Παράρτηµα ΕΙ ΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (Ε.Α.Π.) ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ

Παράρτηµα ΕΙ ΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (Ε.Α.Π.) ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ : Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Ν. Κοζάνης (περιοχές Σιάτιστας-Γαλατινής-Εράτυρας-Πελεκάνου, Κοζάνης-Αιάνης, Μεσιανής-Ροδίτη και Βαλβενδού. Μάρτιος 2004 Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 1 -

Περιεχόµενα Παράρτηµα...1 ΕΙ ΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (Ε.Α.Π.) ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ...1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΜΠΕΛΟΓΡΑΦΙΚΩΝ, ΑΜΠΕΛΟΚΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ...5 ΑΛΕΠΟΝΟΥΡΑ ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ...6 ΑΛΠΙΤΣΑ...7 ΒΑΨΑ...8 ΒΕΡΓΙΩΤΙΚΟ (ΜΑΥΡΟΣ ΡΟ ΙΤΗΣ)...8 ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ...10 ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ...11 ΓΑΛΛΙΚΟ...12 ΚΟΚΚΙΝΟΥΣΚΑ...13 ΚΟΡΙΘΙ ΛΕΥΚΟ...14 ΚΟΡΙΘΙ ΜΑΥΡΟ...15 ΜΟΣΧΑΤΟ ΛΕΥΚΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ...17 ΜΟΣΧΟΜΑΥΡΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ (Μοσχόκαλτσο)...19 ΜΠΑΤΙΚΙ...20 ΝΕΡΟΝΤΕΜΠΙΝΑ 1...21 ΝΕΥΡΟ...23 ΝΙΓΡΙΚΙΩΤΙΚΟ 1...24 ΝΙΓΡΙΚΙΩΤΙΚΟ 2 (ΚΟΖΙΑΝΙΤΙΚΟ)...24 ΞΙΝΟΜΑΥΡΟ ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ (ΞΙΝΟΓΚΑΛΤΣΟ)...26 ΞΙΝΟΜΑΥΡΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ (Ξινόγκαλτσο)...27 ΡΟ ΙΤΗΣ...28 ΠΙΤΣΙΑΡΙΚΟ...29 ΣΚΛΗΘΡΟ...30 ΤΣΑΟΥΣΙ...31 ΤΣΑΠΟΥΡΝΑΚΟΣ...32 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ...34 Cabernet franc...34 Cabernet Sauvignon...34 Chardonnay...34 Gewurztraminer (Traminer)...35 Riesing...35 Syrah...36 Viognier...36 Pinot noir...37 Malvasia aromatica...37 Αθήρι λευκό...37 Ασύρτικο...37 Φωτογραφίες Τοπικών ποικιλιών...39 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ...41 110 Richter...42 1103 Paulsen...42 Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 2 -

41B...43 140 Ruggeri...43 Fercal...43 SO4...44 5BB...44 420 Α...44 ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΥΤΕΡΟ ΕΤΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ (2003)...45 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...46 ΥΛΙΚΑ & ΜΕΘΟ ΟΙ...47 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ- ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...49 Σιάτιστας...51 Αξιολόγηση των αναλυτικών στοιχείων και των αποτελεσµάτων της οργανοληπτικής εξέτασης των οίνων εσοδείας 2003. 60 β. Αναλυτικά στοιχεία πειραµατικών οίνων...61 γ. Οργανοληπτική εξέταση των οίνων...63 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ - ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ...63 Φαινολογικά και γλευκογραφικά χαρακτηριστικά των ποικιλιών...64 Οινικό υναµικό (Οινολογική αποτίµηση των ποικιλιών)...72 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...76 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...77 ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΤΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ (2002)...79 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...80 ΥΛΙΚΑ & ΜΕΘΟ ΟΙ...80 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ- ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...85 Αξιολόγηση των αναλυτικών στοιχείων και των αποτελεσµάτων της οργανοληπτικής εξέτασης των οίνων εσοδείας 2002. 92 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...96 ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ...97 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...98 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΩΝ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ....100 1. Λιαστός οίνος Σιάτιστας...100 2. Βραστός οίνος Εράτυρας - Πελεκάνου...101 ΘΕΜΑ : Ταξινόµηση ποικιλιών αµπέλου....104 5. Μακεδονία ( Ν.Α. Γρεβενών, Ν.. ράµας, Ν.Α. Ηµαθίας, Ν.Α. Θεσσαλονίκης, Ν.. Καβάλας, Ν.Α. Καστοριάς, Ν.Α. Κιλκίς, Ν.Α. Κοζάνης, Ν.Α. Πέλλας, Ν.Α. Πιερίας, Ν.Α. Σερρών, Ν.Α. Χαλκιδικής, Ν.Α. Φλώρινας )...105 Συνιστώµενες: Μαλαγουζιά Β, Ντεµπίνα Β, Ζαλοβίτικο Ν, Μοσχάτο Αµβούργου Ν....111 Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 3 -

Επιτρεπόµενες: Ξινόµαυρο Ν (Ξινόγκαλτσο, Ποπόλκα )....111 Συνιστώµενες: Μαλαγουζιά Β, Ροδίτης Rs ( Αλεπού )....111 Επιτρεπόµενες: ---...111 5. ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΚΟ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ...112 5.8: Ν. A. ΚΟΖΑΝΗΣ...113 ΟΙ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΑΜΠΕΛΟΥ...119 5. ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΚΟ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ...120 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΓΙΑ ΕΙ ΙΚΗ ΧΡΗΣΗ...122 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ...123 Εσωτερικός Κανονισµός Λειτουργίας των ρόµων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, απόφαση ολοµέλειας 3-4-2000125 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Αριθ. Πρωτ. : 385951...127 ΘΕΜΑ: Kαθορισµός συµπληρωµατικών µέτρων για την εφαρµογή των διατάξεων.του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1493/1999 που αναφέρονται στην διαφήµιση των αµπελοοινικών προϊόντων....127 Καθορισµός προϋποθέσεων χρησιµοποιήσεως της ένδειξης «Σιατιστινός Τοπικός Οίνος, ως περιγραφικού στοιχείου οίνων Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 4 -

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΜΠΕΛΟΓΡΑΦΙΚΩΝ, ΑΜΠΕΛΟΚΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ Στις σελίδες που ακολουθούν περιγράφονται τα αµπελογραφικά, αγρονοµικά και οινολογικά χαρακτηριστικά των ποικιλιών που απαντώνται στις περιοχές που αφορά η παρούσα µελέτη. Η αµπελογραφική περιγραφή των ποικιλιών που ακολουθεί βασίστηκε σε επιτόπια καταγραφή χαρακτηριστικών, της κάθε ποικιλίας, πρέµνων. Αυτού του είδους η καταγραφή, µε δεδοµένο το γεγονός ότι γίνεται σε διαφορετικούς αµπελώνες από άποψη ζωηρότητας, εδάφους, κλίµατος και υγειονοµικής κατάστασης, µπορεί να διαφέρει από χρονιά σε χρονιά και από περιοχή σε περιοχή. Λόγω µάλιστα της περιορισµένης χρονικής διάρκειας του έργου που δεν επιτρέπει την επανάληψη των παρατηρήσεων για µία δεκαετία τουλάχιστον, όπως θα έπρεπε, δεν µπορεί να θεωρηθεί παρά ως µία αρχική περιγραφή των αµπελογραφικών και αγρονοµικών χαρακτηριστικών των απαντώµενων στην περιοχή ποικιλιών. Ο στόχος αυτής της περιγραφής ήταν η επιλογή των πιο αξιόλογων για οινοποίηση ποικιλιών, µε βάση τα χαρακτηριστικά του σταφυλιού αλλά και η επισήµανση πρέµνων αντιπροσωπευτικών της κάθε ποικιλίας, των οποίων οι σταφυλές οινοποιήθηκαν, µε σκοπό την οινική τους αξιολόγηση. Παράλληλα η καταγραφή του γενετικού υλικού της κάθε περιοχής, θα µπορούσε να βοηθήσει στη διάσωσή του, µέσα από την εγκατάστασή του σε µία συλλογή µελέτης και ενδεχόµενα στην µελλοντική του αξιοποίηση µέσα από προγράµµατα βελτίωσης ποικιλιών. Όλα τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται στην περιγραφή της κάθε ποικιλίας που ακολουθεί, αφορούν πρέµνα που έχουν επισηµανθεί κατά τη διάρκεια της µελέτης αυτής (για τις ποικιλίες που έχουν µελετηθεί τα οινικά ή γλευκογραφικά τους χαρακτηριστικά), καθώς και πρέµνα που είχαν επισηµανθεί σε προηγούµενη µελέτη που δροµολογήθηκε πάλι από τους ρόµους του Κρασιού της Βόρειας Ελλάδας (µε ανάδοχο φορέα την εταιρία ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. και συνεργαζόµενους φορείς το εργαστήριο Αµπελολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών και το εργαστήριο Ιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήµιου Θεσσαλονίκης) και αφορούσε την καταγραφή, µελέτη και διάσωση των ποικιλιών της Μακεδονίας, της Θράκης και της Ηπείρου. Από τη µελέτη αυτή δανειστήκαµε ορισµένες περιγραφές, καθώς και τα στοιχεία που αφορούν την παρουσία των ιώσεων στις υπό µελέτη περιοχές. Όσον αφορά τα οινολογικά χαρακτηριστικά προέκυψαν από τις πειραµατικές οινοποιήσεις και τις γλευκογραφικές αναλύσεις στα πλαίσια της µελέτης, καθώς και από µετρήσεις των σακχάρων και της οξύτητας του γλεύκους των ποικιλιών. Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 5 -

ΑΛΕΠΟΝΟΥΡΑ ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ Περιοχή επισήµανσης Πελεκάνος, Κοζάνης Παρουσιάζει χαρακτηριστικά κυρίως επιτραπέζιου σταφυλιού. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, µέτριας γονιµότητας, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, µέτρια ανθεκτικό στις ασθένειες και το βοτρύτη. Κλαδεύεται στα 2 µάτια 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει τέλος Σεπτέµβρη µε µέσα Οκτώβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Φύλλο µεγάλο, τρίλοβο ως ολόκληρο, µε καλά ανεπτυγµένο το µεσαίο λοβό. Κατώτερη επιφάνεια µε αραιά όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ ως ν, µε επικαλυπτόµενα χείλη. όντια µε τις δύο πλευρές κυρτές. Νεαρή κορυφή Κορυφή ανοικτή µε αραιό χνοασµό και ασθενή ένταση ανθοκυάνης. Σταφύλι Σταφύλι µεγάλο, µε ουρά, κυλινδρικό ως κωνικοκυλινδρικό, κανονικής πυκνότητας ως ελαφρά χαλαρό. Ράγα Ράγα µεγάλη, σφαιρική, ως ελαφρά απιοειδής, µε φλοιό παχύ ερυθροµέλανου χρωµατισµού και σάρκα πολύ γλυκιά και αρωµατική. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 1-2 σταφύλια στο 3-6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µικρής οξύτητας, χωρίς ιδιαίτερα επιθυµητά οινικά χαρακτηριστικά. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GLRaV 2, GFKV ag, GLRaV 2San Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 6 -

ΑΛΠΙΤΣΑ Περιοχή επισήµανσης Βελβεντός Κοζάνης. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό µέτρια ζωηρό, γόνιµο, µέτρια παραγωγικό, ευαίσθητο στο ωίδιο, ανθεκτικό στην ξηρασία. Κλαδεύεται στα 2 µάτια 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στο τέλος του Μάρτη και ωριµάζει αρχές Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο προς µεγάλο, ολόκληρο, degarnie. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό και λίγα όρθια τριχίδια. Φύλλο µε χαρακτηριστικά που µοιάζουν µε αυτά του φύλλου της ποικιλίας Chardonnay, διαφοροποιείται όµως στο πάχος του φύλλου, που στην περίπτωση της Αλπίτσας είναι λεπτότερο. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µε µέτριας πυκνότητας βαµβακώδη χνοασµό και απουσία ανθοκυάνης. Σταφύλι Μικρό, κυλινδρικό ως κυλινδροκωνικό, πυκνόραγο. Ράγα Σφαιρική, µέτρια ως µικρή, µε φλοιό λεπτό, κίτρινου-κεχριµπαρί χρωµατισµού και σάρκα χυµώδη, γλυκιά µε 2 γίγαρτα. Κληµατίδα 2 σταφύλια στο 3-6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους. 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος πολύ πλούσιο σε σάκχαρα, µέσης ως µικρής οξύτητας και κρασιά µε ιδιαίτερο αρωµατικό χαρακτήρα (ανανάς, εσπεριδοειδή, ευκάλυπτος) και διάρκεια στο χρόνο, γεγονός που υποδηλώνει την παρουσία ποιοτικού δυναµικού. Η καλλιέργειά της σε ψυχρότερες του Βελβεντού περιοχές θα της επέτρεπε να ωριµάζει µε πιο ήπιο τρόπο και να διατηρεί την οξύτητα που χάνει στα θερµότερα µέρη. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών RW, GFkV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 7 -

ΒΑΨΑ Περιοχή επισήµανσης: Βελβεντός Κοζάνης 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό πολύ ζωηρό, γόνιµο, µικρής παραγωγικότητας λόγω έντονης ανθόροιας. έχεται κλάδεµα κοντό ή µακρύ στην περίπτωση που ανθορροεί, ενδεχόµενα όµως η ανθόρροιά του να οφείλεται στην παρουσία ιών. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση αρχές Απρίλη και ωριµάζει στα µέσα του Σεπτέµβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, παχύ, σφηνοειδές προς πενταγωνικό, τρίλοβο. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης µε όρθιες τρίχες στα νεύρα. Μισχικός κόλπος σε ν κλειστός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, χωρίς ανθοκυάνες. Σταφύλι Μέτριο, κυλινδροκωνικό, πυκνό, συχνά µε έντονη ανισσοραγία. Ράγα Μέτρια, ελλειψοειδής, µε φλοιό παχύ µελανοιώδους χρωµατισµού και σάρκα υπόξινη, αρωµατική µε 2-3 γίγαρτα. Κληµατίδα Φέρνει 2-3 σταφύλια στο 3-6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος πλούσιο σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. Η διερεύνηση του φαινολικού δυναµικού στα σταφύλια και τους οίνους της ποικιλίας, δεν φανερώνει δυναµικό ικανοποιητικό για την παραγωγή µονοποικιλιακών οίνων. Η ποικιλία φαίνεται ότι µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως βελτιωτική στην παραγωγή ερυθρών ξηρών οίνων µικρής διάρκειας παλαίωσης ή οίνων πρώιµης κατανάλωσης. Οι ψυχρότερες του Βελβεντού περιοχές ίσως είναι προτιµότερες για την καλλιέργειά της προκειµένου να ωριµάζει πιο αρµονικά και να διατηρεί την οξύτητά της. ag, 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GVA, GLRaV 2, 3, GFKV ΒΕΡΓΙΩΤΙΚΟ (ΜΑΥΡΟΣ ΡΟ ΙΤΗΣ) Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 8 -

Περιοχή επισήµανσης: Βελβεντός Παρουσιάζει χαρακτηριστικά επιτραπέζιου σταφυλιού. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία, ευαίσθητο στο βοτρύτη. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές Απρίλη και ωριµάζει το πρώτο δεκαπενθήµερο του Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, πενταγωνικό, πεντάλοβο. Κατώτερη επιφάνεια µε αραιά όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ σχεδόν ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή µε αραιό χνοασµό. Σταφύλι Πολύ µακρύ, κυλινδρικό, κανονικής πυκνότητας ως ελαφρά πυκνό. Ράγα Μεγάλη, σχεδόν σφαιρική, µε φλοιό µέτρια λεπτό, ερυθροιώδους χρωµατισµού και σάρκα σχετικά τραγανή, γλυκιά µε 3 µεγάλα γίγαρτα. Κληµατίδα Φέρνει 2 σταφύλια στο 3-6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος πλούσιο σε σάκχαρα, µικρής οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GFKV ag, Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 9 -

ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ Περιοχή επισήµανσης Πελεκάνος, Κοζάνης. Πρόκειται γα ποικιλία µε αρκετές οµοιότητες µε την ποικιλία Cinsaut. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, εύρωστο, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, ευαίσθητο στο ωίδιο και το βοτρύτη. Κλαδεύεται στα 2 µάτια 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει τέλος Σεπτέµβρη µε µέσα Οκτώβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Φύλλο πεντάλοβο, σφηνοειδές, που ερυθρίζει το φθινόπωρο. Κατώτερη επιφάνεια µέτρια βαµβακώδης και µε όρθια τριχίδια στα νεύρα µέσης πυκνότητας. Νεύρα στην κάτω επιφάνεια ιώδη. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ ως ν, κλειστός. όντια µε τις δύο πλευρές κυρτές. Νεαρή κορυφή Κορυφή ανοικτή µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό και απουσία ανθοκυάνης. Σταφύλι Σταφύλι µέτριο, κωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μεγάλη, ελλειψοειδής, µε φλοιό µέτρια παχύ ερυθροιώδους χρωµατισµού και σάρκα µέτρια γλυκιά ως ελαφρά υπόξινη. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 4 ο -5 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας ως καλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. Χαρακτηρίζεται ως φτωχή σε φαινολικά και αρωµατικά συστατικά και δεν φαίνεται να πληρεί τις προϋποθέσεις για την παραγωγή ποιοτικών ερυθρών οίνων. Ισως να παρουσιάζει ενδιαφέρον για την παραγωγή «βραστών» οίνων ή ροζέ ξηρών οίνων. Φαίνεται να προσαρµόζεται καλύτερα σε θερµότερες περιοχές. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GVA, GLRaV 2, 3, GFKV ag, GLRaV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 10 -

ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ Περιοχή επισήµανσης Σιάτιστα. Είναι ποικιλία που µοιάζει µε το Βουγλάρικο του Πελεκάνου, χωρίς όµως να πρόκειται για την ίδια ποικιλία. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της γενετικής ταυτοποίησης που πραγµατοποίησε το εργαστήριο Αµπελολογίας του Γ.Π.Α., ο δείκτης γενετικής οµοιότητας των δύο ποικιλιών είναι 0,89. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό µέτρια ζωηρό, σχετικά εύρωστο, γόνιµο, παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία, και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2 µάτια 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει αρχές Οκτώβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Φύλλο µέτριο, πεντάλοβο, µε έντονες οδοντώσεις. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης, µε όρθιες τρίχες στα νεύρα και το έλασµα.. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ ως ν, ανοικτός. όντια µε τις δύο πλευρές ευθείες. Νεαρή κορυφή Κορυφή ανοικτή µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό και απουσία ανθοκυάνης. Σταφύλι Σταφύλι µέτριο προς µικρό, κυλινδρικό, πυκνό. Ράγα Μεγάλη, ελαφρά ελλειψοειδής, µε φλοιό µέτρια παχύ ερυθροµέλανου χρωµατισµού και σάρκα µέτρια γλυκιά, ουδέτερης γεύσης. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3-6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, καλής οξύτητας. Χαρακτηρίζεται ως φτωχή σε φαινολικά και αρωµατικά συστατικά και δεν φαίνεται να πληρεί τις προϋποθέσεις για την παραγωγή ποιοτικών ερυθρών οίνων. Ίσως να παρουσιάζει ενδιαφέρον για την παραγωγή «λιαστών» οίνων ή ροζέ ξηρών οίνων. Φαίνεται να προσαρµόζεται καλύτερα σε θερµότερες περιοχές Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 11 -

5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GVA, GLRaV 2, 3, GFKV ag, GLRaV ΓΑΛΛΙΚΟ Περιοχή επισήµανσης Πελεκάνος, Κοζάνης εν ανήκει στο καλλιεργούµενο είδος Vitis vinifera, πρόκειται για υβρίδιο. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό µέτρια ζωηρό, γόνιµο, µέτρια παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2 µάτια 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει στα µέσα του Σεπτέµβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Φύλλο µέτριο, σχεδόν καρδιόσχηµο. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριας πυκνότητας όρθια τριχίδια, γυαλιστερού πράσινου χρωµατισµού. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, µε παράλληλα άκρα. όντια µε τις δύο πλευρές κυρτές. Νεαρή κορυφή Κορυφή ανοικτή µε αραιό χνοασµό και ασθενή ένταση ανθοκυάνης. Σταφύλι Σταφύλι µικρό, κυλινδρικό, σχετικά χαλαρό ως κανονικής πυκνότητας. Ράγα Ράγα µικρή, σφαιρική, µε φλοιό παχύ µελανοιώδους χρωµατισµού και σάρκα έγχρωµη, γλυκιά. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 1-2 σταφύλια στο 3-5 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους. 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GVA, GVB, GLRaV 2, 3, GFKV ag, GLRaV 2San Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 12 -

ΚΟΚΚΙΝΟΥΣΚΑ Περιοχή επισήµανσης: Πελεκάνος 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, µέτρια ανθεκτικό στις ασθένειες, ευαίσθητο στο βοτρύτη. Κλαδεύεται στα δύο µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει στα τέλη του Σεπτέµβρη µε µέσα Οκτώβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, πεντάλοβο. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης µε όρθια τριχίδια στα νεύρα που είναι ιώδη. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, σχετικά κλειστός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, µε απουσία ανθοκυάνης Σταφύλι Μέτριο, κυλινδρικό, σχετικά πυκνό, µε ανισσοραγία. Ράγα Μεγάλη, ελλειψοειδής, µε φλοιό λεπτό ως µέτριου πάχους, ερυθρού χρωµατισµού και σάρκα εύχυµη, γλυκιά µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -5 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας ως µικρής οξύτητας. Πρόκειται για ποικιλία µε πολύ χαµηλό φαινολικό δυναµικό, κρινόµενη ως οινολογικά αδιάφορη 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GLRaV2, 3, GFKV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 13 -

ΚΟΡΙΘΙ ΛΕΥΚΟ Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα Πρόκειται για επιτραπέζια ποικιλία που σε ορισµένες περιπτώσεις οινοποιείται. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία, µέτρια ανθεκτικό στις ασθένειες. Κλαδεύεται στα δύο µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει αρχές Οκτώβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, πεντάλοβο. Κατώτερη επιφάνεια µε ελαφρύ βαµβακώδη χνοασµό. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ, degarnie, σχετικά ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ηµίκλειστη, ελαφρά βαµβακώδης, µε απουσία ανθοκυάνης Σταφύλι Μικρό, κυλινδρικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μέτρια, ωοειδής, µε φλοιό µέτρια παχύ, χρυσοκίτρινου χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, µέτρια τραγανή µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο 6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µικρής οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GLRaV 3, GFKV, GFLV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 14 -

ΚΟΡΙΘΙ ΜΑΥΡΟ Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα Πρόκειται για επιτραπέζια ποικιλία που σε ορισµένες περιπτώσεις οινοποιείται. 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει στο τέλος του Σεπτέµβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, πεντάλοβο. Κατώτερη επιφάνεια ελαφρά βαµβακώδης, νεύρα ιώδη στη βάση τους. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ, ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, µε ασθενή παρουσία ανθοκυάνης Σταφύλι Μέτριο, κωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μέτρια, ελλειψοειδής, µε φλοιό µέτριου πάχους, ερυθρού χρωµατισµού και σάρκα εύχυµη, υπόξινη. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GFLV, GFKV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 15 -

ΛΗΜΝΙΩΝΑ Περιοχή επισήµανσης: Βελβενδός 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει πολύ όψιµα, µετά τα µέσα του Οκτώβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, 5λοβο µε έντονα ιώδη νεύρα στο µισχικό κόλπο, ο οποίος είναι ανοικτός U ως λύρα. Κατώτερη επιφάνεια µε πυκνό όρθιο χνοασµό, όπως και ο µίσχος. Σταφύλι Μεγάλο, κωνικό ως πυραµιδοειδές, πυκνόραγο. Ράγα Μεγάλη, σφαιρική, µε φλοιό παχύ, κυανοιώδους χρωµατισµού και σάρκα εύχυµη, εύγευστη. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 1-2 σταφύλια 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος χαµηλόβαθµο, µέτριας ως µικρής οξύτητας. ίνει κρασιά µε ιδιαίτερο αρωµατικό χαρακτήρα (περισσότερο χορτώδη), αλλά µε αδιάφορο στόµα. Θα είχε ενδιαφέρον να διερευνηθεί η δυνατότητα αξιοποίησης της ποικιλίας στην παραγωγή ξηρών ροζέ οίνων. Παράλληλα, η εγκατάστασή της σε πιο ζεστές περιοχές, κυρίως όµως µια µείωση του φορτίου ανά πρέµνο, να είχε θετική επίδραση στην ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών LR, RW και GFkV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 16 -

ΜΟΣΧΑΤΟ ΛΕΥΚΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό µέτρια ζωηρό, γόνιµο, µέτρια παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει στα µέσα του Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, τρίλοβο ως πεντάλοβο, ελαφρά σφηνοειδές. Κατώτερη επιφάνεια µε λίγα όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ ως ν, ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µε αραιό χνοασµό και απουσία ανθοκυάνης Σταφύλι Μικρό, κυλινδροκωνικό, χαλαρό. Ράγα Μέτρια ως µικρή, σφαιρική, µε φλοιό µέτρια λεπτό, κιτρινόχρυσου χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, αρωµατική µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 2 ο -5 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους. 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος πλούσιο σε σάκχαρα, µέτριας ως µικρής οξύτητας. Εκτιµάται ότι µπορεί να δώσει στις δροσερές περιοχές της µελέτης λευκούς ξηρούς οίνους µε έντονα µοσχάτο χαρακτήρα. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία του ιού GVΑ Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 17 -

ΜΟΣΧΟΜΑΥΡΟ ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ (ΜΟΣΧΟΓΚΑΛΤΣΟ) Περιοχή επισήµανσης: Βελβεντός 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, µέτρια ανθεκτικό στις ασθένειες, ευαίσθητο στο βοτρύτη. Κλαδεύεται στα δύο µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει στο τέλος Σεπτέµβρη µε αρχές Οκτώβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, τρίλοβο ως ολόκληρο, πενταγωνικό, ποµφολυγώδες στο µισχικό κόλπο. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης µε όρθιες τρίχες στα νεύρα που είναι ιώδη στη βάση τους. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, µε ισχυρά επικαλυπτόµενους λοβούς. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, βαµβακώδης, µε ερυθρωπές απολήξεις Σταφύλι Μέτριο, κυλινδρικό ως κυλινδροκωνικό, πυκνόραγο. Ράγα Μέτρια ως µεγάλη, σφαιρική, µε φλοιό µέτρια παχύ, ερυθροιώδους χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, ελαφρά αρωµατική µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2-3 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους. 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος καλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. Το κρασί του Μοσχόµαυρου είναι σχετικά φτωχό σε χρώµα µε στυφές ταννίνες, ενώ δε φαίνεται να αναδεικνύεται ο ιδιαίτερος αρωµατικός χαρακτήρας της ποικιλίας, όταν αυτή οινοποιείται για την παραγωγή ξηρού κρασιού. Ενδεχόµενα η χρήση προσαρµοσµένων οινολογικών πρακτικών (π.χ. αφαίµαξη πρόρογου, θερµοοινοποίηση, maceration carbonique)εκτιµάται ότι θα µπορούσε να βελτιώσει πολύ την ποιότητα των παραγόµενων από την ποικιλία αυτή ερυθρών ξηρών οίνων. 5. Ιολογικός έλεγχος: είγµα καθαρό Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 18 -

ΜΟΣΧΟΜΑΥΡΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ (Μοσχόκαλτσο) Περιοχή επισήµανσης Σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, εύρωστο, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, µέτρια ανθεκτικό στις ασθένειες, ευαίσθητο στο βοτρύτη. Κλαδεύεται στα 2 µάτια 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει στα τέλη του Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Φύλλο µεγάλο, τρίλοβο ως ολόκληρο, πενταγωνικό. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης, µε όρθια τριχίδια στα νεύρα. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, µε ισχυρά επικαλυπτόµενα χείλη. όντια µε τις δύο πλευρές κυρτές. Νεαρή κορυφή Κορυφή ανοικτή, λευκή, µε πυκνό βαµβακώδη χνοασµό Σταφύλι Σταφύλι µέτριο ως µεγάλο, µονό, κυλινδρικό ως κυλινδρικό ως κυλινδροκωνικό, πυκνό. Ράγα Ράγα µέτρια, σφαιρική, µε φλοιό µέτριου πάχους, ερυθροιώδους χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2-3 σταφύλια στο 3-6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, καλής οξύτητας. Το κρασί του Μοσχόµαυρου είναι σχετικά φτωχό σε χρώµα µε στυφές ταννίνες, ενώ δε φαίνεται να αναδεικνύεται ο ιδιαίτερος αρωµατικός χαρακτήρας της ποικιλίας, όταν αυτή οινοποιείται για την παραγωγή ξηρού κρασιού. Η µεγάλη αναλογία γλεύκους στο βάρος της ράγας και το ιδιαίτερο άρωµα των γλυκών οίνων που παράγονται στην περιοχή από τη συγκεκριµένη ποικιλία, συνηγορούν στην άποψη ότι η ποικιλία αυτή είναι καταλληλότερη για την παραγωγή γλυκών κρασιών. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία του ιού GLRaV 3 Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 19 -

ΜΠΑΤΙΚΙ Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα ιπλής χρήσης ποικιλία 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, ευαίσθητο στον περονόσπορο, το ωίδιο και το βοτρύτη. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει στο τέλος του Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, τρίλοβο ως πεντάλοβο. Κατώτερη επιφάνεια µε αραιά όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ, πολύ ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, µε λίγες ανθοκυάνες. Σταφύλι Μεγάλο, κυλινδροκωνικό, πυκνόραγο. Ράγα Μεγάλη, ελλειψοειδής, µε φλοιό µέτριου πάχους, λευκοκίτρινου χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, µέτρια συνεκτική, ελαφρά αρωµατική µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -5 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µικρής οξύτητας. Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 20 -

ΝΕΡΟΝΤΕΜΠΙΝΑ 1 Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, µέτρια γόνιµο, µέτρια παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει αρχές του Οκτώβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, τρίλοβο. Κατώτερη επιφάνεια µε όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, σχεδόν ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µε αραιό βαµβακώδη χνοασµό, µε λίγες ανθοκυάνες. Σταφύλι Μεγάλο, κωνικό, χαλαρό. Ράγα Μικρή, σφαιρική, µε φλοιό µέτριου πάχους, λευκόχρυσου χρωµατισµού και σάρκα υπόξινη, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 1-2 σταφύλια στο 2 ο -5 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος υψηλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας ως µικρής οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία του ιού GFLV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 21 -

ΝΕΡΟΝΤΕΜΠΙΝΑ 2 Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει στο τέλος του Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, πεντάλοβο, γυαλιστερού πράσινου χρωµατισµού. Κατώτερη επιφάνεια µε πυκνά όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ, ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, αραιά βαµβακώδης, µε λίγες ανθοκυάνες. Σταφύλι Μεγάλο, κωνικό, χαλαρό. Ράγα Μικρή, σφαιρική, µε φλοιό µέτριου πάχους, λευκόχρυσου χρωµατισµού και σάρκα υπόξινη, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 1-2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία του ιού GFLV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 22 -

ΝΕΥΡΟ Περιοχή επισήµανσης: Πελεκάνος 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει στο τέλος του Σεπτέµβρη µε αρχές Οκτώβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, τρίλοβο, παχύ, ποµφολυγώδες. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριας πυκνότητας όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ ως ν, κλειστός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, αραιά βαµβακώδης, µε λίγες ανθοκυάνες. Σταφύλι Μεγάλο, µονό, κυλινδρικό, πυκνό. Ράγα Μεγάλη, σφαιρική, µε φλοιό µέτριου πάχους, ερυθροµελανου χρωµατισµού µε πρέκνες και σάρκα χυµώδη, µέτρια γλυκιά, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: είγµα καθαρό Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 23 -

ΝΙΓΡΙΚΙΩΤΙΚΟ 1 Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει αρχές Οκτώβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, πεντάλοβο, σφηνοειδές, µε έντονες εγκολπώσεις και έντονα µεγάλα δόντια. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης µε όρθια τριχίδια στα νεύρα, που είναι ιώδη στη βάση τους. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν ως λύρα µε ελαφρά επικαλυπτόµενα χείλη. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, µε λίγες ανθοκυάνες. Σταφύλι Μέτριο ως µικρό, µονό, κυλινδρικό, πυκνόραγο. Ράγα Μέτρια, ελλειψοειδής, µε φλοιό µάλλον παχύ, ερυθοιώδους ως ερυθροµέλανου χρωµατισµού και σάρκα εύχυµη, γλυκιά, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος καλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. Χαρακτηρίζεται όµως ως ποικιλία µε φτωχό οινικό δυναµικό, παρόλο που είναι πλουσιότερη σε χρωστικές, σε σχέση µε τις άλλες ποικιλίες της Σιάτιστας. Η χρήση της ποικιλίας θα πρέπει να περιορίζεται στη συνοινοποίησή της µε άλλες ποικιλίες για την παραγωγή των γλυκών κρασιών της περιοχής. Ενδεχόµενα όµως και η καλλιέργειά της σε θερµότερες περιοχές να ευνοήσει τη βελτίωση του οινικού της δυναµικού και την καλύτερη αξιοποίησή της για παραγωγή ερυθρών ξηρών οίνων 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GFLV GFKV ΝΙΓΡΙΚΙΩΤΙΚΟ 2 (ΚΟΖΙΑΝΙΤΙΚΟ) Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 24 -

Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες, µέτρια ανθεκτικό στο βοτρύτη. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει αρχές του Οκτώβρη 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, πεντάλοβο, µε λιγότερο έντονες εγκολπώσεις σε σχέση µε το βιότυπο 1. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης µε όρθια τριχίδια στις νευρώσεις. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ ως ν, κλειστός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, µε λίγες ανθοκυάνες. Σταφύλι Μεγάλο, κωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μέτρια, σφαιρική, µε φλοιό µάλλον παχύ, ερυθροµέλανου χρωµατισµού και σάρκα εύχυµη, γλυκιά, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει κρασιά µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία του ιού GFΚV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 25 -

ΞΙΝΟΜΑΥΡΟ ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ (ΞΙΝΟΓΚΑΛΤΣΟ) Περιοχή επισήµανσης: Βελβεντός 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ευαίσθητο στην ξηρασία, ανθεκτικό στις περισσότερες ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει µετά τις 20 Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο ως µεγάλο, τρίλοβο ως ολόκληρο, πενταγωνικό, ελαφρά ποµφολυγώδες. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, µε επικαλυπτόµενα χείλη. Τύπος φύλλου 246-4-79 Νεαρή κορυφή Ανοικτή, βαµβακώδης, λευκοπράσινη. Σταφύλι Μεγάλο, µακρύ, µονό ή διπλό, κυλινδρικό ως κυλινδροκωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μέτρια, σφαιρική, µε φλοιό µέτριου πάχους, µελανοιώδους χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, υπόξινη, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος υψηλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, υψηλής οξύτητας. Ακόµα και τις πολύ θερµές χρονιές διατηρεί υψηλή οξύτητα, είναι φτωχή σε χρώµα αλλά µε καλή εκχυλισιµότητα, πλούσια σε τανίνες, µε προεξέχουσες αυτές των γιγάρτων. 5. Ιολογικός έλεγχος: είγµα καθαρό Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 26 -

ΞΙΝΟΜΑΥΡΟ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ (Ξινόγκαλτσο) Περιοχή επισήµανσης:σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ευαίσθητο στην ξηρασία, ανθεκτικό στις περισσότερες ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει µετά τις 30 Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο ως µεγάλο, τρίλοβο ως ολόκληρο, πενταγωνικό. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, µε επικαλυπτόµενα χείλη. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, βαµβακώδης, λευκοπράσινη. Σταφύλι Μέτριο, µονό ή διπλό, κυλινδροκωνικό, κανονικής πυκνότητας ως ελαφρά πυκνόραγο. Ράγα Μέτρια, σφαιρική, µε φλοιό µέτριου πάχους, ερυθροιώδους χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, υπόξινη, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος καλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, υψηλής οξύτητας. Ακόµα και τις πολύ θερµές χρονιές διατηρεί υψηλή οξύτητα, είναι φτωχή σε χρώµα αλλά µε καλή εκχυλισιµότητα, πλούσια σε τανίνες, µε προεξέχουσες αυτές των γιγάρτων. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GLRaV 3 και GFΚV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 27 -

ΡΟ ΙΤΗΣ Περιοχή επισήµανσης: Ροδίτης Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, ευαίσθητο στον περονόσπορο και τις ιώσεις. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει µέσα µε τέλος Σεπτέµβρη. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, τρίλοβο, ελαφρά σφηνοειδές, λαµπερού πράσινου χρωµατισµού, ελαφρά ποµφολυγώδες, σχετικά λεπτό. Κατώτερη επιφάνεια µε πολύ αραιό βαµβακώδη χνοασµό και µέτριας πυκνότητας όρθια τριχίδια. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν ως υ, ελαφρά κλειστός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µε αραιό βαµβακώδη χνοασµό, πρασινοκίτρινη. Σταφύλι Μεγάλο, πτερυγωτό, κυλινδροκωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μεγάλη, ωοειδής, µε φλοιό µέτριου πάχους, ρόδινου χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, µε 2-4 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -5 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει κρασιά καλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας, µε ιδιαίτερο άρωµα, όταν η παραγωγή είναι µέτρια. ΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ: Παρουσία των ιών GLRaV3, GFKV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 28 -

ΠΙΤΣΙΑΡΙΚΟ Περιοχή επισήµανσης: Βελβεντός 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, µέτρια ανθεκτικό στην ξηρασία και τις περισσότερες ασθένειες, µε εξαίρεση το. Κλαδεύεται στα 2 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει όψιµα, στα µέσα του Οκτώβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, σφηνοειδές, πεντάλοβο, µε έντονες οδοντώσεις. Κατώτερη επιφάνεια ελαφρά βαµβακώδης, µε όρθια τριχίδια στις νευρώσεις. Μισχικός κόλπος σε σχήµα λύρας, κλειστός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, λευκοπράσινη. Σταφύλι Μέτριο προς µεγάλο, κυλινδρικό ως κυλινδροκωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μέτρια, ως µεγάλη, σφαιρική ως ελαφρά ελλειψοειδής, µε φλοιό µέτριου πάχους, κιτρινόχρυσου χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, µε 2 µεγάλα γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 4 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µικρής οξύτητας. Θα µπορούσε να αποτελέσει τη βάση για ένα λευκό ξηρό οίνο, καθώς η ίδια δίνει οίνους αρκετά λιπαρούς στο στόµα και µε διακριτικό άρωµα. Έχει ανάγκη θερµότερων, από την περιοχή του Βελβεντού, περιοχών, καθώς και αραίωµα φορτίου γα την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GLRaV1, GFKV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 29 -

ΣΚΛΗΘΡΟ Περιοχή επισήµανσης: Σιάτιστα 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, µέτρια παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία και τις περισσότερες ασθένειες, µέτρια ανθεκτικό στο βοτρύτη. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές του Απρίλη και ωριµάζει στα µέσα του Οκτώβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, τρίλοβο, ελαφρά καρδιόσχηµο, παχύ, ποµφολυγώδες, µε ελαφρά µελικήρωση µεταξύ των νευρώσεων, που είναι ανεπτυγµένες και ιώδεις στη βάση τους. Κατώτερη επιφάνεια βαµβακώδης, µε πυκνά όρθια τριχίδια στις νευρώσεις. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ, ανοικτός. Μίσχος ιώδης µε όρθια τριχίδια Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, λευκοπράσινη Σταφύλι Μικρό, κυλινδρικό, κυλινδροκωνικό, κανονικής πυκνότητας ως ελαφρά χαλαρό. Ράγα Μέτρια σφαιρική ως ελαφρά ελλειψοειδής, µε φλοιό µέτριου πάχους, µελανοιώδους χρωµατισµού µε πρέκνες και σάρκα γλυκιά, ελαφρά υπόξινη µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, καλής οξύτητας. Οινολογικά κρινόµενη η ποικιλία εµφανίζει χαµηλό φαινολικό δυναµικό και κρίνεται γευστικά ως ουδέτερη ποικιλία. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GLRaV 2, GFKV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 30 -

ΤΣΑΟΥΣΙ Περιοχή επισήµανσης: Βελβεντός Κοζάνης 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, µέτρια ανθεκτικό στο περονόσπορο και το ωίδιο. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει το πρώτο δεκαπενθήµερο του Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Πολύ µεγάλο, πεντάλοβο. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό και όρθιες τρίχες στα νεύρα. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ, ανοικτός. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, λευκοπράσινη. Σταφύλι Μεγάλο, κωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μεγάλη, ελλειψοειδής, µε φλοιό µέτριου πάχους, πρασινοκίτρινου χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, ελαφρά αρωµατική, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος καλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία του ιού GFKV Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 31 -

ΤΣΑΠΟΥΡΝΑΚΟΣ Περιοχή επισήµανσης: Βελβεντός 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, γόνιµο, µέτρια παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία και τις ασθένειες µε εξαίρεση το ωίδιο. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στις αρχές Απρίλη και ωριµάζει το πρώτο δεκαπενθήµερο του Σεπτέµβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μεγάλο, τρίλοβο ως πεντάλοβο, σφηνοειδές, ελαφρά ποµφολυγώδες. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό. Μισχικός κόλπος σε σχήµα υ ως ν, ανοικτός, µε ελαφρά επικαλυπτόµενα χείλη. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, λευκοπράσινη. Σταφύλι Μικρό, ως µέτριο, πτερυγωτό, κωνικό, κανονικής πυκνότητας. Ράγα Μικρή, σφαιρική, µε φλοιό παχύ, µελανοιώδους χρωµατισµού, τανικό και σάρκα µέτρια γλυκιά, αρωµατική (πυραζίνη), µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 1-2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µεγάλης περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µέτριας οξύτητας. Εµφανίζει άριστα οινολογικά χαρακτηριστικά, πλούτο σε ανθοκυάνες και τανίνες, καλή ποιότητα τανινών, πολύ ιδιαίτερο και «τυπικό» αρωµατικό χαρακτήρα (καπνός, σοκολάτα και πιπεριά σε φόντο υπερώριµων κόκκινων φρούτων). Το φαινολικό της δυναµικό την καθιστά ικανή να συµµετέχει στην παραγωγή ερυθρών ξηρών οίνων παλαίωσης, ακόµα και µονοποικιλιακών. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GFkV και RW Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 32 -

ΧΟΝ ΡΟΜΑΥΡΟ (ΣΕΦΚΑ) Περιοχή επισήµανσης: Πελεκάνος 1. Αγρονοµικά χαρακτηριστικά Φυτό ζωηρό, εύρωστο, γόνιµο, παραγωγικό, ανθεκτικό στην ξηρασία, µέτρια ανθεκτικό στις περισσότερες ασθένειες. Κλαδεύεται στα 2-3 µάτια. 2. Φαινολογικά στάδια Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα του Απρίλη και ωριµάζει στα τέλη του Σεπτέµβρη µε αρχές Οκτώβρη. 3. Αµπελογραφικά χαρακτηριστικά Φύλλο Μέτριο, σχεδόν κυκλικό, τρίλοβο ως ολόκληρο (τα φύλλα της κορυφής πεντάλοβα), ελαφρά κυµατοειδές,. Κατώτερη επιφάνεια µε µέτριο βαµβακώδη χνοασµό. Μισχικός κόλπος σε σχήµα ν, κλειστός, µε επικαλυπτόµενα χείλη. Νεαρή κορυφή Ανοικτή, µέτρια βαµβακώδης, λευκοπράσινη. Σταφύλι Μέτριο προς µεγάλο, κυλινδρικό, πυκνόραγο. Ράγα Μεγάλη, σφαιρική ως ελαφρά ελλειψοειδής, µε φλοιό λεπτό, ερυθροιώδους χρωµατισµού και σάρκα γλυκιά, ουδέτερης γεύσης, µε 2-3 µέτρια γίγαρτα. Κληµατίδα Κάθε κληµατίδα φέρνει 2 σταφύλια στο 3 ο -6 ο γόνατο. Κατανοµή ελίκων ασυνεχής, µε απουσία ορθίων τριχών στους κόµβους 4. Οινολογικά χαρακτηριστικά ίνει γλεύκος µέτριας περιεκτικότητας σε σάκχαρα, µικρής οξύτητας. 5. Ιολογικός έλεγχος: Παρουσία των ιών GFKV, GVA, GVB, GLRaV2, 3 Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 33 -

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Cabernet franc Ερυθρή ποικιλία της Ν Γαλλίας. Στην Ελλάδα καλλιεργείται σε αρκετές περιοχές της Πελοποννήσου, της Αττικοβοιωτίας, της Ηπείρου και της Μακεδονίας, σε µικρή όµως έκταση. Είναι ποικιλία ζωηρή, γόνιµη, µέτρια παραγωγική, ευαίσθητη στον περονόσπορο, το ωίδιο, το βοτρύτη και την ξηρασία, η οποία κλαδεύεται κοντά (2-3 µάτια). Προσαρµόζεται καλύτερα σε εδάφη αµµοαργιλλοπηλώδη, χαλικώδη, αργιλλασβεστώδη, ηµιορεινών και ορεινών περιοχών, βαθιά, δροσερά, µε καλή ικανότητα συγκράτησης νερού. Ξεκινά την βλάστηση στα τέλη του Μάρτη και ωριµάζει τέλη Αυγούστου. Στο σωστό βαθµό ωριµότητας των σταφυλιών, το κρασί της ποικιλίας αυτής παρουσιάζει ισορροπία ανάµεσα στην αλκοόλη και την οξύτητα. Έχει λιγότερο έντονο χρώµα από αυτό του Cabernet Sauvignon και λιγότερες τανίνες, πράγµα που του δίνει τη δυνατότητα να καταναλωθεί πιο φρέσκο. Στα κατάλληλα εδάφη και σε σχέση πάντα µε το επίπεδο της παραγωγής το κρασί έχει καλό αρωµατικό δυναµικό που εξελίσσεται κατά την παλαίωση. Cabernet Sauvignon Ερυθρή, γαλλικής προέλευσης, ποικιλία (Bordeaux), η οποία καλλιεργείται σε πολλές περιοχές σε όλη την Ελλάδα. Είναι ποικιλία ζωηρή, γόνιµη, µέτρια παραγωγική, ευαίσθητη στο ωίδιο, την εουτύπα, την ίσκα, τη φόµοψη, την ερίνωση και πολύ ευαίσθητη στην ξηρασία. έχεται κλάδεµα κοντό (2-3 µάτια). Με ορισµένα υποκείµενα που απορροφούν άσχηµα το Μαγνήσιο όπως το SO4 εµφανίζεται πρόβληµα ξήρανσης της ράχης. Προσαρµόζεται καλύτερα σε εδάφη βαθιά, ηµιορεινών και ορεινών περιοχών, δροσερά, µε καλή ικανότητα συγκράτησης νερού, µέτριας γονιµότητας, µάλλον όξινα. Ξεκινά την βλάστηση αρχές µε µέσα Απρίλη και ωριµάζει το πρώτο δεκαπενθήµερο του Σεπτέµβρη. Στα κατάλληλα εδάφη και µε µέτρια παραγωγή δίνει κρασιά µε έντονο χρώµα, υψηλό αρωµατικό δυναµικό που εξελίσσεται κατά την παλαίωση και πολύ καλό σώµα. Chardonnay Λευκή ποικιλία, γαλλικής προέλευσης (Βουργουνδία), η οποία καλλιεργείται σε όλη την Ελλάδα, σε µικρές όµως εκτάσεις. Είναι ποικιλία ζωηρή, γόνιµη, µέτρια παραγωγική, ευαίσθητη στο βοτρύτη, το ωίδιο και την ξηρασία, η οποία κλαδεύεται στα 2-3 µάτια ή σε αµολυτή, ανάλογα µε τον κλώνο, την περιοχή, τις αποστάσεις φύτευσης και την επιδιωκόµενη παραγωγή. Εµφανίζει ανθόρροια και µικροραγία, σε πρέµνα µεγάλης ζωηρότητας, ιδιαίτερα όταν επικρατούν άσχηµες κλιµατολογικές συνθήκες κατά την άνθηση (βροχές και θερµοκρασίες µικρότερες των 15-17 ο C). Προσαρµόζεται καλύτερα σε εδάφη αργιλλοασβεστώδη, ασβεστώδη, βαθιά, βόρειας έκθεσης, δροσερών «όψιµων» περιοχών. Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 34 -

Ξεκινά την βλάστηση νωρίς, στα µέσα του Μάρτη γι αυτό και παρουσιάζει ευαισθησία στους πρώιµους ανοιξιάτικους παγετούς και ωριµάζει το τελευταίο δεκαήµερο του Αυγούστου. Το κρασί του Chardonnay, όταν οι αποδόσεις είναι µέτριες παρουσιάζει ισορροπία ανάµεσα στην αλκοόλη και την οξύτητα, είναι λιπαρό, πλούσιο σε σώµα, µε πολύπλοκο αρωµατικό δυναµικό. Gewurztraminer (Traminer) Ροζέ ποικιλία, ιταλικής προέλευσης, η οποία καλλιεργείται σε µικρή έκταση στην Αρκαδία, τα Ιωάννινα και τη Φλώρινα. Είναι ποικιλία ζωηρή, µέτριας γονιµότητας, µικρής ως µέσης παραγωγικότητας, ευαίσθητη στο ωίδιο, το βοτρύτη και τους παγετούς της άνοιξης και ανθεκτική στους χειµωνιάτικους παγετούς. έχεται κλάδεµα µακρύ στα 5-6 µάτια (Guyot). Προτιµά εδάφη γρανιτικά, αργιλλοαµµώδη, αργιλλασβεστώδη, αλλά και βαθιά πηλώδη ή αργιλλοπηλώδη εδάφη, δροσερών, ορεινών περιοχών. Ξεκινά τη βλάστηση νωρίς στα µέσα του Μάρτη και ωριµάζει αρχές Σεπτέµβρη. Το κρασί της ποικιλίας αυτής είναι υψηλού αλκοολικού τίτλου, µικρής ως µέτριας οξύτητας, πολύ αρωµατικό. Merlot Ερυθρή ποικιλία, γαλλικής προέλευσης (Bordeaux), καλλιεργούµενη σε 23 νοµούς σε όλη την Ελλάδα. Είναι ποικιλία ζωηρή, γόνιµη, µέτρια παραγωγική, ευαίσθητη στον περονόσπορο, σχετικά ευαίσθητη στο βοτρύτη και πολύ ευαίσθητη στην ξηρασία. Η πρώιµη έκπτυξη των οφθαλµών της, την καθιστούν ευαίσθητη στους παγετούς της άνοιξης. Εµφανίζει ανθόρροια και ανισσοραγία όταν οι καιρικές συνθήκες κατά την άνθηση δεν είναι καλές (χαµηλές θερµοκρασίες, βροχοπτώσεις), αλλά και λόγω υπερβολικής ζωηρότητας. Κλαδεύεται κοντά, στα 2-3 µάτια. Προτιµά εδάφη αργιλλοαµµώδη, αργιλλασβεστώδη, δροσερά, βαθιά, ηµιορεινών και ορεινών περιοχών, όπου η ωρίµανση των σταφυλιών δεν είναι πολύ γρήγορη. Ξεκινά την βλάστηση πρώιµα στα µέσα του Μάρτη και ωριµάζει τέλη Αυγούστου. Το κρασί της ποικιλίας αυτής έχει υψηλό αλκοολικό τίτλο, καλή οξύτητα, σώµα και χαρακτηριστικό άρωµα. Σαν βελτιωτική ποικιλία, στις αναµίξεις µε άλλα κρασιά, βελτιώνει το χρώµα τους, το άρωµά τους και επιταχύνει τον απαιτούµενο χρόνο παλαίωσης, κάνοντας τα ικανά να καταναλωθούν πιο σύντοµα. Riesing Λευκή, γερµανικής προέλευσης, ποικιλία, καλλιεργούµενη σε µικρή έκταση στην Ελλάδα (στην Πελοπόννησο, την Μακεδονία και την Ηπειρο). Είναι ποικιλία ζωηρή, γόνιµη, µέτρια παραγωγική, ευαίσθητη στο ωίδιο και το βοτρύτη. έχεται κλάδεµα κοντό ή µακρύ ανάλογα µε το έδαφος, την ζωηρότητα και την επιδιωκόµενη παραγωγή Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 35 -

Προτιµά εδάφη σχιστώδη, αργιλλασβεστώδη, καλής έκθεσης, δροσερών, όψιµων περιοχών, όπου τα κρασιά διατηρούν τον πλούτο και την πολυπλοκότητα τους. Ξεκινά την βλάστηση όψιµα στα µέσα Απρίλη και ωριµάζει τέλη Αυγούστου. Το κρασί της ποικιλίας αυτής χαρακτηρίζεται από ισορροπία ανάµεσα στην αλκοόλη και την οξύτητα και από υψηλό αρωµατικό δυναµικό, όταν αυτή καλλιεργείται στο κατάλληλο εδαφοκλιµατικό περιβάλλον. Syrah Ερυθρή, γαλλικής προέλευσης, ποικιλία (Ροδανός), η οποία καλλιεργείται σήµερα ως συνιστώµενη σε αρκετούς νοµούς της χώρας (Πελοπόννησος, Κρήτη, ωδεκάνησα, Μακεδονία, Θράκη, Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία). Είναι ποικιλία ζωηρή, γόνιµη, µέτρια παραγωγική, ευαίσθητη στα ακάρεα, τα τζιτζικάκια, το βοτρύτη, τους παγετούς της άνοιξης, την ξηρασία και τους ανέµους (οι νεαρές κληµατίδες σπάνε εύκολα). έχεται κλάδεµα κοντό στα 2 µάτια ή µακρύ (αµολυτή των 5-6 µατιών) ανάλογα µε τον κλώνο και την επιδιωκόµενη παραγωγή. Πρέπει να αποφεύγεται η χρησιµοποίηση του υποκειµένου 110 R ακόµα και σε εδάφη µε πολύ λίγο ανθρακικό ασβέστιο λόγω της µεγάλης ευαισθησίας της ποικιλίας στη χλώρωση. Τα καλύτερα χαρακτηριστικά της τα δίνει σε εδάφη σχιστολιθικά, γρανιτικά, αρκετά βαθιά και σε περιοχές µε δροσερό όχι υγρό (είναι ευαίσθητη στην υγρασία) αλλά ούτε και πολύ ξηρό κλίµα (ευαίσθητη στην ξηρασία). Η περίοδος περκασµός-ωρίµανση είναι πολύ σύντοµη και µπορεί να οδηγήσει σε υπερωρίµανση, για το λόγο αυτό απαιτείται σχολαστική παρακολούθηση της πορείας ωρίµανσης των σταφυλιών. Ξεκινά τη βλάστηση στα τέλη του Μάρτη και ωριµάζει αρχές µε µέσα Σεπτέµβρη. Ανάλογα µε τον κλώνο, το κλάδεµα, το έδαφος και την περιοχή, η ποικιλία αυτή µπορεί να δώσει κρασιά λιγότερο ή περισσότερο «δυνατά», µέτριας οξύτητας, µε έντονο χρώµα, έντονα αρώµατα, που γίνονται συνθετότερα κατά την παλαίωση. Viognier Λευκή ποικιλία, γαλλικής καταγωγής (ΝΑ Γαλλία). Στην Ελλάδα εισήχθηκε την τελευταία πενταετία, κυρίως στους νοµούς Φλώρινας και Μαντινείας Είναι ποικιλία µέτριας ζωηρότητας, µικρής γονιµότητας, µικρής παραγωγικότητας, ευαίσθητη στο ωίδιο και τους ανοιξιάτικους παγετούς και ανθεκτική στην ξηρασία. έχεται κλάδεµα µακρύ, στα 5-6 µάτια. Προτιµά εδάφη γρανιτικά, συνήθως όξινα, βαθιά, αλλά όχι πολύ γόνιµα και πλαγιές µε καλή έκθεση, δροσερών περιοχών. Ξεκινά τη βλάστηση στα µέσα µε τέλος Μάρτη και ωριµάζει τέλος Αυγούστου µε αρχές Σεπτέµβρη. Το Viognier δίνει ξηρά κρασιά, αρωµατικά, υψηλόβαθµα, µέτριας ως µικρής οξύτητας, αλλά και αξιόλογα γλυκά κρασιά. Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 36 -

Pinot noir Ερυθρή, γαλλικής προέλευσης, ποικιλία, της οποίας η καλλιέργεια ξεκίνησε τελευταία στην Ελλάδα (Ιωάννινα). Είναι ποικιλία ζωηρή, µέσης γονιµότητας, µέσης παραγωγικότητας, ευαίσθητη στο Βοτρύτη, το ωίδιο και τους παγετούς της άνοιξης. Εµφανίζει ανθόρροια όταν η περίοδος της άνθησης είναι βροχερή και κρύα. έχεται κλάδεµα κοντό στα δύο µάτια αλλά και µακρύ (αµολυτές). Προσαρµόζεται σε εδάφη χαλικώδη, αργιλλασβεστούχα και σε περιοχές µεγάλου υψοµέτρου. Ξεκινά τη βλάστηση στα τέλη του Μάρτη και ωριµάζει το δεύτερο δεκαπενθήµερο του Αυγούστου, µε αρχές Σεπτέµβρη. Ανάλογα µε την περιοχή και τις αποδόσεις η ποικιλία µπορεί να δώσει από ουδέτερα ως πολύ µεγάλα κρασιά. Όταν οι αποδόσεις είναι λογικές τα παραγόµενα κρασιά είναι βαθύχρωµα, αλκοολικά, µέτριας οξύτητας, µε διάρκεια στο στόµα, αρωµατικά, µε δυνατότητα παλαίωσης. Malvasia aromatica Ανήκει στην οµάδα των ποικιλιών µε το όνοµα Μαλβαζία, οι οποίες θεωρείται ότι κατάγονται από την Ελλάδα. Η Malvasia aromatica, καλλιεργείται εδώ και µία δεκαετία στη χώρα µας κυρίως στην Κρήτη, αλλά και σε άλλες περιοχές όπως η Νάουσα, ο Βελβεντός κ.α. Είναι ποικιλία ζωηρή, γόνιµη, καλής παραγωγικότητας, ευαίσθητη στους παγετούς της άνοιξης. έχεται κλάδεµα κοντό στα δύο µάτια ή και µακρύ. Προσαρµόζεται σε εδάφη γόνιµα, δροσερά, καλής στράγγισης. Ξεκινά τη βλάστηση στα τέλη του Μάρτη µε αρχές Απρίλη και ωριµάζει αρχές Σεπτέµβρη. ίνει κρασιά αλκοολικά, µέτριας οξύτητας, µε έντονο άρωµα. Χρησιµοποιείται πολύ στις αναµίξεις για τη βελτίωση του αρωµατικού δυναµικού των κρασιών. Αθήρι λευκό Παλιά ποικιλία του Αιγαίου, καλλιεργούµενη σήµερα σε αρκετούς νοµούς της χώρας, σε µια έκταση που ξεπερνά τα 10.000 στρέµµατα. Είναι ποικιλία πολύ ζωηρή, εύρωστη, γόνιµη, παραγωγική, ανθεκτική στις ασθένειες, µε εξαίρεση το ωίδιο και το βοτρύτη, µέτρια ανθεκτική στην ξηρασία. έχεται κλάδεµα κοντό στα 2 µάτια. Προσαρµόζεται σε διαφορετικούς τύπους εδαφών προτιµώντας τα ελαφρά, ασβεστώδη ως αργιλλοασβεστώδη εδάφη. Ξεκινά τη βλάστηση στα τέλη του Μάρτη και ωριµάζει νωρίς, συνήθως αρχές µε µέσα Σεπτέµβρη στη βόρεια Ελλάδα. Το Αθήρι δίνει κρασιά µέτριου αλκοολικού τίτλου, ελαφρά αρωµατικά, µικρής όµως οξύτητας, ιδίως όταν ο τρυγητός πραγµατοποιείται σε προχωρηµένο στάδιο ωρίµανσης. Ασύρτικο Λευκή, µε ιδιαίτερα αξιόλογο οινικό δυναµικό, ποικιλία του ελληνικού αµπελώνα, η οποία καλλιεργείται στη Σαντορίνη, ενώ τα Μελέτη ανάπτυξης της αµπελοκαλλιέργειας στο Νοµό Κοζάνης - 37 -