγκαία για τη βιώσιμη ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας Για την υλοποίηση και επιτυχία εναλλακτικών χρηματοδοτικών εργαλείων απαιτείται η δημιουργία και ανάπτυξη μίας νέας επιχειρηματική κουλτούρας βασισμένη στο μοντέλο: της εμπιστοσύνης-συνεργασίας και συνέργειας. Ανάπτυξη προγραμμάτων Πίστωση Plus Ανάπτυξη μεθόδων πιστοποίησης κοινωνικών επιχειρήσεων, συμβούλων επιχειρήσεων και φορέων κοινωνικής οικονομικής εκπαίδευσης Ενίσχυση της εκπαίδευσης των κοινωνικών επιχειρήσεων, των φορέων και των πολιτών στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και κουλτούρα των κοινωνικών επιχειρήσεων για την μακροχρόνια βιώσιμη εξέλιξη της κοινωνικής οικονομίας συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη της οικονομίας και την υποστήριξη ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας. διαμόρφωση συστήματος δια βίου μάθησης προσαρμοσμένου στις ανάγκες του τομέα Δημιουργία Συνεργατικών Δικτύων Κοινωνικής Καινοτομίας, που θα επιτρέψει σε πολλούς ανθρώπους με διαφορετική προέλευση να αντιμετωπίσουν το ίδιο πρόβλημα ταυτόχρονα και όχι ο καθένας μόνος του. Ο καθένας θα μπορεί να συμμετάσχει σε συνεργατική τεχνολογία και κατάρτιση,καλύτερη προσβασιμότητα σε πληροφορίες, επαφές και προγράμματα,συλλογική εργασία μεταξύ των Κοινωνικών Συνεταιρισμών, για την κοινή ανάπτυξη νέων προϊόντων ή υπηρεσιών,καλύτερη κατανομή των πόρων τους με την προμήθεια δεξιοτήτων, όπως η έρευνα ( σε περιοχές που δεν αποτελούν μέρος των ιδίων βασικών ικανοτήτων ενός ατόμου),στήριξη των προσπαθειών των πολιτών για να προχωρούν στη δημιουργία Κοινωνικών Συνεταιρισμών και σε Κοινωνικές Καινοτομίες σε τομείς στους οποίους δεν έχουν ειδικές γνώσεις σε συνεργασία με άλλα δίκτυα. Δημιουργία δικτύου διευκολυντών, εμψυχωτών, μεντόρων, ειδικών και διαμορφωτών γνώμης για την διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας κοινωνικής επιχειρηματικότητας, την ωρίμανση επιχειρηματικών σχεδίων, συνεργατικής κουλτούρας,την εισαγωγή καινοτομιών κλπ. 2.2 Θεσμοθέτηση νέων εργαλείων χρηματοδοτικής στήριξης για τα εγχειρήματα της Κοινωνικής Οικονομίας «Καθίσταται αναγκαία η συνεχής διεύρυνση των ορίων της χρηματοπιστωτικής καινοτομίας, ώστε να μην μπαίνει εμπόδιο στη χρηματοδότηση και εν τέλει στην 12

ανάπτυξη της ευρύτερης καινοτομίας και τεχνολογικής προόδου» (Laeven, Levine,Μιχαλόπουλος, 2014). Στην χώρα μας η χρηματοδότηση των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων,πολύ δε περισσότερο του κοινωνικού τομέα είναι ήταν πάντα δύσκολη, σήμερα όμως έχει καταστεί απαγορευτική, πέραν ορισμένων περιπτώσεων όπως οι συνεταιριστικές τράπεζες και φορείς μικροπιστώσεων όπως η AFI. Δημιουργία Ενδιάμεσων Φορέων Χρηματοδότησης Στο νέο αναπτυξιακό νομοσχέδιο προτείνεται η δημιουργία Ενδιάμεσων Φορέων Χρηματοδότησης, χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη για επέκταση και σε άλλους φορείς ή ενώσεις φορέων (κοινωνικούς συνεταιρισμούς, ΜΚΟ) εκτός χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για την παροχή μικροπιστώσεων και εναλλακτικών χρηματοδοτικών εργαλείων ακολουθώντας το μοντέλο άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Προτείνουμε ενδεικτικά: μείωση των απαιτούμενων κεφαλαίων ίδρυσης για τη χορήγηση μικροπιστώσεων ή άλλων εναλλακτικών χρηματοδοτικών εργαλείων. παροχή μικροπιστώσεων ή/και άλλων εναλλακτικών χρηματοδοτικών εργαλείων (συμμετοχών) πιστοποίηση των ΕΦΧ ως προς τον τρόπο λειτουργίας, ενδεικτικά να είναι και φορείς ολοκληρωμένης υποστήριξης κοινωνικών επιχειρήσεων σε όλες τις φάσεις χρηματοδότησης (αξιολόγηση, έγκριση, mentoring, παρακολούθηση) Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας Άμεση ενεργοποίηση του Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ), με δυνατότητα αυτοτελούς υποστήριξης των κοινωνικών επιχειρήσεων αλλά και συμπληρωματικό εργαλείο (π.χ. συνεπένδυση σε μικροδάνεια, παροχή εγγύησης) Μικροπιστώσεις Να θεσπιστούν οι Μικροπιστώσεις μέσα από το ΕΤΕΑΝ ή τα ΕΛΤΑ ή/και τις Συνεταιριστικές Τράπεζες με τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου και παροχή εγγυήσεων από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας μέσω του Εθνικού Ταμείου Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ). «Κοινωνικοί Άγγελοι» Να δημιουργηθεί ο θεσμός των «Social Angels» («Κοινωνικοί Άγγελοι») στους οποίους θα μπορούν να απευθύνονται οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας για αναζήτηση δωρεάν συμβουλών και επενδυτικών κεφαλαίων με την παροχή εγγυήσεων από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας μέσω του Εθνικού Ταμείου Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ). 13

Εταιρίες Κεφαλαίου Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Ε.Κ.Ε.Σ.) Να δημιουργηθούν Εταιρίες Κεφαλαίου Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Ε.Κ.Ε.Σ.) για επενδύσεις σε καινοτόμες κοινωνικές επιχειρήσεις με τροποποίηση του Ν. 2367/1995, «Νέοι χρηματοοικονομικοί θεσμοί και άλλες διατάξεις» για την κινητοποίηση του ενεργητικού κεφαλαίου των κοινωνιών, των τοπικών κοινοτήτων και των «Κοινωνικών Αγγέλλων», με την δυνατότητα να: Παρέχει εταιρικές συμμετοχές και μικροπιστώσεις Δημιουργηθούν social angels fund Λοιπές πηγές χρηματοδότησης Κοινωνικές Διατακτικές Πληρωμής Δημιουργία συστήματος Κοινωνικών Διατακτικών Πληρωμής για την κατανάλωση υπηρεσιών των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας, τις οποίες αγοράζουν κυρίως φορείς του Δημόσιου Τομέα και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ειδικός Δεσµευµένος Λογαριασµός (escrow account) Σύσταση στο Ταµείο Παρακαταθηκών και ανείων, ή σε Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα, Ειδικού Δεσµευµένου Λογαριασµού (escrow account) μέσω του οποίου θα χρηματοδοτούνται οι κοινωνικές επιχειρήσεις για την πραγματοποίηση επενδύσεων και την υλοποίηση συμβάσεων του δημοσίου, χωρίς τα προσκόμματα των κλασικών μεθόδων έκδοσης εγγυητικών επιστολών. Οι αναλήψεις θα γίνονται αποκλειστικά για την πληρωμή δαπανών που θα περιλαμβάνονται στο εγκεκριμένο επενδυτικό σχέδιο ή την υπογεγραμμένη σύμβαση. «Συμμετοχική χρηματοδότηση» crowdfunding Δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου, ειδικά για την Κεφαλαιοδότηση (equity crowdfunding) (crowdfunding:«χρηματοδότηση από το πλήθος» ή «συμμετοχική χρηματοδότηση») για: Κεφαλαιοδότηση (equity model) συμμετοχή στο κεφάλαιο μίας κοινωνικής επιχείρησης Δάνεια (lending model) Χρηματοδότηση με τη μορφή δανεισμού. Δωρεές (donations-rewards model) Δημόσιες Συμβάσεις Κοινωνικής Αναφοράς Να ενσωματωθούν στο ελληνικό δίκαιο οι οδηγίες 24 και 25 για τις Δημόσιες Συμβάσεις Κοινωνικής Αναφοράς. Δημόσιες Συμβάσεις Κοινωνικής Αναφοράς είναι αυτές κατά τις οποίες οι αναθέτουσες αρχές στο στάδιο ανάθεσης λαμβάνουν υπόψη σημαντικές κοινωνικές πτυχές ως κριτήρια ανάθεσης. Ενδεικτικά, ως τέτοια κριτήρια νοούνται: α) οι ευκαιρίες απασχόλησης, β) η κοινωνική ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, γ) η ισότητα ευκαιριών, 14

δ) ο σχεδιασμός της προσβασιμότητας για όλους, ε) η συνεκτίμηση των κριτηρίων αειφορίας, στα οποία περιλαμβάνονται θέματα ηθικού εμπορίου και ζ) η ευρύτερη εκούσια συμμόρφωση με την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) ( 1.,άρθρο 16, Ν. 4019/2011). Πρόταση για τα προϊόντα, υπηρεσίες και έργα στα οποία θα εφαρμοστούν κριτήρια Δημοσίων Συμβάσεων Κοινωνικής Αναφοράς. Προσδιορισμό Ποσοτικών και Ποιοτικών δεικτών και κριτηρίων επίτευξης του Κοινωνικού έργου των κοινωνικών επιχειρήσεων (π.χ δημιουργία απασχόλησης, κινητοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου, ανάληψη δράσεων Ε.Κ.Ε και σύνταξης Κοινωνικού Απολογισμού, κ.ά), βάσει ενός ολοκληρωμένου συστήματος Πιστοποίησης του έργου των Κοινωνικών Επιχειρήσεων. Ορισμός της «κοινωνικής αναφοράς» και μεθόδου μέτρησης του «κοινωνικού αποτυπώματος» (SROI). Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Αξιοποίηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης για την προώθηση και ενδυνάμωση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, που θα προσανατολιστεί στην αντιμετώπιση των αυξημένων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων της τοπικής κοινωνίας. Απώτερος στόχος πρέπει να είναι η διάχυση της κοινωνικής διάστασης των δραστηριοτήτων της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, σε όλους τους τομείς και τα επίπεδα ασκησής της, η δημιουργία μόνιμων δικτύων συνεργασίας και τοπικών συμφωνιών που σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο με στόχο τη διαχείριση των σημαντικότερων κοινωνικών, οικονομικών και οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η τοπική κοινωνία. Οι δραστηριότητες αυτές θα αποβλέπουν στη στήριξη υπαρχουσών και νέων ΚΟΙΝΣΕΠ για την παροχή υπηρεσιών σε συνεργασία με τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τους επιχειρηματικούς φορείς,στους κάτωθι τοµείς: Υποστήριξη της ένταξης µεταναστών και προσφύγων στον κοινωνικό ιστό της πόλης Αυτές ενδεικτικά περιλαμβάνουν, εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, έκδοση πολύγλωσσων εντύπων µε οδηγίες προσωπικής υγιεινής, έκδοση οδηγών, εκπαίδευση εργαζομένων στις υπηρεσίες για την υποδοχή και καθοδήγηση µεταναστών κλπ. καθαριότητα και ανακύκλωση µετάλλων, αλουμινίου 15

παροχή υπηρεσιών καθαριότητας, ανακύκλωση παλιών αντικειμένων οικιακής χρήσης όπου θα χρησιμοποιούνται ως χρήσιμα προσωπικά αντικείμενα π.χ., για την δημιουργία αξεσουάρ, κομποστοποίηση τροφίμων,ενσωµάτωση κοινωνικά υπεύθυνων επιχειρηµατικών πρακτικών, για τη µείωση των αποβλήτων καθώς και την εφαρµογή καινοτόµων πρακτικών για ανακύκλωση. υπηρεσίες πρασίνου Ενδεικτικά αναφέρονται η διαµόρφωση, φροντίδα, προστασία και ανάδειξη κοινόχρηστων χώρων, καθώς και περιοχών φυσικού κάλλους, η υλοποίηση ήπιων παρεµβάσεων βελτίωσης και αναβάθµισης του αστικού περιβάλλοντος µε έµφαση στις περιοχές και συνοικιακές γειτονίες των ήµων που αντιµετωπίζουν έντονα προβλήµατα υποβάθµισης καθώς και δράσεις εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων. τεχνικές υπηρεσίες Παροχή τεχνικών υπηρεσιών, αντίστοιχες µε αυτές που εντάσσονται στο πλαίσιο της αυτεπιστασίας. Βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και της ποιότητας των τεχνικών υπηρεσιών των δήµων µε γνώµονα τον αναπτυξιακό σχεδιασµό τους και µε κεντρικό άξονα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του πολίτη. κοινωνικές υπηρεσίες a) Δημιουργία Κέντρων Ηµέρας, τα οποία θα προσφέρουν στους αστέγους τη δυνατότητα να καλύψουν ανάγκες προσωπικής υγιεινής και εντατικές υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και συµβουλευτικής, καθώς και ιατρικών υπηρεσιών για την αντιµετώπιση περιστατικών µικρού κινδύνου και µικρής ασθένειας. b) Λειτουργία Μονάδων Βραχείας (µεταβατικής) Φιλοξενίας, ικανών να φιλοξενήσουν άτοµα µε παράλληλη λειτουργία Προγραμμάτων επανένταξης. c) Ίδρυση ΚΟΙΝΣΕΠ που θα δημιουργήσουν ίκτυο Κοινωνικής Κατοικίας µε ακίνητα (διαµερίσµατα) με παραχώρηση χώρων - διαµερισµάτων από τους δήμους, το δημόσιο, τις τράπεζες κλπ, τα οποία θα επισκευασθούνανακαινισθούν µε πόρους του ΣΕΣ, προκειµένου να υπάρξει η δυνατότητα φιλοξενίας µε µειωµένο τίµηµα ατόµων και οικογενειών που βρίσκονται σε επισφαλή θέση. d) Δημιουργία Κοινωνικών Βρεφονηπιακών Σταθμών για τη Φύλαξη Βρεφών e) Δημιουργία ΚΟΙΝΣΕΠ για παροχή ιατρικών υπηρεσιών και φροντίδας κατ οίκον σε ηλικιωµένους: ολοκληρωµένη υποστήριξη των ηλικιωµένων µε στόχο την παραµονή τους καθώς και των ατόµων µε ειδικές ανάγκες στο δικό τους περιβάλλον. 16

f) παροχή υπηρεσιών αναψυχής σε παιδιά και ηλικιωµένους µέσω της λειτουργίας των παιδικών κατασκηνώσεων g) Δημιουργία ΚΟΙΝΣΕΠ για παροχή υπηρεσιών προένταξης χρηστών ναρκωτικών ουσιών: δηµιουργία προστατευοµένων χώρων, όπου χρήστες ναρκωτικών ουσιών που έχουν ιδιαίτερη δυσκολία ένταξης σε θεραπευτικά προγράµµατα, θα έχουν τη δυνατότητα να λαµβάνουν στοιχειώδη περίθαλψη, φροντίδα, τροφή, υγιεινή κλπ. Αξιοποίηση του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020 για την στήριξη των κοινωνικών επιχειρήσεων με την : Δημιουργία Περιφερειακών Κέντρων Στήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας Χρηματοδότηση της λειτουργίας Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Οικονομίας Επιχορήγηση των συνεταιριστικών εγχειρημάτων για την κάλυψη του μισθοδοτικού κόστους Σχεδιασμός δράσεων για την: επιχορήγηση νέων καινοτόμων εγχειρημάτων κοινωνικής επιχειρηματικότητας, Δημιουργία συνεργατικών σχημάτων Κοινωνικής Καινοτομίας από τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας Επιχορήγηση των Τοπικών Αναπτυξιακών Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας για την υλοποίηση αναπτυξιακών δράσεων Δημιουργία θερμοκοιτίδων ή/και συνεργατικών χώρων (Co-working Houses) Κίνητρα σε νέους επιστήμονες για μετουσίωση της έρευνας σε δημόσια αγαθά με όχημα την επιστημονική γνώση και την καινοτομία Αξιοποίηση ανταγωνιστικών κοινοτικών προγραμμάτων Πρόγραμμα της ΕΕ για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία («EaSI») Το EaSI διαχειρίζεται απευθείας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το πρόγραμμα συνενώνει τρία προγράμματα της ΕΕ τα οποία αποτελούσαν αντικείμενο χωριστής διαχείρισης το διάστημα 2007-2013: PROGRESS, EURES και Μηχανισμός Μικροχρηματοδοτήσεων Progress. Ελπίζουμε να αξιοποιηθούν οι προτάσεις μας από την κυβέρνηση, για να ελπίζουμε ότι θα πάμε από την «Άδηλη Κοινωνία» (Τσοπάνογλου) στην «Εφικτή Κοινωνία» (Alain Touraine), με την καθοριστική παρέμβαση της κοινωνίας των πολιτών και μέσο την ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Σύρος Κοσκοβόλης Υπεύθυνος Σχεδιασμού & Υλοποίησης Προγραμμάτων ΕΕΑ. Μέλος Πανελλήνιου Παρατηρητήριου Κοινωνικής Οικονομίας (10/6/2016) 17