ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΕΡΓΑ ΑγροΕΤΑΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΕΡΓΑ ΑγροΕΤΑΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΔΑΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Κωνσταντίνα Τσαγκάρη, Δημήτρης Σαμαράς, Κατερίνα Κουτσοβούλου, Ιωάννης Μητσόπουλος, Αλεξάνδρα Σολωμού, Ίριδα Τσεβρένη, Νικόλαος Καλαπόδης και Νικόλαος Προύτσος Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων-Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός «ΔΗΜΗΤΡΑ» Τέρμα Αλκμάνος, 115 28 Ιλίσια, Αθήνα, e-mail address: director@fria.gr Περίληψη Στο Ινστιτούτο μας υλοποιούνται 7 καινοτόμα έργα εφαρμοσμένης έρευνας, τα οποία καλύπτουν σχεδόν όλο το εύρος του γνωστικού μας αντικειμένου. Τα έργα παρακολουθούνται από το Ερευνητικό Δυναμικό του Ινστιτούτου, οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά στην υλοποίηση των έργων και συμβάλουν στη βελτίωση των αποτελεσμάτων τους. Με τα εν λόγω έργα επιχειρείτε η αξιοποίηση της γνώσης που προσφέρει η έρευνα, η καινοτομία, η τεχνολογία και το νέο ελληνικό επιστημονικό δυναμικό σε όλα τα βήματα της παραγωγικής διαδικασίας. Η μεθοδολογία και τα αποτελέσματα αυτών θα διαχυθούν μέσω δράσεων ενημέρωσης και εκπαίδευσης στελεχών ερευνητικών μονάδων και διοικητικών μονάδων του δημόσιου, στελεχών επιχειρήσεων και ιδιωτών, ώστε να γίνει ενσωμάτωση της καινοτομίας σε οποιοδήποτε σημείο της παραγωγικής διαδικασίας. Λέξεις κλειδιά: καινοτόμες δράσεις, ΑγροΕΤΑΚ, δασική έρευνα. 1. Γενικά στοιχεία για την Πράξη ΑγροΕΤΑΚ Τα έργα ΑγροΕΤΑΚ εντάσσονται στην Πράξη «Εκπόνηση σχεδίων Ερευνητικών & Τεχνολογικών Αναπτυξιακών έργων Καινοτομίας (ΑγροΕΤΑΚ)», στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», ΕΣΠΑ 2007-2013 και είναι συγχρηματοδοτούμενα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και από Εθνικούς Πόρους και συντονίζονται από τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Η πράξη στοχεύει α. στην πρόσθετη υποστήριξη της πολιτικής του Υπουργείου προκειμένου ο αγροτικός τομέας να γίνει πυλώνας πραγματικής ανάπτυξης του τόπου β. στην ανανέωση και αναδιάρθρωση των ερευνητικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων της Γενικής Διεύθυνσης Αγροτικής Έρευνας του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις του αγροτικού τομέα, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο και γ. στη δυνατότητα απασχόλησης υψηλής εξειδίκευσης επιστημονικό προσωπικό και αποτροπή φυγής του προς το εξωτερικό. Στο πλαίσιο της πράξης υποβλήθηκαν και αξιολογήθηκαν 305 προτάσεις και σήμερα εκπονούνται 162 έργα από πτυχιούχους θετικών επιστημών, κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος, διαφόρων ειδικοτήτων. Η αξιολόγηση τους πραγματοποιήθηκε με βάση την ακολουθούμενη διαδικασία για τα έργα της ΓΓΕΤ, με βάση τα εξής κριτήρια: α. συνάφεια με τους στόχους της πράξης (κριτήριο Ένταξης ή Αποκλεισμού) β. ποιότητα σε σχέση με την επιστημονική τεκμηρίωση, την μεθοδολογία υλοποίησης, τη καινοτομικότητα πρότασης και την Εθνική προστιθέμενη αξία γ. συνάφεια του επιστημονικό πεδίου με το αντικείμενο της πρότασης (συνάφεια πτυχίου και διδακτορικού διπλώματος και εμπειρία) και δ. δυνατότητα αξιοποίηση των αποτελεσμάτων από τους παραγωγικούς φορείς (συμβολή στη δημιουργία τεχνολογίας, επίλυση επιτακτικών αναγκών της αγροτικής παραγωγής). Η υλοποίηση των έργων αυτών στοχεύει τόσο στην ανάπτυξη της ζητούμενης καινοτομίας όσο και στην ενσωμάτωσή της στην παραγωγική διαδικασία μέσω της επιμόρφωσης της παραγωγικής βάσης. 2. Συνοπτική Περιγραφή των Έργων ΑγροΕΤΑΚ Στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων εκπονούνται 7 έργα τα οποία καλύπτουν σχεδόν όλο το εύρος του γνωστικού αντικειμένου των δασικής έρευνας. Συνοπτική περιγραφή κάθε έργου δίνεται παρακάτω: ΠΙΤΥΣ Αξιολόγηση της ευπάθειας των δασών της Κεφαλληνιακής ελάτης στην κλιματική αλλαγή Έργο ΑγροΕΤΑΚ με ΚΥΠΕ: 3234/61 Δρ. Δημήτριος Α. Σαμαράς (mail@dimitrios-samaras.net) Δρ. Παναγιώτης Τσόπελας Η ξηρασία αποτελεί μια από τις σημαντικότερες απειλές για τα δάση της κεφαλληνιακής ελάτης καθώς ευρεία φαινόμενα νέκρωσης έχουν παρατηρηθεί τις τελευταίες δεκαετίες έπειτα από συνεχόμενες ξηρές χρονιές. Το φαινόμενο αναμένεται να επιδεινωθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής με την αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας και μείωση των βροχοπτώσεων για την περιοχή της Μεσογείου. Η αξιολόγηση της ευπάθειας των

δασών της κεφαλληνιακής ελάτης αποτελεί το πρώτο βήμα στο σχεδιασμό για την προσαρμογή της διαχείρισης τους στην κλιματική αλλαγή. Με το παρόν έργο επιχειρείτε η ανάπτυξη και πιλοτική εφαρμογή μιας καινοτόμας μεθοδολογίας που θα αποτελέσει έναν οδηγό για την εφαρμογή κριτηρίων αξιολόγησης της ευπάθειας των δασών της κεφαλληνιακής ελάτης στην κλιματική αλλαγή. Κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη του συστήματος αξιολόγησης παίζει ο παράγοντας ξηρασία, στον οποίο θα δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα. Η ξηρασία, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες όπως είναι ο ανταγωνισμός των ατόμων της ελάτης στο διαθέσιμο νερό και η κατάσταση της υγείας τους, οδηγεί σε μείωση της ζωτικότητάς τους κάνοντάς τα πιο ευπαθή σε προσβολές από έντομα που οδηγούν τελικά στη νέκρωσή τους. Η ανάπτυξη μεθόδων που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εύκολα από το προσωπικό των δασικών υπηρεσιών αλλά και τους επαγγελματίες που συμμετέχουν στο σχεδιασμό της δασικής διαχείρισης θα αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στον εντοπισμό των πιο ευπαθών περιοχών στην κλιματική αλλαγή. ForestSeeds Συμβολή στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας για την παραγωγή δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού Έργο ΑγροΕΤΑΚ με ΚΥΠΕ: 3512/205 Υπεύθυνη Υλοποίησης: Δρ. Κατερίνα Κουτσοβούλου (kkoutsov@biol.uoa.gr) Δρ. Ευαγγελία Ν. Δασκαλάκου Σκοπός του έργου είναι η εφαρμοσμένη έρευνα για την προστασία, διατήρηση και διαχείριση του δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού. Στα πλαίσια του έργου θα αναπτυχθούν συστηματικοποιημένες διαδικασίες (πρωτόκολλα, εγχειρίδια) για την παραγωγή φυτών μεγάλης γενετικής ποικιλότητας και η νέα τεχνογνωσία θα διαδοθεί σε παραγωγικούς φορείς στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Σε πολλές χώρες έχουν ήδη δημοσιευτεί εγχειρίδια συλλογής, καθαρισμού και φύτρωσης των σπερμάτων των αυτοφυών δασικών ειδών. Ωστόσο, για τα ελληνικά δασικά είδη, η διαθέσιμη επιστημονική γνώση για τη φύτρωση και τη συμπεριφορά αποθήκευσης των σπερμάτων είναι σχετικά αποσπασματική και χρήζει επικαιροποίησης. Στο έργο ForestSeeds επιλέγχθηκαν και μελετώνται συνολικά 13 taxa: Abies borisii-regis, Abies cephalonica, Alnus glutinosa subsp. glutinosa, Alnus incana subsp. incana, Arbutus andrachne, Arbutus unedo, Carpinus orientalis subsp. orientalis, Cotinus coggygria, Liquidambar orientalis, Ostrya carpinifolia, Picea abies, Platanus orientalis και Taxus baccata. Για τα taxa αυτά καταρτίζονται: α) βιβλιογραφική βάση της φυτρωτικής συμπεριφοράς, β) πρωτόκολλα συλλογής και καθαρισμού, γ) αρχείο βιομετρικών χαρακτηριστικών και φωτογραφικού υλικού κώνων, καρπών και σπερμάτων, δ) πρωτόκολλα φύτρωσης σπερμάτων και ανάπτυξης αρτιβλάστων και τέλος ε) διερευνάται η συμπεριφορά αποθήκευσης των σπερμάτων. ΣΥστημα διαχείρισης ΠΥρκαγιών σε ΔΑση μεσογειακών κωνοφόρων» Έργο ΑγροΕΤΑΚ με ΚΥΠΕ: 2953/3 Δρ. Ιωάννης Μητσόπουλος (ioanmits@gmail.com) Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος Σκοπός του έργου είναι η σχεδίαση και η ανάπτυξη ενός ΣYστήματος διαχείρισης ΠΥρκαγιών σε ΔΑση μεσογειακών κωνοφόρων (ΣΥΠΥΔΑ), το οποίο λειτουργεί ως αυτόνομη εφαρμογή και επιτρέπει στον τελικό χρήστη να εφαρμόζει διάφορα σενάρια του πυρικού περιβάλλοντος (μετεωρολογία, τοπογραφία, καύσιμη ύλη) για την εκτίμηση των χαρακτηριστικών της καύσιμης ύλης σε δάση χαλεπίου και τραχείας πεύκης, την πρόβλεψη και πρόγνωση της συμπεριφοράς του πυρός, όπως επίσης και την εφαρμογή, την αξιολόγηση και την εκτίμηση του κόστους διάφορων χερισμών της καύσιμης ύλης για την αποτροπή ή/και μείωση της έντασης των πυρκαγιών στα συγκεκριμένα οικοσυστήματα. Η εφαρμογή αναπτύχθηκε σε περιβάλλον Windows 8.1 πάνω στην πλατφόρμα.net Framework 4.5. Για την ανάπτυξη χρησιμοποιήθηκε το ολοκληρωμένο περιβάλλον ανάπτυξης (IDE) Microsoft Visual Studio στην έκδοση 2013 Professional, το γραφικό κομμάτι υλοποιήθηκε με τη βοήθεια του WPF (Windows Presentation Foundation), ενώ λειτουργικό κομμάτι της εφαρμογής αναπτύχθηκε με τη γλώσσα προγραμματισμού C#. Η ευχρηστία του συστήματος, η διασυνδεσιμότητά του με δημοφιλείς εφαρμογές όπως το Microsoft Excel και η ενσωμάτωση σε αυτό τοπικά τροποποιημένων παραμέτρων της καύσιμης ύλης συστάδων χαλεπίου και τραχείας πεύκης το καθιστούν ένα χρήσιμο εργαλείο για το σχεδιασμό της στρατηγικής του αντιπυρικού αγώνα και την ορθολογική εφαρμογή δασοκομικών χειρισμών (αραιώσεις, υλοτομίες, κτλ) τόσο στον ανωρόφο όσο και στον υπορόφο για την εκτίμηση της επίδραση αυτών στην πυροεπικινδυνότητα των συστάδων των μεσογειακών πευκοδασών της χώρας. Η επιχειρησιακή εφαρμογή του συστήματος μέσω ενός φιλικού και εύχρηστου περιβάλλοντος τόσο σε Windows

όσο και για tablets και smartphones θα επιτρέπει στους δασολόγους ερευνητές, στους υπαλλήλους της Δασικής και Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και στους ιδιώτες μελετητές να αξιολογούν τη πυροεπικινδυνότητα των συστάδων και το ενδεχόμενο για έναρξη και διάδοση καταστροφικών πυρκαγιών, ειδικά σε περιοχές που βρίσκονται στη ζώνη μείξης δασών-κατοικιών. Θεραπεύοντας την αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου από τη φύση Διαμόρφωση παιδαγωγικής μεθοδολογίας για την ενδυνάμωση της σχέσης με το δασικό και αγροτικό περιβάλλον Έργο ΑγροΕΤΑΚ με ΚΥΠΕ: 7720/Β37 Δρ. Ίριδα Τσεβρένη (iridatsevreni@hotmail.com) Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος Σκοπός του έργου ΘΕΡΦΥΣ είναι να συμβάλει στη θεραπεία της αποξένωσης από τη φύση των κοινωνικών ομάδων που κατοικούν στα μεγάλα, αλλοτριωμένα αστικά κέντρα μέσα από τη διαμόρφωση παιδαγωγικής μεθοδολογίας, με σκοπό την ενδυνάμωση της διαρρηγμένης σχέσης των κοινωνικών ομάδων με το δασικό και αγροτικό περιβάλλον στο πλαίσιο της πόλης και τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης. Η δημιουργία της καινοτόμου παιδαγωγικής μεθοδολογίας για την ενδυνάμωση της σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με τη φύση εδράζεται πάνω στην ανάλυση και σύνθεση αρχών και μεθόδων ενός διεπιστημονικού πλαισίου, το οποίο περιλαμβάνει διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους (δασολογία, αστική γεωργία, περιβαλλοντική εκπαίδευση, οικοψυχολογία), ριζοσπαστικά ρεύματα της οικολογικής σκέψης, βιωματικές παιδαγωγικές μεθόδους και την τέχνη. Η υλοποίηση του έργου λαμβάνει χώρα μέσα από μία αναστοχαστική διαδικασία σχεδιασμού, υλοποίησης και ανάδρασης με την ενεργό και δημιουργική συμμετοχή των ομάδωνστόχων στις οποίες απευθύνεται, και οι οποίες περιλαμβάνουν εκπαιδευτικούς και μαθητές που κατοικούν σε μεγάλα αστικά κέντρα, εμψυχωτές περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ειδικούς επιστήμονες με τομέα απασχόλησης το δασικό και αγροτικό περιβάλλον. Μέχρι σήμερα έχουν υλοποιηθεί επιμορφωτικές συναντήσεις με σκοπό την ενημέρωση εκπαιδευτικών και ειδικών επιστημόνων για το σκοπό, τη μεθοδολογία και τα αναμενόμενα αποτελέσματα του έργου ΘΕΡΦΥΣ στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων. Μετά την ολοκλήρωση της επιμορφωτικής διαδικασίας, 10 εκπαιδευτικοί και ειδικοί επιστήμονες (συμπεριλαμβανομένης και της ερευνήτριας) υλοποίησαν δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης βασισμένες στις αρχές και στις μεθόδους του έργου ΘΕΡΦΥΣ σε σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, σε ειδικό σχολείο και στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων. Στις δράσεις αυτές συμμετείχαν και ωφελήθηκαν περίπου 260 μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 4-50 ετών. Σκοπός της διαμόρφωσης αυτού του συνεργατικού και συμμετοχικού δικτύου στο πλαίσιο του έργου ΘΕΡΦΥΣ, σε συνδυασμό με την ανάδειξη των βέλτιστων πρακτικών που περιλαμβάνεται στους στόχους του έργου, είναι η διαμόρφωση της ολοκληρωμένης παιδαγωγικής μεθοδολογίας η οποία αποτελεί και το τελικό παραδοτέο του έργου. Κατάρτιση ειδικών μέτρων διατήρησης των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του δικτύου NATURA 2000 και διερεύνηση του ρόλου δημόσιων και μη δημόσιων φορέων στην εφαρμογή αυτών- Περιπτωσιολογική μελέτη Εθνικού Δρυμού Οίτης. Έργο ΑγροΕΤΑΚ με ΚΥΠΕ: 7428/Β1 Δρ. Νικόλαος Γ. Καλαπόδης (kalapodis.nikolaos@gmail.com) Δρ. Σοφία Γούναρη Το ανωτέρω έργο πραγματεύεται με την Οδηγία του Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979 περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών (79/409/ΕΟΚ), όπως κωδικοποιήθηκε 2009/147/ΕΚ. Η Οδηγία έχει ως αντικείμενο την προστασία, τη διαχείριση και τη ρύθμιση των ειδών ορνιθοπανίδας και κανονίζει την εκμετάλλευσή τους. Από τότε έως και σήμερα τα Κράτη μέλη της Ε.Ε. υποχρεούνται να υιοθετούν όλα τα αναγκαία μέτρα με σκοπό να διατηρηθεί ή να προσαρμοσθεί ο πληθυσμός όλων των ειδών των πτηνών που αναφέρονται στο Άρθρο Ι σ' ένα επίπεδο που να ανταποκρίνεται ιδιαίτερα στις οικολογικές, επιστημονικές και μορφωτικές απαιτήσεις, λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψη τόσο τις οικονομικές απαιτήσεις και οφέλη όσο και αυτές τις αναψυχής. Είναι κοινό μυστικό ότι η ανάπτυξη ειδικών μέτρων διατήρησης των περιοχών του δικτύου NATURA 2000 και ειδικότερα των ΖΕΠ πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή στην Ε.Ε. κάτω από μεγάλη πίεση, διότι η δημιουργία, διαμόρφωση ή η εφαρμογή ήδη υπαρχόντων Οδηγιών μέτρων διατήρησης επαφίεται στη βούληση του κάθε Κράτους-Μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρώην Ειδική Γραμματεία Δασών του ΥΠΕΚΑ και η νυν Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης, Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος του ΥΠΑΠΕΝ όφειλε μέσα σε ένα (1) χρόνο από την έναρξη ισχύος της απόφασης

τροποποίησης και συμπλήρωσης της υπ αριθ. 37338/1807/2010 κοινής υπουργικής απόφασης (ΚΥΑ) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ...» (Β 1495), σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ «Για τη διατήρηση των άγριων πτηνών» του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979», όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ ΦΕΚ Β 415-23.02.2012, να εκδώσει οδηγίες για την άσκηση της δασοπονίας εντός των ΖΕΠ. Οι οδηγίες αυτές θα περιελάμβαναν μεθόδους καταγραφής και αποτύπωσης των ορνιθολογικών δεδομένων για την εκάστοτε προστατευόμενη περιοχή μελέτης και τις κύριες κατευθύνσεις προσαρμογής της δασικής διαχείρισης για τη διατήρηση των προστατευόμενων ειδών και ιδίως των ειδών χαρακτηρισμού των ΖΕΠ. Μέχρι σήμερα καμία οργανωμένη προσπάθεια στη χώρας μας, εάν υπήρχε, δεν κατάφερε να εναρμονίσει την άσκηση της δασοπονίας εντός των ΖΕΠ, λόγω έλλειψης και αξιολόγησης συγκεκριμένων μέτρων και πρακτικών διαχείρισης. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο κρίνεται επιτακτική η ανάγκη θέσπισης αρχών, στόχων και ειδικών μεθόδων διαχείρισης των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του δικτύου NATURA 2000. Αξιολόγηση διαφορετικών συστημάτων διαχείρισης σε αγροτικά οικοσυστήματα Έργο ΑγροΕΤΑΚ με ΚΥΠΕ: 3304/82 Υπεύθυνη Υλοποίησης: Δρ. Αλεξάνδρα Δ. Σολωμού (alexansolomou@gmail.com) Δρ. Παναγιώτης Μιχόπουλος Το αμπέλι στις μεσογειακές χώρες και ιδιαίτερα στη χώρα μας είναι μια από τις περισσότερο οικονομικά και περιβαλλοντικά σημαντικές και ευρέως διαδεδομένες καλλιέργειες. Tο συγκεκριμένο έργο πραγματοποιείται σε αμπελοοινικές κοινότητες της ζώνης ΟΠΑΠ (Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας) Νεμέα, Νοτιοδυτικά της πόλης της Κορίνθου. Κατά τη διάρκεια της μελέτης (2014-2015) επιλέχθηκαν 15 συμβατικοί και 15 βιολογικοί αμπελώνες (ποικιλίας Αγιωργίτικο) στους οποίους διερευνώνται οι μηχανισμοί και η κατεύθυνση προς την οποία τα συστήματα διαχείρισης (συµβατική και βιολογική καλλιέργεια) κατευθύνουν την εξέλιξη των οικοσυστημάτων των αμπελώνων, καθώς και των επιδράσεων της συμβατικής και βιολογικής καλλιέργειας στη βιοποικιλότητα και στη γονιμότητα του εδάφους. Παράλληλα, στην παρούσα έρευνα πραγματοποιείται αποτίμηση της οικονομικής βιωσιμότητας και της ενεργειακής αποδοτικότητας των συστημάτων διαχείρισης των αμπελώνων. Επίσης, μελετάται η δυνατότητα παραγωγής βιοκαυσίμου (βιομεθανίου) και η παραγωγή βιολιπάσματος από τα απόβλητα-παραπροϊόντα των αμπελώνων με αποτέλεσμα να ληφθούν σχετικές αποφάσεις για τη μελλοντική διαχείρισή τους προς όφελος των παραγωγών και του περιβάλλοντος. Τα οφέλη που αναμένονται να προκύψουν αφορούν: α) την αποτίμηση του ενεργειακού, περιβαλλοντικού και οικονομικού οφέλους των συστημάτων διαχείρισης των αμπελώνων, β) την αύξηση της προστιθέμενης αξίας της καλλιέργειας της αμπέλου και τελικά τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της αγροτικής εκμετάλλευσης στην Ελλάδα μέσω των αρχών της αειφορικής γεωργίας και γ) την ανάπτυξη ολοκληρωμένης στρατηγικής για την αειφόρο διαχείριση των καλλιεργούμενων, με αμπελώνες, περιοχών της Μεσογείου, η οποία, μέσα από τις δράσεις του έργου αναμένεται να οδηγήσει σε μια ενιαία στρατηγική για τις Μεσογειακές χώρες. ForAgr T u www.fria.gr/foragrotour Μεθοδολογία για αγροδασική και αγροτουριστική ανάπτυξη ορεινών και μειονεκτικών περιοχών με σκοπό την προσέλκυση επενδύσεων Έργο ΑγροΕΤΑΚ με ΚΥΠΕ: 3310/88 Δρ. Νικόλαος Προύτσος (np@fria.gr) Δρ. Κωνσταντινιά Τσαγκάρη Το ιδιαίτερο τοπογραφικό ανάγλυφο και κλίμα της ευρύτερης μεσογειακής ζώνης αποτελούν βασικούς δομικούς παράγοντες για την ανάπτυξη των μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων, την παραγωγή ποιοτικών αγροτικών προϊόντων αλλά και για την ανάπτυξη αγροτουριστικών δραστηριοτήτων. Στην ελληνική επικράτεια, το μεσογειακό τοπίο χαρακτηρίζεται από φυσικό κάλος που καθιστά την Ελλάδα σημαντικό τουριστικό προορισμό κυρίως όμως στις παραθαλάσσιες περιοχές της. Σκοπός του έργου ForAgroTour είναι να αναδειχθούν οι πιο «μειονεκτικές» περιοχές της χώρας, μέσω της παραγωγής ιδιαίτερων γεωργικών προϊόντων, της αξιοποίησης του δασικού τους πλούτου και της ανάπτυξης τουρισμού, με τέτοιον τρόπο και αρχές ώστε να προσελκυστούν επενδύσεις, ενώ ταυτόχρονα να εξασφαλιστεί η αειφορία αυτών των περιοχών, μέσω της ορθολογικής διαχείρισης και βελτίωσης των περιορισμένων φυσικών

πόρων που διαθέτουν (μη γόνιμα εδάφη, ξηρό κλίμα, περιορισμένοι υδατικοί πόροι, καταπονημένα ή υποβαθμισμένα φυσικά οικοσυστήματα) και της περιβαλλοντικής θωράκισής τους από περεταίρω υποβάθμιση. Για την επίτευξη του σκοπού επιχειρείται η δημιουργία μιας μεθοδολογίας βασισμένης σε πρωτόκολλα καταγραφής και αξιολόγησης των δυνατοτήτων ανάπτυξης τέτοιων περιοχών, που να οδηγούν σε υλοποιήσιμες προτάσεις δράσεων και παρεμβάσεων, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις δυνατότητες των περιοχών όσο και τη διαθεσιμότητα χρηματοδοτικών μέσων. Στο πλαίσιο του έργου υλοποιούνται επιδεικτικές δράσεις, ενταγμένες στο πλαίσιο πιλοτικών εφαρμογών σε τρεις περιοχές της χώρας (Βοιωτία, Αττική, Ηλεία), σε ιδιόκτητες ή δημόσιες εκτάσεις φορέων με σχετικά ενδιαφέροντα, ώστε να προταθούν δράσεις αξιοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος, ορθολογικής διαχείρισης του νερού και ανάπτυξης της παραγωγής γεωργικών προϊόντων, συνδεδεμένα σε μια ολιστική προσέγγιση αγροδασικής και οικοτουριστικής ανάπτυξης με σεβασμό στο περιβάλλον. Η μεθοδολογία και τα αποτελέσματα του σχεδιασμού των πιλοτικών εφαρμογών και των δυνατοτήτων ανάπτυξης αυτών των περιοχών, με την ολοκλήρωση του έργου, θα διαχυθούν μέσω δράσεων ενημέρωσης και εκπαίδευσης στελεχών ερευνητικών μονάδων και διοικητικών μονάδων του δημόσιου, στελεχών επιχειρήσεων και ιδιωτών, ώστε να μπορέσουν μελλοντικά να εφαρμοστούν και σε άλλες περιοχές. Προς το παρόν, ο πρώτος κύκλος εκπαιδεύσεων έχει ολοκληρωθεί επιτυχώς και έχουν εκπαιδευτεί πάνω από 70 στελέχη και φυσικά πρόσωπα του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα διαφόρων ειδικοτήτων. 3. Ευχαριστίες Τα έργα εντάσσονται στην Πράξη «Εκπόνηση σχεδίων Ερευνητικών & Τεχνολογικών Αναπτυξιακών έργων Καινοτομίας (ΑγροΕΤΑΚ)» με MIS 453350, στο πλαίσιο του ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», ΕΣΠΑ 2007-2013. Τα έργα συγχρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και από Εθνικούς Πόρους και συντονίζονται από τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων. INNOVATIVE RESEARCH PROJECTS AgroETAK IN AGROFORESTRY IMPLEMENTED IN THE INSTITUTE OF MEDITERRANEAN FOREST ECOSYSTEMS OF ATHENS C. Tsagari, D. Samaras, K. Koutsovoulou, J. Mitsopoulos, A. Solomou, I. Tsevreni, N. Kalapodis and N. Proutsos Institute of Mediterranean Forest Ecosystems-Hellenic Agricultural Organization DEMETER Terma Alkmanos, 11528 Athens-Greece, e-mail address: director@fria.gr Abstract The Institute of Mediterranean Forest Ecosystems implements seven innovative projects of applied research, which cover almost the entire range of forest research. The projects are monitored by the researchers of the Institute, who actively participate in the implementation and help to improve the final results. The projects attempt to expand the knowledge and propose innovative technologies at the areas of forest management and protection, agroforestry, biodiversity etc. The methodologies adopted and the extracted results will be disseminated through information campaigns and educational activities and training in order to be embodied into several forest applications and practices. The research projects are funded under the Action Research & Technology Development Innovation projects (AgroETAK), MIS 453350, in the framework of the Operational Program Human Resources Development. It is co-funded by the European Social Fund and by National Resources through the National Strategic Reference Framework 2007-2013 (NSRF 2007-2013) coordinated by the Hellenic Agricultural Organisation "DEMETER" (Institute of Mediterranean Forest Ecosystems). ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑ