ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ «Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΕ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ Ν. ΞΑΝΘΗΣ». ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ : ΔΕΛΗΛΓΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΑΤΑΡΙΔΟΥ ΕΑΕΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ : ΜΠΙΤΣΑΝΗ ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΠΟΥΑΕΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2002

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 Κεφάλαιο 1 Προσέγγιση του όρου πολυπολιτισμικότητα. 1.1 Ορισμός του «άλλου» ως πολιτισμικού στοιχείου... 5 1.2 Προσεγγίσεις της πολυπολιτισμικότητας... 8 1.3 Πολιτισμικές πρακτικές διάκρισης... 10 1.4 Πολυπολιτισμικές κοινωνίες και κοινωνικές διακρίσεις... 14 Κεφάλαιο 2 Γενική παρουσίαση της περιοχής της Ξάνθης. Εισαγωγικά... 18 2.1 Η περιοχή της Ξάνθης στο πέρασμα των αιώνων... 21 2.2 Ο Νομός Ξάνθης, μια πολυπολιτισμική κοινωνία... 25 2.2.1 Δημογραφική σύνθεση... 26 2.3 Πομάκοι... 30 2.3.1 Καταγωγή... 30 2.3.2 Θρησκεία, Ήθη-Έθιμα... 31 2.3.3 Μορφωτικό επίπεδο... 32 2.3.4 Βιοτικό επίπεδο, επαγγέλματα... 33 2.4 Τουρκογενείς Μουσουλμάνοι... 35 2.4.1 Καταγωγή... 35 2.4.2 Θρησκεία, Ήθη-Έθιμα... 35 2.4.3 Μορφωτικό επίπεδο... 37 2.4.4 Βιοτικό επίπεδο, επαγγέλματα... 39 2.5 Αθίγγανοι... 41 2.5.1 Καταγωγή... 41 2.5.2 Θρησκεία, Ήθη-Έθιμα... 43 2.5.3 Μορφωτικό επίπεδο... 45 2.5.4 Βιοτικό επίπεδο, επαγγέλματα... 46 2.6 Διαπολιτισμική εκπαίδευση... 49 1

Κεφάλαιο 3 Η Κοινωνική Πολιτική της Αυτοδιοίκησης. 3.1 Η έννοια της Κοινωνικής Πολιτικής... 55 3.2 Η υφιστάμενη κατάσταση σε κεντρικό επίπεδο... 57 3.3 Κοινωνική πολιτική και Ευρωπαϊκή Ένωση... 59 3.4 Υφιστάμενες κοινωνικές υπηρεσίες στο Νομό Ξάνθης... 59 Κεφάλαιο 4 Η Κοινωνική Πολιτική του Δήμου Ξάνθης. 4.1 Διοικητική διάρθρωση του Δήμου Ξάνθης... 71 4.2 Κοινωνικές δομές και δραστηριότητες του Δήμου Ξάνθης... 83 Κεφάλαιο 5 Έρευνα. 5.1 Εισαγωγή έρευνας... 88 5.2 Μεθοδολογία - Υλικό έρευνας... 88 5.3 Αποτελέσματα έρευνας... 91 5.4 Συγκεντρωτικά αποτελέσματα έρευνας... 117 5.5 Συμπεράσματα έρευνας... 125 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 127 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 131 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κοινωνία της Ξάνθης, όπως και άλλες κοινωνίες των χωρών της Ευρώπης, χαρακτηρίζεται από την πολυπολιτισμική σύνθεσή της. Η έννοια της πολυπολιτισμικότητας είναι σχετικά σύγχρονη στις κοινωνικές επιστήμες και σημαίνει τη διαφοροποίηση των κοινωνικών ομάδων βάσει των ιδιαίτερων πολιτισμικών χαρακτηριστικών τους. Αναλυτικά θα αναφερθούμε στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας. Ο πολιτισμικός αυτός πλουραλισμός της δε σημαίνει απλά ότι διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες κάνουν αισθητή την παρουσία τους σε διάφορες πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, αλλά ότι αποτελούν τμήμα της κοινωνικής δομής της. Στην περιοχή συνυπάρχουν Χριστιανοί, Πομάκοι, Τουρκογενείς και Αθίγγανοι, με κυρίαρχη ομάδα αυτή των Χριστιανών. Όπως γίνεται αντιληπτό, η συμβίωση τόσων ομάδων στον ίδιο χώρο κάνει τη συνύπαρξη ξεχωριστή, κι αυτό γιατί το χαρακτηριστικό που κυριαρχεί είναι η διαφορετικότητα. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να παρουσιάσει μια όσο γίνεται πιο παστή εικόνα της συγκεκριμένης πολυπολιτισμικής κοινωνίας, καθώς και το πώς παρεμβαίνει η Αυτοδιοίκηση στην άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής στην κοινωνία αυτή. Η εργασία χωρίστηκε σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια θεωρητική προσέγγιση του όρου πολυπολιτισμικότητα. Κρίθηκε απαραίτητο να αναλυθεί ο ορισμός του «άλλου», δηλαδή του διαφορετικού, ως πολυπολιτισμικού στοιχείου. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στις μεθόδους προσέγγισης της πολυπολιτισμικότητας και στα είδη των διακρίσεων σ αυτές τις κοινωνίες. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην ιστορία της περιοχής καθώς και στη δημογραφική σύνθεση του Νομού. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Πομάκων, των Τουρκογενών και των Αθίγγανων, που έχουν σχέση με την καταγωγή, τη θρησκεία, τα ήθη - έθιμα, το μορφωτικό και βιοτικό επίπεδο. Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στην Κοινωνική Πολιτική τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Νομαρχίας. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η διοικητική διάρθρωση του Δήμου Ξάνθης καθώς και οι κοινωνικές δραστηριότητες. Στο πέμπτο κεφάλαιο περιλαμβάνεται η έρευνα πεδίου, που αποτελεί μια εμπειρική αποτύπωση της πολυπολιτισμικής κοινωνίας της Ξάνθης, η οποία έγινε με 3

τη μέθοδο των ερωτηματολογίων, τα αποτελέσματα της οποίας δίνουν μια πιο ειδική εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης. Σ αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρουμε ότι αντιμετωπίσαμε τεράστιες δυσκολίες στη συλλογή απαραίτητων στοιχείων για την εκπόνηση της εργασίας. Οι δυσκολίες αυτές απορρέουν από το γεγονός ότι, η μειονότητα στην περιοχή αποτελεί ευαίσθητο ζήτημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολλά από τα στοιχεία που χρειαζόμασταν να θεωρούνται απόρρητα και η βιβλιογραφία που αναφέρεται στο συγκεκριμένο θέμα να είναι πολύ φτωχή. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I Προσέγγιση του όρου πολυπολιτισμικότητα. 1.1 Ορισμός του «άλλου» ως πολιτισμικού στοιχείου. Εάν ως κουλτούρα (ή πολιτισμό με την ευρύτερη έννοια) ορίσουμε το σύνολο των ευρέως διαδεδομένων παραδοχών, στάσεων και πρακτικών μέσα σε μια ανθρώπινη κοινότητα, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε τις παραδοχές, τις πεποιθήσεις, τις στάσεις και τις πρακτικές απέναντι σε κάποια κατηγορία ατόμων ως πολιτισμικά στοιχεία. Ο «άλλος» μπορεί να είναι ένα σύνολο ατόμων - μια κοινωνική κατηγορία - με τα οποία το υποκείμενο (ο φορέας των πολιτισμικών στοιχείων) έχει συχνή αλληλεπίδραση. Μπορεί όμως να είναι ένας πολύ μακρινός «άλλος», να μένει σε άλλη χώρα ή σε άλλη ήπειρο1. Η αλληλεπίδραση με τον «άλλον» (με τη συγχρονική ή την ιστορική έννοια) δεν είναι απαραίτητη για την εμφάνιση στη συνείδηση του υποκειμένου των παραδοχών, των πεποιθήσεων και των στάσεων απέναντι του. Παραδοχές, πεποιθήσεις και στάσεις απέναντι στους Κινέζους π.χ. μπορεί να έχει κανείς χωρίς ποτέ να γνωρίσει έστω και έναν Κινέζο. Ορισμούς του Τούρκου έχουν οι Έλληνες μαθητές, χωρίς να γνωρίσουν ποτέ κάποιον σύγχρονο Τούρκο, αρκούν οι ομοεθνείς του που παρελαύνουν από τα σχολικά εγχειρίδια. Οι ορισμοί, τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις για τον «άλλο» -ειδικότερα για τον εθνικό ή θρησκευτικό «άλλον» - πηγάζουν καμιά φορά από τα βάθη των αιώνων, παραπέμποντας σε ιστορικές εμπειρίες ανάμεσα στην ομάδα του υποκειμένου (π.χ. Έλληνες, Χριστιανοί) και στην ξένη ομάδα(π.χ. Τούρκοι, Μουσουλμάνοι). Ορισμένα από τα στερεότυπα αυτά μπορεί κάποτε να είχαν έναν πυρήνα ρεαλιστικό, στο βαθμό που αντανακλούσαν κυρίαρχες συμπεριφορές μέσα στην ομάδα των «άλλων». Με την πάροδο του χρόνου η αλληλεπίδραση ανάμεσα στις δύο ομάδες (π.χ. Χριστιανοί, Εβραίοι) μεταβλήθηκαν ριζικά, τα αμοιβαία στερεότυπα δεν εκφράζουν πλέον καμιά ρεαλιστική πλευρά του «άλλου» παραμένουν εν τούτοις, πολλές φορές αρκετά ανθεκτικές μέσα στο χρόνο. Πάντως τα ποιο ανθεκτικά στερεότυπα και οι πιο ισχυρές προκαταλήψεις είναι αυτές που αναφέρονται σε υπαρκτές κοινωνικές κατηγορίες, με τις οποίες υπάρχει συγχρονική αλληλεπίδραση. Δεν είναι τυχαίο π.χ. ότι τα ' Α. Γκότοβος., Ρατσισμός, Β'Έκδοση : Γ.Γ.Λ.Ε., Αθήνα 1998, σελ. 36. 5

στερεότυπα και η προκατάληψη που υπάρχει στην Ελλάδα για τους Τούρκους είναι πολύ ισχυρά, το ίδιο ισχύει ως προς τα αντίστοιχα για τους Αθίγγανους ή τους Μουσουλμάνους που ζουν στην Ελλάδα και είναι Έλληνες πολίτες. Η πιο διαδεδομένη άποψη για τη γένεση των στερεοτύπων και της προκατάληψης απέναντι στον όποιον «άλλον» είναι πως τα πολιτισμικά στοιχεία με βάση τα οποία ο άλλος οργανώνει τη ζωή του είναι διαφορετικά σε σύγκριση με εκείνα του φορέα των ορισμών, συνεπώς υπάρχει μια αντικειμενική βάση για τη δημιουργία στερεοτύπων και τη γένεση της προκατάληψης. Ο «άλλος» είναι όντως διαφορετικός, γι αυτό και η εικόνα που έχουμε γι αυτόν δεν μπορεί παρά να είναι διαφορετική, το ίδιο ισχύει και για την στάση μας απέναντι του. Η πραγματικότητα όμως είναι πιο πολύπλοκη. Τα χαρακτηριστικά που αποδίδουμε στον «άλλον» δεν είναι πάντοτε και δεν είναι κατ' ανάγκη προϊόντα της παρατήρησης της συμπεριφοράς του. Ακόμα και όταν οι προβλέψεις μας σχετικά με την προσδοκώμενη από τον «άλλον» συμπεριφορά, με βάση τις ιδιότητες που του αποδώσαμε, διαψεύδονται, δεν διαφοροποιούμε οπωσδήποτε τις υποθέσεις μας για τη «βαθύτερη φύση» του άλλου. Οι παραδοχές και οι πεποιθήσεις μας για τον «άλλον» είναι περισσότερο ιδεολογία και λιγότερο λογικά συμπεράσματα από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας (ή εμπειρίες άλλων) μαζί του. Άλλωστε η πίστωση του άλλου δεν είναι ατομική υπόθεση, αλλά κοινωνική (υπάρχει συναίνεση ως προς το τι είναι ο «άλλος», και η συμμετοχή μας σ αυτή τη συναίνεση συχνά είναι προϊόν κομφορμισμού παρά λογική επεξεργασία πληροφοριών)2. Δύο από τα χαρακτηριστικά των ορισμών του «άλλου» είναι η αυθεντικότητα μέσα στο χρόνο και η κανονιστική τους διάσταση. Σχετικά με το πρώτο, αρκεί να αναφερθεί ότι η εικόνα του «άλλου» - αυτό που πιστεύει ότι είναι κάποιος, ως μέλος μιας συγκεκριμένης κοινωνικής κατηγορίας - μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά ως στοιχείο της κοινής γνώσης. Η μεταβίβαση αυτή δεν προϋποθέτει κατ ανάγκη τη φυσική παρουσία της αντίστοιχης ομάδας μέσα στην κοινότητα που ανήκει ο παρατηρητής, ο φορέας δηλαδή των ορισμών. Αρκεί ένα ιστορικό υπαρκτό «επεισόδιο» συνάντησης και συμβίωσης των δύο ομάδων (π.χ. Έλληνες-Γερμανοί) για να επιβεβαιώσει ήδη υπάρχοντες, να τροποποιήσει ή να δημιουργήσει νέους ορισμούς. Ιδιαίτερα σε κλειστές κουλτούρες, στις οποίες η αλλαγή των συστατικών στοιχείων είναι πολύ αργή διαδικασία, οι πιθανότητες διατήρησης της εικόνας για την «ξένη» ομάδα είναι αρκετά υψηλές. Η μεταβίβαση της εικόνας για την «ξένη» ομάδα 2 Α. Γκότοβος., ό.π., σελ. 37. 6

και η διαχρονική της παρουσία δεν σημαίνει κατ ανάγκη επανάληψη, ή πιστή αντιγραφή της εικόνας που διατηρούσε η προγενέστερη γενιά. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι ορισμοί αυτοί για τον «άλλον» λειτουργούν ως πλαίσια για την οργάνωση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην οποία συμμετέχουν μέλη της «άλλης ομάδας». Εάν οι όροι της αλληλεπίδρασης διαφοροποιηθούν, πράγμα που είναι πολύ πιθανόν να συμβεί μέσα στο χρόνο, εκτός αν η κοινότητα που περιλαμβάνει και τις δύο ομάδες είναι άκρως συντηρητική όχι μόνο σε επίπεδο ιδεολογίας, αλλά και τεχνολογίας ή κοινωνικής δομής, είναι αναμενόμενο να διαφοροποιηθεί και η συμμετοχή των εταίρων σ αυτή. Τούτο έχει ως συνέπεια και τη διαφοροποίηση της εικόνας της «άλλης ομάδας». Ιδιαίτερα όταν οι εικόνες αυτές σχετίζονται με την εθνική ή θρησκευτική ταυτότητα του «άλλου», όταν δηλαδή πρόκειται για εθνικά ή θρησκευτικά στερεότυπα, μπορούμε να μιλάμε για μια ιστορική εξέλιξη του περιεχομένου του στερεοτύπου : το πλαίσιο παραμένει-κάποια εικόνα για τον «άλλο» κυκλοφορεί πάντοτε στο περιβάλλον της «οικείας ομάδας» - και το περιεχόμενο μπορεί να μεταβάλλεται, άλλοτε με ταχείς, άλλοτε με πολύ αργούς ρυθμούς, καθώς επηρεάζεται από τους μεταβαλλόμενους οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και πολιτισμικούς όρους της συμβίωσης των αντίστοιχων ομάδων. Γεγονός παραμένει ότι η εικόνα του «άλλου» έχει αντοχή μέσα στο χρόνο. Αυτό εξηγεί και μια ξαφνική έξαρση της ξενοφοβίας ή του ρατσισμού σε περιόδους που ορισμένοι από τους όρους της συμβίωσης μεταβάλλονται (π.χ. δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, εθνικισμός, παρακμή πολιτικών συστημάτων, τεχνολογικές εκρήξεις), ενώ στην αμέσως προγενέστερη περίοδο τα στερεότυπα υπήρχαν, αλλά σε μια λανθάνουσα κατάσταση. Το δεύτερο χαρακτηριστικό της «εικόνας του άλλου» ως πολιτισμικού στοιχείου είναι η κανονιστική του διάσταση, και με αυτό εννοούμε το γεγονός ότι το μέλος μιας ομάδας κατά κάποιον τρόπο προσδοκά δικαιωματικά από τα υπόλοιπα μέλη της ίδιας ομάδας (της «οικίας ομάδας») να έχουν περίπου την ίδια εικόνα για την ξένη ομάδα. Με αυτή την έννοια κάθε μέλος της ομάδας, μέσα στην οποία κυκλοφορεί και ισχύει κάποιο στερεότυπο αισθάνεται την πίεση που ασκείται επάνω του εκ μέρους των υπόλοιπων μελών της ομάδας του με τη μορφή θεμιτής προσδοκίας για την αποδοχή της αναγκαιότητας αλλά και της αλήθειας του περιεχομένου του εν λόγω στερεοτύπου. Με άλλα λόγια, το νέο μέλος της ομάδας - το νήπιο και αργότερα το παιδί και ο νέος - δεν αφήνεται απολύτως ελεύθερο και ανεπηρέαστο να πάρει θέση απέναντι στο στερεότυπο που κυκλοφορεί για τον «άλλον» στην κοινότητα. Αντίθετα ενθαρρύνεται να υιοθετήσει την εγκυρότητα του στερεοτύπου και αποθαρρύνεται να 7

την αμφισβητήσει. Όταν οι κοινωνικές αυτές πιέσεις ασκούνται από πολλές πλευρές ταυτόχρονα, οι πιθανότητες του νέου να σταθεί κριτικά απέναντι στο στερεότυπο και να το αμφισβητήσει είναι αρκετά περιορισμένες. Θα μπορούσε κανείς στο σημείο αυτό να γενικεύσει, λέγοντας ότι στο βαθμό που η εικόνα για κάποιον «άλλο» (το στερεότυπο) αποτελεί στοιχείο του καθημερινού πολιτισμού μιας ομάδας, η στάση κάθε νέου μέλους της ομάδας αυτής - δηλαδή κάθε νηπίου, παιδιού ή εφήβου - διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα της αντίληψης και του χειρισμού των προσδοκιών της ομάδας εκ μέρους του νέου μέλους. Το τελικό προϊόν - αποδοχή, αμφισβήτηση, απόρριψη - θα εξαρτηθεί από το είδος των προσδοκιών, τα περιθώρια κριτικής και αμφισβήτησης που έχει η συγκεκριμένη ομάδα, από τις εμπειρίες του νέου μέλους με άτομα που ανήκουν στην κοινωνική κατηγορία την οποία το στερεότυπο αφορά, από τους μηχανισμούς ελέγχου που διαθέτει η ομάδα και ενεργοποιεί σε περιπτώσεις μη συμμορφωτικής συμπεριφοράς, και τέλος από την ίδια την προσωπικότητα του νέου μέλους, και κυρίως την ετοιμότητα του να ενταχθεί στην ομάδα μέσω συμμορφωτικών στρατηγικών ή μέσω στρατηγικών αντίστασης και αντιπαράθεσης3. 1.2 Προσεγγίσεις της πολυπολιτισμικότητας. Με τη λέξη «πολιτισμός» αναφερόμαστε σ αυτό που ονομάζουμε «μέγα ροή» ανθρώπων, πραγμάτων και λέξεων. Αναφερόμαστε διαχρονικά μέσα στη μεγάλη ιστορία της ανθρωπότητας, των δραστηριοτήτων τους, των προϊόντων τους, των σκέψεων, μόνο που τα βλέπουμε σε μια πολύ μεγάλη χρονική διάρκεια και σ ένα πολύ μεγάλο χωρικό επίπεδο4. Πολυπολιτισμική ονομάζεται μια κοινωνία όταν τα μέλη της για ιστορικούς πρωτίστως λόγους, διαφοροποιούνται είτε γλωσσικά, είτε εθνικά, είτε φυλετικά, είτε θρησκευτικά, είτε μέσω κάποιου συνδυασμού των παραπάνω, έτσι ώστε στη συνείδηση των μελών να υφίστανται διαχωριστικές γραμμές γλώσσας, έθνούς, φυλής, θρησκείας κλπ., με βάση τις οποίες αντιλαμβάνονται και τοποθετούν τον εαυτό τους και τους «άλλους». Βασική συνθήκη για να ονομάζεται μια κοινωνία πολυπολιτισμική είναι η μακροπρόθεσμη διαμονή και αλληλεπίδραση των διαφορετικών ομάδων στον ίδιο γεωγραφικό χώρο και η συμβίωσή τους, ανεξάρτητα 3 Α. Γκότοβος, ό.π., σελ. 38-41. 4 Πλήρη πρακτικά συνεδρίου: Πολιτισμός και Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκδόσεις Τ.Ε.Λ.Κ.Ν.Α., 1994, σελ. 27. 8

από τη μορφή που αυτή ενδέχεται να έχετ. Αν δει κανείς το θέμα ιστορικά, η πολυπολιτισμική κοινωνία υπήρξε ο κανόνας στην ιστορική εξέλιξη του ανθρώπου, και πάντως στην ιστορία του ευρωπαϊκού χώρου. Όλες οι μεγάλες αυτοκρατορίες - ρωμαϊκή, αλεξανδρινή, βυζαντινή, φραγκική, γερμανική, ρωσική - ήταν πολυπολιτισμικές, τουλάχιστον από πλευράς γλώσσας, θρησκείας και εθνότητας. Υπάρχουν πέντε τρόποι προσέγγισης της πολυπολιτισμικότητας, η αφομοιωτική προσέγγιση, η ενσωματωτική, η πολυπολιτισμική, η αντιρατσιστική και η διαπολιτισμική. Οι υποστηρικτές του αφομοιωτικού μοντέλου βλέπουν το σύγχρονο εθνικό κράτος περισσότερο στο πλαίσιο της καθολικότητας και λιγότερο ότι αποτελείται από ομάδες με ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Πιστεύουν ότι οι διάφορες ομάδες πρέπει να απορροφηθούν από τον ντόπιο ομοιογενή πολιτισμό και να μπορούν να συμμετέχουν ισοδύναμα στη διαμόρφωση και τη διατήρηση της κοινωνίας56. Το μοντέλο της ενσωμάτωσης θεωρητικά στηρίζεται στις αρχές τις ισότητας και της ανεκτικότητας και στοχεύει στη δημιουργία μιας πολιτισμικά αρμονικής και ισόνομης κοινωνίας. Η ενσωμάτωση συνδέεται πάντα με πολιτισμικές διαφορές και την αναγνώριση της πολιτισμικής ετερότητας, η οποία, γίνεται ανεκτή στο βαθμό που δεν εμποδίζει την ενσωμάτωση και δεν προκαλεί τις πολιτισμικές παραδοχές της κυρίαρχης κοινωνίας. Η πολυπολιτισμική προσέγγιση αναπτύχθηκε όταν αναγνωρίστηκε, πρώτα στις Η.Π.Α. και μετά στην Ευρώπη, τον Καναδά και την Αυστραλία, ότι η αφομοίωση των διαφορετικών είναι δύσκολη και ότι ο φυλετικός διαχωρισμός αναπαράγεται από γενιά σε γενιά. Η πολυπολιτισμική προσέγγιση δέχεται ότι η κοινωνία αποτελείται από διαφορετικές ομάδες με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, ενθαρρύνει τη διατήρηση των πολιτισμικών παραδόσεων και των ιστορικών στοιχείων των διάφορων εθνικών ομάδων και τονίζει την ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα. Αυτό που ενώνει όλες τις ομάδες είναι η πολιτική εξουσία του κράτους, το οποίο θεωρείται ουδέτερο και έχει ως έργο τη διασφάλιση και την απονομή της δικαιοσύνης. Μια πολυπολιτισμική κοινωνία θεωρείται ότι λειτουργεί πιο αποτελεσματικά και αρμονικά στη βάση του πλουραλισμού, ο οποίος ενθαρρύνει όλους τους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά στη 5 Α. Γκότοβος., ό.π., σελ. 75 6 Γ. Μάρκου, Προσεγγίσεις της πολυπολιτισμικότητας και η διαπολιτισμική εκπαίδευση, Γ.Γ.Λ.Ε. Αθήνα 1996, σελ. 13-14. 9

διαμόρφωση της κοινωνίας μέσα βέβαια στο πλαίσιο κοινά αποδεκτών αξιών, πρακτικών και διαδικασιών. Σ ένα τέτοιο πλαίσιο οι διάφοροι εθνικοί πολιτισμοί διδάσκονται στα σχολεία με στόχο τα παιδιά να είναι υπερήφανα για την καταγωγή τους και να σέβονται τους πολιτισμούς των άλλων ομάδων7. Οι θεωρητικοί του πολιτισμικού πλουραλισμού αντιλαμβάνονται ότι η κοινωνία αποτελείται από την κυρίαρχη ομοιογενή πλειοψηφία και από μικρές «αχώνευτες» μειονότητες με τους δικούς τους διαφορετικούς πολιτισμούς που πρέπει να κατανοηθούν, για να γίνουν αποδεκτοί και στην ουσία να αφεθούν ελεύθεροι για να μπορέσουν να υπάρξουν αρμονικές σχέσεις και συνοχή στην κοινωνία. Οι θεωρητικοί της αντιρατσιστικής προσέγγισης βλέπουν το ρατσισμό μέσα από την κοινωνιολογογική προοπτική και υιοθετούν μια ανάλυση της κοινωνικής δομής, στην οποία η φυλή θεωρείται κύριο χαρακτηριστικό. Υποστηρίζουν ότι ο ρατσισμός έχει διαποτίσει τις δομές και τους θεσμούς των σύγχρονων κοινωνιών. Η διαπολιτισμική προσέγγιση ορίζεται με βάση τα παρακάτω τέσσερα βασικά στοιχεία : > στην πλειονότητα τους οι κοινωνίες μας είναι πολυπολιτισμικές με τάσεις διεύρυνσης της πολυπολιτισμικότητας, > κάθε πολιτισμός έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πρέπει να αναγνωρίζονται και να γίνονται σεβαστά, > η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί εν δυνάμει προνόμιο, > για να αξιοποιηθεί το προνόμιο της πολυπολιτισμικότητας πρέπει να διασφαλιστεί η αλληλεπίδραση ανάμεσα στους διάφορους πολιτισμούς - χωρίς να εξαφανίζεται η ιδιαίτερη ταυτότητα κανενός - και η μετατροπή της πολυπολιτισμικής κατάστασης σε διαπολιτισμική8. 1.3 Πολιτισμικές πρακτικές διάκρισης. Ο πρακτικές διάκρισης, ενώ υλοποιούνται πάντοτε από συγκεκριμένα άτομα, δεν έχουν προσωποκεντρικό χαρακτήρα. Δεν είναι δηλαδή απλώς έμπρακτη έκφραση της ατομικής συνείδησης ενός κοινωνικού υποκειμένου, αλλά έχουν κάποιο βαθμό διυποκειμενικότητας, ακόμα και στην περίπτωση που εντοπίζονται σε μια μηδαμινή 7 Γ. Μάρκου, ό.π., σελ. 10,11,13,14. 8 Γ. Μάρκου, ό.π., σελ. 20,24. 10

μειοψηφία, σε μια περιθωριακή ομάδα ανθρώπων. Το γεγονός ότι η μικρή αυτή ομάδα λειτουργεί ως εστία συμπύκνωσης μιας συναίνεσης και μιας αντίστοιχης δεοντολογίας, ως προς τη μεταχείριση συγκεκριμένων ατόμων που ανήκουν σε αντίστοιχες κοινωνικές κατηγορίες, είναι δείκτης της συλλογικότητας της διάκρισης. Όταν η συλλογικότητα αυτή περιλαμβάνει ευρύτερα τμήματα μιας κοινωνίας ή στρατηγικής σημασίας υπο-ομάδες της (π.χ. διανόηση, διαχειριστές των μέσων επικοινωνίας, πολιτική και οικονομική ελίτ), μπορούμε να μιλάμε για γενικευμένες πολιτισμικές πρακτικές διάκρισης. Στην περίπτωση αυτή η αποδοχή της διάκρισης, η ανοχή απέναντι στη διάκριση ή η αίσθηση της υποχρέωσης για διάκριση (η κοινωνική διάκριση ως «καθήκον») είναι δεδομένη. Κάτω από τις συνθήκες αυτές ο ατομικός εκφραστής της διάκρισης στην καθημερινή ζωή, αντί να έχει την αίσθηση ότι η συμπεριφορά του είναι κοινωνικά περιθωριακή, έχει αντίθετα την βεβαιότητα ότι η συμπεριφορά του είναι κοινωνικά αποδεκτή, ότι υφίσταται ευρεία συναίνεση ως προς την ορθότητα της επιλογής του9. Στις σύγχρονες κοινωνίες - και στην ελληνική - οι περισσότερες πρακτικές διάκρισης δεν είναι πλέον θεσμικού χαρακτήρα αλλά πολιτισμικού, με εξαίρεση αυτές που αφορούν άτομα και ομάδες που δεν έχουν το status του Έλληνα πολίτη, καθώς επίσης άτομα ή ομάδες με ειδικά μειωμένο το status του πολίτη όπως οι υπόδικοι, οι οφειλέτες προς το Δημόσιο, οι φυλακισμένοι κ.α. Είναι όμως πολύ πιο δύσκολο για τον παρατηρητή να εντοπίσει και να αναλύσει την πολιτισμικού χαρακτήρα διάκριση, καθώς οι όροι για τη δημιουργία της και οι μηχανισμοί για την υλοποίησή της είναι πιο δυσδιάκριτες σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μιας θεσμικά προσδιορισμένης κοινωνικής διάκρισης Για να εμφανιστεί η κοινωνική διάκριση ως «βίωμα» στη συνείδηση τουλάχιστον εκείνου που την υφίσταται, απαιτείται η εξής δομική προϋπόθεση : το εν λόγω άτομο να ανήκει ταυτόχρονα σε δύο κοινωνικές κατηγορίες, από τις οποίες η μια τον νομιμοποιεί για μια συγκεκριμένη μεταχείριση, ενώ η άλλη κάνει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή αίρει το δικαίωμα αυτό. Στις δεκαετίες του 50 και του 60 στην Ελλάδα κάθε πολίτης που είχε τα τυπικά προσόντα για το διορισμό του στην εκπαίδευση, είχε το δικαίωμα να υποβάλει τα απαραίτητα δικαιολογητικά και να καταλάβει τη θέση, αν και όταν γίνονταν διορισμοί. Μια κατηγορία όμως Ελλήνων πολιτών που ταυτόχρονα ανήκαν - ή αποφασίζονταν ότι ανήκουν - στην κατηγορία 9 Α. Γκότοβος, ό.π., σελ. 49,50. 11

«αριστεροί», δεν μπορούσε να κάνει χρήση του παραπάνω δικαιώματος, όχι επειδή έλειπαν τα τυπικά προσόντα (ως προς αυτά που θα μπορούσαν να τους εξομοιώνουν με τους υπόλοιπους συμπολίτες τους που επίσης διεκδικούσαν μια θέση στο Δημόσιο), αλλά επειδή ανήκαν στην συγκεκριμένη πολιτική κατηγορία. Η πρώτη ιδιότητα - Έλληνες πολίτες - νομιμοποιεί το εν λόγω δικαίωμα, ενώ η δεύτερη - «αριστεροί» - το αίρει. Στη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου η ιδιότητα του σοβιετικού πολίτη έδινε σε κάποιον το δικαίωμα τουλάχιστον να είναι ελεύθερος και βεβαίως να ενταχθεί στην παραγωγική διαδικασία (όπως εκφραζόταν στο σοσιαλιστικό ιδίωμα η ένταξη στο σύστημα απασχόλησης) με βάση τους κανόνες του παιχνιδιού. Αν όμως το ίδιο άτομο ταυτόχρονα άνηκε - ή εφέρετο ότι άνηκε - στην κατηγορία των «διαφωνούντων», τα δύο μνημονευθέντα δικαιώματα μπορούσαν να αρθούν, με αποτέλεσμα μια διαφορετική μεταχείριση του ατόμου. Αν και τα παραδείγματα αυτά προέρχονται από την περιοχή του θεσμικού ρατσισμού, δηλαδή της κοινωνικής διάκρισης που είναι θεμελιωμένη σε θεσμικού τύπου προδιαγραφές - και γι αυτό τυπικά νόμιμη - δείχνουν την ουσία του φαινομένου: (α) το υποκείμενο της διάκρισης, (β) το θύμα της, (γ) το γεγονός ότι το θύμα ανήκει σε δύο κοινωνικές κατηγορίες, έχει συνεπώς δύο ιδιότητες από τις οποίες η μία του δίνει κάποιο δικαίωμα (συνήθως είναι η ευρύτερη κατηγορία στην οποία ανήκει), ενώ η άλλη το αναιρεί, και τέλος - και ίσως πιο σημαντικό - (δ) η απόφαση του φορέα της διάκρισης να ευθυγραμμιστεί με τη συγκεκριμένη (θεσμική ή άτυπη) ρύθμιση, έτσι ώστε είτε να μη βιώνει ως αντίφαση ή δίλημμα τις αντιθετικές μεταχειρίσεις που πηγάζουν από τις δύο ιδιότητες του θύματος, είτε εάν τις βιώνει ως αντίφαση, αυτό να μην επηρεάζει τη συμπεριφορά διάκρισης την οποία εκδηλώνει απέναντι στο θύμα της διάκρισης10. Στη μη θεσμικά προσδιορισμένη αλληλεπίδραση της καθημερινής ζωής, η κοινωνική διάκριση δεν έχει τη μορφή της άρσης δικαιώματος - αφού το δικαίωμα παραπέμπει σε κάτι θεσμικά ρυθμιζόμενο - αλλά στη ματαίωση προσδοκιών εξ αιτίας της διπλής ταυτότητας του θύματος της κοινωνικής διάκρισης. Από τον Ελληνικό κινηματογράφο τις δεκαετίας του 50 και του 60 π.χ. είναι τυπικές οι περιπτώσεις κοινωνικής διάκρισης με τη μορφή της απόρριψης εκ μέρους μιας κυρίας των ανωτέρων κοινωνικών τάξεων, ενός άντρα προερχόμενου από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα ως συζύγου, παρά το δυνατό έρωτα ανάμεσά τους. Το θύμα της διάκρισης - ο κοινωνικά ταπεινός εραστής - προσδοκά όπως κάθε άλλο άτομο στη 10 Α. Γκότοβος, ό.π., σελ. 50,51. 12

θέση του («εραστής») ανταπόκριση και ολοκλήρωση της σχέσης μέχρι το γάμο, όμως η προσδοκία αυτή ματαιώνεται, επειδή ο φορέας της διάκρισης βασίζει την τελική του απόφαση στη μία από τις δύο ιδιότητες του θύματος («εραστής» / «φτωχόπαιδο») και συγκεκριμένα σ αυτήν που είναι ανασταλτική ή περιοριστική για την ολοκλήρωση και τη νομιμοποίηση της συγκεκριμένης σχέσης1 Για να φανεί πόσο ισχυροί είναι οι μηχανισμοί κοινωνικής διάκρισης στην καθημερινή ζωή μιας κοινότητας ανθρώπων, μέσα στην οποία υφίστανται διαχωριστικές γραμμές ως προς το φύλο, τη γλώσσα, το έθνος και τη θρησκεία αρκεί να αναλογισθούμε ότι σε ορισμένα επαγγελματικά περιβάλλοντα οι γυναίκες παραμένουν ακόμη και σήμερα ανεπιθύμητες, ενώ σε ορισμένα άλλα υπέρ αντιπροσωπεύουν, ότι η χρήση μιας μειονοτικής γλώσσας είναι ανεπιθύμητη σε περιβάλλοντα που θεωρούνται δημόσιοι χώροι και ότι οι μικτοί γάμοι (γάμος ανάμεσα σε άτομα που προέρχονται από ή ανήκουν σε διαφορετικές εθνο-ομάδες) σε πολλές περιπτώσεις είναι ανεπιθύμητοι και ότι, τέλος, η αλλαγή της θρησκευτικής ταυτότητας από τη σκοπιά της θρησκευτικής ομάδας στην οποία ανήκε πριν από τη θρησκευτική μεταστροφή το άτομο, είναι όχι απλά ανεπιθύμητη αλλά ορίζεται ξεκάθαρα ως πράξη αμαρτωλή αν όχι και ως θρησκευτική προδοσία. Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι μια κοινωνική διάκριση έχει πολιτισμικό χαρακτήρα, στο βαθμό που ως πρακτική συγκεντρώνει την ευρύτερη συναίνεση της κοινότητας μέσα στην οποία λειτουργεί. Η συναίνεση αυτή - όπως κάθε συναίνεση - γίνεται αντιληπτή από το νέο μέλος της κοινότητας (το παιδί, το νέο, τον έφηβο) ως τυπική απαίτηση για συμμόρφωση τόσο σε επίπεδο νοησιακό, όσο και στην πράξη. Στο βαθμό μάλιστα που μια εξωτερική και γενικευμένη προσδοκία για συμμόρφωση και ευθυγράμμιση με τη δεσπόζουσα οπτική και πρακτική μπορεί να λειτουργήσει και ως μηχανισμός μετατόπισης της ευθύνης που έχει το άτομο για τη de facto συμμόρφωσή του απέναντι στη ρατσιστική προσδοκία του περιβάλλοντος, διευκολύνει την εκ μέρους του αποδοχή του συγκεκριμένου τρόπου αντίληψης και πράξης. 11Α. Γκότοβος, ό.π., σελ. 52. 13

1.4 Πολυπολιτισμικές κοινωνίες και κοινωνικές διακρίσεις. Πολυπολιτισμική ονομάζεται μια κοινωνία όταν τα μέλη της για ιστορικούς πρωτίστως λόγους, διαφοροποιούνται είτε γλωσσικά, είτε εθνικά, είτε φυλετικά, είτε θρησκευτικά, είτε μέσω κάποιου συνδυασμού των παραπάνω, έτσι ώστε στη συνείδηση των μελών να υφίστανται διαχωριστικές γραμμές γλώσσας, έθνούς, φυλής, θρησκείας κλπ., με βάση τις οποίες αντιλαμβάνονται και τοποθετούν τον εαυτό τους και τους «άλλους». Βασική συνθήκη για να ονομάζεται μια κοινωνία πολυπολιτισμική είναι η μακροπρόθεσμη διαμονή και αλληλεπίδραση των διαφορετικών ομάδων στον ίδιο γεωγραφικό χώρο και η συμβίωσή τους, ανεξάρτητα 1 Λ από τη μορφή που αυτή ενδέχεται να έχει. Αν δει κανείς το θέμα ιστορικά, η πολυπολιτισμική κοινωνία υπήρξε ο κανόνας στην ιστορική εξέλιξη του ανθρώπου, και πάντως στην ιστορία του ευρωπαϊκού χώρου. Όλες οι μεγάλες αυτοκρατορίες - ρωμαϊκή, αλεξανδρινή, βυζαντινή, φραγκική, γερμανική, ρωσική - ήταν πολυπολιτισμικές, τουλάχιστον από πλευράς γλώσσας, θρησκείας και εθνότητας. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τη μελέτη μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας από τη σκοπιά των κοινωνικών διακρίσεων είναι η σχέση ανάμεσα στις διαχωριστικές γραμμές, δεδομένου ότι κάθε κοινωνία, ανεξάρτητα από το αν είναι πολυπολιτισμική ή όχι, σε κάθε ιστορική της φάση χαρακτηρίζεται από ένα συγκεκριμένο μοντέλο κατανομής εργασίας. Ανάλογα με την οικονομία της συγκεκριμένης κοινωνίας, ενδέχεται ορισμένες από τις διαχωριστικές γραμμές, σε επίπεδο εθνότητας, γλώσσας, θρησκείας ή φυλής, να συμπίπτουν εν μέρη ή ολικά με διαχωριστικές στο επίπεδο της κατανομής της εργασίας. Στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες σε επίπεδο κράτους, η θέση των ατόμων στο σύστημα απασχόλησης προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό και την ιεραρχική θέση τους στα πλαίσια της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Πέρα από την αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μέλη των διαφορετικών κοινωνικών κατηγοριών στα πλαίσια μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, στο εσωτερικό κάθε κατηγορίας αναπτύσσονται λόγοι με αναφορά την «άλλη ομάδα» (ή τις «άλλες ομάδες»). Οι λόγοι (discourses) αυτοί αποτελούν τους σημαντικότερους επικοινωνιακούς μηχανισμούς συντήρησης και αναπαραγωγής των ιστορικά καθορισμένων στερεοτύπων και προκαταλήψεων που υφίστανται και κυκλοφορούν μέσα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και με αυτή την έννοια τα σημαντικότερα 12 Α. Γκότοβος., ό.π., σελ. 75 14

συμβολικού τύπου στηρίγματα για την έκφραση κοινωνικής διάκρισης. Η συμμετοχή του παιδιού στην επικοινωνία με θέμα τους «άλλους» είναι ο ισχυρότερος μηχανισμός δημιουργίας της «συνείδησης διαφοράς», εν τέλει της εθνικής συνείδησης (με την έννοια του ανήκειν σε μια συγκεκριμένη κοινωνική κατηγορία) του ατόμου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η εθνική ταυτότητα (ως αίσθηση του μέλους μιας ομάδας η οποία λογίζεται τόσο από τα μέλη της όσο και από τον περίγυρο ως διαφορετική) εμφανίζεται στη συνείδηση του παιδιού που ζει σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία σχετικά νωρίς, ουσιαστικά συμπίπτει με την ανάπτυξη της γλωσσικής του ικανότητας. Ο στερεοτυπικός λόγος που αναπτύσσεται στα πλαίσια της ενδοεθνικής επικοινωνίας και αναφέρεται στην εικόνα του «άλλου» δεν αφορά μόνο τα όρια ή τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην «οικεία» και στην «ξένη ομάδα», αλλά ενδέχεται να είναι και δεοντολογία με αντικείμενο τη μεταχείριση του «άλλου». Στο βαθμό που από μια τέτοια δεοντολογία προκύπτει η υποχρέωση για μια διαφορετική μεταχείριση του «άλλου», σε σύγκριση με αυτή που επιφυλάσσεται στα μέλη της «οικίας ομάδας», κινούμαστε ήδη στο πεδίο μιας δεοντολογίας η οποία νομιμοποιεί την κοινωνική διάκριση. Τα όρια αποδοχής του ενδοεθνικού στερεοτυπικού λόγου σηματοδοτούν στην περίπτωση αυτή και τα όρια νομιμότητας των κοινωνικών διακρίσεων. Η παρατήρηση αυτή φέρνει στο προσκήνιο τον κανονιστικό χαρακτήρα των στερεοτύπων, της προκατάληψης και της κοινωνικής διάκρισης, καθώς από τη σκοπιά του φορέα τους ο «άλλος» αξίζει να υποστεί τη μεταχείριση που υφίσταται. Η ευρεία αποδοχή του ρατσιστικού λόγου στα πλαίσια της ενδοεθνικής επικοινωνίας αποτελεί ένα είδος προστατευτικού κυματοθραύστη για ενδεχόμενες ενοχές οι οποίες θα μπορούσαν να εμφανιστούν στον φορέα ή στον ανεκτικό παρατηρητή της κοινωνικής διάκρισης, κάθε φορά που κάποιο μέλος της «άλλης ομάδας» γίνεται θύμα κοινωνικής διάκρισης1314. Η ιστορικότητα των πολυπολιτισμικών κοινωνιών παραπέμπει σε δύο ακόμα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά τους ως προς την κοινωνική διάκριση, την αφομοιωτική τους δύναμη και το δυναμισμό τους σε σχέση με τον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας. Ως προς το πρώτο αξίζει να σημειωθεί ότι στο παρελθόν οι πολυπολιτισμικές αυτοκρατορίες δεν ήταν κατά κανόνα αφομοιωτικές ούτε προγραμματικά ούτε ως 13 13 Α. Γκότοβος, ό.π., σελ. 76. 14 Α. Γκότοβος, ό.π., σελ. 77. 15

προς το αποτέλεσμα. Η γλωσσική, θρησκευτική και εθνική ομοιογένεια δεν υπήρξε ζήτημα ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση των πολυπολιτισμικών αυτοκρατοριών. Το γεγονός αυτό αποτελεί και μια από τις βασικές συνθήκες για τη διατήρηση των διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στις ομάδες. Αντίθετα, στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες με κυρίαρχη την οικονομία της ελεύθερης αγοράς, η τάση είναι προς την ομοιογενοποίηση, με αποτέλεσμα την άσκηση ισχυρών αφομοιωτικών πιέσεων εκ μέρους της κυρίαρχης κοινωνικής ομάδας. Το πρότυπο μιας αφομοιωτικής πολυπολιτισμικής κοινωνίας στον αιώνα μας υπήρξαν οι Η.Π.Α., όπου συνήθως η δεύτερη γενιά μεταναστών δέχεται ισχυρότατες αφομοιωτικές πιέσεις στις οποίες και προσαρμόζεται, αποκρινόμενη από τη γλώσσα και την κουλτούρα της χώρας προέλευσης 5. Ως προς το δεύτερο, έχει παρατηρηθεί ότι σε κοινωνίες που έγιναν πολυπολιτισμικές, κυρίως μέσω της προσέλευσης διαδοχικών κυμάτων μεταναστών, στην πρώτη (εν μέρει και τη δεύτερη) γενιά η εθνική διαχωριστική γραμμή συμπίπτει με διαχωριστικές γραμμές στα πλαίσια της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Με αυτή την έννοια η κοινωνική ιεραρχία αποκτά έναν εθνικιστικό χαρακτήρα : οι «αλλοεθνείς» (οι μετανάστες της πρώτης και εν μέρη της δεύτερης γενιάς) συγκροτούν τα κατώτατα κοινωνικά στρώματα της πολυπολιτισμικής κοινωνίας από πλευράς εισοδήματος, επαγγέλματος, εκπαίδευσης και κοινωνικού status, ανεβάζοντας τους αυτόχθονες πληθυσμούς που είχαν τη θέση αυτή πριν από την έλευση των μεταναστών σε μια ιεραρχικά υψηλότερη θέση. Στο βαθμό που νέα κύματα μεταναστών στη χώρα έχουν διαφορετική εθνική προέλευση, λειτουργούν ως ανυψωτές του κοινωνικού status των προηγηθέντων μεταναστών, δίνοντας μια έντονη εθνικιστική χροιά στη σύνθεση των κατώτερων βαθμιδών της κοινωνικής ιεραρχίας. Όπως όμως ήδη τονίστηκε, η δεύτερη (και κυρίως η τρίτη) γενιά των μεταναστών έχει τη δυνατότητα (την οποία εν μέρει και ανάλογα με το περιβάλλον της χώρας προορισμού πραγματώνει) να βελτιώσει την κοινωνική της θέση, μέσω μιας λειτουργικά αποτελεσματικά χρήσης των εκπαιδευτικών υπηρεσιών της κοινωνίας υποδοχής. Η βελτίωση της κοινωνικής και οικονομικής θέσης των μεταναστών - και γενικά μιας μειονότητας, γνωστής για το χαμηλό κοινωνικό status - ενδέχεται να ενεργοποιήσει αποθέματα λανθάνουσας προκατάληψης και κοινωνικής διάκρισης εκ 15 15 Η διαδικασία της αφομοίωσης εθνικών ομάδων δεν ακολούθησε πάντα την ίδια λογική. Έτσι θα ήταν υπερβολικό και παρακινδυνευμένο να μιλά κανείς για νόμους ή νομοτέλεια στην αφομοιωτική πορεία μιας ομάδας. Βλ. Α. Γκότοβος, σελ. 78. 16

μέρους εκείνου του τμήματος του πληθυσμού των αυτοχθόνων, του οποίου η σχετική θέση στην κλίμακα της κοινωνικής ιεραρχίας χειροτερεύει με τη βελτίωση της αντίστοιχης θέσης των μελών της «ξένης ομάδας». Έτσι π.χ. λευκοί στις νότιες πολιτείες των Η.Π.Α. που βλέπουν μαύρους να μπορούν να προσφέρουν περισσότερα χρήματα για ένα σπίτι στην ίδια γειτονιά, άνεργοι ή χαμηλόμισθοι Γερμανοί που βλέπουν μετανάστες να μπορούν να πληρώνουν περισσότερο ενοίκιο στον ανταγωνισμό για την εξασφάλιση στέγης στο Βερολίνο, Χριστιανοί αγρότες που βιώνουν Μουσουλμάνους της Κομοτηνής να μπορούν να προσφέρουν περισσότερα για την αγορά γης στην περιοχή, Γιαννιώτες (και άλλοι Έλληνες) που δυσκολεύονται οικονομικά και που βλέπουν Αλβανούς οδηγούς να διασχίζουν τους δρόμους της πόλης οδηγώντας Mercedes, όλοι είναι ευάλωτοι στο ενδεχόμενο της προκατάληψης και της κοινωνικής διάκρισης16. 16 Α. Γκότοβος, ό.π., σελ. 79,80. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Γενική παρουσίαση της περιοχής της Ξάνθης. Εισαγωγικά Η Ξάνθη και η περιοχή της, από την απελευθέρωσή της (1919) και την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα (1920), διοικητικά ήταν ενωμένη με την περιοχή της Κομοτηνής και αποτελούσε επαρχία του Ν. Ροδόπης. Στις 21 Δεκεμβρίου 1944 αποσπάσθηκε από το Ν. Ροδόπης και με το Ν. 72/1944 έγινε Νομός. Έχει έκταση 1.973 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μορφολογικά διακρίνεται στην ορεινή και ημιορεινή χώρα, που είναι το 35% της όλης έκτασης του Νομού, και την πεδινή χώρα, που είναι το 65% της έκτασής του. Η ορεινή περιοχή περιλαμβάνει τμήμα της μεγάλης οροσειράς της Ροδόπης, με υψηλότερες κορυφές το Γυφτόκαστρο (1.827μ.) και την Τσίχλα (1.745μ.), που βρίσκονται στο Β.Δ. τμήμα του Νομού. Όλος ο ορεινός και ημιορεινός όγκος είναι πάρα πολύ πλούσιος σε βλάστηση και δασοκάλυψη που φτάνουν τα 2/3 της όλης έκτασης. Το Β.Α. τμήμα του Ν. Ξάνθης, επειδή έχει χαμηλότερο υψόμετρο και πολλά οροπέδια καθώς και μικρές κοιλάδες, είναι πιο πυκνοκατοικημένο. Η πεδινή περιοχή του Νομού ανέκαθεν ήταν πολύ εύφορη. Στα τελευταία όμως χρόνια η γονιμότητα αυτής έχει αυξηθεί και πολλαπλασιαστεί εντυπωσιακά. Αυτό οφείλεται αφ ενός μεν σε πλήθος από εγγειοβελτιωτικά, αποστραγγιστικά και αρδευτικά έργα, που έγιναν, αφ ετέρου δε χάρη στον αναδασμό που έλαβε χώρα σε πολλά χωριά της περιοχής και μάλιστα στα αρδευόμενα από τα κανάλια του ποταμού Νέστου. Στη μέση του Νομού βρίσκεται η πρωτεύουσα, η πόλη της Ξάνθης. Έχει πληθυσμό που φτάνει τους 51.737 κατοίκους. Από αυτούς οι 25.491 είναι άνδρες και οι 26.246 γυναίκες. Βρίσκεται 724 χλμ. Βορειοανατολικά της Αθήνας και 220 χλμ. Ανατολικά της Θεσσαλονίκης. Επίσης απέχει 56 χλμ. από την Καβάλα, 57 από την Κομοτηνή και 124 από την Αλεξανδρούπολη. Είναι κτισμένη 60 μ. πάνω από την θάλασσα, ενώ η πιο βόρεια παρυφή της παλιάς πόλης είναι γύρω στα 110 μ. Το κλίμα 18

είναι εύκρατο μεσογειακό όπως και στην υπόλοιπη βόρεια Ελλάδα και δεν παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις χρόνο με το χρόνο17. Ο Ν. Ξάνθης αποτελείται από τους εξής 6 Δήμους και 4 Κοινότητες : Α. Δήμος Ξάνθης Β. Δήμος Αβδήρων Γ. Δήμος Σταυρούπολης Δ. Δήμος Τοπείρου Ε. Δήμος Βιστωνίδας ΣΤ. Δήμος Μύκης Ζ. Κοινότητα Θερμών Η. Κοινότητα Σατρών Θ. Κοινότητα Κοτύλης I. Κοινότητα Σελέρου Α. Ο Δήμος Ξάνθης αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα: Εύμοιρο Κιμμέρια Α. Ο Δήμος Αβδήρων αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα: Μυρωδάτο Άβδηρα (έδρα) Ν. Κεσσάνη Μάνδρα Α. Ο Δήμος Σταυρούπολης αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα: Δαφνώνας 17 Π. Γεωργαντζής, Ξάνθη, Η κυρά της Θράκης χθες και σήμερα, Ξάνθη 1991, σελ. 49-52. 19

Σταυρούπολη (έδρα) Καρυόφυτο Κομνηνά Νεοχώρι Πασχαλιά Α. Ο Δήμος Τοπείρου αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα: Άβατο Γαλάνη Εύλαλο (έδρα) Εξοχή Εράσμιο Μάγγανα Όλβιο Τοξότες Α. Ο Δήμος Βιστωνίδας αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα: Γενισέα (έδρα) Διομήδεια Κουτσό Μαγικό Πηγάδια Πολύσιτος Σέλινο Σούνιο Α. Ο Δήμος Μύκης αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα: Εχίνος

Ωραίο Μύκη (έδρα) Σμίνθη ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 2.1 Η περιοχή της Ξάνθης στο πέρασμα των αιώνων. Κατά τους ιστορικούς χρόνους οι Θράκες για πρώτη φορά υποτάχθηκαν στους Πέρσες, αλλά για πολύ μικρό διάστημα (περίπου από το 500 έως το 475 π.χ.). Αργότερα υποτάχθηκαν στον Φίλιππο ΕΓ τον Μακεδόνα και τον γιο του Αλέξανδρο, τον Μέγα. Μετά όμως το θάνατο αυτού επαναπέκτησαν την ανεξαρτησία, αν και τυπικά και κατά καιρούς ήταν κάτω από την εξουσία του Λυσιμάχου, των Μακεδόνων, των Σελευκιδών ή των Πτολεμαίων. Με την υποταγή της Μακεδονίας στους Ρωμαίους (148 π.χ.) ήρθε και η σειρά της Θράκης. Οι Ρωμαίοι όμως επέτρεψαν στους Θράκες για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, κοντά 200 χρόνια (129 π.χ.- 46 μ.χ.), να αυτοδιοικούνται με ιδίους άρχοντες, τους βασιλείς, πράγμα που αφ ενός μεν άμβλυνε την επιθυμία της αντίδρασης και επανάστασης των Θρακών κατά της Ρώμης, η οποία στο πρόσωπο του κάθε βασιλιά της Θράκης είχε ένα πιστό και τυφλό όργανο να την εξυπηρετήσει στα σχέδιά της, αφ ετέρου δε τους έπεισε σιγά σιγά να υποταγούν πλήρως στο Ρωμαϊκό κράτος. 21

Έτσι η οριστική κατάργηση της βασιλείας και μαζί με αυτήν της ελευθερίας των Θρακών και η μεταβολή της χώρας σε ρωμαϊκή επαρχία δεν προκάλεσε καμία αναστάτωση ή επανάσταση στο λαό. Αργότερα κατά τα τέλη του 3ου μ.χ. αιώνα, η Θράκη θα γίνει το κέντρο της αυτοκρατορίας και θα προκαλέσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι αυτή από μέρους των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήρθε η εποχή του Βυζαντίου και του Μ. Κωνσταντίνου. Κατά την εποχή αυτή η περιοχή της Θράκης υπαγόταν στην Υπαρχία της Ανατολής. Διοικητικά διαιρούνταν στις εξής 6 επαρχίες: > Της Ευρώπης (Ν.Α. Θράκη), > Της Ροδόπης (Ν.Δ. Θράκη), > Της κυρίως Θράκης, > Του Αιμιμόντου (Ανδριανουπόλεως), > Της Σκυθίας (Β.Α. Θράκη), και > Της κάτω Μυσίας. Κατοικούνταν από: > Θράκες, στη μέγιστη πλειοψηφία, > Νοτιοέλληνες αποίκους, κατά δεύτερο, πολύ μικρότερο, ποσοστό, > Απόμαχους στρατιώτες των ρωμαϊκών λεγεώνων που στάθμευαν σ αυτή, > Μιγάδες από όλους αυτούς αλλά σε πολύ αμελητέα ποσότητα. Ο χώρος της Θράκης προσέλκυσε τα βλέμματα και τις ορέξεις των διαφόρων βαρβαρικών λαών ή φυλών. Οι λαοί αυτοί απέβλεπαν σχεδόν μόνο στην αρπαγή και την λεηλασία της χώρας και όχι στην κατοχή της. Έτσι πολλοί από αυτούς ήλθαν και απήλθαν. Οι μόνοι οι οποίοι επέμεναν ήταν οι Σλάβοι-Βούλγαροι18. Μετά από μακροχρόνιους πολέμους, τις καταστροφές των Σταυροφόρων και τη Φραγκοκρατία η περιοχή εξαντλείται. Έτσι, η Οθωμανοί Τούρκοι στα μέσα του 14ου αιώνα βρίσκουν τα μέρη αυτά σχεδόν κατεστραμμένα και γύρω στα 1374-1375 υποτάσσουν όλη τη Θράκη. Η περιοχή της Ξάνθης πρέπει να καταλήφθηκε λίγα χρόνια πιο πριν. Μεταφέρονται τότε έποικοι από τα βάθη της Μ. Ασίας στα πεδινά 18 Π. Γεωργαντζής, Αρχαίοι και σύγχρονοι Θράκες, Β' Έκδοση, Ξάνθη 1994, σελ. 67-75. 22

της Θράκης. Ιδρύονται νέες πόλεις, όπως η Γενισέα (Γενιτζέ), ενώ οι πόλεις που προϋπήρχαν αρχίζουν να παρακμάζουν. Η μεγάλη ακμή της Ξάνθης αρχίζει το 1715 χάρη στα καπνά της. Δύο σεισμοί (1829) και μία πυρκαγιά στη Γενισέα (1870) έχουν σαν αποτέλεσμα η πόλη Ξάνθη να γίνει το αναμφισβήτητο κέντρο της περιοχής. Μετά τους σεισμούς ανοικοδομείται η νέα πόλη, ενώ από το 1860 αναπτύσσεται κοινωνικά και πολιτικά, με την ύπαρξη της Δημογεροντίας Ξάνθης. Το 1891 η σιδηροδρομική γραμμή περνά κοντά από την πόλη. Έτσι, στην τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, η Ξάνθη είναι εμπορικό, εκπαιδευτικό, πολιτιστικό κέντρο, με πληθυσμό κατά πλειοψηφία ελληνικό. Πολλά αρχοντικά δείχνουν την ακμή της περιόδου. Η πλούσια οικονομική ζωή και η μεγάλη εμπορική κίνηση γινόταν φανερή από τα περίπου 550 χάνια που υπήρχαν και που από αυτά σήμερα σώζονται κάπου ΙΟ19. Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι το ελληνικό στοιχείο της Ξάνθης, παρά τα περίπου 550 χρόνια σκλαβιάς, συνεχούς εκτουρκισμού και εξισλαμισμού, κατάφερε να αναπτυχθεί και να διατηρήσει τα ελληνικά ήθη και έθιμα και την πίστη τους. Η Οθωμανική αυτοκρατορία αρχίζει σιγά σιγά να φτάνει προς το τέλος της. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα η παράλυση και η επικείμενη διάλυσή της είναι εμφανέστατη. Αυτό έρχεται με τους Βαλκανικούς Πολέμους. Και πάλι όμως η Θράκη έμεινε έξω από απελευθερωμένες ελληνικές περιοχές, αφού διαμοιράστηκε μεταξύ Τουρκίας και Βουλγαρίας. Συγκεκριμένα, τη Δυτική Θράκη κατέλαβε η Βουλγαρία, ενώ η Ανατολική Θράκη παρέμεινε στην τουρκική κυριαρχία. Λίγες μέρες μετά την κατάληψη της Ξάνθης από τους Βουλγάρους (8/11/1912) άρχισε να εφαρμόζεται ένα συστηματικό, οργανωμένο και ολοκληρωτικό σχέδιο ολοσχερούς εκβουλγαρισμού όλων των κατοίκων της πόλης και της υπαίθρου, ανεξάρτητα αν αυτοί ήταν χριστιανοί ή μουσουλμάνοι. Επιχείρησαν δια της βίας να εκχριστιανίσουν όλο τον μουσουλμανικό πληθυσμό και μετέτρεψαν όλα τα τζαμιά σε εκκλησίες. Εάν δεν τηρούσαν, οι μουσουλμάνοι, τα μέτρα που τους επέβαλαν, οι κυρώσεις που τους επέβαλαν ήταν πολύ αυστηρές που έφταναν μέχρι τον ξυλοδαρμό, την φυλάκιση κτλ. Όσον αφορά τους Έλληνες, τα μέτρα που τους επέβαλαν οι Βούλγαροι ήταν εξίσου σκληρά. Ένα πρώτο μέτρο ήταν να κλείσουν όλα τα ελληνικά σχολεία και να 19. Μουσόπουλος, Θράκη, Μνήμη για το μέλλον, Ξάνθη 1997, σελ.120-124. 23

απαγορευθεί η ομιλία της ελληνικής γλώσσας. Στους παραβάτες επιβάλλονταν πρόστιμα, φυλακίσεις και μαστιγώματα. Άλλα μέτρα ήταν η απαγόρευση της κυκλοφορίας μετά την δύση του ηλίου, η απαγόρευση της μετακίνησής τους σε άλλο τόπο εάν δεν υπέγραφαν πρώτα ότι παίρνουν την βουλγαρική υπηκοότητα και τέλος η συνεχής επιβολή οικονομικών καταπιέσεων, προστίμων, εμποδίων κτλ. κατά τη - - 20 μεταφορά εμπορευμάτων. Όλα αυτά όμως έφτασαν στο τέλος τους τον Οκτώβριο του 1919. Λίγο καιρό πριν την υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ, οι Σύμμαχοι διέταξαν την εκκένωση της Δυτ. Θράκης από τους Βουλγάρους. Στις 16-10-1919 εκκενώθηκε η πόλη της Ξάνθης. Μετά την αποχώρησή τους η Δυτ. Θράκη πέρασε κάτω από τον έλεγχο των συμμαχικών δυνάμεων υπό τον Γάλλο στρατηγό Σαρπύ. Οι συμμαχικές δυνάμεις διατηρήθηκαν στην περιοχή μέχρι τα μέσα Μαΐου του 1920, οπότε ο ελληνικός στρατός εξουσιοδοτήθηκε να την καταλάβει με την Συνθήκη του Σαν Ρέμο, κι έτσι η Δυτ. Θράκη, και κατ επέκταση η περιοχή της Ξάνθης, ενώθηκε με την υπόλοιπη ελεύθερη Ελλάδα. Μετά την απελευθέρωση, η περιοχή της Ξάνθης είναι μια περιοχή γεμάτη ερείπια, χαλάσματα και κλειστά σπίτια. Οι κάτοικοι, οι οποίοι είχαν αναγκαστεί να μεταναστεύσουν, άρχισαν σιγά σιγά να επιστρέφουν και με τα λιγοστά μέσα που διέθεταν άρχισαν την ανασυγκρότηση της περιοχής. Πριν προλάβουν να κάνουν οτιδήποτε, μία νέα εθνική συμφορά, η Μικρασιατική καταστροφή, έχει αντίκτυπο και στη περιοχή της Ξάνθης. Πρέπει να δεχθεί τους _ Έλληνες πρόσφυγες του Πόντου, της Μ. Ασίας και της Ανατολικής Θράκης. Παρόλα αυτά η περιοχή κατάφερε να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες αυτές κι άρχισε να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς. Η ανάπτυξη αυτή στηρίχθηκε για ακόμη μια φορά στον καπνό και στα εργοστάσια τσιγάρων που άρχισαν να δημιουργούνται. Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος (1940^. η Γερμανική εισβολή (1941), η διπλή κατοχή (Γερμανοβουλγαρική) η οποία διήρκεσε τέσσερα χρόνια (1941-1944) καθώς και η μετέπειτα εμφύλια σύρραξη (1945-1949) όχι μόνο ανέκοψαν την ανοδική πορεία του τόπου αλλά και τον ξαναγέμισαν με στάχτες και ερείπια. Από το 1950 αρχίζει πάλι δειλά δειλά η ανασυγκρότηση της περιοχής. Ο δρόμος είναι δύσκολος και τα μέσα ανύπαρκτα. Ο τρόπος επεξεργασίας του καπνού από χειροκίνητος μεταβάλλεται σε μηχανικό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα χιλιάδες εργάτες 20 Π. Γεωργαντζής, Θρακικός Αγώνας 1912-1920, Ξάνθη 1993, σελ36-39. 24

να μείνουν άνεργοι. Παρά τα εμπόδια και τις όποιες δυσκολίες ο τόπος άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται. Σήμερα με την ίδρυση και λειτουργία της Πολυτεχνικής σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, την εγκατάσταση του Δ' Σώματος Στρατού και την πληθώρα εργοστασίων που έχουν δημιουργηθεί ή μετεγκατασταθεί εκεί, έχουν καταστήσει την περιοχή της Ξάνθης μια περιοχή με πολλά πλεονεκτήματα και ευκαιρίες. 2.2 Ο Νομός Ξάνθης μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Νομού Ξάνθης είναι ότι διαθέτει έναν μεγάλο σε αριθμό και συμπαγή, ως προς τη θρησκευτική του ταυτότητα, μουσουλμανικό πληθυσμό. Το άλλο μέρος του πληθυσμού αποτελείται από χριστιανούς. Αυτές οι δύο πληθυσμιακές ομάδες μαζί δίνουν το στίγμα του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της περιοχής. Οι διαφορές τους εντοπίζονται σε δύο πολιτισμικά χαρακτηριστικά: στη θρησκεία και στη γλώσσα. Οι μουσουλμάνοι αποτελούν την μειονότητα σε σχέση με τους χριστιανούς. Καταρχήν θα πρέπει να δοθεί ο ορισμός της μειονότητας. Μειονότητα λοιπόν ονομάζεται ένα τμήμα λαού ορισμένου κράτους, που υστερεί κατά πολύ αριθμητικά και διαφέρει κατά την εθνική καταγωγή, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις ιστορικές παραδόσεις και τα ήθη και έθιμα, από τη μεγάλη πλειοψηφία. Η μειονότητα είναι εγκατεστημένη σε ορισμένο τμήμα του εδάφους της πολιτείας. Βάσει των παραπάνω χαρακτηριστικών γνωρισμάτων οι μειονότητες διακρίνονται σε εθνικές, θρησκευτικές, γλωσσικές και άλλες. Ακόμη οι μειονότητες διακρίνονται σε: > Συμπαγείς (όταν διαμένουν σε συγκεκριμένο εθνικό έδαφος) > Διασκορπισμένες (εγκατεστημένες στο εσωτερικό του κράτους σε μικρά τμήματα) > Παραμεθόριες (όταν κατοικούν κατά μήκος μιας συνοριακής γραμμής και προέρχονται από τον πληθυσμό του όμορου κράτους)212324. Η μουσουλμανική μειονότητα του Ν. Ξάνθης φυλετικά, κοινωνικά, γλωσσικά και πολιτισμικά αποτελείται από τρεις ομάδες πληθυσμού: 21 Π. Γεωργαντζής, Ξάνθη Η κυράτης Θράκης Χθες και σήμερα, Ξάνθη 1991, σελ.33-35. 22 Θ. Βακαλιός, Το Πρόβλημα της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στη Δυτική Θράκη, Έρευνα, Αθήνα 1997, σελ.13-14. 23 ΠΡΑΚΤΙΚΑ, Θράκη - Ο απόδημος Ελληνισμός και η πρόκληση της Θράκης, σελ.269. 24 ΠΡΑΚΤΙΚΑ, ό.π., σελ. 269. 25

> Τους Πομάκους (γηγενείς κατοίκους της Θράκης). > Τους Τουρκογενείς μουσουλμάνους (Οσμανούς ή Οθωμανούς). > Τους Αθίγγανους25. Οι παραπάνω ομαδοποιήσεις αναλύονται ως προς την καταγωγή, την θρησκεία τα ήθη και έθιμα, το μορφωτικό επίπεδο, το βιοτικό επίπεδο και τα επαγγέλματα στην συνέχεια του παρόντος κεφαλαίου. 2.2.1 Δημογραφική σύνθεση. Με την Συνθήκη της Λωζάνης που υπογράφτηκε το 1923 μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας και προέβλεπε την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, εξαιρέθηκαν ο μουσουλμανικός πληθυσμός της Δυτικής Θράκης και ο ελληνικός πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης και των νησιών Ίμβρου και Τενέδου. Αναλυτικότερα, η σύνθεση της μουσουλμανικής μειονότητας, που παρέμεινε στην Δυτική Θράκη μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, την περίοδο αυτή, ήταν η εξής: ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΝΟΜΟΣ ΕΘΝΙΚΗ / ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΞΑΝΘΗΣ 30.328 14.824 500 ΡΟΔΟΠΗΣ 50.000 8.000 1.500 ΕΒΡΟΥ 10.571 675 505 ΣΥΝΟΛΟ 90.899 23.499 2.505 Πηγή : Βακαλόπουλος Α. Κωνσταντίνος, σελ.519. ΕΘΝΙΚΗ/ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΣΤΟ Ν. ΞΑΝΘΙΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ «ΠΟΜΑΚΟΙ 25 Θ. Βακαλιός, ό.π., σελ. 28 26

Από τον παραπάνω πίνακα διαφαίνεται ότι η μουσουλμανική μειονότητα αποτελούνταν από Τουρκογενείς μουσουλμάνους σε ποσοστό περίπου 77,6%, από Πομάκους σε ποσοστό 20,1% και από Αθίγγανους σε ποσοστό 2,3%. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή αρχίζει μία πληθυσμιακή ενίσχυση της Δυτικής Θράκης από Έλληνες πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης, της Μ. Ασίας, της Βουλγαρίας, του Καυκάσου και της Αρμενίας. Έτσι κατά την απογραφή του 1951η σύνθεση της μουσουλμανικής μειονότητας έχει ως εξής : ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΝΟΜΟΣ ΕΘΝΙΚΗ / ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΞΑΝΘΗΣ 23.086 18.722 425 ΡΟΔΟΠΗΣ 40.567 7.213 1.860 ΕΒΡΟΥ 3.446 657 2.381 ΣΥΝΟΛΟ 67.099 26.592 5.116 Πηγή : Βακαλόπουλος Α. Κωνσταντίνος, σελ.519. ΕΘΝΙΚΗ/ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΤΟΥΣ 1951 ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΠΟΜΑΚΟΙ Από την σύγκριση του Πίνακα 1 και του Πίνακα 2 διαφαίνεται ότι μέσα σε περίπου 30 χρόνια υπήρξε μια αρκετά μεγάλη μείωση των Τουρκογενών μουσουλμάνων, μία μικρή αύξηση των Πομάκων και μια μεγάλη αύξηση των Αθίγγανων που ξεπερνάει το διπλάσιο. Σήμερα ο πληθυσμός της μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη υπολογίζεται στα 110.000-120.000 άτομα. Είναι συγκεντρωμένος κυρίως στους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης σε ποσοστά που πλησιάζουν ή και ξεπερνούν τα 27

αντίστοιχα του χριστιανικού πληθυσμού. Μια εικόνα της πληθυσμιακής σύνθεσης της Δυτικής Θράκης παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα: ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΝΟΜΟΣ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Ποσ. Ποσ. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ % %. ΞΑΝΘΗΣ 90.500 48.500 53,6 42.000 46,4 ΡΟΔΟΠΗΣ 103.300 43.300 42,0 60.000 58,0 ΕΒΡΟΥ 143.800 132.800 92,5 11.000 7,5 ΣΥΝΟΛΟ 337.600 224.600 66,5 113.000 33,5 Πηγή : Χολέβας I., σελ. 50 ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Ν. ΞΑΝΘΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ Τα στοιχεία του Πίνακα αυτού, δείχνουν ότι ο μουσουλμανικός πληθυσμός στο Ν. Ροδόπης αποτελεί την πλειοψηφία, με ποσοστό 58%, στην Ξάνθη τα ποσοστά χριστιανών και μουσουλμάνων συγκλίνουν σημαντικά, ενώ στο Ν. Έβρου το ποσοστό των μουσουλμάνων φτάνει το 7,5 %. Αναλυτικότερα η σύνθεση των μουσουλμάνων παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα : ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΝΟΜΟΣ ΕΘΝΙΚΗ / ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΞΑΝΘΗΣ 11.000 25.000 6.000 ΡΟΔΟΠΗΣ 38.000 12.000 10.000 ΕΒΡΟΥ 2.000-9.000 ΣΥΝΟΛΟ 51.000(45,1%) 37.000(32,7%) 25.000(22,2%) Πηγή : Χολέβας I., σελ. 50 28

ΕΘΝΙΚΗ/ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΣΤΟ Ν. ΞΑΝΘΗΣ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΠΟΜΑΚΟΙ «ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ Τα στοιχεία του Πίνακα αυτού δείχνουν ότι η ομάδα των μουσουλμάνων τουρκικής καταγωγής είναι η πολυπληθέστερη με ποσοστό που φτάνει το 45,1%, ακολουθεί η ομάδα των Πομάκων με ποσοστό 32,7% και τέλος η ομάδα των Αθίγγανων των οποίων το ποσοστό φτάνει το 22,2%. Στο Ν. Ξάνθης η πολυπληθέστερη ομάδα είναι οι Πομάκοι, οι οποίοι υπερτερούν κατά πολύ τους Τουρκογενείς μουσουλμάνους και τους Αθίγγανους. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία είναι κατά προσέγγιση, κι αυτό γιατί προέρχονται από βιβλιογραφία. Η Στατιστική Υπηρεσία θεωρεί τα στοιχεία αυτά απόρρητα και η πρόσβαση σ' αυτά δεν είναι εφικτή. 29

2.3 Πομάκοι 2.3.1 Καταγωγή Πολλά έχουν γραφεί κατά καιρούς σχετικά με την καταγωγή των Πομάκων. Οι Βούλγαροι, βασιζόμενοι στο γεγονός ότι η διάλεκτός τους έχει αρκετή σχέση με την βουλγαρική γλώσσα, υποστηρίζουν ότι είναι ομοεθνείς τους. Οι Πομάκοι όμως από την μεριά τους, όσες φορές τους δόθηκε η ευκαιρία εκδήλωσαν εχθρικά αισθήματα έναντι των Βουλγάρων. Τέτοιες ευκαιρίες τους δόθηκαν μετά την λήξη των δύο παγκόσμιων πολέμων, όταν και ζήτησαν να υπαχθούν κάτω από ελληνική διοίκηση. Οι Τούρκοι από την μεριά τους, εκμεταλλευόμενοι το μόνο κοινό στοιχείο που έχουν μαζί τους, την μουσουλμανική θρησκεία, προσπαθούν συνεχώς να τους πείσουν ότι είναι απόγονοι Τουρκομάνικων φυλών που εγκαταστάθηκαν στη Θράκη πριν και μετά την τουρκική κατάκτηση (1360). Οι ισχυρισμοί όμως, τόσο των Βουλγάρων όσο και των Τούρκων, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με αποδεδειγμένα ιστορικά γεγονότα. Μέσα από γραπτά του Ηροδότου, του Θουκυδίδη κ.α. που έχουν διασωθεί, αποδεικνύεται ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι της ελληνοθρακικής φυλής των Αγριάνων. Οι Αγριάνες κατοικούσαν στο νοτιοδυτικό μέρος της Ροδόπης (δηλαδή στο βόρειο τμήμα του Νομού Ξάνθης) και ήταν πολύ ονομαστοί για την τόλμη και τις πολεμικές τους αρετές. Η παράδοση για την καταγωγή των Πομάκων από τους ελληνοθράκες Αγριάνες ήταν τόσο ζωντανή και μετά την τουρκική κατάκτηση της περιοχής τους το 14 αιώνα, γι' αυτό και οι Τούρκοι τους ονόμαζαν «Αχριά» από την ονομασία της ιδιαίτερης φυλής τους, τους Αγριάνες. Τέλος υπάρχει και η άποψη ορισμένων ερευνητών οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η λέξη Πομάκος προέρχεται από την λέξη απόμαχος, από τους απόμαχους του στρατού του Μ. Αλεξάνδρου, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά την επιστροφή τους από την Ασία26. 26 Β. Γεωργίου, Η σκιά της Άγκυρας πάνω στην ελληνική Θράκη, 4η Έκδοση, Αθήνα 1996, σελ. 195-199. 30

Σήμερα οι Πομάκοι στο Ν. Ξάνθης, στην πλειοψηφία τους, κατοικούν κυρίως στα ορεινά και στα χώρια Εχίνος, Μύκη, Κένταυρος, Κύκνος, Γλαύκη, Πάχνη, Σάτρη, Μελίβοια, Κοτύλη και Θέρμες και ένα μικρό ποσοστό στην πόλη της Ξάνθης. 2.3.2 Θρησκεία-Ήθη έθιμα Μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα οι Πομάκοι ήταν χριστιανοί, οπότε και εξισλαμίστηκαν εκούσια, μη μπορώντας να αντέξουν άλλο την τουρκική καταπίεση κι έτσι έγιναν σουνίτες μουσουλμάνοι. Έχουν δύο σημαντικές γιορτές, τον Αποχαιρετισμό και το Μπαϊράμ. Ο Αποχαιρετισμός αναφέρεται στους μέλλοντες χατζήδες. Αυτοί περνούν την μέρα τους στο τζαμί, αποφεύγοντας οτιδήποτε μπορεί να τους επηρεάσει αρνητικά, μέχρι την ημέρα που θα φύγουν. Στη συνέχεια, μετά από μια επίσημη λειτουργία στο τζαμί, όλοι μαζί τούς συνοδεύουν ως την άκρη του χωριού κι ένας ένας τους σφίγγουν το χέρι και τους αποχαιρετούν. Το Μπαϊράμι χωρίζεται σε κουρμπάν Μπαϊράμ, δηλαδή σ εκείνο που γιορτάζεται με κρέας, και σε σεκέρ Μπαϊράμ που γιορτάζεται με γλύκισμα. Ο πιστός, ένα μήνα πριν το Μπαϊράμι, υποβάλλεται σε νηστεία η οποία δεν δίνει τόση σημασία στο τι θα φάει αλλά στο πότε θα το φάει. Ο μήνας κατά τον οποίο γίνεται η νηστεία ονομάζεται ραμαζάνι. Η προσευχή για τον άνδρα μπορεί να γίνει στο τζαμί ή όπου κι αν βρεθεί, φτάνει να πλύνει τα πόδια του με νερό. Στη γυναίκα ισχύει σχεδόν το ίδιο, μόνο που δεν τις επιτρέπεται να μπει στο τζαμί. Πιστεύουν στη μεταθανάτια ζωή και πως η ψυχή μετά τον θάνατο αποδεσμεύεται από την φυλακή της σάρκας. Τα τοπικά τους έθιμα θυμίζουν σε αρκετά σημεία χριστιανικές συνήθειες. Για παράδειγμα σταυρώνουν το ψωμί πριν το κόψουν και την πρωτοχρονιά φτιάχνουν ένα γλυκό σαν την βασιλόπιτα με χρήματα. Αξιοσημείωτο είναι δε το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα χαράζουν το σημείο του σταυρού στη ρίζα της ταφόπετρας, γιορτάζουν τον Αϊ Γιώργη και φροντίζουν τα ξωκλήσια του προφήτη Ηλία που υπάρχουν διάσπαρτα στο βουνό. Τα τραγούδια τους δεν έχουν καμιά σχέση με τα τραγούδια των Τούρκων και είναι φανερή, πολλές φορές, η επίδραση της αρχαίας γλώσσας πάνω στη γλώσσα αυτών των τραγουδιών. 31

Στην πομάκικη οικογένεια εξέχουσα θέση κατέχει το θέμα του γάμου. Η σχέση των δύο φύλων προ του γάμου, στηρίζεται στην παράδοση ότι το κορίτσι πρέπει να γνωρίζει τον πρώτο άνδρα στο πρόσωπο μόνο του συζύγου της. Λόγω όμως του ότι η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ, οι γονείς φροντίζουν να παντρέψουν την κοπέλα από μικρή. Η ηλικία γάμου των κοριτσιών είναι 16-17 χρονών, ενώ των αγοριών κυμαίνεται από 17 μέχρι 20. Στην πομάκικη κοινωνία η γυναίκα είναι ο αφανής ήρωας. Όλο το καλοκαίρι ασχολείται με τις δουλειές του καπνού στο χωράφι, το φθινόπωρο και το χειμώνα ασχολείται με το παστάλιασμα του καπνού, ενώ καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου έχει να φροντίσει τα παιδιά, τα ζώα και το νοικοκυριό. Τέλος στη γυναίκα δεν επιτρέπεται να συμμετέχει στις ταφικές διαδικασίες, ούτε καν δικών τις ανθρώπων. Συμπερασματικά λοιπόν, οι Πομάκοι, είναι πιστοί μουσουλμάνοι οι οποίοι όμως τηρούν και κάποια χριστιανικά έθιμα τα οποία φανερώνουν την χριστιανική τους καταγωγή. Όσον αφορά την οικογένεια, εδώ αρχηγός είναι ο άνδρας και αυτός είναι που έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. 2.3.3 Μορφωτικό επίπεδο Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία αναγνωρίσεως της ταυτότητας ενός λαού που τον διαφοροποιεί από κάποιον άλλο αποτελεί η γλώσσα. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι Πομάκοι βρίσκεται υπό διαμόρφωση και εξέλιξη. Δεν υπάρχουν γραπτά στην πομάκικη γλώσσα γιατί επισήμως παραμένει άγραφη. Από την προφορική της μελέτη προκύπτει ότι αυτή αποτελείται σε ποσοστό πάνω από 50% από βουλγαρικές λέξεις, κυρίως ουσιαστικά, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό καταλαμβάνουν οι ελληνικές λέξεις, κυρίως ρήματα, και τέλος μόνο το 15% περίπου είναι τουρκικές λέξεις. Άξιο προσοχής ακόμη είναι το γεγονός ότι οι Πομάκοι μεταχειρίζονται στο λεξιλόγιό τους αρχαίες ελληνικές λέξεις. Σήμερα όμως η πομάκικη γλώσσα τείνει να εξαφανιστεί. Ο κυριότερος λόγος που συνέτεινε σ αυτό είναι η υποχρεωτική διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας στα μειονοτικά σχολεία όπου φοιτούν τα παιδιά των Πομάκων. Έτσι το παιδί στο σπίτι μιλάει την πομάκικη ενώ στο σχολείο διδάσκεται την τουρκική και την ελληνική. Ένας άλλος λόγος είναι η ύπαρξη εντονότατων προβλημάτων κτιριακής υποδομής. 2728 27 Φ. Καζάζης, Φωτογραφικές αφηγήσεις, Πομάκοι, Αθήνα 1995, σελ. 14-18. 28 Φ. Καζάζης, ό.π., σελ. 12. 32

Πολλά δημοτικά σχολεία είναι διθέσια και τετραθέσια με αποτέλεσμα να γίνεται συνδιδασκαλία δύο και τριών τάξεων, πράγμα που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την εκπαιδευτική διαδικασία29. Εκτός όμως από τα παραπάνω προβλήματα που υποβαθμίζουν την παρεχόμενη πρωτοβάθμια εκπαίδευση, υπάρχει και το πρόβλημα της μικρής συμμετοχής των μαθητών στη Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ειδικότερα τα κορίτσια μετά το δημοτικό διακόπτουν τις σπουδές τους, με αποτέλεσμα οι γυναίκες της μειονότητας να αγνοούν παντελώς την ελληνική γλώσσα, να παραμένουν ουσιαστικά αναλφάβητες, να αδυνατούν να παράσχουν οποιαδήποτε βοήθεια στα παιδιά τους όταν αυτά πάνε σχολείο. Αλλά και τα αγόρια απόφοιτοι δημοτικού στην συντριπτική τους πλειοψηφία διακόπτουν τις σπουδές τους. Ελάχιστοι από αυτούς φοιτούν στα Γυμνάσια, στα Ιεροσπουδαστήρια και ακόμη λιγότεροι στα Λύκεια. Ειδικότερα στο Λύκειο οι απόφοιτοι των υποβαθμισμένων Γυμνασίων της ορεινής ζώνης δεν μπορούν να συμβιβαστούν με τους ελληνόφωνους συμμαθητές τους. Τέλος διάφοροι οικονομικοί λόγοι, οι μακρινές αποστάσεις, η κακή κατάσταση της συγκοινωνίας και η αδιαφορία της ελληνικής πολιτικής για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πομάκικη κοινωνία συντελούν στην ύπαρξη χαμηλού μορφωτικού επιπέδου στην κοινωνία αυτή. 2.3.4 Βιοτικό επίπεδο-επαγγέλματα Η περιοχή στην οποία κατοικούν οι Πομάκοι είναι ορεινή, ημιορεινή, ή δασώδεις αλλά όχι πολύ εύφορη. Σε μια τέτοια εδαφική διαμόρφωση του τόπου είναι αδύνατη η χρήση σύγχρονων γεωργικών μηχανημάτων καθώς και άλλων μέσων που στοχεύουν στην διευκόλυνση κι ανάπτυξη της καλλιέργειας. Εκτός αυτού το έδαφος είναι αλλού δασωμένο κι αλλού πετρώδες και επικλινές με αποτέλεσμα ο κλήρος να είναι μικρός. Το κυριότερο προϊόν της περιοχής είναι τα καπνά, που είναι αρίστης ποιότητας αρωματικά, ανατολικού τύπου και είναι για τους Πομάκους η κύρια πηγή εισοδήματος. Οι κάτοικοι ανοίγουν χωράφια ενός ή δύο στρεμμάτων που δεν 29 Θ. Βακάλιος, ό.π., σελ. 31. 33

βρίσκονται πάντα το ένα κοντά στο άλλο. Στα χωράφια αυτά δεν είναι πολλές φορές δυνατόν να φτάσει τρακτέρ με αποτέλεσμα πολλές εργασίες να γίνονται με τα χέρια. Η κτηνοτροφία μικρών ζώων, κυρίως των αιγοπροβάτων, ήταν κάποτε σε ιδιαίτερη άνθηση, τα τελευταία χρόνια όμως μειώνεται συνεχώς. Η αιτία θα μπορούσε να αναζητηθεί στην απαγόρευση της αιγοτροφίας για την προστασία των δασών. Θα μπορούσε να αναπτυχθεί και η εκτροφή βοοειδών για το γάλα και το κρέας τους, όπως άλλωστε και η χοιροτροφία. Η επέμβαση όμως της θρησκείας με την απαγόρευση του χοιρινού κρέατος ανακόπτει κάθε ανάλογη προσπάθεια. Η υλοτομία και τα δάση θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελόσουν σημαντική πηγή εισοδήματος, εάν στις αναδασώσεις της περιοχής δεν χρησιμοποιούνταν κωνοφόρα και κυρίως πεύκα τα οποία προσφέρονται μονάχα για το ρετσίνι30. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω προβλήματα και να αυξηθεί σε ικανοποιητικό επίπεδο το εισόδημά τους και κατ επέκταση το βιοτικό τους επίπεδο, το Κράτος έχει προβεί σε κάποιες σημαντικές ενέργειες. Χορηγήθηκαν πολλά δάνεια από την Αγροτική Τράπεζα, για όσους Πομάκους ζητούσαν την επέκταση, προώθηση ή απλή διαχείριση των γεωκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων τους. Επίσης ακολουθήθηκε ένα σύστημα υψηλών επιδοτήσεων τόσο από το Κράτος όσο και από την Ε.Ε. Πλέον η παραγωγή καυσόξυλων και λοιπής ξυλείας αυξήθηκε και διενεργείται παράλληλα με εργασίες αναδασώσεων και προστασίας των ορεινών εδαφών. Όλα τα παραπάνω συνέβαλαν στην ανάπτυξη της παραγωγής, στην κατασκευή έργων υποδομής και στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Πομάκων. Όσον αφορά αυτούς που διαμένουν στην πόλη της Ξάνθης, το εισόδημά τους είναι σε αρκετά καλό επίπεδο. Πολλοί από αυτούς είναι ιδιοκτήτες καταστημάτων και άλλοι εργάζονται ως ιδιωτικοί υπάλληλοι. 30 Π. Μυλωνάς, Οι Πομάκοι της Θράκης, Αθήνα 1990, σελ. 99-102. 34

2.4 Τουρκογενείς 2.4.1 Καταγωγή Οι Τουρκογενείς μουσουλμάνον σχετίζονται με του πρώτους Οθωμανούς Τούρκους που ήρθαν στην περιοχή στα μέσα του 14ου αιώνα και με μεταγενέστερους εποίκους, καθώς επίσης και με εξισλαμισμένους χριστιανούς. Οι Τούρκοι κατακτητές για να εδραιώσουν την κατοχή της περιοχής, επιζητούσαν κι επέβαλαν τον εκούσιο ή βίαιο εξισλαμισμό των υποδουλωμένων και μετακινούσαν φανατικούς αγροίκους μουσουλμάνους από τα βάθη της Ασίας και τους εγκαθιστούσαν στην περιοχή. Όμως, μετά το τέλος της τουρκοκρατίας, κι επί βουλγαρικής κυριαρχίας πολλοί απ αυτούς εκδιώχθηκαν και άλλοι αναγκάστηκαν και πάλι να αλλαξοπιστήσουν έτσι ώστε να γλιτώσουν από τις διάφορες βιαιοπραγίες. Μετά την απελευθέρωση και με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, οι Τουρκογενείς μουσουλμάνοι που κατάφεραν να γλιτώσουν από τους Βουλγάρους και να παραμείνουν στην περιοχή, έδειχναν ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι τίθονταν υπό ελληνική διοίκηση, αφού σταμάτησαν οι βιαιοπραγίες31. Σήμερα, κατοικούν στην πλειοψηφία τους στα πεδινά του Νομού. Ένα μεγάλο ποσοστό διαμένει στην πόλη και οι υπόλοιποι στα χωριά. Υπάρχουν χωριά με αμιγή τουρκογενή πληθυσμό όπως τα Σήμαντρα, η Ηλιόπετρα και η Κεντητή. Επίσης υπάρχουν χωριά τα οποία κατοικούνται και από μουσουλμάνους και από χριστιανούς. Τέτοια χωριά είναι το Σούνιο, η Συδινή, η Λευκόπετρα, τα Κιμμέρια κ.α. Στην πόλη της Ξάνθης οι Τουρκογενείς μουσουλμάνοι διαμένουν σε συνοικίες τόσο στα προάστια όσο και στο κέντρο. Για το αν υπάρχει ή όχι αρμονική συμβίωση, αυτό αναλύεται σε άλλο κεφάλαιο. 2.4.2 Θρησκεία-Ήθη έθιμα Οι Πομάκοι και οι Αθίγγανοι είναι μεν μουσουλμάνοι αλλά δεν είναι τόσο προσηλωμένοι στο Ισλάμ όσο οι Τουρκογενείς μουσουλμάνοι. Η μουσουλμανική θρησκεία είναι οργανωμένη γύρω από τα τεμένη. Στο Ν. Ξάνθης σε κάθε χωριό και μέσα στην πόλη υπάρχουν τεμένη που λειτουργούν με τον Ιμάμη (ιερέα) και τον Μουεζίνη (ψάλτη). 31 Π. Γεωργαντζή, ό.π., σελ 27 35

Στην Ξάνθη, όπως και στην Κομοτηνή και στο Διδυμότειχο, εδρεύει η Μουφτεία, που είναι η ανώτατη θρησκευτική αρχή. Ο Μουφτής έχει αρμοδιότητα στα θρησκευτικά θέματα, επί πλέον δε είναι και ιεροδίκης σε θέματα ιερού Ισλαμικού δικαίου ΣΕΡΙΑΤ, ιδιαίτερα για οικογενειακό και κληρονομικό δίκαιο. Ο Μουφτής, καθαρά θρησκευτικός λειτουργός, έχει ανακηρυχθεί από την Ελληνική Πολιτεία Δικαστής που δικάζει σε πρώτο και τελευταίο βαθμό, όλες τις οικογενειακού χαρακτήρα υποθέσεις των μουσουλμάνων της περιοχής του, δίνει γνωμοδοτήσεις (φετβάδες) επί κληρονομικών υποθέσεων κλπ. Η δικαιοδοσία αυτή δινόταν πρώτα με το Ν. 2345/1920 και τώρα με το Ν. 1920/1991. Δικάζει με βάση το Κοράνιο και όχι τον Αστικό Κώδικα, με μια διαδικασία συνοπτική και ασαφή, χωρίς δικονομία και στην τουρκική γλώσσα, με αραβική γραφή. Μπορεί το Κοράνιο να είναι, κατά την γνώμη τους, ένα σωστό Ιερό Κείμενο, όσον αφορά στη θρησκευτική ζωή, είναι όμως απηρχαιωμένο, ως προς τις δικονομικές και κυρίως τις δικαιϊκές του διατάξεις. Καθιερώνει την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, τόσο στο κληρονομικό δίκαιο, όσο και στο οικογενειακό. Ο άνδρας χωρίζει τη γυναίκα του, όταν και όπως θέλει, αρκεί να της πληρώσει την προκαταβλητέα και την προγαμιαία δωρεά (νικιάχι), καθώς και την διατροφή του πένθιμου τριμήνου, κατά το οποίο δεν μπορεί να παντρευτεί. Αρκεί να δηλώσει την περί τούτου βούλησή του στο Μουφτή, ο οποίος, χωρίς άλλη διαδικασία ή έρευνα, καταχωρίζει το διαζύγιο που αποφάσισε ο σύζυγος. Η γυναίκα, για να χωρίσει, πρέπει να έχει συγκεκριμένους λόγους και να τους αποδείξει και μετά ο Μουφτής εκδίδει την απόφασή του. Η γυναίκα, όταν κληρονομεί, δικαιούται το μισό μερίδιο από τον άνδρα, είτε σύζυγος είναι αυτός είτε αδελφός. Τα παιδιά, αν απεβίωσε ο πατέρας πριν τον παππού, άσχετα από το φύλο τους και το φύλο του γονέα, δεν κληρονομούν τίποτε. Ο άνδρας, κατά τους μουσουλμάνους, έχει διπλό κληρονομικό μερίδιο γιατί είναι ο αρχηγός της οικογένειας και φέρει τα βάρη του γάμου. ΕΙ θέση της γυναίκας, όταν δεν δουλεύει στα χωράφια, είναι στο σπίτι. Μπορούν βέβαια να επισκεφθούν τις φίλες και τους συγγενείς τους, συνήθως όμως με την συνοδεία της πεθεράς. Ο άνδρας μετά την δουλειά του θα πάει στο καφενείο ή στην ταβέρνα, με τους φίλους του. 32 32 Σ. Σολταρίδης, Η ιστορία των Μουφτείων της Δυτ. Θράκης,, Αθήνα 1997, σελ. 81. 36

Τα ανήλικα παιδιά, σε περίπτωση διαζυγίου, μοιράζονται στους γονείς ως εξής: Το αγόρι μέχρι την ηλικία των 7 ετών και το κορίτσι μέχρι τα 9 του χρόνια, μένουν με την μητέρα, ενώ ο πατέρας πληρώνει την διατροφή που ορίζει ο Μουφτής και από αυτές τις ηλικίες και μετά, τη γονική μέριμνα αναλαμβάνει, μέχρι την ενηλικίωση τους, ο πατέρας. Όμως, αν δεν πληρώσει την διατροφή τους, χάνει το δικαίωμα να αναλάβει τη γονική μέριμνα αργότερα. Οι διατάξεις είναι απόλυτες στο ιερονομικό δίκαιο και δεν γίνεται ειδική μνεία στο συμφέρον του παιδιού. Θεωρούν αυτονόητο ότι, αφού έτσι ορίζει ο Προφήτης, σίγουρα συμφέρει το παιδί. Στο Ισλάμ, λοιπόν, δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ θρησκείας και πολιτείας, πράγμα που σημαίνει ότι όλες οι εκδηλώσεις της θρησκευτικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής είναι χρέος του πιστού απέναντι στο νόμο του Θεού-Αλλάχ. 2.4.3 Μορφωτικό επίπεδο Στο μουσουλμανικό πληθυσμό δεν έχει επεκταθεί ο θεσμός της προσχολικής αγωγής, αφού ακόμη διατηρείται η οικογενειακή διαπαιδαγώγηση ως βασική λειτουργία της οικογένειας. Μέχρι σήμερα η πολιτεία επιχείρησε να εισάγει το θεσμό, οργανώνοντας μη θεσμοθετημένα Νηπιαγωγεία. Δεν έτυχαν, όμως, ακόμη πλατιάς αποδοχής. Προς το παρόν στο Ν. Ξάνθης λειτουργεί ένα νηπιαγωγείο στο Δήμο Ξάνθης, ένα στη Σμίνθη και ένα στα Σήμαντρα. Όσον αφορά τα Δημοτικά σχολεία λειτουργεί ένας ικανοποιητικός αριθμός στο Νομό, και υπάρχουν ακόμη και σε οικισμούς που δεν αποτελούν διοικητικά κέντρα και κανονικά το μαθητικό δυναμικό δεν δικαιολογεί την ύπαρξη οργανικής θέσης για διδακτικό προσωπικό. Σ αυτές τις περιπτώσεις οι μαθητές δεν είναι περισσότεροι από δέκα για όλες τις τάξεις του Δημοτικού σχολείου. Σε μερικούς μάλιστα οικισμούς διατηρείται σχολείο με τρεις μαθητές. Από όλα αυτά τα σχολικά κτίρια μόνο ένας μικρός αριθμός είναι ιδιοκτησία του ελληνικού δημοσίου. Τα περισσότερα κτίρια ανήκουν στην μουσουλμανική κοινότητα. Από αυτά τα σχολεία περίπου το 20% συστεγάζονται με τεμένη. Τόσο, όμως, η συστέγαση αυτή όσο και η άμεση, πολλές φορές, γειτνίαση ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος με ένα θρησκευτικό ίδρυμα, εκφράζουν κάποιο βαθμό θρησκευτοποίησης της παιδείας. Πάντως, είναι γεγονός ότι ο θρησκευτικός 3 33 Ζ. Μέκος, Τη Θράκη και τα μάτια σας, Αθήνα 2000, σελ. 35-36. 37

προσανατολισμός της εκπαίδευσης επιδρά πολύ αρνητικά στην εξέλιξη της μάθησης και της κατάρτισης των μαθητών. Το καθεστώς ιδιοκτησίας και χωροθέτησης αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα απορρόφησης κονδυλίων από το ελληνικό δημόσιο για την βελτίωση των κτιριακών συνθηκών. Το Κράτος διαθέτει κάθε χρόνο κάποια χρήματα για επισκευές κι άλλες οικοδομικές εργασίες τις οποίες, για ανεξήγητο λόγο, αρνούνται να εκτελέσουν οι σχολικές εφορίες των σχολείων. Μόνο ένας μικρός αριθμός των σχολείων αυτών, κυρίως αυτών που βρίσκονται στην πόλη της Ξάνθης και στα μεγάλα χωριά του Νομού, διαθέτουν 6 αίθουσες, γραφείο διευθυντή και δασκάλων. Τα περισσότερα σχολεία είναι εμβαδού 100 τετραγωνικών μέτρων. Οι κοινόχρηστοι χώροι είναι ελάχιστοι και περιορίζονται στον αυλόγυρο του σχολείου. Στα περισσότερα που διαθέτουν αίθουσα διευθυντού και δασκάλων κυριαρχούν τα χρώματα του κορανίου (πράσινο-κίτρινο). Το εκπαιδευτικό προσωπικό συγκροτείται από μουσουλμάνους και χριστιανούς δασκάλους. Έτσι, ένα σχολείο στο οποίο προβλέπεται μια οργανική θέση λειτουργούν δυο δάσκαλοι με αποτέλεσμα να αναλογεί κατά μέσο όρο 1 δάσκαλος ανά 11 μαθητές. Αυτό, βέβαια, θα λειτουργούσε ίσως πολύ θετικά, εάν οι δάσκαλοι των μειονοτικών σχολείων είχαν ίδιας ποιότητας και επιπέδου Παιδαγωγική εκπαίδευση. Σε πολλές περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει γραφείο ή κάποιος χώρος για να παραμένουν οι δάσκαλοι, κυρίως οι χριστιανοί που σύμφωνα με το πρόγραμμα διδάσκουν τις μισές σχεδόν ώρες, είναι υποχρεωμένοι είτε να παραμένουν έξω είτε στο αυτοκίνητο που είναι εξαιρετικά δύσκολο τους χειμερινούς μήνες. Επίσης θα πρέπει να αναφερθούν και οι αργίες γενικά των σχολείων. Όλα τα μειονοτικά σχολεία αργούν τόσο τις ημέρες που ορίζονται ως ημέρες αργίας σε εθνικό επίπεδο όσο και στις θρησκευτικές γιορτές της μουσουλμανικής παράδοσης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι ώρες διδασκαλίας να μην είναι επαρκείς και οι μουσουλμάνοι μαθητές να μην διδάσκονται την οριζόμενη ύλη μαθημάτων. Όσον αφορά την Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εδώ τα σχολικά κτίρια είναι σε πολύ καλή κατάσταση από ότι τα Δημοτικά σχολεία, αφού πρόκειται για πολύ νεότερα κτίσματα. Στο Νομό υπάρχει μια σχετικά κανονική κατανομή των σχολείων. Παρόλα αυτά όμως δεν λείπουν τα προβλήματα κυρίως των ορεινών περιοχών όπου τα παιδιά, λόγω του ελλιπούς δικτύου συγκοινωνίας, δεν φοιτούν κανονικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα Γυμνάσια είναι περισσότερα από τα Λύκεια. Αυτό μπορεί να ερμηνευτεί ως αποτέλεσμα των χαμηλών προσδοκιών των μουσουλμάνων για την εκπαίδευση. Στα 38

εν λόγω σχολεία όλα τα μαθήματα διδάσκονται στην ελληνική γλώσσα και μόνο το κοράνιο και τα θρησκευτικά στην τουρκική. Τέλος στα ιδιωτικά μουσουλμανικά Γυμνάσια και Λύκεια τα μαθήματα είναι κατανεμημένα σε δυο γλώσσες, την τουρκική και την ελληνική. Στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρατηρείται ένας μεγάλος βαθμός εγκατάλειψης. Η συχνότερη αιτία εγκατάλειψης της εκπαίδευσης είναι η αποτυχία επί δυο και τρεις φορές συνεχόμενα στην ίδια τάξη. Η αποτυχία σ αυτές τις περιπτώσεις έχει άμεσο αντίκτυπο στην οικονομική κατάσταση της οικογένειας, αφού συνεπάγεται μεγαλύτερη διάρκεια φοίτησης και άρα περισσότερα έξοδα34 35. Τέλος, ελάχιστοι είναι οι μουσουλμάνοι οι οποίοι, αφού τελειώσουν το Λύκειο, συνεχίζουν στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πολλοί από αυτούς προτιμούν να σπουδάσουν στην Τουρκία παρά στην Ελλάδα, αν κι εδώ οι προϋποθέσεις εισαγωγής τους στα Α.Ε.Ι. και στα Τ.Ε.Ι. είναι πιο ευνοϊκές. Συγκεκριμένα, με την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, που εκδόθηκε σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 5 του Ν. 1351/83, μπορεί να ορίζεται χωριστό ποσοστό θέσεων για την εισαγωγή σε Α.Ε.Ι. μουσουλμανική μειονότητα και Τ.Ε.Ι. αποφοίτων λυκείων που προέρχονται από τη της Θράκης. Με την ίδια απόφαση ορίστηκαν τα 1C κριτήρια και η διαδικασία επιλογής των δυνάμενων να υπαχθούν στη ρύθμιση αυτή. 2.4.4 Βιοτικό επίπεδο-επαγγέλματα Το βιοτικό επίπεδο των Τουρκογενών μουσουλμάνων είναι σε πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. Το ότι κατοικούσαν από ανέκαθεν σε πεδινές περιοχές τους επέτρεψε να ασχοληθούν κυρίως με τον πρωτογενή τομέα. Τα προϊόντα τα οποία καλλιεργούν είναι κυρίως καπνός, βαμβάκι και καλαμπόκι. Οι γεωργικές εργασίες πραγματοποιούνται με σύγχρονα μηχανικά μέσα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αυξημένη κίνηση αγοράς επαγγελματικών μηχανημάτων, που είναι συνέπεια της ογκούμενης ισχύος αφ ενός, αλλά και της παροχής φορολογικών απαλλαγών αφ ετέρου κατά την απόκτηση επαγγελματικών και γεωργικών μηχανημάτων ακόμη και σε μουσουλμάνους που δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις και κατά συνέπεια δεν δικαιούνται την μειωμένη φορολογία. Ήδη η αναλογία γεωργικών μηχανημάτων ιδιοκτησίας μουσουλμάνων 34 Θ. Βακαλιός, ό.π., σελ. 44-49,65. 35 Ζ. Μέκος, ό.π., σελ 31-32. 39

ανά καλλιεργούμενη έκταση είναι εντυπωσιακά υψηλή και οι εκδιδόμενες άδειες οδηγήσεως ή κυκλοφορίας, είναι αναλογικά περισσότερες από εκείνες προς τους χριστιανούς. Οι Τουρκογενείς μουσουλμάνοι οι οποίοι διαμένουν στην πόλη της Ξάνθης, ασχολούνται κυρίως με το εμπόριο. Πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι είναι ιδιοκτήτες διαφόρων εμπορικών καταστημάτων, όπως ρούχων, υποδημάτων κ.α. Επίσης πολλοί απ αυτούς είναι μικροπωλητές και περιφέρονται στην πόλη πουλώντας διάφορα είδη. Άλλοι πάλι είναι υδραυλικοί, μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι, μαραγκοί και είναι πολλοί οι χριστιανοί που τους δίνουν δουλειές. Σήμερα στον Ν. Ξάνθης, οι Τουρκογενείς μουσουλμάνοι πραγματοποιούν διπλάσιες αγορές αγροτικών και αστικών ακινήτων, σε σχέση με τους χριστιανούς και ουσιαστικά έχουν περιορίσει τις επενδύσεις τους σε άλλες περιοχές, εκτιμώντας σαν ασφαλέστερη και αποδοτικότερη την τοποθέτηση των κεφαλαίων τους στο Νομό. Τέλος παρατηρείται μια ραγδαία ανοικοδόμηση από πλευράς μουσουλμάνων. Τα περισσότερα σπίτια τους είναι καινούργια και πολλές φορές αρκετά μεγάλα. Οι πολεοδομικές υπηρεσίες, δεν είναι πάντοτε αυστηρές όταν απαιτείται να στεγαστούν σε σύγχρονες κατοικίες πολυμελείς οικογένειες μουσουλμάνων. 40

2.5 Αθίγγανοι 2.5.1 Καταγωγή Η μακραίωνη ιστορία των Αθίγγανων ξεκινάει από το 224 μ.χ. έτος που εντοπίζονται στην Ινδία όπου ζουν μέχρι και το 642 μ.χ. οπότε μετακινούνται προς την Περσία. Από το 642 μ.χ. ως το 900 μ.χ. τους συναντάμε κάτω από Αραβική κυριαρχία ενώ μετά το 10 αιώνα βρίσκονται πλέον μέσα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο πρώτος λοιπόν ευρωπαϊκός σταθμός των Αθίγγανων είναι τα Βαλκάνια. Υπάρχουν μαρτυρίες που αναφέρουν την παρουσία Αθίγγανων υποδηματοποιών το 1920 στο όρος Αθως, ενώ λίγο πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 14 αιώνα δηλαδή, Αθίγγανοι εντοπίζονται στην κεντρική και νότια Ελλάδα. Ειδικότερα το 1373 υπάρχουν αναφορές για την παρουσία νομάδων Αθίγγανων στην Κέρκυρα, το 1384 στο Μόδι και το 1397 στο Ναύπλιο. Επίσης Αθίγγανοι εμφανίζονται στην Κρήτη το 1323 όπου και εγκαθίστανται. Τα προβλήματα όμως που άρχισαν να εμφανίζονται εκεί, όπως ο μεταδοτικός λοιμός του 1347 και η άλωση του Βυζαντίου από τους Οθωμανούς Τούρκους παρότρυναν τους Αθίγγανους για μετανάστευση προς την Ευρώπη. Τα χρόνια που ακολουθούν παρατηρείται μια εισχώρηση των Αθίγγανων στο εσωτερικό της Ευρώπης, όπως Αυστρο-Ουγγαρία, Ρουμανία και Ισπανία. Η παραπάνω άποψη είναι η επικρατέστερη αναφορικά με την καταγωγή και την εξάπλωση των Τσιγγάνων, παρόλα αυτά αξίζει να αναφερθούν και κάποιες άλλες απόψεις. Μία πρώτη άποψη υποστηρίζει πως οι Αθίγγανοι-κάτοικοι των ορεινών περιοχών της Αιτωλοακαρνανίας, της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας και της Θράκης είναι απόγονοι των προϊστορικών Αιγυπτίων αποίκων στην Ελλάδα. Η συγκεκριμένη ομάδα συνυπάρχει αρμονικά με τους μη Αθίγγανους. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν είναι συνθηματική με ανασυλλαβισμένες ελληνικές λέξεις καθώς και έναν κορμό από λιγοστές δεκάδες λέξεις ανατολικής προέλευσης. Μία άλλη εκδοχή αφορά στους κατοίκους των πεδινών οικισμών και των παρυφών των πόλεων της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Αττικής, οι οποίοι είναι πιθανότατα απόγονοι αρχαίων Αιγυπτίων ή Περσών. Η γλώσσα τους περιλαμβάνει αρκετές αρχαιοελληνικές λέξεις και δεν έχει καμία σχέση με τις ινδικές. Ωστόσο μία άλλη ομάδα με την ίδια καταγωγή εμφανίζεται, σύμφωνα με πληροφορίες, ως μόνιμα εγκατεστημένη στις άκρες οικισμών, ενώ η πλειοψηφία ασχολείται με την επαιτεία. 41

Σύμφωνα τώρα με μία τρίτη άποψη, οι Αθίγγανοι-κάτοικοι της Πελοποννήσου, της Κρήτης και των Νησιών είναι απόγονοι Αρμενίων και Περσών, κατοικούν σε πεδινές περιοχές στα όρια αστικών κέντρων και χωριών και μιλούν την γλώσσα ROM με ινδικά ιδιώματα. Φαίνετε, επίσης, ότι οι Αθίγγανοι-κάτοικοι κυρίως της Α. Μακεδονίας και Θράκης έχουν τους ίδιους απογόνους με την παραπάνω ομάδα αλλά ανήκουν στο νεότερο ρεύμα μετανάστευσης στον ελληνικό χώρο. Τέλος δεν θα πρέπει να παραλειφθεί η περίπτωση κατά την οποία οι Αθίγγανοι είναι απόγονοι ντόπιων ελλαδικών φυλών και κατοικούν σε πεδινές ή ημιορεινές περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας και της Ηπείρου36. Σήμερα στο Ν. Ξάνθης οι Αθίγγανοι, στην πλειοψηφία τους, βρίσκονται στην συνοικία του Δροσερού. Επίσης Αθίγγανοι υπάρχουν στα προάστια της πόλης της Ξάνθης, στην Γενισέα και σε χωριά που βρίσκονται στα νοτιοδυτικά του Νομού, τα οποία είναι η Ζηλωτή, το Εράσμιο, το Άβατο, το Ορφανό, το Εύλαλο, ο Κύρνος, η Συδινή και το Σέλερο. Επίσης ένα πολύ μικρό ποσοστό βρίσκεται στα ορεινά του Νομού και ειδικότερα στον Εχίνο, τις Θέρμες, την Μέδουσα και το Τέμενος. Η μεγαλύτερη, λοιπόν, εγκατάσταση μουσουλμάνων Αθίγγανων του Ν. Ξάνθης είναι αυτή της συνοικίας του Δροσερού. Η συνοικία αυτή έχει ιδρυθεί πριν από 60-70 χρόνια από Αθίγγανους που προηγουμένως ζούσαν στην Κομοτηνή, στο Διδυμότειχο και στη Φιλιππούπολη. Η Αθιγγάνικη κοινωνία του Νομού αποτελείται από πέντε διαφορετικές ράτσες, οι οποίες είναι οι εξής: > Η ράτσα των Τσιρπατζή. Τα μέλη αυτής της ράτσας έχουν δεχτεί τις επιδράσεις του τουρκισμού και μιλούν περισσότερο την τουρκική και λιγότερο την μητρική τους γλώσσα. > Η ράτσα των Μπαλκαντζή. Οι Αθίγγανοι της ράτσας αυτής πιστεύουν ότι οι πρόγονοί τους ήταν εγκατεστημένοι στα ορεινά του Νομού και συνυπήρχαν μαζί με τους Πομάκους προς τους οποίους τρέφουν φιλικά αισθήματα. > Η ράτσα των Πεσεβέρ. Πρόκειται για Αθίγγανους που έχουν δεχτεί τις έντονες επιδράσεις του τουρκισμού, όπως ακριβώς και οι Τσιρπατζή, αλλά δεν δέχονται ότι έχουν κοινή καταγωγή μ αυτούς. 36 Απογραφική μελέτη κοινωνικοοικονομικών και οικιστικών χαρακτηριστικών των σκηνιτών Τσιγγάνων, Μενεμένη 1998, σελ. 18-19. 42

> Η ράτσα των Αρναβούτα. Τα μέλη της ράτσας αυτής χαρακτηρίζονται ως οι πιο γνήσιοι Αθίγγανοι. > Η ράτσα των Γκιουμπρετζή. Είναι η πιο υποβαθμισμένη ράτσα των Αθίγγανων της περιοχής και γενικότερα των Αθίγγανων της Θράκης, την οποία συναντάμε κυρίως στο Δροσερό. Είναι φανερό από τα παραπάνω, ότι για την καταγωγή των Αθίγγανων υπάρχουν πολλές απόψεις. Συνεχώς προκύπτουν καινούργια στοιχεία τα οποία συμπληρώνουν την ήδη υπάρχουσα εικόνα. Όλα αυτά, κάνουν μία έρευνα γύρω από την φυλή των Αθίγγανων, ακόμα πιο δύσκολη. 2.5.2 Θρησκεία-Ήθη έθιμα Η συντριπτική πλειοψηφία των Αθίγγανων είναι Χριστιανοί και ένα μικρό ποσοστό είναι Μουσουλμάνοι. Οι Χριστιανοί Αθίγγανοι συνεχίζουν την Ορθόδοξη παράδοσή τους η οποία έχει την αφετηρία της στο Βυζάντιο. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι οι πληθυσμοί αυτοί είχαν ασπαστεί το Ισλάμ είτε κατά την περίοδο της Οθωμανικής παρουσίας στη Θράκη, είτε σε μεταγενέστερη εποχή και εξαναγκάστηκαν εκ των υστέρων να εκχριστιανιστούν. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις Χριστιανών Αθίγγανων της Θράκης που προέρχονται από τους ανταλλάξιμους ελληνορθόδοξους πληθυσμούς της Ανατολικής Θράκης. Σήμερα οι Χριστιανοί Αθίγγανοι, οι οποίοι είναι εγκατεστημένοι στην περιοχή, αποτελούν μια αδιάσπαστη κοινωνική ομάδα με τους υπόλοιπους χριστιανικούς πληθυσμούς και συμμετέχουν σε όλες τις δραστηριότητες της εθνικής και θρησκευτικής ζωής του Ελληνορθόδοξου πληθυσμού. Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι, από την μεριά τους, δεν είναι και τόσο προσηλωμένοι στα θρησκευτικά τους καθήκοντα όπως οι Πομάκοι και οι Τουρκογενείς κι ούτε αποστρέφονται εντελώς τον χριστιανισμό, γι αυτό και παρέμειναν απλώς ως μουσουλμανίζοντες. Ακολουθούν τον εορτολογικό κύκλο που έχει ως απαρχή την γιορτή του Αγίου Γεωργίου, την οποία γιορτάζουν στις 6 Μαΐου. Κατά την ημέρα αυτή κάνουν ζωοθυσίες (κουρμπάνια), επισκέπτονται μέρη όπου υπάρχουν ξωκλήσια του Αγίου 37 37 Ε. Ζεγκίνης, Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης, Θεσσαλονίκη, σελ. 53-55 43

Γεωργίου και κάνουν τάματα. Ένα από τα χριστιανικά ξωκλήσια, τα οποία επισκέπτονται, είναι και το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου Δρυμνιάς του Δημοτικού Διαμερίσματος Πασχαλιάς του Δήμου Σταυρούπολης Ξάνθης. Μια άλλη χριστιανική γιορτή, την οποία γιορτάζουν με πολύ ευλάβεια οι Αθίγγανοι, είναι η γιορτή της Παναγίας το Δεκαπενταύγουστο, την οποία ονομάζουν Μπαλ Πανηγύρι. Τις πανηγυρικές εκδηλώσεις προς τιμή της Παναγίας τις πραγματοποιούν στις 28 Αυγούστου. Πρέπει να τονιστεί ότι τόσο τις δυο χριστιανικές γιορτές που αναφέρθηκαν, όσο και κάθε άλλη χριστιανική ακίνητη γιορτή, οι Αθίγγανοι τις γιορτάζουν σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο, δηλαδή 13 μέρες αργότερα απ ότι γιορτάζουν οι χριστιανοί σήμερα. Το Πάσχα, επειδή είναι κινητή γιορτή, το γιορτάζουν την κανονική μέρα, βάφοντας κόκκινα αβγά. Από τις μουσουλμανικές γιορτές γιορτάζουν το Σεκέρ Μπάΐράμ και το Κουρμπάν Μπάϊράμ. Κατά τις δυο αυτές μεγάλες μουσουλμανικές γιορτές οι Αθίγγανοι, προσποιούμενοι τον παραδοσιακό μουσουλμάνο, γιορτάζουν και χαίρονται.. Ας σημειωθεί ότι οι Αθίγγανοι δεν πραγματοποιούν πέντε φορές την ημέρα προσευχή (ναμάζ), ούτε συμμετέχουν στην προσευχή της Παρασκευής. Τέλος δεν τηρούν τη νηστεία του ραμαζανιού και γενικά αποφεύγουν τις θρησκευτικές υποχρεώσεις που τους επιβάλλει η μουσουλμανική θρησκεία. Επίσης έχουν τα μουσουλμανικά τους ονόματα, αλλά παράλληλα χρησιμοποιούν και χριστιανικά ονόματα. Τα συνηθέστερα χριστιανικά ονόματα που χρησιμοποιούνται για τα κορίτσια είναι Μαρία και Κατερίνα, ενώ για τα αγόρια, Τάσος, Γιάννης και Γ ιώργος. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα έθιμα των Αθίγγανων της περιοχής, οι οποίοι δίνουν μεγάλη σημασία στη λογοδοσία και το γάμο των παιδιών τους. Για να γίνει λοιπόν η λογοδοσία, οι γονείς του αγοριού πηγαίνουν και συναντούν τον πατέρα του κοριτσιού και τον ρωτούν αν συγκατατίθεται να δώσει την κόρη του στον γιο τους. Εφόσον πει το ναι, τότε οι γονείς του αγοριού συζητούν για το χρηματικό ποσό που πρέπει να δώσουν ως προίκα στον πατέρα του κοριτσιού. Εφόσον λοιπόν συμφωνήσουν και σ αυτό, την επομένη παίρνουν το κορίτσι και πηγαίνουν στον χότζα (ιμάμη). Εκεί ύστερα από μια μικρή τελετή γίνεται η στέψη (νικιάχι). Μετά ετοιμάζουν ένα πλούσιο τραπέζι στο οποίο κάθονται όλοι οι συγγενείς. Μετά από το φαγητό οδηγούν τους νεόνυμφους στο δωμάτιο όπου είναι έτοιμο το γαμήλιο κρεβάτι. Την επομένη οι συγγενείς του αγοριού σπεύδουν να 44

διαπιστώσουν αν η νύφη τους ήταν παρθένα ή όχι. Αν δεν αποδειχθεί παρθένα, τότε αφού την μουτζουρώσουν την ανεβάζουν πάνω σ ένα γαϊδούρι και την επιστρέφουν στον πατέρα της. Αν όμως αποδειχθεί ότι είναι παρθένα, επιστρέφουν στο σπίτι του πατέρα της και κάνουν ένα τρικούβερτο γλέντι. Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι δυο νέοι αλληλοκλέβονται και στη συνεχεία νομιμοποιούν το γάμο τους, ξεπερνώντας μ αυτό τον τρόπο τις όποιες αντιρρήσεις που τυχόν έχουν οι γονείς τους38. 2.5.3 Μορφωτικό επίπεδο Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 65% του συνολικού πληθυσμού των Αθίγγανων που ζουν στην Ελλάδα είναι αναλφάβητοι. Ιδιαίτερα ανάμεσα στους ημιεγκατεστημένους Αθίγγανους το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 85%. Στο πληθυσμό δε των ανδρών ηλικίας άνω των 40 ετών και των γυναικών άνω των 25 ο αναλφαβητισμός προσεγγίζει το 100%. Ωστόσο σε καμία ηλικιακή ομάδα το ποσοστό των αναλφάβητων δεν πέφτει κάτω από το 60%. Στις ηλικίες 6 έως 15 ετών, ο αναλφαβητισμός ανέρχεται σε ποσοστό 84% για τα κορίτσια και 75% για τα αγόρια. Όσον αφορά τη φοίτηση στο σχολείο, παρατηρούνται υψηλά ποσοστά μη κανονικής φοίτησης ή διακοπής του σχολείου. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλουν λιγότερο ή περισσότερο στην προβληματική φοίτηση και την σχολική αποτυχία. Οι παράγοντες αυτοί είναι το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο των γονέων, η κακή υγεία, οι συχνές μετακινήσεις και οι κακές συνθήκες κατοικίας. Ένα σημαντικό παράγοντα σχολικής αποτυχίας αποτελούν οι πολιτισμικές διαφορές στη γλώσσα και στη συμπεριφορά, οι οποίες συνδέονται με δυσκολίες κατανόησης, με παρανοήσεις και γενικά με κακή επικοινωνία ανάμεσα στα παιδιά των Αθίγγανων και το σχολικό περιβάλλον. Η αδυναμία του σχολικού συστήματος και των δασκάλων να αναγνωρίσουν τέτοιες διαφοροποιήσεις, οδηγεί σε συγκρούσεις και σε προβλήματα μάθησης και ένταξης των παιδιών στο σχολείο. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζουν οι σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στους Αθίγγανους και την κυρίαρχη ομάδα. Ο αποκλεισμός των Αθίγγανων από το σχολείο δεν είναι μόνο δική τους επιλογή. Οφείλεται κυρίως στο ότι τα παιδιά των Αθίγγανων 38 Ε. Ζεγκίνης, ό.π., σελ 56-58. 45

αντιμετωπίζουν αντιδράσεις ρατσισμού, όσον αφορά την ένταξή τους στο σχολείο, οι οποίες αποθαρρύνουν τη φοίτησή τους σ αυτό. Επίσης το σχολείο αντιμετωπίζεται από τους Αθίγγανους ως παράγοντας απομάκρυνσης των παιδιών από την οικογένεια. Αυτή η στάση έχει σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά των Αθίγγανων, όχι μόνο να μην ενθαρρύνονται από τους γονείς τους να παρακολουθούν το σχολείο, αλλά συχνά να έχουν να αντιμετωπίσουν και την αρνητική τους στάση. Για τους Αθίγγανους γονείς, η μόνη παραδεκτή χρησιμότητα του σχολείου είναι η στοιχειώδεις μάθηση γραφής, ανάγνωσης και αριθμητικής που θα τους βοηθήσει να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες της καθημερινής ζωής, ενώ η μακροχρόνια φοίτηση στο σχολείο θεωρείται όχι μόνο περιττή αλλά και επιβλαβής. Τους βλάπτει κυρίως οικονομικά, αφού θεωρούν ότι το σχολείο απασχολεί για μεγάλο χρονικό διάστημα το παιδί, στο οποίο διάστημα θα μπορούσε να συνεισφέρει οικονομικά στην οικογένεια από κάποια εργασία39. Όλα τα παραπάνω αποτελούν σημαντικές αιτίες απομάκρυνσης των παιδιών των Αθίγγανων από το σχολείο, με αποτέλεσμα να περιθωριοποιούνται και να αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα στη μετέπειτα πορεία τους. Μοναδική ηλιαχτίδα φωτός, μέσα σ αυτή την απελπιστική κατάσταση, αποτελεί το Κοινωνικό Κέντρο που έχει ιδρύσει η Πρόνοια στο Δροσερό Ξάνθης. Σκοπός του κέντρου αυτού είναι η διαφώτιση σε καίρια προβλήματα υγείας και κοινωνικής συμπεριφοράς, αλλά η πιο σημαντική του προσφορά είναι η παροχή των στοιχειωδών γνώσεων της ελληνικής γλώσσας. Είναι ένα σωστό εργαστήρι όπου τα παιδιά των Αθίγγανων μαθαίνουν, όχι μόνο να διαβάζουν και να γράφουν, αλλά και να ζωγραφίζουν και να τραγουδούν. Όμως μόνο ένα Κοινωνικό Κέντρο δεν αρκεί για να καλύψει τις ανάγκες όλης της περιοχής. Γι αυτό θα πρέπει να ιδρυθούν κι άλλα Κέντρα προκειμένου να έχουν πρόσβαση όλοι οι Αθίγγανοι του Νομού. 2.5.4 Βιοτικό επίπεδο-επαγγέλματα Από ανέκαθεν οι Αθίγγανοι έχουν το χαρακτηριστικό της μετακίνησης. Μετακινούνται συχνά προκειμένου να εξασφαλίζουν εργασία ή πελατεία σε διάφορες περιοχές ανάλογα με τις εποχιακές ανάγκες. Έτσι, μετακινούνται σε περιοχές όπου ασκούν συγκεκριμένες ασχολίες σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι συναντά κανείς ομάδες Αθίγγανων σε αγροτικές περιοχές 39 Απογραφική μελέτη, ό.π., σελ. 34-37. 46

όπου εργάζονται σε χωράφια, ενώ άλλοι ταξιδεύουν στις περιοχές όπου γίνονται πανηγύρια, για να επιδοθούν στο εμπόριο μικροαντικειμένων. Σήμερα, όμως, οι περισσότεροι Αθίγγανοι είναι ημιεγκατεστημένοι ή εγκατεστημένοι. Τα τελευταία χρόνια το σύστημα της μετακίνησης τείνει να αλλάξει, με αποτέλεσμα να φτάσουμε σε σημείο να μιλάμε περισσότερο για η μιεγκατεστημένες ομάδες, καθώς οι νομάδες φαίνεται πως εκλείπουν, ενώ οι εγκατεστημένοι Αθίγγανοι πλέον θεωρείται πως έχουν αστικοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε συχνά να μην ξεχωρίζουν από τους μη Αθίγγανους. Η αλλαγή αυτή οφείλεται κυρίως στους εξής δύο λόγους : > Στον περιορισμό της αγοράς εργασίας εξαιτίας της αύξησης του αριθμού των οικονομικών μεταναστών ως φθηνού εργατικού δυναμικού, πράγμα που αποτέλεσε την αφορμή για τον προσανατολισμό των Αθίγγανων προς την επιλογή της πρόχειρης αλλά μόνιμης εγκατάστασης, κι έτσι όντας εξασφαλισμένοι αναφορικά με τον τόπο κατοικίας, αυξάνονται τελικά οι δυνατότητες εργασίας, λόγω της μονιμότητας στην περιοχή, και > Στην εξέλιξη των μέσων μετακίνησης σε συνδυασμό με την αυξημένη τάση για αγορά κάποιου μέσου μεταφοράς, που επέτρεψε στους Αθίγγανους σήμερα να παραμείνουν σταθεροί σε μια περιοχή εγκατάστασης και από εκεί να οργανωθούν επαγγελματικά, έχοντας την δυνατότητα να εργασθούν στις γύρω περιοχές χωρίς να μετακινείται όλη η οικογένεια40. Ειδικότερα για τον Ν. Ξάνθης, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, ο κύριος όγκος των Αθίγγανων του Νομού είναι εγκατεστημένος στο Δροσερό και στο Εύλαλο. Η έκταση στην οποία έχει ιδρυθεί η συνοικία του Δροσερού βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως, γι αυτό και τα κτίσματα, τα οποία έχουν γίνει εκεί, θεωρούνται παράνομα. Παρόλα αυτά προ δεκαετίας το Κράτος τούς έδωσε φως και νερό, γεγονός που βελτίωσε εν μέρει τουλάχιστο τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού αυτού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υφίστανται σοβαρά προβλήματα που δίνουν τη γενική εικόνα μιας πολύ υποβαθμισμένης περιοχής. Ζώντας κάτω από τέτοιες συνθήκες, οι Αθίγγανοι προσβάλλονται και εκδηλώνουν ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών όπως μολύνσεις, ρευματισμοί, καρδιοπάθειες, γαστρεντερίτιδα, ηπατίτιδα, δερματοπάθειες κ.α. Ο τρόπος ζωής τους, τους αναγκάζει να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα υγείας μόνο αφού εκδηλωθούν, αγνοώντας την 40 Απογραφική μελέτη, ό.π., σελ. 42-45. 47

πρόληψη ή τους εμβολιασμούς. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι Αθίγγανες παντρεύονται συνήθως σε πολύ μικρή ηλικία και έχουν περισσότερες εγκυμοσύνες και αποβολές, επιβαρύνει την υγεία τους, ενώ φαίνεται ότι σπάνια έχουν ιατρική παρακολούθηση κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνη τους και σε ορισμένες περιπτώσεις γεννούν εκτός νοσοκομείου ή κλινικής. Παρουσιάζεται έτσι ένας αυξημένος αριθμός αποβολών και σχετικά έντονη παιδική θνησιμότητα. Στο Εύλαλο και στις υπόλοιπες περιοχές όπου διαμένουν Αθίγγανοι η κατάσταση είναι διαφορετική. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι πολύ καλύτερες αφού στεγάζονται σε ιδιόκτητες μονοκατοικίες, στις οποίες οι συνθήκες υγιεινής είναι σε πολύ καλό επίπεδο. Ως προς τα επαγγέλματά τους, οι περισσότεροι Αθίγγανοι του Νομού δουλεύουν ως εργάτες σε εποχιακές δουλειές, ορισμένοι ασχολούνται με το εμπόριο, άλλοι είναι οργανοπαίχτες και τραγουδιστές, άλλοι ναυτικοί και άλλοι ασχολούνται με το παραδοσιακό επάγγελμα των Αθίγγανων, την καλαθοπλεκτική. Βεβαίως δεν λείπουν και αυτοί που έχουν ως επάγγελμα την επαιτεία. 48

2.6 Διαπολιτισμική εκπαίδευση. Οι έννοιες πολυπολιτισμικότητα, διαπολιτισμικότητα και διαπολιτισμική εκπαίδευση έχουν ένα κοινό σημείο: τον όρο «πολιτισμός». Η διαπολιτισμική εκπαίδευση στοχεύει στην κατάργηση των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ των πολιτισμών, την αμοιβαία αποδοχή και αλληλεπίδρασή τους41. Η αναγκαιότητα για την προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης προέκυψε από τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι οι σημερινές πολυπολιτισμικές (πολυεθνικές, πολυθρησκευτικές κ.λ.π.) κοινωνίες παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφορές σε σχέση με τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες των προηγούμενων εποχών και ότι οι διαφορές αυτές θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής και στην άσκηση της εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής πρακτικής. Το γεγονός αυτό συνιστά μια κρίσιμη εξέλιξη στην αντίληψη του σύγχρονου ανθρώπου για τον πολιτισμό και το πολιτισμικό του περιβάλλον, με συγκεκριμένο αντίκτυπο στην εκπαιδευτική πολιτική και πρακτική. Έχει γίνει αντιληπτό ότι η μονοπολιτιστική-πολιτισμική εκπαίδευση αδυνατεί πλέον να λειτουργήσει ως μηχανισμός συνοχής της οργανωμένης κοινωνίας42. Η εκπαίδευση στη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης είναι σχεδιασμένη βάση των διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάνης, οι οποίες προβλέπουν το σεβασμό της θρησκευτικής γλωσσικής και εκπαιδευτικής ελευθερίας των θρησκευτικών μειονοτήτων τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία. Οι πολιτικές ηγεσίες του Ελληνικού κράτους φρόντισαν πάντα να σχεδιάζουν και να αναμορφώνουν την εκπαίδευση της μουσουλμανικής μειονότητας σε σχέση αμοιβαιότητας με τη γείτονα χώρα. Αυτό σημαίνει ότι όσες φορές χρειάστηκε να γίνουν μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση για ευνόητους λόγους έγιναν κατόπι συμφωνίας και αμοιβαιότητας με την Τουρκία. Είναι βέβαιο, από μια πρώτη εκτίμηση, ότι η οργάνωση της εκπαίδευσης και τα Αναλυτικά Προγράμματα μπορούν να χαρακτηριστούν ως δημοκρατικά, αφού στηρίζονται στη βασική διαπολιτισμική αρχή του σεβασμού της μητρικής γλώσσας και του πολιτισμού της μειονότητας. Παρ όλα αυτά, δεν μπορούν να θεωρηθούν στην πράξη αποτελεσματικά αφού ευνοούν ένα λειτουργικό και παράλληλα απομονωτικό αναλφαβητισμό. 41 Π. Γεωργογιάννης, Θεωρία και πρακτικές προσέγγισης για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας, Πάτρα 2000, σελ. 18, 42 Θ. Βακαλιός, ό.π., σελ. 87 49

Αυτό συμβαίνει διότι δεν αρκεί να σχεδιάζεται ένας τόσο σημαντικός τομέας μόνο στη βάση δημοκρατικών και διαπολιτιστικών αρχών, αλλά πρέπει να παρέχει τις δυνατότητες συγκεκριμένων πλαισίων δράσης και ενεργειών που θα λαμβάνουν υπόψη και τις πραγματικές συνθήκες ζωής. Το νομικό και διοικητικό καθεστώς των σχολικών μονάδων Η εκπαίδευση για τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας, κατά παρέκκλιση από το πλαίσιο της εκπαίδευσης που ισχύει σε εθνικό επίπεδο κατοχυρώθηκε νομικά με το Ν.Δ. 3065 το 1954. Αργότερα το 1968 με την υπογραφή του μορφωτικού πρωτοκόλλου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ρυθμίζονται θέματα λειτουργίας των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Προφανώς η αναγκαιότητα της υπογραφής του πρωτοκόλλου είναι αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων στην παιδεία γενικότερα που παρατηρούνται σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό φάσμα. Σήμερα η λειτουργία των σχολείων και των δύο βαθμιδών καθορίζεται από το Ν.Δ. 1109/1972 που αποτελεί συνέχεια του μορφωτικού πρωτοκόλλου. Το πρώτο επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα εκδόθηκε το 1958. Το πρόγραμμα που ισχύει σήμερα εκδόθηκε το 1979 ως συνέχεια και με μεταρρυθμιστική πράξη του προγράμματος που καθιερώθηκε με το Ν.Δ. 694-695 το 1977. Το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα - ως προς τα γνωστικά αντικείμενα και τις ώρες διδασκαλίας - ακολουθεί τα αναλυτικά προγράμματα που εφαρμόζονται στα αμιγή χριστιανικά43 σχολεία στην Ελληνική επικράτεια. Η παρέκκλιση που κατοχυρώνεται θεσμικά είναι η εφαρμογή των προγραμμάτων σε δύο γλώσσες44. Οι πίνακες παρακάτω αναφέρονται στα σχολεία, που φοιτούν αποκλειστικά μουσουλμάνοι μαθητές και δίνουν μια πρώτη εικόνα σε αριθμούς γύρω από την εκπαίδευση στη μουσουλμανική μειονότητα της Δ. Θράκης 43 Η διάκριση των σχολείων σε μουσουλμανικά και χριστιανικά προκύπτει από το γεγονός ότι η εκπαίδευση στη μειονότητα αποκλίνει από το Εθνικό Σύστημα Παιδείας και η λειτουργία της χαρακτηρίζεται από τη θρησκευτική ιδιαιτερότητα του μαθητικού πληθυσμού και του σχεδιασμού των Αναλυτικών Προγραμμάτων. 44 Θ. Βακαλιός, ό.π., σελ. 40 50

ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΑΘΗΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΝΟΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΜΙΓΗ ΑΜΙΓΗ ΑΜΙΓΗ Τ.Μ.* Π.Μ.** ^ *** ΜΙΚΤΑ ΞΑΝΘΗ 76 32 37 1 6 ΡΟΔΟΠΗ 134 80 27 6 20 ΕΒΡΟΣ 21 9 7 2 3 ΣΥΝΟΛΟ 231 121 71 9 29 Πηγή : Βακαλιός Θανάσης, ό.π., σελ. 41. Από τον Πίνακα 5 προκύπτει ότι από τα 231 σχολεία, όπου φοιτούν μουσουλμάνοι μαθητές, στα 121 προσέρχονται αποκλειστικά μαθητές τουρκικής καταγωγής, μόλις στα 71 φοιτούν αποκλειστικά μαθητές πομακικής καταγωγής, στα 9 Αθίγγανοι και τα 29 είναι μικτά, δηλαδή φοιτούν μαθητές μουσουλμάνοι ανεξάρτητοι από εθνοφυλετική καταγωγή. ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ ΝΟΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΞΑΝΘΗ 291 152 139 ΡΟΔΟΠΗ 332 240 192 ΕΒΡΟΣ 55 30 25 ΣΥΝΟΛΟ 678 422 356 Πηγή : Βακαλιός Θανάσης, ό.π., σελ. 42. Συνολικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση απασχολούνται 678 δάσκαλοι από τους οποίους οι περισσότεροι είναι μουσουλμάνοι. ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ, ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΦΥΛΟ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥΡ/ΝΕΙΣ ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ Μ.* Α * Κ.* ΞΑΝΘΗ 1.128 2.084 144 439 2.029 1.774 ΡΟΔΟΠΗ 1.891 540 142 503 1.986 1.871 ΕΒΡΟΣ 89 162 197 63 287 262 ΣΥΝΟΛΟ 3.108 2.786 483 1.005 4.302 3.907 Πηγή : Βακαλιός Θανάσης, ό.π., σελ. 42. * Τουρκογενείς Μαθητές ** Πομάκοι Μαθητές *** Αθίγγανοι * Μικτά * Αγόρια * Κορίτσια 51

Στα μουσουλμανικά σχολεία φοιτούν συνολικά 7.382 μαθητές. Από αυτούς 3.108 πηγαίνουν σε σχολεία με μαθητικό πληθυσμό αποκλειστικά τουρκογενούς προέλευσης, 2.786 πομακικής καταγωγής, 483 φοιτούν σε σχολεία όπου φοιτούν αποκλειστικά Αθίγγανοι και 1.005 αποτελούν το μικτό μαθητικό δυναμικό σε 29 σχολεία. Από το σύνολο των 7.382 μαθητών τα αγόρια είναι περισσότερα από τα κορίτσια. ΠΙΝΑΚΑΣ 8 ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ45 ΝΟΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΓΥΜ/ΣΙΑ ΛΥΚΕΙΑ ΓΥΜ/ΣΙΑ ΛΥΚΕΙΑ ΙΕΡ/ΡΙΑ ΞΑΝΘΗΣ 8 4 1 1 1 I ΡΟΔΟΠΗΣ 4 1 1 1 1 1 ΕΒΡΟΥ - - - - - - ΣΥΝΟΛΟ 12 5 1 2 2 2 Πηγή : Βακαλιός Θανάσης, ό.π., σελ. 43. ΠΙΝΑΚΑΣ 9 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ. ΚΑΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ46 ΝΟΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΞΑΝΘΗΣ - 25 - - ΡΟΔΟΠΗΣ - 5 21 22 ΕΒΡΟΥ - - - - ΣΥΝΟΛΟ 0 30 21 22 Πηγή : Βακαλιός Θανάσης, ό.π., σελ. 43. 45 Πρέπει να σημειωθεί ότι στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση όλα τα σχολεία λειτουργούν ως μικτά. 46 Τα ιδιωτικής ιδιοκτησίας Ιεροσπουδαστήρια δε λειτουργούν σύμφωνα με το γενικό πλαίσιο της Εθνικής Παιδείας που διαχωρίζουν τα πρώην εξατάξια Γυμνάσια σε Γυμνάσια και Λύκεια και είναι πεντατάξια. 52

ΠΙΝΑΚΑΣ 10 ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΟΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ ΛΥΚΕΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ ΛΥΚΕΙΑ ΙΕΡ/ΡΙΑ ΞΑΝΘΗΣ 175 14 119 45 46 ΡΟΔΟΠΗΣ 20-158 42 155 ΕΒΡΟΥ - - - - - ΣΥΝΟΛΟ 195 14 277 87 201 Πηγή : Βακαλιός Θανάσης, ό.π., σελ. 43. Από τους παραπάνω πίνακες γίνεται εμφανές ότι τα περισσότερα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης βρίσκονται στο Νομό Ξάνθης, όπου και φοιτούν οι περισσότεροι μουσουλμάνοι μαθητές. Τόσο η πληθυσμιακή σύνθεση του Νομού, όσο και η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι οι μουσουλμάνοι πομακικής καταγωγής δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να φοιτήσουν στα σχολεία της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αντίθετα στο Νομό Ροδόπης οι περισσότεροι μαθητές φοιτούν στα ιδιωτικά σχολεία της μέσης εκπαίδευσης και στα Ιεροσπουδαστήρια. Στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σήμερα διδάσκουν : > Έλληνες χριστιανοί υπήκοοι, απόφοιτοι των πρώην Παιδαγωγικών Ακαδημιών κυρίως. > Έλληνες μουσουλμάνοι υπήκοοι, απόφοιτοι της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης (Ε.Π.Α.Θ.). > Έλληνες μουσουλμάνοι υπήκοοι, απόφοιτοι κρατικών διδασκαλείων της Τουρκίας. > Τούρκοι μουσουλμάνοι υπήκοοι, απόφοιτοι παιδαγωγικών σχολών της Τουρκίας, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως μετακλητοί, αφού υπηρετούν στα σχολεία με το καθεστώς αμοιβαιότητας σε σχέση με τους Έλληνες χριστιανούς υπηκόους, που υπηρετούν στα σχολεία της Κωνσταντινούπολης. > Έλληνες μουσουλμάνοι υπήκοοι, απόφοιτοι Ιεροσπουδαστηρίων, ιδιωτικών μουσουλμανικών Γυμνασίων ή Λυκείων. Αυτοί τα τελευταία χρόνια λόγω ηλικίας σταδιακά αποσύρονται και συνταξιοδοτούνται. Στο Νομό Ξάνθης υπηρετούν 80 απόφοιτοι της Ε.Π.Α.Θ., 40 απόφοιτοι τουρκικών κρατικών σχολών και 32 απόφοιτοι ιεροσπουδαστηρίων47. 47 Θ. Βακαλιός, ό.π., σελ. 46-47. 53

Η διαφορετική αντίληψη για την αγωγή και την εκπαίδευση, το διαφορετικό επίπεδο της παιδαγωγικής κατάρτισης των δασκάλων και η αυτόνομη διδασκαλία χωρίς συνεργασία και ανταλλαγή, φαίνεται ότι έχουν επιπτώσεις αρνητικές όχι μόνο στο συντονισμό της διδακτέας ύλης των μαθημάτων αλλά και στη διαδικασία μάθησης γενικότερα, στην αποδιοργάνωση των μαθητών και στη σύγχυση. 54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η Κοινωνική Πολιτική της Αυτοδιοίκησης. 3.1 Η έννοια της Κοινωνικής Πολιτικής. Ο άνθρωπος, ως ων, παρουσιάζει σωματικές και πνευματικές ανάγκες. Όλες οι προσπάθειές του, από την στιγμή που εμφανίστηκε στη γη έως και σήμερα, αποσκοπούν στην ικανοποίηση αυτών των αναγκών. Οι δυσκολίες όμως που αντιμετωπίζει στην πορεία της ζωής του είναι πολλές, πράγμα που δυσχεραίνει την προσπάθειά του να τις ικανοποιήσει. Έτσι απαιτείται η συμβολή του Κράτους προκειμένου να ξεπεραστούν, ως ένα βαθμό, οι όποιες δυσκολίες παρουσιάζονται. Αυτή η συμβολή-παρέμβαση του Κράτους, εκφράζεται μέσω της Κοινωνικής Πολιτικής που εφαρμόζει. Σ αυτό το σημείο θα πρέπει να δοθεί ο ορισμός της έννοιας της Κοινωνικής Πολιτικής. Κατά καιρούς της έχουν αποδοθεί πολλοί ορισμοί. Σύμφωνα με τον Buttrick (1971), Κοινωνική Πολιτική είναι η ανακατανομή των κοινωνικών υπηρεσιών και πόρων της κοινωνίας προς όφελος των ασθενέστερων ομάδων της. Κατά τον Δ. Ιατρίδη, Κοινωνική Πολιτική είναι η επιστήμη η οποία έχει σαν αντικείμενο έρευνας το σύστημα κοινωνικής προστασίας προς τις ασθενέστερες κοινωνικές τάξεις, με σκοπό την κοινωνική ανάπτυξη. Τέλος σύμφωνα με τον Τσούκαλη (1993), η Κοινωνική Πολιτική περιλαμβάνει, εκτός από τις διάφορες ρυθμίσεις της αγοράς εργασίας που έχουν ως σκοπό να εγγυηθούν κάποιους ελάχιστους όρους προστασίας των εργαζομένων, την εκπαίδευση και την κατάρτιση, την στέγαση και την υγεία. Σε κάθε περίπτωση, η Κοινωνική Πολιτική αφορά την δυνατότητα έκφρασης, ιεράρχησης και κάλυψης των κοινωνικών αναγκών με ένα σύνολο ρυθμίσεων και μέτρων σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η απασχόληση, η υγεία, η πρόνοια, η κατοικία, οι ασφαλιστικές παροχές και οι προσωπικές κοινωνικές υπηρεσίες. Οι ρυθμίσεις και τα μέτρα αυτά έχουν σαν κύριο σκοπό την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και την επίτευξη της κοινωνικής ανάπτυξης. Βασική παράμετρος για την εκπλήρωση των παραπάνω στόχων είναι ο σεβασμός των 48 48 Μ. Φαλερίτη, Κοινωνική Πολιτική, Καλαμάτα 1995, σελ. 18. 55

δικαιωμάτων του ανθρώπου, που είναι η αναγνώριση της αξίας του και ο σεβασμός της αξιοπρέπειάς του. Γιατί σ όλους τους πολιτισμένους λαούς τα δικαιώματα του ανθρώπου σαν άτομο και σαν μέλος ενός κοινωνικού συνόλου, τα εγγυάται το Κράτος. Η αναγνώριση και προστασία αυτών των δικαιωμάτων από το Κράτος, βοηθά την ομαλή εξέλιξη και την κοινωνική πρόοδο ενός λαού. Η Κοινωνική Πολιτική που ασκεί το Κράτος, επικεντρώνεται στους εξής (3) τρεις τομείς : S Στην προστασία της οικογένειας, της μητρότητας, της παιδικής ηλικίας, της νεότητας και των ηλικιωμένων. S Στην προστασία της δημόσιας υγείας και των Α.Μ.Ε.Α. S Στην προστασία των κοινωνικών ομάδων που ζουν στα όρια της φτώχειας, των μειονοτήτων, των παλιννοστούντων κ.τ.λ. Τα μέσα Κοινωνικής Πολιτικής που χρησιμοποιεί το Κράτος είναι τα εξής : > Η δημιουργία έργων υποδομής (ορφανοτροφεία, Κ.Α.Π.Η., νοσοκομεία για Α.Μ.Ε.Α., κέντρα φύλαξης παιδιών, βρεφονηπιακοί σταθμοί, παιδικές κατασκηνώσεις κ.τ.λ.) > Διάφορα νομοθετικά μέτρα ( απαγορεύεται η απόλυση εγκύου γυναίκας σύμφωνα με το Ν. 1414/84, πρόσληψη Ελληνοποντίων στο Ελληνικό Δημόσιο με ευνοϊκούς όρους κ.τ.λ.) > Η χορήγηση επιδομάτων ( επίδομα μητρότητας, συντάξεις στους άπορους υπερήλικες, επίδομα πολυτέκνων, αποζημίωση για άπορους τυφλούς ή νοητικά στερημένους κ.τ.λ.) > Διάφορες φορολογικές απαλλαγές ( π.χ. τα Α.Μ.Ε.Α. δεν πληρώνουν φόρους για την αγορά αυτοκινήτου, έχουν φορολογικές ελαφρύνσεις για την αγορά σπιτιού κ.α.) > Η χορήγηση υλικών αγαθών ( εργατικές κατοικίες, σκηνές και λυόμενα σε σεισμόπληκτους, φάρμακα, εμβόλια κ.α.) 56

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η έννοια της Κοινωνικής Πολιτικής είναι ευρεία και σχετίζεται με την οικονομία. Είναι σαφές ότι σε περιόδους ανάπτυξης της οικονομίας υπάρχει ανάπτυξη της Κοινωνικής Πολιτικής, ενώ σε περιόδους ύφεσης η Κοινωνική Πολιτική περνάει στο στάδιο του επαναπροσδιορισμού. 3.2 Η υφιστάμενη κατάσταση σε κεντρικό επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο που το Κράτος Πρόνοιας εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε σε χώρες βιομηχανικά αναπτυγμένες, οι οποίες βρίσκονταν στο πιο προχωρημένο στάδιο του Καπιταλισμού. Το Κοινωνικό Κράτος, όπως αλλιώς ονομάζεται, είναι η ασφαλιστική δικλείδα του καπιταλιστικού συστήματος που μπορεί να αποτρέπει τις διάφορες κοινωνικές ανισότητες. Οι ανισότητες αυτές αποτελούν κίνδυνο κοινωνικών συγκρούσεων, που απειλούν την κοινωνική συνοχή, άρα το ίδιο το κοινωνικό σύστημα και τις δομές του. Τα Κράτος-Πρόνοιας έχει το ρόλο του εξισορροπιστή, έχοντας σαν στόχο να διαφυλάττει την κοινωνική συνοχή και γαλήνη. Στην Ελλάδα, μέχρι πρόσφατα, η κοινωνική και οικονομική δομή της κοινωνίας, δεν καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη για ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους. Για τις περισσότερες αντιθέσεις και ανισότητες η οικογένεια ήταν αυτή που λειτουργούσε σαν ασφαλιστική δικλείδα. Στην ελληνική κοινωνία, λοιπόν, η οικογένεια λόγω των στενών συγγενικών δεσμών και λόγω της παράδοσης ήταν αυτή που αντικαθιστούσε αυτό που σήμερα ονομάζεται Κοινωνικό Κράτος49. Για τους λόγους αυτούς το Κράτος δεν πιέστηκε να μπει στην διαδικασία δημιουργίας υποδομών για ένα σύστημα κοινωνικών υπηρεσιών. Απαλλαγμένη η πολιτεία από ένα τόσο μεγάλο δημόσιο κόστος περιορίστηκε σε στοιχειώδεις κοινωνικές παροχές, αποκλειστικά επιδοματικού και ιδρυματικού χαρακτήρα, που απευθυνόταν σε ακραίες καταστάσεις, όπως σοβαρές ψυχικές παθήσεις, απορία και ορφάνια. Ακόμη και σ αυτές τις περιπτώσεις ένα μεγάλο μέρος των αναγκών κάλυπτε η Εκκλησία και διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις, με αποτέλεσμα το Κράτος να απαλλάσσεται και από αυτό το βάρος κατά ένα μεγάλο ποσοστό. Ένας ακόμη λόγος που οδήγησε στην υφιστάμενη κατάσταση είναι οι σχέσεις πολίτη-κράτους σε θέματα κοινωνικών υπηρεσιών, και ο δισταγμός του πρώτου να απευθυνθεί στις όποιες κοινωνικές υπηρεσίες τού παρέχει η πολιτεία. Η κύρια, ίσως, 49 Κ. Βασίλτσης / Α. Ζούτσου, Η κοινωνική διάσταση της Τ.Α. Ο ρόλος της Τ.Α. στην ένταξη των παλιννοστούντων. Η περίπτωση της Κ. Μακεδονίας, Καλαμάτα, σελ. 4. 57

αιτία είναι κάποια δυσπιστία των πολιτών απέναντι στο Κράτος και οποιαδήποτε εξουσία του, είτε αυτή ασκείται σε κεντρικό είτε σε τοπικό επίπεδο. Η οργανωτική δομή των κοινωνικών υπηρεσιών, σήμερα, έχει το χαρακτηριστικό του συγκεντρωτισμού. Όλες οι εξουσίες και αρμοδιότητες, σε θέματα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, είναι συγκεντρωμένες σε κεντρικό επίπεδο. Ο κυριότερος κεντρικός φορέας είναι το Υπουργείο Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Υ.Υ.Π.Κ.Α.), όπου είναι συγκεντρωμένες οι περισσότερες αρμοδιότητες. Με ζητήματα όμως Κοινωνικής Πολιτικής είναι επιφορτισμένοι και άλλοι κεντρικοί φορείς, όπως το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων σε θέματα αγωγής υγείας, η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς (Γ.Γ.Ν.Γ.), η Γενική Γραμματεία Ισότητας (Γ.Γ.Ι.), που υπάγονται σε διάφορα Υπουργεία, αλλά και οργανισμοί με την νομική μορφή Ν.Π.Δ.Δ. ή Ν.Π.Ι.Δ. όπως ο Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας (Ε.Ο.Π.), το Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως (Π.Ι.Π.Κ.Α.), το Κέντρο Βρεφών ΜΗΤΕΡΑ, που και αυτοί εποπτεύονται και ελέγχονται από το Υ.Υ.Π.Κ.Α. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι στην ουσία αμέτοχη στην άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής. Το παλαιότερο θεσμικό πλαίσιο αλλά και οι νέες νομοθετικές ρυθμίσεις, Ν. 2071/92 για την υγεία και Ν. 2082/92 για την κοινωνική πρόνοια, που καθορίζει αρμοδιότητες στην άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής, είναι σε τελευταία ανάλυση περιοριστικές όσον αφορά τις δυνατότητες δράσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μια και δεν εξασφαλίζει αντίστοιχες δυνατότητες χρηματοδότησης. Η κυριότερη δυνατότητα που δίνεται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση από το κεντρικό Κράτος είναι γνωμοδοτικού χαρακτήρα, δηλαδή η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να συμμετέχει με εκπροσώπους της σε κρατικά όργανα, όπως το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕ.Σ.Υ.), την Επιτροπή Σχεδιασμού Αγωγής Υγείας (Ε.Σ.Α.Υ.) κ.α., χωρίς όμως τη δυνατότητα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων. Άλλη δυνατότητα που δίνει το θεσμικό πλαίσιο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για δράση στον κοινωνικό τομέα, είναι το δικαίωμα ίδρυσης και λειτουργίας ιδρυμάτων κοινωνικού χαρακτήρα, όπως παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί, αλλά με δικές της δαπάνες (αυτοχρηματοδότηση). Λόγω, όμως, της έλλειψης ιδίων πόρων καθώς και νομικά κωλύματα για την απόκτηση ιδίων πόρων, παράλληλα με την ανεπαρκής χρηματοδότηση από το Κράτος, αναιρούν αυτή την δυνατότητα που δίνει το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. 58

Αυτή η οργανωτική δομή δείχνει τη συγκέντρωση των κοινωνικών υπηρεσιών σε κεντρικό επίπεδο αλλά ταυτόχρονα και την πολυδιάσπασή τους, συνοδευόμενη από έλλειψη συντονισμού. 3.3 Κοινωνική Πολιτική και Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) προσπαθεί να δώσει λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα που απασχολούν όλα σχεδόν τα κράτη-μέλη της. Η προσπάθεια αυτή γίνεται με μια σειρά προγραμμάτων και δράσεων. Τα προγράμματα αυτά έχουν υποδειγματικό και αντισταθμιστικό χαρακτήρα και σκοπό να υποδείξουν εναλλακτικές λύσεις ή να βελτιώσουν καταστάσεις που σχετίζονται με κοινωνικά προβλήματα όπως : η μακροχρόνια ανεργία, οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, οι δυσκολίες των μειονεκτούντων ατόμων να ενταχθούν στην κοινωνική και οικονομική ζωή, οι προκαταλήψεις εναντίον των εθνικών μειονοτήτων, ο κοινωνικός και πολιτιστικός αποκλεισμός. Στην Ελλάδα αναπτύσσεται σταδιακά ένα πλέγμα βασικών κοινωνικών παροχών και κοινωνικής πρόνοιας, βασιζόμενο σε ενιαίες αρχές. Η κοινωνική πολιτική κυριαρχείται από μη στοχοθετημένες παροχές σε χρήμα, γεγονός που αλλάζει ως αποτέλεσμα πρόσφατων εξελίξεων. Σε ό,τι αφορά την παροχή υπηρεσιών και τα προγράμματα για ανοιχτή κοινωνική μέριμνα και προστασία, πρέπει να γίνουν ακόμη πολλές βελτιώσεις όσων αφορά τον σχεδίασμά, τις δομές υλοποίησης και τις υπηρεσίες παροχών. 3.4 Υφιστάμενες κοινωνικές υπηρεσίες στο Νομό Ξάνθης50. Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ξάνθης διοικείται από τον αιρετό Νομάρχη και έχει δύο αιρετά συλλογικά όργανα, το Νομαρχιακό Συμβούλιο και την Νομαρχιακή Επιτροπή. Στον αιρετό 50 Πηγή : Internet, www.xanthi.gr 59

Νομάρχη μεταβιβάστηκαν όλες οι αρμοδιότητες που ασκούσε ο μετακλητός Νομάρχης πλην ορισμένων που έχουν σχέση με την δημόσια περιουσία, την εποπτεία άλλων Ν.Π.Δ.Δ., την εθνική άμυνα, την δημόσια τάξη και δικαιοσύνη. Το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ξάνθης στους τομείς δικαιοδοσίας της είναι σε γενικές γραμμές το παρακάτω : > Ευθύνη της ολοκληρωμένης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του Νομού. > Έκφραση της διοικητικής λειτουργίας στο επίπεδο του Νομού. > Εντοπισμός των αναγκών και προβλημάτων, μελέτη αναπτυξιακών δυνατοτήτων, επιλογή των προσφορότερων τρόπων οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης. > Άσκηση όλων των επιτελικών λειτουργιών (πενταετή και ετήσιο προγραμματισμό επενδύσεων και αναπτυξιακών έργων, χωροθέτηση, εξασφάλιση χρηματοδότησης, εκπόνηση προδιαγραφών εκτέλεσης / εφαρμογής, μελέτη τήρηση έργων, σχεδιασμός και εφαρμογή προγραμμάτων ανάπτυξης περιοχών). > Ποιότητα στην εξυπηρέτηση του πολίτη. > Εκπόνηση προγραμμάτων οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης. > Εφαρμογή επενδυτικών προγραμμάτων για διάφορα έργα. > Εξασφάλιση της άσκησης των πολιτικών δικαιωμάτων των πολιτών και ρύθμιση της αστικής τους κατάστασης (συμμετοχή στην οργάνωση και διενέργεια των εκλογών, ταυτότητες, διαβατήρια, μητρώα αρρένων, στρατολογία, ιθαγένεια). > Ανάπτυξη, βελτίωση και προστασία της υγείας των ζώων, έλεγχος των ζωικών προϊόντων, υπόδειξη μέσων και επιστημονικών μεθόδων στους καλλιεργητές και κτηνοτρόφους για την επέκταση και την βελτίωση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, χορήγηση αδειών ίδρυσης γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και ο έλεγχος της λειτουργίας τους, χορήγηση άδειας λειτουργίας κτηνιατρικών κλινικών και ιατρείων και ο έλεγχος της λειτουργίας τους. > Προστασία και ανάπτυξη της αλιείας, των αλιευτικών συνεταιρισμών και μονάδων σύγχρονης ιχθυοκαλλιέργειας. 60

> Επιθεώρηση και έλεγχος στους χώρους των πάσης φύσεως επιχειρήσεων, εκμεταλλεύσεων και εργασιών για την εξασφάλιση της εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας σε ότι αφορά τους όρους αμοιβής, εργασίας, υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων. > Εξασφάλιση της δημόσιας, προστασία και προαγωγή της υγείας, προστασία του περιβάλλοντος, χορήγηση άδειας άσκησης επαγγελμάτων του τομέα υγείας. > Υγειονομικός έλεγχος καταστημάτων, εργαστηρίων και επιχειρήσεων, τροφίμων και γενικά καταστημάτων και χώρων από την λειτουργία των οποίων επηρεάζεται η δημόσια υγεία. > Προστασία και αγωγή οικογένειας και παιδιού. Προστασία ηλικιωμένων. Προστασία ατόμων με ειδικές ανάγκες και οικονομικώς αδυνάτων. Χορήγηση αδείας λειτουργίας ιδιωτικών μονάδων και επιχειρήσεων και ο έλεγχος της λειτουργίας τους και χορήγηση αδείας άσκησης επαγγελμάτων του τομέα κοινωνικής πρόνοιας. > Ίδρυση κέντρων παροχής πολιτιστικών υπηρεσιών. Διατήρηση και προβολή πολιτιστικής κληρονομιάς του Νομού. > Τουριστική προβολή του Νομού. > Ανάπτυξη του αθλητισμού. Κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων. > Λαϊκή Επιμόρφωση. > Διασφάλιση της κοινωνικής τάξης (αστυνομία, πυροπροστασία, αγροτική ασφάλεια). > Χωροταξία, πολεοδομία, προστασία περιβάλλοντος, έκδοση οικοδομικών αδειών, έλεγχος αυθαίρετων. > Χορήγηση αδειών εγκατάστασης, μεταφοράς, επέκτασης, διαρρύθμισης και λειτουργίας βιομηχανιών και βιοτεχνιών και έλεγχος της λειτουργίας τους. Χορήγηση επαγγελματικών αδειών ειδικοτήτων σχετικών με τους τομείς βιομηχανίας και βιοτεχνίας. Αξιοποίηση και εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου (ορυχεία, λατομεία, αλυκές). Καθορισμός και αποχαρακτηρισμός λατομικών περιοχών. > Παροχή άδειας σύστασης και έγκριση καταστατικών ανωνύμων εταιρειών και έλεγχος της λειτουργίας τους. Έλεγχος των τιμών, η επάρκεια των αγαθών και η παρακολούθηση της αγοράς. Χορήγηση άδειας οργάνωσης εκθέσεων τοπικού χαρακτήρα. Παρακολούθηση των παραγωγικών και εξαγωγικών δυνατοτήτων της περιοχής. 61

> Νομική προστασία και την ουσιαστική ισότητα των δύο φύλων. Η Νομαρχία Ξάνθης αποτελείται από τις εξής παρακάτω υπηρεσίες και τμήματα: Διευθύνσεις Νομαρχίας ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗΣ Τμήματα Νομαρχίας ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΑΡΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΔΗΜΩΝ Κ.Τ.Ε.Ο. ΑΛΙΕΙΑΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 62

Η Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας είναι αυτή που είναι αρμόδια για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής στον Νομό. Οι αρμοδιότητές τις είναι οι εξής: > Η εφαρμογή προγραμμάτων που αφορούν την προστασία της μητρότητας και των παιδιών σχολικής και προσχολικής ηλικίας. Η εισαγωγή παιδιών σε κατάλληλα ιδρύματα, επιδόματα απροστάτευτων παιδιών, εισαγωγή παιδιών σε προγράμματα. > Οι υιοθεσίες ανηλίκων. > Η άσκηση ελέγχου και εποπτείας των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας ιδιωτικού δικαίου καθώς και των ιδιωτικών επιχειρήσεων ( ιδιωτικών παιδικών σταθμών, βρεφονηπιακών σταθμών, κέντρων δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, παιδικών εξοχών κτλ.). > Η εφαρμογή πάσης φύσεως προγραμμάτων που αφορούν την προστασία και την οικονομική ενίσχυση των ηλικιωμένων, ατόμων με ειδικές ανάγκες, των χρονίως πασχόντων, των επαναπατριζόμενων. > Η παροχή επείγουσας περίθαλψης και προστασίας σε άτομα οικογένειας ή ομάδας πληθυσμού που περιέρχονται σε κατάσταση ανάγκης συνέπεια κοινωνικών γεγονότων ή φυσικών καταστροφών. > Η άσκηση ελέγχου και εποπτείας σε ιδρύματα και ιδιωτικές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών σε ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες. > Η έγκριση διενέργειας λαχειοφόρων αγορών και εράνων. > Η εκτέλεση προγραμμάτων στεγαστικής αποκατάστασης θεομηνιοπλήκτων, αστέγων και οικονομικά αδυνάτων οικογενειών. > Η διενέργεια κοινωνικών ερευνών για την εφαρμογή των προγραμμάτων πρόνοιας. > Η διενέργεια ελέγχου για την έκδοση όλων των οικονομικών αποφάσεων αδυναμίας για την έκδοση βιβλιαρίων ανασφαλίστων. > Η εποπτεία και ο έλεγχος της νόμιμης λειτουργίας των οικοδομικών συντονιστών. Αποτελείται από τα παρακάτω τμήματα: Τμήμα προστασίας οικογένειας και παιδιών. Τμήμα δημόσιας αντίλτιιι/ικ. Τμήμα κοινωνικής εργασία. Τ μήμα εποπτείας και ελέγγου. 63

Γραφείο κοινωνικών ερευνών. Γ ραφείο Γ ραμματείας. Η Νομαρχία Ξάνθης μέσα από την κοινωνική πολιτική που ασκεί και την συνεχή προσπάθεια για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών, έχει αναλάβει αρκετές φορές την πρωτοβουλία να προχωρήσει σε παρεμβάσεις στήριξης του πολίτη, οι οποίες είχαν ουσιαστικά αποτελέσματα. Η κοινωνική της πολιτική ασκείται μέσω προνοιακών επιδομάτων τα οποία αφορούν: ϊ. Επιδόματα σε απροστάτευτα παιδιά. ii. Επιδόματα τυφλών. iii. Επιδόματα κωφαλάλων. iv. Επιδόματα σε παραπληγικούς - τετραπληγικούς. V. Βοηθήματα βαριάς νοητικής υστέρεσης. vi. Επιδόματα σε βαριά αναπήρους ανασφάλιστους. vii. Επιδόματα καυσίμων, vili. Επιδόματα σπαστικών. ix. Επιδόματα προστασίας μητρότητας. X. Λοιπά επιδόματα σε ομογενείς υπερήλικες, xi. Κάθε είδους δαπάνες περίθαλψης Συγκεντρωτικά στο Νομό, πλην του Δήμου Ξάνθης, υπάρχουν 34 υπηρεσίες κοινωνικού χαρακτήρα οι οποίες είναι οι εξής : ΟΝΟΜΑ ΕΙΔΟΣ ΝΟΜΙΚΗ ΔΗΜΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΦΥΣΗ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Δημοτικός Σταθμός Τοπείρου Άβατο Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Δημοτικός Σταθμός Τοπείρου Εξοχή Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Δημοτικός Τοπείρου Σταθμός (έχει ανασταλεί η λειτουργία του) Εύλαλο 64

Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Τοπείρου Μάγγανα B' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Τοπείρου Όλβιο B' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Τοπείρου Τοξότες Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Τοπείρου Μάγγανα Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Τοπείρου Τοξότες Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Τοπείρου Άβατο Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Τοπείρου Εράσμιο ΚΕ.Φ.Ο. Φορείς-Ιδρύματα Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Τοπείρου Άβατο ΚΕ.Φ.Ο. Φορείς-Ιδρύματα Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Τοπείρου Εράσμιο Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Βιστωνίδας Κουτσό Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Βιστωνίδας Μαγικό Βοήθεια στο Βοήθεια στο Χωρίς νομική Βιστωνίδας Γ ενισέα σπίτι σπίτι υπόσταση Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Βιστωνίδας Πετεινός 65

Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Βιστωνίδας Διομήδεια Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Βιστωνίδας Πηγάδια Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Βιστωνίδας Πολύσιτος Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Η.Η. Δημοτικό Βιστωνίδας Μαγικό Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Βιστωνίδας Σούνιο ΚΕ.Δ.ΑΠ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικό Βιστωνίδας Κουτσό ΚΕ.Φ.Ο. Βρεφονηπιακός Ν.Π.Ι.Δ. μη Βιστωνίδας Γ ενισέα (ΕΟΚΦ-ΕΟΠ) Σταθμός κερδοσκοπικού χαρακτήρα ΚΕ.Φ.Ο. Βρεφονηπιακός Ν.Π.Ι.Δ. μη Βιστωνίδας Πολύσιτος Σταθμός κερδοσκοπικού χαρακτήρα Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικό Σταυρούπολης Νεοχώρι Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικό Σταυρούπολης Σταυρούπολη Βοήθεια στο Βοήθεια στο Χωρίς νομική Αβδήρων Νέα Κεσσάνη σπίτι σπίτι υπόσταση Βοήθεια στο Βοήθεια στο Χωρίς νομική Αβδήρων Μυρωδάτο σπίτι σπίτι υπόσταση Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Αβδήρων Νέα Κεσσάνη Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Αβδήρων Μυρωδάτο 66

ΚΕ.Δ.ΑΠ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικό Αβδήρων Άβδηρα ΚΕ.Φ.Ο. Βρεφονηπιακός Ν.Π.Ι.Δ. μη Αβδήρων Άβδηρα (ΕΟΚΦ-ΕΟΠ) Σταθμός κερδοσκοπικού χαρακτήρα ΚΕ.Φ.Ο. Φορείς-Ιδρύματα Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Αβδήρων Μάνδρα ΚΕ.Φ.Ο. Φορείς-Ιδρύματα Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Μύκης Εχίνος ΚΕ.Φ.Ο. Βρεφονηπιακός Ν.Π.Ι.Δ. μη Μύκης Κένταυρος Σταθμός κερδοσκοπικού χαρακτήρα ΚΕ.Φ.Ο. Φορείς-Ιδρύματα Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Μύκης Πάχνη Ειδικό Δημοτικό Ειδικά Σχολεία Ν.Π.Δ.Δ. Ξάνθης Ξάνθη Γηροκομείο Ιδρυματική Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Μέγας Περίθαλψη κερδοσκοπικού Βασίλειος Ηλικιωμένων χαρακτήρα Βιοτεχνική Φορείς-Ιδρύματα Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Οικοκυρική κερδοσκοπικού Σχολή χαρακτήρα ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ Ν.Π.Δ.Δ. (σε Ξάνθης Ξάνθη εξέλιξη) 67

E.A.E. Μη κυβερνητικές οργανώσεις Ν.Π.Ι.Δ.. Ξάνθης Ξάνθη Ελ. Εταιρία Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Νόσου οργανώσεις κερδοσκοπικού ALZHEIMER & χαρακτήρα Συναφών Διαταραχών (Ε.Ε.Ν.Α.Σ.Δ. Ν. Ξάνθης) "Η Αγάπη" Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Σύλλογος οργανώσεις κερδοσκοπικού Εθελοντών χαρακτήρα Αιμοδοτών "Η Αλληλεγγύη" Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Σύλλογος οργανώσεις κερδοσκοπικού Α.Μ.Ε.Α. χαρακτήρα Κοινωνική Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Υπηρεσία οργανώσεις κερδοσκοπικού Ξάνθης χαρακτήρα Περιφερειακό Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Τμήμα Ελ. οργανώσεις κερδοσκοπικού Ερυθρού χαρακτήρα Σταυρού Σύλλογος Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Ατόμων Με οργανώσεις κερδοσκοπικού Κινητικά χαρακτήρα Προβλήματα 68

Σύλλογος Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Νευροπαθών οργανώσεις κερδοσκοπικού Ξάνθης χαρακτήρα Σύλλογος Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Προστασίας οργανώσεις κερδοσκοπικού Πασχόντων & χαρακτήρα Γ ονέων Από Μεσογειακή Αναιμία Σύλλογος Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη Τυφλών Ξάνθης οργανώσεις κερδοσκοπικού χαρακτήρα "Το νόημα στη Μη κυβερνητικές Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη ζωή" Σύλλογος οργανώσεις κερδοσκοπικού Κωφών Και Μη χαρακτήρα Ε.Ο.Κ.Φ. Ιατροκοινωνικό Κέντρο Ξάνθης Ιατροκοινωνικό Κέντρα Ν.Π.Δ.Δ. Ξάνθης Ξάνθη Φορείς της Μη κυβερνητικός Ν.Π.Ι.Δ. μη Ξάνθης Ξάνθη ΠΟΣΓΚΑΜΕΑ οργανισμός κερδοσκοπικού χαρακτήρα Κέντρα Φροντίδας Οικογένειας Τα Κέντρα Φροντίδας Οικογένειας είναι μονάδες που εδρεύουν σε σχετικά υποβαθμισμένες αστικές, ημιαστικές κ αγροτικές περιοχές της Ελλάδας. Τα κέντρα αυτά αναπτύσσουν προνοιακές δραστηριότητες προληπτικού κ συμβουλευτικού, κυρίως, χαρακτήρα με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής της οικογένειας. 69

Κάθε ΚΕ.Φ.Ο. προσαρμόζει τις δραστηριότητές του στις εκάστοτε διαμορφούμενες ανάγκες των οικογενειών που μένουν στην περιοχή που εδρεύει. Μέσα στις δραστηριότητες του είναι να εκπονήσει και να εφαρμόσει ολοκληρωμένα προγράμματα που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού της περιοχής όπως οι παλιννοστούντες, οι αθίγγανοι κ.λ.π. Να οργανώσει εκδηλώσεις πολιτιστικές, επιμορφωτικές ή και ψυχαγωγικές. Να συνεργαστεί με άλλους τοπικούς φορείς και να συμμετάσχει σε τοπικές επιτροπές και πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην προώθηση τοπικών θεμάτων. Βοήθεια στο σπίτι Το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» στοχεύει στην εξασφάλιση των απαραίτητων υπηρεσιών για μια αξιοπρεπή ζωή. Απευθύνεται άμεσα σε άτομα μοναχικά, μη αυτοεξυπηρετούμενα και οικονομικά αδύναμα, κυρίως ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρίες. Έμμεσα στα μέλη (κατά κύριο λόγο γυναίκες) του οικογενειακού συγγενικού περιβάλλοντος που ασχολούνται με τη φροντίδα των ηλικιωμένων και των Α.Μ.Ε.Α. Παρέχει οικογενειακή και πρωτοβάθμια νοσηλευτική φροντίδα, συμβουλευτική και ψυχοσυναισθηματική στήριξη (φροντίδα του νοικοκυριού, βοήθεια στην ατομική φροντίδα, παρακολούθηση και μέριμνα για την ιατροφαρμακευτική φροντίδα). Κέντρο Εξωσγολικής Δηιαιουργικής Απασγόλτισικ Παιδιών Η ιδέα λειτουργίας Κέντρου Δημιουργικής Απασχόλησης (ΚΕ.Δ.ΑΠ.) ανήκει στη Γενική Γραμματεία Ισότητας και η οργάνωση του κέντρου έγινε από την Ε.Ε.Τ.Α.Α. που ήταν φορέας υλοποίησης του προγράμματος NOW της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκοπός του προγράμματος είναι η εξωσχολική απασχόληση των παιδιών με το ελεύθερο ομαδικό παιχνίδι στην ύπαιθρο, την επαφή του με τη φύση, την επικοινωνία με το συνομιλητή και την έμφυτη τάση του για δημιουργικότητα και ελεύθερη έκφραση. 70

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η κοινωνική πολίτικη του Δήμου Ξάνθης. 4.1 Διοικητική διάρθρωση του Δήμου Ξάνθης. ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΞΑΝΘΗΣ51 Η όλη υπηρεσία του Δήμου Ξάνθης αποτελείται από: 1. Γραφείο Δημάρχου. 2. Διεύθυνση Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών. 3. Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών. 4. Τμήμα Καθαριότητας. 5. Γραφείο Ληξιαρχείου. 6. Γ ραφείο Κοινωνικής Πολιτικής και Εκπαίδευσης. Οι αρμοδιότητες των Διευθύνσεων, Τμημάτων και γραφείων του Οργανισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας του Δήμου, αναλύονται ως εξής : 1. ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΗΜΑΡΧΟΥ Γ ενικός Γ ραμιιατέας Ο Γενικός Γραμματέας προΐσταται όλου του προσωπικού το Δήμου και ασκεί την ανώτατη εποπτεία και έλεγχο σε όλες τις Δημοτικές Υπηρεσίες. Θεωρεί όλα τα έγγραφα που γίνονται από τις διάφορες υπηρεσίες και υπογράφει με εντολή Δημάρχου τα έγγραφα και πιστοποιητικά που ανήκουν στη δικαιοδοσία του. Ειδικοί Συνεργάτες Ασκούν καθήκοντα επιτελικά και δεν έχουν οι ίδιοι αποφασιστικές αρμοδιότητες οποιαδήποτε μορφής. Παρέχουν συμβουλές και διατυπώνουν εξειδικευμένες γνώμες 51 Φ.Ε.Κ., Τεύχος δεύτερο, Αρ. φύλλου 1464, 20 Ιουλίου 1999, σελ. 18765-18780. 71

σε όλους τους τομείς δραστηριότητας του Δήμου. Υπάγονται ειδικά και αποκλειστικά στην υπηρεσιακή δικαιοδοσία του Δημάρχου. Γραφείο Γραμματείας Διεξάγει την προσωπική αλληλογραφία του Δημάρχου και τηρεί αρχείο αυτής. Τηρεί Ιδιαίτερο Πρωτόκολλο εισερχομένων και εξερχόμενων εγγράφων, τα οποία διεκπεραιώνει στις αρμόδιες υπηρεσίες. Γ ραφείο Δτιιιοσίων Σγέσεων και Διεθνών Σγέσεων και Τύπου Το γραφείο αυτό έχει την αρμοδιότητα να ενημερώνει τους δημότες και γενικά το κοινό για την δραστηριότητα και το επιτελούμενο έργο της Δημοτικής Αρχής. Οργανώνει συνεντεύξεις τύπου, συντάσσει και εκδίδει ενημερωτικά φυλλάδια, οργανώνει γενικά τελετές, δεξιώσεις και γεύματα, προωθεί και αναπτύσσει τις σχέσεις συνεργασίας με αδελφοποιημένες ή προς αδελφοποίηση πόλεις του εξωτερικού και γενικά παρέχει κάθε πληροφορία στους δημότες που θα του ζητηθεί. Γραφείο Προγρααιιατισιιού - Ευρωπαϊκής Ένωσης και Οικονομικής Συνεργασίας Καταρτίζει τα προγράμματα εκτέλεσης έργων με επιχορήγηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τις υπηρεσίες του Δήμου, όλων των Νομικών Προσώπων του Δήμου και Δημοτικών Επιχειρήσεων. Κοστολογεί τα προγράμματα αυτά και υποβάλλει τις τελικές προτάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, στη Γενική Γραμματεία της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, στη Νομαρχία, στο Υπουργείο Εσωτερικών και όπου αλλού χρειάζεται. Γ ραφείο Νομικής Υπηρεσίας Το Γραφείο Νομικής Υπηρεσίας διευθύνεται από Δικηγόρο του Δήμου. Σ αυτό το γραφείο υπάγονται οι δικαστικές και εξώδικες υποθέσεις που έχουν σχέση με την εφαρμογή της νομοθεσίας περί απαλλοτριώσεων και έχουν ανάγκη νομικής υποστήριξης, προς το συμφέρον του Δήμου. Επίσης οι υποθέσεις που έχουν σχέση με την περιουσία του Δήμου και απαιτούν δικαστικές και εξώδικες ενέργειες καθώς και με τις εκάστοτε συμβάσεις που καταρτίζει ο Δήμος. 2. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 72

Διευθυντής Διοικητικών και Οικονοιιικών Υπηρεσιών Εποπτεύει και συντονίζει τις Διοικητικές και Οικονομικές Υπηρεσίες του Δήμου, προσυπογράφει τα έγγραφα των Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών και υπογράφει τα έγγραφα για τα οποία με απόφαση Δημάρχου εκχωρείται η αρμοδιότητα. Επίσης παρακολουθεί τα έσοδα και τα έξοδα του Δήμου, εγκρίνει τις άδειες των υπαλλήλων της Διεύθυνσης, τηρεί το εμπιστευτικό Πρωτόκολλο και επιμελείται για το χαρακτηρισμό όλων των εισερχομένων εγγράφων στον Δήμο και των εξερχόμενων εγγράφων της υπηρεσίας. Α) Τμήμα Διοικητικών Υπηρεσιών Προϊστάιιενος Τιιήιιατος Διοικητικών Υπηρεσιών Είναι υπεύθυνος για τον προγραμματισμό, την οργάνωση, τον έλεγχο και τον συντονισμό των γραφείων Διοικητικού, Δημοτικού Συμβουλίου, Δημαρχιακής Επιτροπής, Προσωπικού-Μισθοδοσίας και Ασφάλισης, Πρωτοκόλλου- Διεκπεραίωσης και Αρχείου, Δημοτολογίων, Μητρώων Αρρένων και Στρατολογίας. Προσυπογράφει όλα τα έγγραφα των Διοικητικών Υπηρεσιών. Γραφείο Διοικητικού Επιμελείται για την οργάνωση των αναγκαίων εργασιών, για την ομαλή διεξαγωγή Εκλογών σύμφωνα με τον εκάστοτε ισχύοντα Εκλογικό Νόμο. Μεριμνά για τη τοιχοκόλληση και κοινοποίηση των διακηρύξεων των Δημοπρασιών και εγγράφων και πιστοποιητικών διαφόρων αρχών. Παραλαμβάνει και διανέμει στις Δημοτικές Υπηρεσίες την Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Επίσης τηρεί μητρώο των προσώπων που διετέλεσαν Δήμαρχοι, Πρόεδροι και Δημοτικοί Σύμβουλοι. Γραφείο Δηιιοτικού Συμ,βουλίου. Δπιιαργιακής Επιτροπής και Τοπικών Συμβουλίων Τηρεί τα πρακτικά των συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου, της Δημαρχιακής Επιτροπής και των Τοπικών Συμβουλίων. Υποβάλλει αντίγραφα των λαμβανομένων αποφάσεων στη Νομαρχία και μετά την έγκρισή τους τις διαβιβάζει στις αρμόδιες υπηρεσίες για την υλοποίησή τους. Γ ραφείο Προσωπικού, Μισθοδοσίας και Ασφάλισης Επιμελείται για διορισμό, πρόσληψη, τοποθέτηση, μονιμοποίηση, μετακίνηση, προαγωγή, μετάταξη, αναγνώριση προϋπηρεσίας, λύση υπαλληλικής σχέσης όλου του μόνιμου προσωπικού σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις και εντολές του Δημάρχου. Ελέγχει τις εκδιδόμενες μισθοδοτικές καταστάσεις, τις θεωρεί, μεριμνά για την υπογραφή τους από τους Προϊσταμένους και τις διαβιβάζει έγκαιρα, ένα 73

αντίγραφο στο ταμείο για τις πληρωμές και ένα στο Γραφείο Εξόδων για την έκδοση του σχετικού εντάλματος. Επίσης ασχολείται με τη μισθοδοσία όλου του με σχέση Ιδιωτικού Δικαίου προσωπικού. Γ ραφείο Δηιιοτολογίων, Μητρώων Αρρένων και Στρατολογίας Το γραφείο αυτό ασχολείται με τις μεταβολές του Δημοτολογίου, τις μεταδημοτεύσεις, την έκδοση διαφόρων πιστοποιητικών και την έκδοση αδειών πολιτικού γάμου. Επίσης συντάσσουν αυτεπάγγελτα κάθε έτος από 1ης μέχρι τέλους Φεβρουάριου ονομαστικές καταστάσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν όσους είναι εγγεγραμμένοι στα Δημοτολόγια του Δήμου και αποκτούν το δικαίωμα του εκλέγειν. Γ ραφείο Παλλαϊκής Άιιυνας Το γραφείο αυτό παρέχει στοιχεία για τους πολίτες του Δήμου που μπορούν να ενταχθούν στην Π.ΑΜ., στις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, τις στρατιωτικές και αστυνομικές αρχές και συμβάλει στην οργάνωση και επιμόρφωση των Τμημάτων Π.ΑΜ. και των Μονάδων της Π.Σ.Ε.Ε / Πολιτικής Άμυνας των ορίων του Δήμου. Β) Τμήμα Οικονομικών Υπηρεσιών Προϊστάιιενος Τρήματος Οικονοιιικών Υπηρεσιών Εποπτεύει και συντονίζει όλες τις Οικονομικές Υπηρεσίες. Προσυπογράφει όλα τα έγγραφα της υπηρεσίας καθώς και τα χρηματικά εντάλματα. Παρακολουθεί τα έσοδα και τα έξοδα του Δήμου και μεριμνά για την έγκαιρη κατάθεση του Προϋπολογισμού Εσόδων και Εξόδων και παρακολουθεί την πορεία εκτέλεσής του. Γ ραφείο Γ ενικών Εσόδων Φροντίζει για τη βεβαίωση των ανταποδοτικών Τελών Καθαριότητας και Φωτισμού, τη βεβαίωση του φόρου ηλεκτροδοτουμένων Χώρων, επιμελείται για τη βεβαίωση του Τέλους χρήσεως Κοινοχρήστων Χώρων με τραπεζοκαθίσματα, εμπορεύματα κλπ., του Τέλους του υπεδάφους, του Τέλους τοποθέτησης προθηκών και των διαφημιστικών πλαισίων. Συντάσσει μηνιαίες καταστάσεις βεβαιουμένων εσόδων και τις διαβιβάζει στη Ταμιακή Υπηρεσία. Καταχωρεί όλα τα έσοδα στο καθολικό βιβλίο και ενημερώνει τις διευθύνσεις. Τέλος φροντίζει για τη βεβαίωση του Τέλους επί των ακαθαρίστων εσόδων κέντρων διασκεδάσεως κλπ., καθώς και του Τέλους παρεπιδημούντων. Γραφείο Ελεγγόιιεντκ Στάθιιευσης και Έκδοσης Αδειών Ιδρύσεως και Λειτουργίας Καταστηιιάτων Υγειονοιιικού Ενδιαφέροντος. 74

Το γραφείο αυτό παραλαμβάνεν και καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο τις προσφυγές που υποβάλλονται από τους φορολογούμενους. Παρακολουθεί και ελέγχει με ειδικά όργανα του Δήμου τα αυτοκίνητα που σταθμεύουν παράνομα σε χώρους που υπάρχουν παρκόμετρα. Ταξινομεί τις κλήσεις που επιδίδονται από τα Αστυνομικά Όργανα για παράνομη στάθμευση στα παρκόμετρα. Τέλος ελέγχει τα δικαιολογητικά που αφορούν την έκδοση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος. Γραφείο Εξόδων Συντάσσει σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου το προϋπολογισμό εξόδων σύμφωνα με τις οδηγίες της Δημαρχιακής Επιτροπής. Παρακολουθεί τη πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού εσόδων και εξόδων, εισηγείται την αναμόρφωση αυτού με εγγραφή νέων εσόδων και χορήγηση συμπληρωματικών πιστώσεων. Εκδίδει τα χρηματικά εντάλματα πληρωμών για τη μισθοδοσία όλου του προσωπικού του Δήμου, των προμηθειών, των εκτελουμένων έργων, των επιχορηγήσεων διαφόρων οργανισμών καθώς και κάθε άλλη δαπάνη που έχει εγκριθεί. Γ ενικά παρέχει στη Δημοτική Αρχή κάθε οικονομικό στοιχείο το οποίο ήθελε ζητηθεί κατά τη πορεία υλοποιήσεως του προϋπολογισμού. Ειδική Ταιιειακή Υπηρεσία Ενεργεί τις πληρωμές με βάση τα οικεία χρηματικά εντάλματα προς τρίτους, καθώς και τις πληρωμές των αποδοχών των οργανικών, ημερομισθίων και επί σύμβαση γενικά εργαζομένων. Καταρτίζει τις μηνιαίες απολογιστικές καταστάσεις εισπραχθέντων εσόδων, καθώς και των πληρωθέντων χρηματικών ενταλμάτων. Μεριμνά για την απόδοση των υπέρ του Δημοσίου και τρίτων, φόρων, τελών, εισφορών και κρατήσεων γενικά που γίνονται επί της εισπράξεως εσόδων και πληρωμής εξόδων του Δήμου. Τέλος μεριμνά γι την εμπρόθεσμη αγορά όλων των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων στο δήμο. Γ ραφείο Νεκροταφείων Το γραφείο αυτό, επιμελείται για τη πιστή εφαρμογή του αντίστοιχου κανονισμού λειτουργίας, διοικήσεως και διαχείρισης των Δημοτικών Κοιμητηρίων. Μεριμνά για την ακριβή και νομότυπη βεβαίωση των εσόδων των Κοιμητηρίων και των Ναών αυτών. Γραιρείο Προιχηθειών και Αποθήκης Συγκεντρώνει από τις υπηρεσίες τα απαραίτητα που χρειάζονται για τη διενέργεια των προμηθειών. Τηρεί ιδιαίτερους φακέλους για κάθε είδους προμήθεια και 75

συντάσσει τα πρωτόκολλα παραλαβής των προμηθευόμενων ειδών. Επίσης παραλαμβάνει τα τιμολόγια από τους προμηθευτές και τα διαβιβάζει σε δύο αντίγραφα και νόμιμα επικυρωμένα στο Γραφείο Εξόδων για έκδοση εντάλματος. Συντάσσει τις συμβάσεις με τους προμηθευτές και μεριμνά για τη κοινοποίηση στους αρμόδιους. Επίσης μεριμνά για τη παραλαβή και αποθήκευση σε προκαθορισμένους χώρους των καυσίμων για τις ανάγκες των υπηρεσιών του Δήμου. Τέλος μεριμνά για τη παραλαβή και διακίνηση του πάσης φύσεως υλικού όλων των τεχνικών υπηρεσιών και διαχειρίζεται και όλα τα υλικά των υπολοίπων υπηρεσιών. Γραφείο Δτιιιοτικής Αστυνοιιίας Το γραφείο αυτό είναι αρμόδιο για την λειτουργία των εμποροπανηγύρεων και τον έλεγχο της τήρησης των κανόνων του Κ.Ο.Κ. και ιδιαίτερα της στάθμευσης των οχημάτων. Επίσης ελέγχει την τήρηση των διατάξεων που αφορούν τη λειτουργία των πάσης φύσεως επιτηδευμάτων και επαγγελμάτων. 3. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Διευθυντής Τεγνικών Υπηρεσιών Συντονίζει όλες τις Τεχνικές Υπηρεσίες για την εφαρμογή του Τεχνικού Προγράμματος του Δήμου. Ενημερώνει τον Δήμαρχο επί παντός τεχνικού θέματος. Γενικά παρακολουθεί την πορεία των εκτελουμένων έργων και έχει την ευθύνη εκτέλεσης του Τεχνικού Προγράμματος μέσα στα όρια των εγκεκριμένων πιστώσεων του προϋπολογισμού. Επίσης ορίζει τους επιβλέποντες μηχανικούς στα εκτελούμενα έργα με εργολαβίες και τον υπεύθυνο μηχανικό για τα έργα αυτεπιστασίας. Γραμματεία τετνικής Υπηρεσίας Ασκεί τη Γραμματειακή υποστήριξη ολόκληρης της Διεύθυνσης Τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου Ξάνθης. Τηρεί μητρώο όλων των εργαζομένων στη Διεύθυνση με το αντικείμενο της εργασίας τους. Συγκεντρώνει τα ημερήσια δελτία εργασίας τους και συντάσσει τα παραστατικά στοιχεία ημερήσιας εργασίας τα οποία στέλνει στο Γ ραφείο Προσωπικού του Δήμου για τη σύνταξη των μισθοδοτικών καταστάσεων. Α) Τμήμα Μελετών καιέργων Προϊστάμενος Τμήιιατος Μελετών και Έργων Προΐσταται του Τμήματος Μελετών και Έργων της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Ξάνθης, προσυπογράφει όλα τα έγγραφα αρμοδιότητας του 76

Τμήματός του και υπογράφει όλα τα έγγραφα για τα οποία με απόφαση του Δημάρχου εκχωρείται αρμοδιότητα. Γραιρείο Μελετών Μεριμνά για τη σύνταξη των αρχιτεκτονικών, στατικών και ηλεκτρομηχανολογικών μελετών των κτιριακών έργων που εκτελούνται με εργολαβίες ή αυτεπιστασία. Καταρτίζει τις μελέτες κατασκευής και συντήρησης οδών, πεζοδρόμων και πεζοδρομίων. Μεριμνά για τη παράδοση των ολοκληρωμένων μελετών στο Γραφείο Εκτέλεσης Έργων. Χορηγεί στους ενδιαφερομένους για την ανέγερση οικοδομών στοιχεία του υψομετρικού σχεδίου της πόλης. Με Συγκοινωνιολόγους μελετά τις συγκοινωνιακές και κυκλοφοριακές ρυθμίσεις της πόλης. Ερευνά, μελετά και αξιολογεί τα υπάρχοντα παραδοσιακά κτίρια της πόλης και συντάσσει τις σχετικές μελέτες αποκατάστασης και αξιοποίησής τους. Τέλος τηρεί πίνακα όλων των σχολικών κτιρίων του Δήμου Ξάνθης και καταρτίζει μελέτες επισκευών και επεκτάσεώς τους. Γ ραφείο Εκτέλεσης Έργων Μεριμνά για τη παραλαβή των μελετών, των σχετικών φακέλων των έργων μετά τη δημοπράτησή τους, καθώς και τη σύνταξη και υπογραφή των συμβάσεων των έργων. Επιβλέπει την εκτέλεση των έργων και ασκεί ποιοτικό και ποσοτικό έλεγχο των κατασκευών. Επίσης μεριμνά για τη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων κατασκευής και για τη παραλαβή των περατουμένων έργων από τις αρμόδιες επιτροπές και την αρχειοθέτηση των σχετικών φακέλων. Β) Τμήμα Έργων Αυτεπιστασίας και Συντήρησης Προϊστάιιενος Τρήματος Έργων Αυτεπιστασίας και Συντήρησης Προΐ'σταται του Τμήματος Έργων Αυτεπιστασίας και Συντήρησης της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Ξάνθης, προσυπογράφει όλα τα έγγραφα αρμοδιότητας του Τμήματός του και υπογράφει όλα τα έγγραφα για τα οποία με απόφαση Δημάρχου εκχωρείται αρμοδιότητα. Γραωείο Έργων Αυτεπιστασίας και Συντήρησης Επιβλέπει τη σωστή εκτέλεση των απαραιτήτων επεμβάσεων για την αποκατάσταση των παραδοσιακών κτιρίων. Μεριμνά για την κατασκευή των έργων με αυτεπιστασία. Τηρεί απογραφικά στοιχεία προόδου και κόστους των έργων. Επίσης μεριμνά για τη συντήρηση και αποκατάσταση του οδικού δικτύου της πόλης. Τέλος διαθέτει συνεργεία τεχνικών για τις άμεσες επεμβάσεις στα Σχολικά Κτίρια. Γ) Τμήμα Πολεοδομίας και Πολεοδομικών Εφαρμογών 77

Προϊστάμενος Τμήματος Πολεοδομίας και Πολεοδομικών Εφαρμογών Προΐσταται του Τμήματος Πολεοδομίας και Πολεοδομικών Εφαρμογών της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Ξάνθης, προσυπογράφει όλα τα έγγραφα αρμοδιότητας του Τμήματός του και υπογράφει όλα τα έγγραφα για τα οποία με απόφαση Δημάρχου εκχωρείται αρμοδιότητα. Γραφείο Κτηματολογίου και Δημοτικής Περιουσίας Τηρεί τα κτηματολόγια όλου του Δήμου Ξάνθης και δίνει τις κατάλληλες πληροφορίες προς τους πολίτες του Δήμου. Εφαρμόζει το Εθνικό Κτηματολόγιο σε συνεργασία με κάθε αρμόδια υπηρεσία. Στο γραφείο αυτό ανήκει η συγκέντρωση των πάσης φύσεως τίτλων ακίνητης και κοινόχρηστης περιουσίας του Δήμου και έχει την ευθύνη για τη διατήρηση και προστασίας αυτής. Γραφείο Πολεοδομίας και Πολεοδομικών Εφαρμογών Τηρεί πρωτόκολλο των υποβαλλομένων φακέλων αδειών. Παρακολουθεί τη διακίνησή τους και τηρεί αρχείο των παλαιών φακέλων. Παρακολουθεί τα έργα κατά τη διάρκεια κατασκευής τους. Επίσης χαρακτηρίζει τα αυθαίρετα με ειδικές επιτροπές και επιβάλλει τα τυχόν πρόστιμα. Τέλος ενημερώνει τους δημότες σε θέματα διαταγμάτων και όρων δόμησης και ελέγχει την αρτιότητα και οικοδομησιμότητα των οικοπέδων. Γραφείο Σγεδίου Πόλης Συντάσσει πράξεις αναλογισμού και αποζημίωσης ιδιοκτητών για τη δημιουργία κοινοχρήστων χώρων. Κοινοποιεί τις πράξεις στους θιγμένους και ελέγχει τις ενστάσεις που υποβάλλονται και επικυρώνει τις πράξεις. Τηρεί τη διαδικασία απαλλοτρίωσης για χώρους κοινωφελούς χρήσεως, παρακολουθεί την εξέλιξη του Πολεοδομικού Σχεδίου της πόλης Ξάνθης και συντάσσει μελέτες αναθεώρησης του Σχεδίου Πόλεως. Επίσης μελετά και προτείνει τη δυνατότητα πεζοδρόμησης οδών, εισηγείται για ονομασίες οδών και πλατειών και διορθώνει τις αριθμήσεις των σπιτιών. Τέλος συντάσσει μελέτες κατεδάφισης ρυμοτομούμενων κτιρίων και εκδίδει την σχετική άδεια. Δ) Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικό και Κίνησης Προϊστάμενος Τμήματος Ηλεκτρομηγανολογικού και Κίνησης Προΐσταται του Τμήματος Ηλεκτρομηχανολογικού και Κίνησης της Διεύθυνσης του Δήμου Ξάνθης, προσυπογράφει όλα τα έγγραφα για τα οποία με απόφαση Δημάρχου εκχωρείται αρμοδιότητα. 78

Γραφείο Ηλεκτρολογικό Μεριμνά για τη σύνταξη των πάσης φύσεως μελετών ήλεκτρο μηχανολογικών έργων των κτιριακών εγκαταστάσεων. Είναι αρμόδιο για τη σύνταξη μελετών νέων έργων φωτισμού κοινοχρήστων χώρων, οδών, αλσών και λοιπών χώρων της πόλεως. Επίσης ασχολείται με την αποκατάσταση των βλαβών, τη συντήρηση των υπαρχουσών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων σε κτίρια και κοινόχρηστους γενικά χώρους, καθώς και των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων κτιρίων και σιντριβανιών. Γ ραφείο Μηγανολογικό και Κίνησης Το γραφείο αυτό έχει αρμοδιότητα το προγραμματισμό, συντονισμό και υλοποίηση του ετήσιου ενιαίου προγράμματος προμηθειών που αφορά το τεχνικό εξοπλισμό σε πάσης φύσεως τροχαίο υλικό και μηχανήματα όλων των υπηρεσιών του Δήμου, καθώς και τη παρακολούθηση και διεκπεραίωση όλων των οικονομικών υποχρεώσεων που προκύπτουν από τις καθημερινές ανάγκες των υπολοίπων τμημάτων και γραφείων. Με τα συνεργεία επισκευών, μεριμνά για την επισκευή και συντήρηση όλου του τροχαίου υλικού του Δήμου. Γραωείο Μηγανοργάνωσικ και Πληροφορικής Συντάσσει τα προγράμματα μηχανοργάνωσης και πληροφορικής του Δήμου Ξάνθης. Προβαίνει σε διορθώσεις και συμπληρώσεις των προγραμμάτων. Βοηθά το γραφείο μισθοδοσίας και γενικά όλα τα τμήματα του Δήμου στις περιπτώσεις που έχουν ανάγκη από διορθώσεις στα προγράμματα. Μεριμνά για τη συντήρηση των μηχανημάτων και την καλή λειτουργία του συστήματος. Σε συνεργασία με τα γραφεία, τα τμήματα και τις Διευθύνσεις του Δήμου, συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία που απαιτούνται για το μελλοντικό προγραμματισμό, ορθολογισμό και οργάνωση του Δήμου Ξάνθης. Ε) Τμήμα Περιβάλλοντος Προϊστάιιενος Τιιήιιατος Περιβάλλοντος Προΐσταται του Τμήματος Περιβάλλοντος του Δήμου Ξάνθης, προσυπογράφει όλα τα έγγραφα του Τμήματός του και υπογράφει όλα τα έγγραφα για τα οποία με απόφαση Δημάρχου εκχωρείται αρμοδιότητα. Γ ραφείο Περιβάλλοντος, Κήπων, Δενδροστοιγιών και Παιδικών Χαρών Το γραφείο αυτό μεριμνά για τη συντήρηση και εκτέλεση έργων πρασίνου των κοινόχρηστων χώρων, πεζοδρομίων και κλιμάκων, νησίδων, ζαρντινιέρων σύμφωνα με τις μελέτες. Μεριμνά για την ασφάλεια και προτείνει κάθε μέτρο για τη 79

προφύλαξη των αλσών της πόλης. Τέλος μεριμνά για τη συνεχή παραγωγή ποσότητας και ποιότητας φυτικών ειδών και ποικιλιών με βάση τις μελέτες ανάπτυξης και συντήρησης πρασίνου αστικών κοινοχρήστων χώρων. 4. ΤΜΗΜΑ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ Προϊστάμενος Τμήματος Καθαριότητας Προΐσταται του Τμήματος Καθαριότητας του Δήμου Ξάνθης, προσυπογράφει όλα τα έγγραφα του Τμήματός του και υπογράφει όλα τα έγγραφα για τα οποία με απόφαση Δημάρχου εκχωρείται αρμοδιότητα. Γραφείο Καθαριότητας Μελετά, συντάσσει και τροποποιεί τα προγράμματα αποκομιδής απορριμμάτων, οδοκαθαρισμού, πλύσης πεζοδρομίων και πεζοδρόμων και κάθε πρόγραμμα ή ιδέα που αφορά τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους δημότες. Μελετά και εισηγείται τρόπους αύξησης της παραγωγικότητας με χρησιμοποίηση πρακτικών και σύγχρονων τεχνολογικών μέτρων. Τέλος μεριμνά για την προμήθεια των απαραίτητων μηχανικών μέσων και φροντίζει για τη συντήρηση και επισκευή τους. 5. ΓΡΑΦΕΙΟ ΛΗΞΙΑΡΧΕΙΟΥ Η αρμοδιότητα και οι υποχρεώσεις του Γραφείου του Ληξιαρχείου του Δήμου απορρέουν από τον ειδικό νόμο περί Ληξιαρχικών γεγονότων και Ληξιαρχείων της χώρας. Η υπηρεσία του Ληξιαρχείου διεξάγεται με την άμεση και υπεύθυνη καθοδήγηση του Προϊσταμένου της. Μεριμνά για τη προμήθεια, τη θεώρηση και την υπεύθυνη τήρηση των ληξιαρχικών βιβλίων. Συντάσσει-καταχωρεί στα οικεία βιβλία τις ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων και βαπτίσεων, γάμων και θανάτων. Γενικά ενεργεί σύμφωνα με την ισχύουσα κάθε φορά νομοθεσία «περί ληξιαρχικών πράξεων». 6. ΓΡΑΦΕΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Γραωείο Κοινωνικής Πολιτικής και Εκπαίδευσης Έχει τη διοικητική ευθύνη, εποπτεία και συντονισμό των Κ.Α.Π.Η. Επιβλέπει και συντονίζει τη λειτουργία κατασκηνώσεων του Δήμου. Εισηγείται την καλύτερη οργάνωση και τη μεγαλύτερη απόδοση του έργου των κατασκηνώσεων. Μεριμνά για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής για άτομα με ειδικές ανάγκες. Διοργανώνει εορτές 80

για τους δημοτικούς υπαλλήλους και τις οικογένειές τους. Διερευνά κυρίως τις κοινωνικές ανάγκες ή τα προβλήματα και συντάσσει μελέτες για την κάλυψη αναγκών στην Περιφέρεια του Δήμου Ξάνθης. Τέτοια προγράμματα είναι : Δημοτική Τράπεζα Αίματος, Δωρεά μελών ανθρώπινου σώματος, Συμβουλευτικός Σταθμός, Σεμινάρια για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, Κατασκηνώσεις ηλικιωμένων, Κ.Α.Π.Η. Ανοικτό Πανεπιστήμιο κ.λ.π. Οργανώνει σεμινάρια, εκδηλώσεις σε συνεργασία με φορείς και ιδρύματα. Ασχολείται με προβλήματα που έχουν σχέση με τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με όλες τις αρμοδιότητες που έχουν παραχωρηθεί στους Ο.Τ.Α. με το Ν. 1566/85 και Ν. 2218/94. χορηγεί κατά το νόμο τις συναφείς πιστώσεις του προϋπολογισμού του Δήμου ανάλογα με τις λειτουργικές δαπάνες των σχολείων και σύμφωνα με την απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου. Προβαίνει σε αυτοψίες σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου για την κάλυψη κατασκευαστικών αναγκών των σχολείων. Ασχολείται με διάφορα προγράμματα που μπορεί να γίνουν στα σχολεία (σκάκι, ξεναγήσεις, ομιλίες γύρω από προβλήματα της νεολαίας κ.λ.π.). Μεριμνά για τη συγκρότηση και σύγκλιση της Δημοτικής Επιτροπής Παιδείας, την τήρηση των πρακτικών των συνεδριάσεών της, την υλοποίηση των αποφάσεων της επιτροπής, αρμοδιότητα της οποίας είναι η χορήγηση λειτουργικών δαπανών, η κατανομή μαθητικού δυναμικού, οργάνωση και λειτουργία των σχολείων, έγκριση απολογισμών των Σχολικών Επιτροπών. Εγγραφές των ατόμων που θα παρακολουθήσουν το Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Εξασφάλιση αιθουσών. Επικοινωνία με τους συλλόγους και το Πανεπιστήμιο. Επικοινωνία με τους καθηγητές - εισηγητές. Μακέτες προγραμμάτων και αφισών. Επιτήρηση των αιθουσών κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Μαγνητοφώνηση των εισηγήσεων. Απονομή πτυχίων και διπλωμάτων. Καταγραφή και τήρηση αρχείου του Δήμου Ξάνθης. Καταγραφή α) των αναγκαίων εργασιών κατασκευής - συντήρησης των σχολείων μετά από τεχνική έκθεση και β) αναγκών σχολικής στέγης. Μεριμνά για τη σύνταξη από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών των μελετών και του προγραμματισμού των απαιτούμενων εργασιών. Μονάδα Προληπτικής Οδοντιατρικής Επιμελείται για την ομαλή λειτουργία της Δημοτικής Κινητής Οδοντιατρικής Μονάδας, τη διαχείριση του πάσης φύσεως υλικού, την φύλαξη της μονάδας, τη καθαριότητα, τη τήρηση βιβλίων επισκέψεως ασθενών καθώς και καρτέλες παρακολούθησης ασθενών. Επίσης μεριμνά και προγραμματίζει τη διάθεση της Μονάδας στα σχολεία και συνοικίες της πόλης. 81

ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΞΑΝΘΗΣ52 52 Πηγή : Ιδία έρευνα, Σύνταξη Δεληαγάς X. / Ταταρίδου Ε. 82

4.2 Κοινωνικές δομές και δραστηριότητες του Δήμου Ξάνθης. Περνγράφοντας τη σημερινή κατάσταση στον Δήμο Ξάνθης παρατηρούμε ότι γραφείο κοινωνικής πολιτικής το οποίο να δουλεύει αυτόνομα δεν υπάρχει, ούτε και υπάλληλοι με την ανάλογη ειδικότητα. Το έργο έχει αναλάβει μια υπάλληλος του γραφείου διοίκησης. Η μέχρι τώρα κοινωνική πολιτική είναι αποσπασματική και δεν ακολουθείτε καμία συγκεκριμένη στρατηγική με βραχυπρόθεσμους ή μακροπρόθεσμους στόχους. Από τις λιγοστές ενέργειες του είναι : > Η εφαρμογή του προγράμματος «Βοήθεια στο σπίτι», με δύο κοινωνικούς λειτουργούς, δύο νοσηλευτές και δύο οικιακούς βοηθούς, με σκοπό να καλυφθούν βασικές ανάγκες κοινωνικής φροντίδας για την αξιοπρεπή και αυτόνομη διαβίωση των ηλικιωμένων, > Η συνεργασία με τον Ο.ΚΑ.ΝΑ. για την παροχή κοινωφελούς εργασίας. > Τη λειτουργία του Κέντρου Ενημέρωσης και Πρόληψης για Ουσίες, > Ενισχύει οικονομικά και με τρόφιμα απόρους. > Έχει παραχωρήσει στέγη στο Ίδρυμα Κωφαλάλων. > Σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Αλεξανδρούπολης έχει οργανώσει σχολές γονέων και στο παρελθόν μαθήματα νοηματικής. Δεν πρέπει να παραλείψουμε το έργο της Δημοτικής Επιχείρησης Ανάπτυξης του Δήμου που έχει την ευθύνη για τα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης και πραγματοποιεί εκδηλώσεις όλο το χρόνο. Οι σημαντικότερες απ αυτές είναι: > Οι ΘΡΑΚΙΚΕΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ - ΞΑΝΘΙΩΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ. Στο δεκαήμερο αυτών των εκδηλώσεων χορευτικά, μουσικά σχήματα, λαογραφικοί σύλλογοι και ομάδες δίνουν το παραδοσιακό χρώμα σε μια γιορτινή πόλη. Από τον Έβρο έως την Κρήτη, λαογραφικοί σύλλογοι παρουσιάζουν τις ομορφιές του τόπου τους. Ακόμη Πολιτιστικοί, Φοιτητικοί Σύλλογοι, μαθητές, Καρναβαλικές ομάδες και άλλα καλλιτεχνικά σχήματα δίνουν στην πόλη Αποκριάτικο πνεύμα, διασκέδαση, ξεφάντωμα, γλέντι, με παραδοσιακούς και σύγχρονους ρυθμούς, και με αποκορύφωμα τη μεγάλη καρναβαλική παρέλαση. > Οι ΓΙΟΡΤΕΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, διαρκούν πέντε ημέρες τον μήνα Μάη. Περιλαμβάνουν εκδηλώσεις με θέματα που αφορούν τους νέους της πόλης. 83

Θεατρικές παραστάσεις, κινηματογράφο, συναυλίες, εκθέσεις ζωγραφικής, αθλητισμό (σε συνεργασία με τον Αθλητικό Οργανισμό του Δήμου), ποίηση και πολλές άλλες δραστηριότητες. Είναι ένας θεσμός που στηρίζει κάθε προσπάθεια για την προώθηση των ιδεών για μια καλύτερη πολιτιστική ζωή των νέων της πόλης. > Οι ΓΙΟΡΤΕΣ ΠΑΛΙΑΣ ΠΟΛΗΣ. Οι γιορτές αυτές πρωτοεμφανίστηκαν δειλά δειλά το 1991 και σύντομα καθιερώθηκαν και θεσμοθετήθηκαν επιχειρώντας να διεισδύσουν στις ρίζες της λαϊκής πολιτιστικής παράδοσης με κέντρο αναφοράς την καρδιά της Παλιάς Πόλης, έναν από τους μεγαλύτερους διατηρητέους παραδοσιακούς οικισμούς της χώρας. Λαμβάνει χώρα την πρώτη εβδομάδα του Σεπτέμβρη όπου στα παραδοσιακά της σοκάκια λειτουργούν εκθέσεις πολιτιστικού περιεχομένου και δεκάδες στέκια των συλλόγων με εδέσματα, γλυκά της περιοχής, φαγητό, ποτό και διασκέδαση. Στις εκδηλώσεις αυτές και ιδιαίτερα στις γιορτές Παλιάς Πόλης και στις Θρακικές Λαογραφικές Γιορτές - Ξανθιώτικο Καρναβάλι η συμμετοχή των συλλόγων είναι πολύ μεγάλη. Στο σύνολο 59, από τους οποίους 15 Λαογραφικοί, 22 Πολιτιστικοί - Καρναβαλικοί και 22 άλλοι φορείς. Βρεφονηπιακοί Παιδικοί Σταθιιοί Δήιιου Ξάνθης Το Άρθρο 25 παρ.1 του Δ.Κ.Κ. ορίζει πως ο Δήμος μπορεί να αναπτύσσει και κάθε άλλη δραστηριότητα που δεν ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητά του και προάγει τα κοινωνικά συμφέροντα των δημοτών και ιδίως : Να ιδρύει παιδικούς, βρεφικούς, βρεφονηπιακούς σταθμούς και άλλα Νομικά Πρόσωπα για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, όπως κέντρα ψυχαγωγίας και αναψυχής για τους ηλικιωμένους, βρεφοκομεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία, Κ.Α.Π.Η. και να φροντίζει τη λειτουργία τους. Στην πόλη της Ξάνθης ο πρώτος παιδικός σταθμός ιδρύθηκε το 1932 με την επωνυμία «Εθνικός Παιδικός Σταθμός Ξάνθης», νυν «Α' Παιδικός Σταθμός Δήμου Ξάνθης». Ο Δήμος Ξάνθης ήταν από τους πρώτους Δήμους της χώρας, που σύμφωνα με το άρθρο 42 του Ν. 2218/1944, ανέλαβε τους Παιδικούς Σταθμούς και το Μάιο του 84

1996 σύστησε Νομικό Πρόσωπο με την επωνυμία «Βρεφονηπιακοί Παιδικοί Σταθμοί Δήμου Ξάνθης». Η όλη υπηρεσία του Νομικού Προσώπου αποτελείται από μια Διεύθυνση και 9 τμήματα, από τα οποία τα 8 τμήματα λειτουργούν ως Παιδικοί Σταθμοί και το ένα ως Βρεφονηπιακός Σταθμός. Η δυναμικότητα των Σταθμών του Δήμου ανέρχεται σε 540 παιδιά. Το προσωπικό που απασχολεί αριθμεί 44 άτομα και αναλυτικά : 22 διοικητικούς υπαλλήλους, 25 άτομα παιδαγωγικό προσωπικό και 17 βοηθητικό προσωπικό. Ο σκοπός του Νομικού Προσώπου είναι η φύλαξη, φροντίδα και ψυχαγωγία νηπίων και βρεφών των εργαζόμενων γονέων, η πολύπλευρη νοητική, συναισθηματική, κοινωνική, ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών καθώς και η προετοιμασία για τη μετάβασή τους από το οικογενειακό περιβάλλον στο σχολικό. Το Νομικό αυτό Πρόσωπο προσπαθεί για την σωστή ανατροφή και αγωγή των παιδιών θέτοντας τις βάσεις για τη βελτίωση της κοινωνίας. Αποδέχεται πλήρως όλες τις Αρχές της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού και διαμορφώνει συνθήκες ίσων ευκαιριών για την ολόπλευρη ανάπτυξή τους. Κέντρο Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωιιένων ('Κ.Α.Π.Η.) Στο Δήμο Ξάνθης λειτουργεί ένα Κ.Α.Π.Η. Στεγάζεται σε παραδοσιακό διατηρητέο κτήριο στο κέντρο της πόλης. Αριθμεί 5 άτομα μόνιμο προσωπικό με το οποίο γίνεται προσπάθεια να προσφερθούν στα μέλη υπηρεσίες στο χώρο του Κ.Α.Π.Η. αλλά και στο δικό τους περιβάλλον, εάν υπάρχει ανάγκη, σε συνεργασία πολλές φορές με άτομα που είναι μέλη του Κ.Α.Π.Η. Προσφέρεται κοινωνική εργασία σε άτομα που έχουν ανάγκη αλλά και σε μορφή ομάδων βοήθειας ή διασκέδασης. Προσφέρεται φυσικοθεραπεία στο εξοπλισμένο φυσικοθεραπευτήριο του Κ.Α.Π.Η. ή κατ οίκον εάν παραστεί ανάγκη. Τα μέλη του μπορούν να νοσηλευτούν στο Κ.Α.Π.Η. ή στο σπίτι τους από νοσηλεύτρια και γιατρός παθολόγος επισκέπτεται το Κ.Α.Π.Η. δύο φορές την εβδομάδα. Οικογενειακή βοηθός παρέχει τις υπηρεσίες της σε άτομα που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται για την ανάρρωσή τους. Λειτουργεί επίσης πρόγραμμα γυμναστικής, προσαρμοσμένο για τις ανάγκες της τρίτης ηλικίας. Επιδίωξη του Κ.Α.Π.Η. είναι τα άτομα που δεν έχουν ενδιαφέροντα, να απασχοληθούν με κάτι που τους ενδιαφέρει, ώστε να αποσπάσουν τη σκέψη τους από 85

προβλήματα που τυχών θα τους απασχολούν. Ιδιαίτερο μέλημα είναι η οργανωμένη ψυχαγωγία που είναι ένας τρόπος γνωριμίας των μελών της Γ' ηλικίας, ατόμων που έχουν κοινά ενδιαφέροντα και κοινά προβλήματα. Μ αυτόν τον τρόπο συμβάλλει στην αποτροπή του άγχους και της κατάθλιψης που είναι συνηθισμένα στα μοναχικά άτομα. Στο Δήμο Ξάνθης οι υπηρεσίες κοινωνικού χαρακτήρα είναι 16 και είναι οι εξής : ΟΝΟΜΑ ΕΙΔΟΣ ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΔΗΜΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Α' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Ξάνθη Β' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Ξάνθη Γ' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Ξάνθη Δ' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Ξάνθη Ε' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Ξάνθη ΣΤ' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Ξάνθη Ζ' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Ξάνθη Η' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Χρύσα Θ' ΒΝ.Σ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικός Ξάνθης Κιμμέρια 86

Κ.Α.Π.Η. Κ.Α.Π.Η. Δημοτικό Ξάνθης Ξάνθη ΚΕ.Φ.Ο. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικό Ξάνθης Ξάνθη ΚΕ.Φ.Ο. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικό Ξάνθης Πετεινός ΚΕ.Φ.Ο. Φορείς-Ιδρύματα Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ξάνθης Δροσερό Βοήθεια στο Βοήθεια στο σπίτι Χωρίς νομική Ξάνθης Ξάνθη σπίτι υπόσταση ΚΕ.Δ.ΑΠ. Βρεφονηπιακός Σταθμός Δημοτικό Ξάνθης Εύμοιρο ΚΕ.Δ.ΑΠ. Βρεφονηπιακός Δημοτικό Ξάνθης Ξάνθη Σταθμός 87

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΡΕΥΝΑ 5.1 Εισαγωγή Ο Νομός Ξάνθης, όπως έχει αναφερθεί και στα προηγούμενα κεφάλαια, αποτελεί μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Στην περιοχή αυτή συνυπάρχουν Χριστιανοί, Τουρκογενείς, Πομάκοι και Αθίγγανοι. Η βιβλιογραφία που αναφέρεται στις παραπάνω ομάδες είναι ελλιπής. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η πολυπολιτισμικότητα μιας περιοχής αποτελεί ένα ευαίσθητο ζήτημα για την εκάστοτε τοπική και κεντρική εξουσία. Στόχος της έρευνας είναι η συλλογή περισσότερων πληροφοριών, έτσι ώστε να δοθεί μια πιο ρεαλιστική εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης. Θεωρήθηκε λοιπόν σκόπιμο να πραγματοποιηθεί έρευνα με τη χρήση ερωτηματολογίων. Σκοπός της έρευνας είναι η ανάλυση και αξιολόγηση πληροφοριών που αφορούν την εκπαίδευση, την απασχόληση, την κοινωνική υποδομή και τη συμβίωση μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων. Κατά τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων παρουσιάστηκαν κάποιες δυσκολίες. Ορισμένοι από τους Τουρκογενείς, Πομάκους και Αθίγγανους απέφευγαν να απαντήσουν και κάποιοι άλλοι απαντούσαν με δυσκολία σε ερωτήσεις σχετικά με το εισόδημα και τη μόρφωση. 5.2 Μεθοδολογία - Υλικό έρευνας Η παρούσα έρευνα έγινε στο Δήμο Ξάνθης και στους γύρω Δήμους. Πραγματοποιήθηκε κατά τη χρονική περίοδο Αυγούστου - Σεπτεμβρίου 2002. Χρησιμοποιήθηκαν ανώνυμα ερωτηματολόγια, ένα για κάθε μια από τις τέσσερις κοινωνικές ομάδες, σε συνολικό τυχαίο δείγμα 88 ατόμων. Λόγω της φύσης της έρευνας αναγκαστήκαμε να πάμε στα χωριά των Πομάκων, των Τουρκογενών και των Αθίγγανων. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τους Πομάκους ρωτήθηκαν συνολικά 21. Επισκεφθήκαμε τα χωριά Εχίνος, Μύκη και Κοτύλη, στα οποία ρωτήθηκαν 15 88

Πομάκοι σε σύνολο 3.000 κατοίκων κατά προσέγγιση. Επίσης ρωτήθηκαν 6 Πομάκοι σε σύνολο 1.500 κατοίκων περίπου, που ζουν στην πόλη της Ξάνθης. Για τους Τουρκογενείς, ρωτήθηκαν συνολικά 20. Επισκεφθήκαμε τα χωριά Σήμαντρα, Ηλιόπετρα, Κεντητή, Κιμμέρια και Εξοχή στα οποία ρωτήθηκαν 10 σε σύνολο 2.500 κατοίκων περίπου. Στην πόλη της Ξάνθης ρωτήθηκαν 10 Τουρκογενείς σε σύνολο 7.000 κατοίκων. Όσον αφορά τους Αθίγγανους, ρωτήθηκαν 17. Επισκεφθήκαμε τα χωριά Εύλαλο, Εράσμιο, Άβατο και στη συνοικία του Δροσερού όπου ρωτήθηκαν 12 σε σύνολο 2.000 κατοίκων περίπου. Επίσης ρωτήθηκαν 5 Αθίγγανοι σε σύνολο 1.000 κατοίκων περίπου στην πόλη της Ξάνθης. Ο αριθμός των Χριστιανοί που ρωτήθηκαν ήταν συνολικά 30. Από αυτούς οι 25 διαμένουν στην πόλη της Ξάνθης σε σύνολο 40.000 κατοίκων περίπου. Οι υπόλοιποι 5 διαμένουν στα δημοτικά διαμερίσματα Κιμμέρια και Εύμοιρο σε σύνολο 1.000 κατοίκων. Και τα τέσσερα ερωτηματολόγια αποτελούνται από έξι ίδιες ενότητες ερωτήσεων. Οι ερωτήσεις είναι κλειστές (διχοτομημένες - πολλαπλής επιλογής) και μερικώς κλειστές, έτσι ώστε το ερωτηματολόγιο να είναι πιο προσιτό και εύκολο να απαντηθεί. Όσον αφορά τις ερωτήσεις που εμπεριέχει η κάθε ενότητα, υπάρχουν μικρές διαφορές στο ερωτηματολόγιο των Χριστιανών. Οι ενότητες είναι : > ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ > ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ > ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ > ΣΥΜΒΙΩΣΗ > ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Έχει γίνει διαχωρισμός της ηλικίας των ερωτηθέντων στις ομάδες των 16-25 ετών, 26-45 ετών, 45 και άνω. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει έξι ερωτήσεις που δίνουν τα γενικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, αριθμός μελών οικογένειας, θρησκεία, τόπος διαμονής). Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με την εκπαίδευση των ερωτηθέντων (γνώση γραφής - ανάγνωσης, επίπεδο μόρφωσης και λόγοι μη προσέλευσης ή διακοπής σπουδών). Η τρίτη ενότητα ερωτήσεων αφορά την απασχόληση και το είδος αυτής (εργάζονται ή όχι, είδος απασχόλησης, τρόπος συντήρησης οικογένειας ). Η τέταρτη ενότητα αφορά ερωτήσεις για τη συμβίωση μεταξύ των πολιτισμικών ομάδων (ποιότητα συμβίωσης, συνεργασία, γειτνίαση). Η πέμπτη ενότητα περιλαμβάνει 89

ερωτήσεις σχετικά με την κοινωνική υποδομή (κάλυψη αναγκών από υπάρχουσες υπηρεσίες και τρόπος ενημέρωσης σχετικά με την παροχή υπηρεσιών), καθώς και τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει κάθε ομάδα στην περιοχή της. 90

5.3 Αποτελέσματα έρευνας Τα αποτελέσματα και στις τέσσερις ομάδες ερωτηθέντων, θα δοθούν κατά ενότητα σύμφωνα με τις ενότητες του ερωτηματολογίου. ΠΟΜΑΚΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΑΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Τα δημογραφικά στοιχεία των Πομάκων παρουσιάζονται στους Πίνακες 1 και 2. Στους 21 ερωτηθέντες οι 12 ήταν άνδρες (57,1 %) και οι 9 γυναίκες (42,9 %). Έγινε διαχωρισμός σε τρεις ηλικιακές ομάδες, η πρώτη 16-25 ετών, η δεύτερη 25-45 και η τρίτη 45 και άνω. ΣΥΝΟΑΟ ΕΡΩΤΗΘΕΝΤΩΝ ΑΝΑΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ HAI ΚΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ποσ. Ποσ. 45 και Ποσ. 16-25 25-45 % % άνω % ΑΓΑΜΟΙ 1 14,3 1 12,5 - - ΕΓΓΑΜΟΙ 6 85,7 7 87,5 5 83,3 ΔΙΑΖΕΥΓΜΕΝΟΙ - - - - - ΧΗΡΕΙΑ - - - - 1 16,7 ΣΥΝΟΛΟ 7 100 8 100 6 100 91

Ο πίνακας 1 μας δείχνει την οικογενειακή κατάσταση κατά ηλικιακή ομάδα. Στην ηλικία 16-25 το 85,7% είναι έγγαμοι και το 14,3% άγαμοι. Στην ηλικία 25-45, το 87,5% είναι έγγαμοι και το 12,5% άγαμοι. Στην ηλικία 45 και άνω το 85,3% είναι έγγαμοι και το 16,7% χήροι-ες. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΜΕΓΕΘΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕΛΗ 2 3 4 5 6 ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ 3 4 6 4 4 21 ΠΟΣΟΣΤΟ % 14,3 19 28,6 19 19 100 Ο πινάκας 2 παρουσιάζει το μέγεθος της οικογένειας. Σε ποσοστό 14,3% οι οικογένειες αποτελούνται από 2 μέλη, σε 19% από 3, σε 28.6% από 4 μέλη, σε 19% από 5 μέλη και 19%, επίσης, από 6 μέλη. ΕΝΟΤΗΤΑ 2, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Στην ενότητα 2 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν το επίπεδο μόρφωσης των Πομάκων. Ακολουθούν οι πίνακες 3 και 4 που δείχνουν το μορφωτικό επίπεδο και τους λόγους μη προσέλευσης ή διακοπής της εκπαίδευσης. ΑΝΔΡΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ποσ. % ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. Ποσ. % ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΟΙ 2 16,7 1 11,1 3 14,3 ΔΗΜΟΤΙΚΟ 4 33,3 5 55,6 9 42,9 ΓΥΜΝΑΣΙΟ 3 25,0 1 11,1 4 19,0 ΛΥΚΕΙΟ 2 16,7 1 1 U 3 14,3 ΑΝΩΤΕΡΗ / ΑΝΩΤΑΤΗ 1 8,3 1 1 U 2 9,5 ΣΥΝΟΛΟ 12 100 9 100 21 100 Από τον πίνακα 3 προκύπτει ότι, στο σύνολό τους το μορφωτικό επίπεδο των περισσοτέρων (42,9%) είναι Δημοτικού. Το 19% έχει πάει ή έχει τελειώσει το Γυμνάσιο και το 14,3% το Λύκειο. Μόλις το 9,5% συνεχίζει στην Ανώτερη / 92

Ανώτατη εκπαίδευση, ενώ ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 14,3% δεν έχει πάει στο σχολείο. Πιο αναλυτικά όσον αφορά τους άνδρες, το 33,3% έχει πάει στο Δημοτικό, το 25% στο Γυμνάσιο, το 16,7% στο Λύκειο, το 8,3% στην Ανώτερη / Ανώτατη εκπαίδευση και το 16,7% δεν έχει πάει σχολείο. Όσον αφορά τις γυναίκες, το 42,9% έχει πάει στο Δημοτικό, το 11,1% στο Γυμνάσιο, το 11,1% στο Λύκειο, το 11,1% στην Ανώτερη / Ανώτατη εκπαίδευση και το 11,1% δεν έχει πάει σχολείο. ΛΟΓΟΙ ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗΣ Ή ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΝΔΡΕΣ Ποσ. % ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. Ποσ. % ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ 4 36,4 2 25,0 6 31,6 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ - - - - - - ΓΛΩΣΣΑ - - - - - - ΑΠΟΣΤΑΣΗ - - - - - - ΜΗ 5 45,4 4 50,0 9 47,4 ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΑΛΛΟ 2 18,9 2 25,0 4 21,0 ΣΥΝΟΛΟ 11 100 8 100 19 100 Το 47,4% του συνόλου των Πομάκων δεν πηγαίνουν στο σχολείο ή το διακόπτουν, γιατί το θεωρούν μη απαραίτητο. Το 31,6%, αν και επιθυμεί την εκπαίδευση, διακόπτει ή δεν πηγαίνει για οικονομικούς λόγους ενώ το 21% για άλλους λόγους. Ειδικότερα οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι άνδρες δεν πηγαίνουν ή διακόπτουν το σχολείο είναι, σε ποσοστό 45,4%, γιατί το θεωρούν μη απαραίτητο και σε ποσοστό 36,4% για οικονομικούς λόγους. Επίσης το 18,2% για άλλους λόγους πέρα των παραπάνω. Στις γυναίκες το 50% δε θεωρεί απαραίτητο το σχολείο και γενικότερα τη συνέχιση της εκπαίδευσής τους. Το 25% το διακόπτει για οικονομικούς λόγους και το υπόλοιπο 25% άλλους λόγους. 93

ΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Στην ενότητα 3 γίνεται αναφορά στην απασχόληση καθώς και στο είδος της απασχόλησης των Πομάκων. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ / ΗΛΙΚΙΑ ΗΛΙΚΙΑ Συνολ. 16-25 Ποσ. % 25-45 Ποσ. % 45 και άνω Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Ποσ. % ΕΡΓΑΖΟ 6 85,7 6 75,0 4 66,7 16 76,2 ΝΤΑΙ ΔΕΝ 1 14,3 2 25,0 2 33,3 5 23,8 ΕΡΓΑΖΟ ΝΤΑΙ ΣΥΝΟΛΟ 7 100 8 100 6 100 21 100 Το 85,7% της ηλικίας 16-25 ετών εργάζεται ενώ μόλις το 14,3% δεν εργάζεται. Στα άτομα ηλικίας 25-45 ετών το 75% εργάζεται και το 25% όχι. Το 66,7% των ατόμων ηλικίας 45 ετών και άνω εργάζεται και ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό 33,3% είναι άνεργοι, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα 5. ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ΕΙΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΙΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΟΝΙΜΑ Ποσ. % ΕΠΟΧΙΑΚΑ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ 8 80,0 2 20,0 10 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 1 16,7 5 83,3 6 ΣΥΝΟΛΟ 9 56,3 7 43,7 16 Όπως παρατηρείται από τα στοιχεία του πίνακα 6, το 80% των ανδρών εργάζεται μόνιμα ενώ το 20% εποχιακά. Αντίθετα στις γυναίκες το 85,3% απασχολείται εποχιακά και μόλις το 16,7% μόνιμα. Στην ερώτηση «Πως συντηρείται η οικογένειά σου;», το 61,9% απάντησε ότι συντηρείται με δουλειές και άλλων μελών της οικογένειας, το 33,3% από τη σταθερή εργασία του και το 4,8% από άλλες πηγές. 94

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΑΘΕΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΟΙΑΣ ΑΛΛΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 4.ΣΥΜΒΙΩΣΗ Στην ενότητα 4 γίνεται αναφορά στη συμβίωση μεταξύ των Πομάκων και των άλλων φυλετικών ομάδων της περιοχής. ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΣΥΜΒΙΩΣΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. 16-25 Πος. 25-45 Ποσ. 45 και Ποσ. Ποσ. % % άνω % % ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ 3 42,9 4 50,0 1 16,7 8 38,1 ΚΑΛΗ 4 57,1 4 50,0 4 66,6 12 57,1 ΠΡΟΒΛΗΜΑ - - - 1 16,7 1 4,8 ΤΙΚΗ ΚΑΘΟΛΟΥ - - - - - - ΚΑΛΗ ΣΥΝΟΛΟ 7 100 8 100 6 100 21 100 Στο σύνολό τους οι Πομάκοι, βρίσκουν τη συμβίωση με τις άλλες φυλετικές ομάδες καλή σε ποσοστό που φτάνει το 57,1%. Το 38,1% θεωρεί τη συμβίωση πολύ καλή ενώ μόλις το 4,8% τη θεωρούν προβληματική. Η συντριπτική πλειοψηφία των Πομάκων (90,4%) στην ερώτηση «Ποιους θα ήθελες για συνεργάτες; (Τσιγγάνους, Χριστιανούς, Τουρκόφωνους, δεν έχω πρόβλημα)», απάντησε «δεν έχω πρόβλημα», με Χριστιανούς το 4,8% και με Τουρκογενείς επίσης το 4,8%. 95

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΔΕΝ ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 5. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ Στην ενότητα 5 γίνεται σύγκριση της κοινωνικής υποδομής που υπάρχει στο Δήμο Ξάνθης και στους υπόλοιπους Δήμους του Νομού. ΠΙΝΑΚΑΣ 8 ΚΑΛΥΨΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΟ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΞΑΝΘΗ Ποσ. % ΥΠΟΛΟΙΠΟΣ ΝΟΜΟΣ Ποσ. % ΝΑΙ 7 100 1 7,1 ΟΧΙ - - 13 92,9 ΣΥΝΟΛΟ 7 100 14 100 Οι Πομάκοι που διαμένουν στα όρια του Δήμου Ξάνθης είναι πλήρως ικανοποιημένοι, σε ποσοστό 100%, από τις κοινωνικές υπηρεσίες που τους παρέχονται. Στους άλλους Δήμους του Νομού καλύπτουν μόνο το 7,1% των Πομάκων, ενώ το 92,9% δεν καλύπτεται από τις υπάρχουσες υπηρεσίες. Στην ερώτηση «Πως σας αντιμετωπίζουν στις κοινωνικές υπηρεσίες που σας παρέχονται, όπως σχολεία, κέντρα υγείας κτλ;», το 85,7% απάντησε ότι η αντιμετώπισή τους είναι καλή, το 9,5% ότι αντιμετωπίζονται με αδιαφορία και μόλις το 4,8% ότι αντιμετωπίζονται άσχημα. 96

Α Ν Τ ΙΜ Ε Τ Ω Π ΙΣ Η ΑΣΧΗΜΑ ΚΑΛΑ ΜΕ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΑΣΧΗΜΑ Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων στα ερωτηματολόγια, προκύπτει ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην περιοχή τους είναι η ανεργία, η οικονομική στενότητα και η έλλειψη κρατικών επιδοτήσεων, σε ποσοστό 22,7%, 18,7% και 18,7% αντίστοιχα. Τα άλλα προβλήματα είναι η έλλειψη σχολείων με 5,6%, οι μεταφορές - συγκοινωνίες με 12,1%, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με 8,2%, η έλλειψη αθλητικών εγκαταστάσεων με 6,9%, η ψυχαγωγία με 5,6% και η κατοικία με 1,5%. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 6,9% ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤ Ι-ΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ C C ο/. ΚΑΤΟΙΚΙΑ 1,5% ΑΝΕΡΓΙΑ 22,7% 8,2% ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ 18,7% ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 12,1% ΣΧΟΛΕΙΑ 5,6% ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ 18,7% ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΦΤΩΧΕΙΑ Ξ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ 97

ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΑΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οι ερωτηθέντες ήταν 17, από τους οποίους οι 11 άνδρες (64,7%) και οι 6 γυναίκες (35,3%). Οι ηλικιακές ομάδες στις οποίες διαχωρίζονται είναι τρεις, 16-25 ετών, 25-45 και 45 ετών και άνω. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των Αθίγγανων παρουσιάζονται στους πίνακες 1 και 2. Όσον αφορά τη θρησκεία τους, το 70% αυτών είναι Χριστιανοί και το 29,4% Μουσουλμάνοι. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΘΕΝΤΩΝ ΑΝΑΡΕΣ ΑΝΑΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΓΑΜΟΙ 1 16,7 - - - - ΕΓΓΑΜΟΙ 5 83,3 6 100 5 100 ΔΙΑΖΕΥΓΜΕΝΟΙ - - - - - - ΧΗΡΕΙΑ - - - - - - ΣΥΝΟΛΟ 6 100 6 100 5 100 16-25 Ποσ. % ΗΛΙΚΙΑ Ποσ. 25-45 % 45 και άνω Ποσ. % Ο πίνακας 1 δείχνει την οικογενειακή κατάσταση κατά ηλικιακή ομάδα. Στους Αθίγγανους ηλικίας 16-25, το 83,3% είναι έγγαμοι και το 16,7% άγαμοι. Στις ηλικίες 25-45 και 45 και άνω όλοι τους είναι έγγαμοι. 98

Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 ΜΕΓΕΘΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ 2 ΜΕΛΗ 3 4 5 6 7 ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ 1 2 1 6 5 2 17 ΠΟΣΟΣΤΟ % 5,9 11,8 5,9 35,3 29,4 11,8 100 Ο πίνακας 2 παρουσιάζει το μέγεθος της οικογένειας των Αθίγγανων. Όπως προκύπτει από αυτόν το 35,3% έχουν εξαμελή οικογένεια και το 29,4% πενταμελή. Σε ποσοστό 11,8% οι οικογένειές τους αποτελούνται από 7 και 3 μέλη και σε ποσοστό 5,9% από 2 και 4 μέλη. ΕΝΟΤΗΤΑ 2.ΕΚΠΑΙΑΕΥΣΗ Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν το επίπεδο μόρφωσης των Αθίγγανων. Ακολουθούν ο πίνακας 3 και 4 που δείχνουν το μορφωτικό επίπεδο και τους λόγους μη προσέλευσης ή διακοπής της εκπαίδευσης τους. ΑΝΔΡΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ποσ. % ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. Ποσ. % ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΟΙ 3 27,3 3 50,0 6 35,3 ΔΗΜΟΤΙΚΟ 8 72,7 3 50,0 11 64,7 ΓΥΜΝΑΣΙΟ - - - - - ΛΥΚΕΙΟ - - - - - - ΑΝΩΤΕΡΗ / ΑΝΩΤΑΤΗ - - - - - - ΣΥΝΟΛΟ 11 100 6 100 17 100 Από τον πίνακα 3 προκύπτει ότι στο σύνολό τους, το 64,7% έχει πάει μέχρι το Δημοτικό και το 35,3% δεν πήγε καθόλου στο σχολείο. Πιο αναλυτικά όσον αφορά τους άνδρες το 72,7% έχει πάει στο Δημοτικό και το 27,3% δεν έχει πάει στο σχολείο. Στις γυναίκες το 50% δεν έχει πάει στο σχολείο και το υπόλοιπο 50% έχει πάει μέχρι το Δημοτικό. 99

ΛΟΓΟΙ Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4 ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗΣ Ή ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΝΔΡΕΣ Ποσ. % ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. Ποσ. % ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ 8 72,7 3 50,0 11 64,7 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ 2 18,2 1 16,7 3 17,6 ΓΛΩΣΣΑ - - - - - - ΑΠΟΣΤΑΣΗ - - - - - - ΜΗ 1 9,1 1 16,7 2 11,8 ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΑΛΛΟ - - 1 16,7 1 5,9 ΣΥΝΟΛΟ 11 100 6 100 17 100 Οι οικονομικοί λόγοι είναι αυτοί που αναγκάζουν το 64,7% των Αθίγγανων να μην πάει ή να διακόψει το σχολείο. Το 17,6% δεν πηγαίνει ή διακόπτει για λόγους μετακίνησης, το 11,8% το θεωρεί μη απαραίτητο και το 5,9% για άλλους λόγους. Πιο αναλυτικά οι άνδρες σε ποσοστό 72,7% δεν πηγαίνουν ή διακόπτουν το σχολείο για οικονομικούς λόγους, σε ποσοστό 18,2% για λόγους μετακίνησης και σε 9,1% το θεωρούν μη απαραίτητο. Στις γυναίκες το 50% δεν πηγαίνει ή το διακόπτει για οικονομικούς λόγους, το 16,7% για λόγους μετακίνησης και τέλος, επίσης με ποσοστό 16,7%, γιατί το θεωρούνε μη απαραίτητο και για άλλους λόγους. ΕΝΟΤΗΤΑ 3.ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Στην ενότητα αυτή γίνεται αναφορά στην απασχόληση και στο είδος της απασχόλησης των Τσιγγάνων. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ /ΗΛΙΚΙΑ ΗΛΙΚΙΑ Συνολ. 16-25 Ποσ. Ποσ. 45 και Ποσ. ΣΥΝΟΛΟ Ποσ. 25-45 % % άνω % % ΕΡΓΑΖΟ ΝΤΑΙ 6 100 5 83,3 5 100 16 94,1 ΔΕΝ ΕΡΓΑΖΟ - - 1 16,7 - - 1 5,9 ΝΤΑΙ ΣΥΝΟΛΟ 6 100 6 100 5 100 17 100 100

Από τον πίνακα αυτό προκύπτει ότι στην πλειοψηφία τους όλοι οι Αθίγγανοι εργάζονται. Στις ηλικίες 16-25 και 45 και άνω εργάζονται όλοι και στην ηλικία 25-45 ετών μόλις το 16,7% δεν εργάζεται. ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ΕΙΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΙΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΟΝΙΜΑ Ποσ. % ΕΠΟΧΙΑΚΑ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ 8 72,7 3 27,3 11 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 4 80,0 1 20,0 5 ΣΥΝΟΛΟ 12 75,0 4 25,0 16 Το 75% των Τσιγγάνων εργάζεται μόνιμα και το 25% εποχιακά. Στους άνδρες, αυτοί που εργάζονται μόνιμα αποτελούν το 72,7% και αυτοί που εργάζονται εποχιακά το 27,3%. Στις γυναίκες το 80% εργάζεται μόνιμα και το 25% εποχιακά. Από τις απαντήσεις τους στο ερώτημα «Με τι ασχολείστε;», προέκυψε ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες που εργάζονται μόνιμα, είναι ως επί το πλείστον πλανόδιοι μικροπωλητές και αυτοί που εργάζονται εποχιακά είναι κυρίως εργάτες. Στην ερώτηση «Πως συντηρείται η οικογένειά σου;», το 82,4% απάντησε με δουλειές και άλλων μελών της οικογένειας και μόλις το 17,6% μόνο με χρήματα από τη σταθερή του εργασία. ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΑΘΕΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΟΥΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΟΙΑΣ 101

Ε Ν Ο Τ Η Τ Α 4.Σ Υ Μ Β ΙΩ Σ Η Στην ενότητα 4 γίνεται αναφορά στη συμβίωση μεταξύ των Αθίγγανων και των άλλων φυλετικών ομάδων της περιοχής. ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΣΥΜΒΙΩΣΗ ΗΛΙΚΙΑ Συνολ. 16-25 Ποσ. % 25-45 Ποσ. % 45 και άνω Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Ποσ. % ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ 2 33,3 3 50,0 3 60,0 8 47,0 ΚΑΛΗ 3 50,0 1 16,7 2 40,0 6 35,3 ΠΡΟΒΛΗΜΑ - - 1 16,7 - - 1 5,9 ΤΙΚΗ ΚΑΘΟΛΟΥ 1 16,7 1 16,7 - - 2 11,8 ΚΑΛΗ ΣΥΝΟΛΟ 6 100 6 100 5 100 17 100 Στο σύνολό τους οι Αθίγγανοι, βρίσκουν τη συμβίωσή τους με τις άλλες φυλετικές ομάδες πολύ καλή σε ποσοστό που φτάνει το 47,1%. Το 35,3% θεωρεί τη συμβίωση καλή, το 5,9% προβληματική και το 11,8% καθόλου καλή. Στην ερώτηση «Ποιους θα ήθελες για συνεργάτες (Χριστιανούς - Πομάκους - Τουρκογενείς - Δεν έχω πρόβλημα)», η συντριπτική πλειοψηφία των Αθίγγανων, με ποσοστό 94,1%, απάντησε ότι δεν έχει πρόβλημα να συνεργαστεί με κάποιον από τις παραπάνω φυλετικές ομάδες, ενώ το 5,9% θα ήθελε να συνεργαστεί με Χριστιανούς. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΝ ΕΧΩ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΔΕΝ ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 102

Ε Ν Ο Τ Η Τ Α 5. Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΚ Η Υ Π Ο Δ Ο Μ Η Στην ενότητα 5 γίνεται σύγκριση της κοινωνικής υποδομής που υπάρχει στο Δήμο της Ξάνθης και στους υπόλοιπους Δήμους του Νομού. ΠΙΝΑΚΑΣ 8 ΚΑΛΥΨΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΟ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΞΑΝΘΗ Ποσ. % ΥΠΟΛΟΙΠΟΣ ΝΟΜΟΣ Ποσ. % ΝΑΙ 4 100 5 38,5 ΟΧΙ - - 8 61,5 ΣΥΝΟΛΟ 4 100 13 100 Οι Αθίγγανοι που ζουν στη πόλη της Ξάνθης, είναι πλήρως ικανοποιημένοι από τις κοινωνικές υπηρεσίες που τους παρέχονται, σε ποσοστό 100%. Στους άλλους Δήμους του Νομού, οι κοινωνικές υπηρεσίες καλύπτουν μόνο το 38,5% των Αθίγγανων, ενώ το 61,5% δεν καλύπτει τις ανάγκες του από τις υπάρχουσες παρεχόμενες υπηρεσίες της περιοχής τους. Στην ερώτηση «Πως σας αντιμετωπίζουν στις κοινωνικές υπηρεσίες (Σχολεία, Κέντρα Υγείας, Παιδικοί Σταθμοί κτλ.)», το 94,1% απάντησε ότι η αντιμετώπισή του είναι καλή και το 5,9% ότι τους αντιμετωπίζουν με αδιαφορία. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Μ Ε ΑΔΙΑΦ ΟΡΙΑ ΚΑΑΑ ΚΑΛΑ ΜΕ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ 103

Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων Αθίγγανων προκύπτει ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι η έλλειψη κρατικών επιδοτήσεων με ποσοστό 23,6%, η ανεργία με 20% και η οικονομική στενότητα με 18%. Ακολουθούν με μικρότερο ποσοστό η κατοικία με 14,6%, η έλλειψη αθλητικών εγκαταστάσεων και η ψυχαγωγία με 7,3%, τα σχολεία και η ελλιπή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με 3,6% και οι μεταφορές-συγκοινωνίες με 1,8%. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 73% ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ 73% ΚΑΤΟΙΚΙΑ 14,6% ΑΝΕΡΓΙΑ 20% ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ 183% ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥ ΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ 3,6% ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ- ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 1,8% ΣΧΟΛΕΙΑ 3,6% ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ 23,6% ΑΝΕΡΓΙΑ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΦΤΩΧΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ 104

ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΑΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οι ερωτηθέντες ήταν 20 από τους οποίους οι 10 άνδρες (50%) και οι γυναίκες επίσης 10 (50%). Οι ηλικιακές ομάδες στις οποίες διαχωρίζονται είναι τρεις, 16-25 ετών, 25-45 ετών και 45 ετών και άνω. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των Τουρκογενών παρουσιάζονται στους πίνακες 1 και 2. ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΗΛΙΚΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ποσ. Ποσ. 45 και Ποσ. 16-25 25-45 % % άνω % ΑΓΑΜΟΙ 4 50,0 1 16,7 - - ΕΓΓΑΜΟΙ 4 50,0 5 83,3 6 100 ΔΙΑΖΕΥΓΜΕΝΟΙ - - - - - - ΧΗΡΕΙΑ - - - - - - ΣΥΝΟΛΟ 8 100 6 100 6 100 Ο πίνακας 1 δείχνει την οικογενειακή κατάσταση κατά ηλικιακή ομάδα. Στους Τουρκογενείς ηλικίας 16-45 ετών το 50% είναι έγγαμοι και το 50% άγαμοι. Στην ηλικιακή ομάδα 25-45 το 83,3% αυτών είναι έγγαμοι και το 16,7% άγαμοι. Στην ηλικία 45 και άνω όλοι τους είναι έγγαμοι. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΜΕΓΕΘΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕΛΗ 2 3 4 5 6 ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ 3 3 5 7 2 20 ΠΟΣΟΣΤΟ % 15,0 15,0 35,0 25,0 10,0 100 Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται ο αριθμός των μελών των οικογενειών των Τουρκογενών Μουσουλμάνων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πίνακα το 35% έχουν τετραμελή οικογένεια και το 25% έχουν πενταμελή. Ακολουθούν σε ποσοστό 15% με τρία μέλη και δύο μέλη και με 10% εξαμελείς οικογένειες. 105

Ε Ν Ο Τ Η Τ Α 2. Ε Κ Π Α ΙΔ Ε Υ Σ Η Στην ενότητα 2 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν το επίπεδο μόρφωσης των Τουρκογενών. Οι πίνακες 3 και 4 δείχνουν το μορφωτικό επίπεδο και τους λόγους μη προσέλευσης ή διακοπής της εκπαίδευσης. ΑΝΔΡΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ποσ. % ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. Ποσ. % ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΟΙ 2 20,0 - - 2 10,0 ΔΗΜΟΤΙΚΟ 4 40,0 3 30,0 7 35,0 ΓΥΜΝΑΣΙΟ 2 20,0 2 20,0 4 20,0 ΛΥΚΕΙΟ 2 20,0 3 30,0 5 25,0 ΑΝΩΤΕΡΗ / ΑΝΩΤΑΤΗ - - 2 20 2 10,0 ΣΥΝΟΛΟ 10 100 10 100 20 100 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πίνακα 3 στο σύνολό τους οι Τουρκογενείς μουσουλμάνοι σε ποσοστό 35% έχουν πάει μέχρι το Δημοτικό και σε ποσοστό 25% στο Λύκειο. Επίσης το 20% έχει πάει στο Γυμνάσιο, το 10% δεν έχει πάει στο σχολείο και το υπόλοιπο 10% συνεχίζει στην Ανώτερη / Ανώτατη εκπαίδευση. Ειδικότερα, όσον αφορά τους άνδρες, το 40% έχει γνώσεις επιπέδου Δημοτικού, 20% επιπέδου Γυμνασίου και Λυκείου και το υπόλοιπο 20% δεν έχει πάει στο σχολείο. ΛΟΓΟΙ ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗΣ Ή ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΝΔΡΕΣ Ποσ. % ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. Ποσ. % ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ 3 33,3 2 33,3 5 33,3 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ - - - - - - ΓΛΩΣΣΑ - - - - - - ΑΠΟΣΤΑΣΗ - - - - - - ΜΗ 4 44,4 3 50,0 7 46,7 ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΑΛΛΟ 2 22,3 1 16,7 3 20,0 ΣΥΝΟΛΟ 9 100 6 100 15 100 106

Οπως φαίνεται από τον πίνακα 4 το 46,7% των Τουρκογενών Μουσουλμάνων δεν πηγαίνουν ή διακόπτουν το σχολείο γιατί το θεωρούν μη απαραίτητο, το 33,3% για οικονομικούς λόγους και το 20% για άλλους λόγους. Όσον αφορά του άνδρες το 44,4% θεωρεί το σχολείο μη απαραίτητο, το 33,3% δεν πηγαίνει ή διακόπτει για οικονομικούς λόγους και το 23% για άλλους λόγους. Στις γυναίκες το 50% θεωρεί μη απαραίτητη την εκπαίδευση, το 33,3% δεν πηγαίνει ή διακόπτει για οικονομικούς λόγους και το υπόλοιπο 16,7% για άλλους λόγους. ΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Στην ενότητα 3 γίνεται αναφορά στην απασχόληση και στο είδος της απασχόλησης των Τουρκογενών Μουσουλμάνων. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ / ΗΛΙΚΙΑ ΗΛΙΚΙΑ Συνολ. 16-25 Ποσ. Ποσ. 45 και Ποσ. ΣΥΝΟΛΟ Ποσ. 25-45 % % άνω % % ΕΡΓΑΖΟ ΝΤΑΙ 5 62,5 5 83,3 6 100 16 80,0 ΔΕΝ ΕΡΓΑΖΟ 3 37,5 1 16,7 - - 4 20,0 ΝΤΑΙ ΣΥΝΟΛΟ 8 100 6 100 6 100 20 100 Από τον πίνακα αυτό προκύπτει ότι στην ηλικία 16-25 ετών το 62,5% εργάζεται και το 37,5% όχι. Στην ηλικία 25-45 ετών το 83,3% εργάζεται το 16,7% όχι και στην ηλικία 45 και άνω εργάζονται όλοι. ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ΕΙΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΙΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΟΝΙΜΑ Ποσ. % ΕΠΟΧΙΑΚΑ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ 5 50,0 5 50,0 10 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 1 16,7 5 83,3 6 ΣΥΝΟΛΟ 6 37,5 10 62,5 16 107

To 62,5% των Τουρκογενών εργάζεται εποχιακά και το 37,5% μόνιμα. Στους άνδρες οι μισοί απασχολούνται μόνιμα και οι άλλοι μισοί εποχιακά. Στις γυναίκες το 83,3% εργάζεται εποχιακά και το 16,7% μόνιμα. Από τις απαντήσεις τους στο ερώτημα «Πως συντηρείται η οικογένειά σου;», το 65% απάντησε με δουλειές και άλλων μελών, το 15% από τη σταθερή εργασία και το 20% με άλλους τρόπους. ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΑΘΕΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ a ΑΟΥΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΟΙΑΣ ΑΛΛΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 4. ΣΥΜΒΙΩΣΗ Στην ενότητα 4 γίνεται λόγος για τη συμβίωση μεταξύ Τουρκογενών μουσουλμάνων και των άλλων φυλετικών ομάδων της περιοχής. ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΣΥΜΒΙΩΣΗ ΗΛΙΚΙΑ Ποσ. 25-45 Συνολ. Ποσ. 16-25 Ποσ. 45 και Ποσ. ΣΥΝΟΛΟ % % άνω % % ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ 4 50,0 4 66,7 3 50,0 11 55,0 ΚΑΛΗ 4 50,0 2 33,3 3 50,0 9 45,0 ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΙΚΗ - - - - - - - - ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΛΗ - - - - - - - - ΣΥΝΟΛΟ 8 100 6 100 6 100 2 0 100 108

To 55% των Τουρκογενών μουσουλμάνων, θεωρούν τη συμβίωση με τις υπόλοιπες φυλετικές ομάδες πολύ καλή και το 45% καλή. Στην ερώτηση «Ποιους θα ήθελες για συνεργάτες;», το 70% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν έχει πρόβλημα να συνεργαστεί με άτομα τω άλλων φυλετικών ομάδων. Επίσης το 20% θα ήθελε για συνεργάτες Χριστιανούς και το υπόλοιπο 10% Πομάκους. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΛΕΝ ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΟΜΑΚΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 5. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 8 ΚΑΛΥΨΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΟ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΞΑΝΘΗ Ποσ. % ΥΠΟΛΟΙΠΟΣ ΝΟΜΟΣ Ποσ. % ΝΑΙ 10 90,9 5 55,6 ΟΧΙ 1 9,1 4 44,4 ΣΥΝΟΛΟ 11 100 9 100 Από τους Τουρκογενείς που ζούνε στην πόλη της Ξάνθης, το 90,9% είναι ικανοποιημένοι από τις κοινωνικές υπηρεσίες που τους παρέχονται και μόλις το 9,1% δεν ικανοποιείται. Από αυτούς που κατοικούν στον υπόλοιπο Νομό το 55,6% είναι ικανοποιημένοι και το 44,4% δεν είναι. 109

Από τις απαντήσεις στην ερώτηση «Πως σας αντιμετωπίζουν στις κοινωνικές υπηρεσίες που σας παρέχονται;(σχολεία, κέντρα υγείας, παιδικοί σταθμοί κτλ.)» όλοι απάντησαν πως αντιμετωπίζονται καλά. Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων προκύπτει ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Τουρκογενείς μουσουλμάνοι, είναι, η ανεργία με 33,3% ποσοστό, οι κρατικές επιδοτήσεις με 19% και οι μεταφορές - συγκοινωνίες με 14,3%. Με μικρότερο ποσοστό ακολουθούν η έλλειψη αθλητικών εγκαταστάσεων και σχολείων με 9,5%, η ψυχαγωγία και η κατοικία με 4,8% και τέλος η οικονομική στενότητα και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με 2,4%. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ Ρ ^ ^ Τ A \ Γ A v r i v ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥ ΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ 2,4% ΑΝΕΡΓΙΑ 33,3% ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ- ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 14,3% ΑΝΕΡΓΙΑ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 9,5% ΦΤΩΧΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ 19% ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ 2,4% 110

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΑΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οι ερωτηθέντες ήταν 30, από τους οποίους 14 άνδρες (46,7%) και 16 γυναίκες (53,3%). Ο διαχωρισμός της ηλικίες είναι ίδιος όπως και στις τρεις προηγούμενες φυλετικές ομάδες. ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΘΕΝΤΩΝ ΑΝΑΡΕΣ «ΓΥΝΑΙΚΕΣ Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των Χριστιανών παρουσιάζονται στους πίνακες 1 και 2. ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΗΛΙΚΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ποσ. Ποσ. 45 και Ποσ. 16-25 25-45 % % άνω % ΑΓΑΜΟΙ 8 72,7 2 18,2 - - ΕΓΓΑΜΟΙ 3 27,3 9 81,8 8 100 ΔΙΑΖΕΥΓΜΕΝΟΙ - - - - - - ΧΗΡΕΙΑ - - - - - - ΣΥΝΟΛΟ 11 100 11 100 8 100 Ο πίνακας 1 δείχνει την οικογενειακή κατάσταση κατά ηλικιακή ομάδα. Στην ηλικία 16-25 το 72,7% είναι άγαμοι και το 27,3% έγγαμοι. Στην ηλικία 26-45 το 81,8% είναι έγγαμοι και το 18,2% άγαμοι. Στην ηλικία 45 και άνω όλοι είναι έγγαμοι. 111

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΜΕΓΕΘΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ... ΜΕΛΗ 2 3 4 5 6 ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ 2 5 12 7 4 30 ΠΟΣΟΣΤΟ % 6,7 16,7 40,0 23,0 13,3 100 Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα 2 το 40% των οικογενειών αποτελούνται από 4 μέλη και το 23,3% από 5 μέλη. Ακολουθούν με 16,7% τριμελείς οικογένειες, με 13,3% εξαμελείς και τέλος με 6,7% οικογένειες με 2 μέλη. ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Στην ενότητα 2 γίνεται αναφορά στο μορφωτικό επίπεδο των Χριστιανών. Στον πίνακα 3 παρουσιάζεται το επίπεδο μόρφωσης. ΑΝΔΡΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ποσ. % ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ποσ. % ΣΥΝΟΛΟ Συνολ. Ποσ. % ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΟΙ - - - - - - ΔΗΜΟΤΙΚΟ 4 28,6 2 12,5 6 20,0 ΓΥΜΝΑΣΙΟ 1 7,1 - - 1 3,3 ΛΥΚΕΙΟ 4 28,6 10 62,5 14 46,7 ΑΝΩΤΕΡΗ / ΑΝΩΤΑΤΗ 5 35,7 4 25,0 9 30,0 ΣΥΝΟΛΟ 14 100 16 100 30 100 Συνολικά το 46,7% των Χριστιανών έχουν τελειώσει ή διακόψει το Λύκειο, το 30% συνεχίζει στην Ανώτερη ή Ανώτατη εκπαίδευση, το 20% έχει πάει μέχρι το Δημοτικό και το 3,3% μέχρι το Γυμνάσιο. Στους άνδρες το 35,7% συνεχίζει τις σπουδές μετά το Λύκειο, με το ίδιο ποσοστό, 28,6% έχουν πάει μέχρι το Λύκειο και μέχρι το Δημοτικό, και το 7,1% μέχρι το Γυμνάσιο. Στις γυναίκες το 62,5% έχει τελειώσει ή διακόψει το Λύκειο, το 25% συνεχίζει στην Ανώτερη ή Ανώτατη εκπαίδευση και το 12,5% έχει πάει μέχρι και το Δημοτικό. 112

Ε Ν Ο Τ Η Τ Α 3. Α Π Α Σ Χ Ο Λ Η Σ Η Στην ενότητα 3 γίνεται αναφορά στην απασχόληση και στα επαγγέλματα που ασκούν κατά κύριο λόγο. ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ / ΗΛΙΚΙΑ ΗΛΙΚΙΑ Συνολ. 16-25 Ποσ. Ποσ. 45 και Ποσ. ΣΥΝΟΛΟ Ποσ. 25-45 % % άνω % % ΕΡΓΑΖΟ ΝΤΑΙ 8 72,7 9 81,8 5 83,3 22 78,6 ΔΕΝ ΕΡΓΑΖΟ 3 27,3 2 18,2 1 16,7 6 21,4 ΝΤΑΙ ΣΥΝΟΛΟ 11 100 11 100 6 100 28 100 Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα 4, στην ηλικία των 16-25 ετών το 72,7% εργάζεται και το 27,3% δεν εργάζεται. Στην ηλικία 26-45 το 81,8% εργάζεται και το 18,2% όχι, και τέλος στην ηλικία των 45 και άνω το 83,3% εργάζεται και το υπόλοιπο 16,7% όχι. Τα επαγγέλματα που εξασκούν οι Χριστιανοί είναι αυτά του ιδιωτικού υπάλληλου με ποσοστό 40,9%, του εργάτη με 4,6%, του αγρότη με 13,6%. Το 9,12% είναι δημόσιοι υπάλληλοι και το 31,8% ελεύθεροι επαγγελματίες. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ 31,8% ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ 40,9% ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ «ΑΓΡΟΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ 113

Ε Ν Ο Τ Η Τ Α 4. Σ Υ Μ Β ΙΩ Σ Η Στην ενότητα 4 γίνεται αναφορά στη συμβίωση μεταξύ των Χριστιανών και των υπόλοιπων φυλετικών ομάδων. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΣΥΜΒΙΩΣΗ ΗΛΙΚΙΑ Συνολ. 16-25 Ποσ. Ποσ. ΣΥΝΟΛΟ % 25-45 Ποσ. 45 και Ποσ. % άνω % % ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ 4 36,4 4 36,4 3 37,5 11 36,7 ΚΑΛΗ 6 54,5 6 54,5 3 37,5 15 50,0 ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΙΚΗ 1 9,1 - - 2 25,0 3 10,0 ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΛΗ - - 1 9,1 - - 1 3,3 ΣΥΝΟΛΟ 11 100 11 100 8 100 30 100 Στο σύνολό τους οι Χριστιανοί βρίσκουν τη συμβίωση με τις άλλες φυλετικές ομάδες σε ποσοστό 50% καλή, και σε 36,7% πολύ καλή. Το 10% βρίσκει τη συμβίωση προβληματική και το 3,3% καθόλου καλή. Στην ερώτηση «Θα μπορούσατε να συνυπάρξετε επαγγελματικά ή να συνεργαστείτε με άτομα από τις άλλες φυλετικές ομάδες;», το 70% απάντησε θετικά και το 30% αρνητικά. Από αυτούς που απάντησαν θετικά κανείς δεν θα είχε πρόβλημα να συνεργαστεί με Πομάκους, μόλις το 9,5% θα συνεργαζόταν με Αθίγγανους και το 71,4% με Τουρκογενείς. Στην ερώτηση «Με ποιους από τους Πομάκους, Αθίγγανους και Τουρκογενείς θα θέλατε να είστε γείτονας;», το 80% των ερωτηθέντων απάντησε ότι θα ήθελε για γείτονες τους Πομάκους και το 20% δε θα τους ήθελε. Όσον αφορά τους Αθίγγανους, μόνο το 10% δεν έχει πρόβλημα να του έχει γείτονες ενώ το 90% δεν τους θέλει. Τέλος τους Τουρκογενείς τους θέλει για γείτονες το 53,3% και ο υπόλοιπο 46,7% δεν τους θέλει. 114

Ε Ν Ο Τ Η Τ Α 5. Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΚ Η Υ Π Ο Δ Ο Μ Η Στην ενότητα 5 γίνεται αναφορά στην κοινωνική υποδομή που υπάρχει στο Δήμο Ξάνθης και στους υπόλοιπους Δήμους και ερευνάται εάν αυτή καλύπτει τις ανάγκες τους. ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ΚΑΛΥΨΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΟ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΞΑΝΘΗ Ποσ. % ΥΠΟΛΟΙΠΟΣ ΝΟΜΟΣ Ποσ. % ΝΑΙ 13 56,5 3 42,8 ΟΧΙ 10 43,5 4 57,2 ΣΥΝΟΛΟ 23 100 7 100 Το 56,5% των Χριστιανών που ζουν στην πόλη της Ξάνθης, είναι ικανοποιημένοι από τις υπάρχουσες υπηρεσίες και το 43,5% δεν είναι. Στον υπόλοιπο Νομό παρατηρείται ότι ένα μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 57,2% δεν καλύπτεται από τις υπάρχουσες υπηρεσίες. Στην ερώτηση «Πως πληροφορήστε για τις κοινωνικές υπηρεσίες / προγράμματα του Δήμου σας;», το 33,8% απάντησε ότι πληροφορείται για αυτά από την τοπική τηλεόραση, το 25,9% από τον τοπικό τύπο, το 22,1% από το άτυπο δίκτυο (συγγενείς, φίλους κτλ). Το 10,4% από γραπτές ανακοινώσεις, το 6,5% από τοπικούς φορείς (συλλόγους κτλ) και τέλος μόνο το 1,3% από τις υπηρεσίες πληροφόρησης του Δήμου. ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΔΗΜΟΥ ΓΡΑΠΤΕΣ 6,5% 1,3% ΤΟΠΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ * ΤΟΠΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΟΠΙΚΟ ΤΥΠΟ ΑΤΥΠΟ ΔΙΚΤΥΟ ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ 115

Σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Χριστιανοί είναι η ανεργία και η οικονομική στενότητα με ποσοστό 32,9% και 23,7% αντίστοιχα. Ακολουθούν η ύπαρξη πολλών μεταναστών / αλλοδαπών με 13,2%, η έλλειψη αθλητικών / πολιτιστικών εγκαταστάσεων με 6,6%, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος / ποιότητας ζωής και η ψυχαγωγία με 5,3% και οι μεταφορές /συγκοινωνίες με 3,9%. Τέλος με μικρότερα ποσοστά,η φροντίδα για το παιδί, τα προβλήματα στην εκπαίδευση και στην τρίτη ηλικία με 2,6% και με 1,3% η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΧΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ 2,6 % ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ 5,3% ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ STHN ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 2,6% ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 2,6% 6,6% ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥ ΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ 1,3% ΑΝΕΡΓΙΑ 32,9% ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ 23,7% ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 3,9% ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ/ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ 13,2% ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ 5,3% ΑΝΕΡΓΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ/ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ 116

5.4 Συγκεντρωτικά αποτελέσματα έρευνας Για την καλύτερη κατανόηση της έρευνας, κρίθηκε απαραίτητη η χρήση γραφημάτων προκειμένου να δοθεί μια πιο συγκεντρωτική εικόνα των αποτελεσμάτων αυτής. (1) ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΔΕΝ ΠΗΓΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΩΤΕΡΗ / ΑΝΩΤΑΤΗ Στο γράφημα 1 φαίνεται το μορφωτικό επίπεδο των κοινωνικών ομάδων της περιοχής. Συγκεκριμένα, δεν έχει πάει σχολείο το 14,3% των Πομάκων, το 35,3% των Αθίγγανων και το 10% των Τουρκογενών. Έχουν πάει στο Δημοτικό το 42,9% των Πομάκων, το 64,7% των Αθίγγανων, το 35% των Τουρκογενών και το 20% των Χριστιανών. Έχουν διακόψει στο Γυμνάσιο το 19% των Πομάκων, το 20% των Τουρκογενών και το 3,3% των Χριστιανών. Στο Λύκειο συνεχίζει το 14,3% των Πομάκων, το 25% των Τουρκογενών και το 46,7% των Χριστιανών. Τέλος στην Ανώτερη / Ανώτατη εκπαίδευση συνεχίζει το 9,5% των Πομάκων, το 10% των Τουρκογενών και το 30% των Χριστιανών, 117

(2) ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗΣ Ή ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - I - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΗ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ DAAAO Στο γράφημα 2 παρουσιάζονται οι κυριότεροι λόγοι μη προσέλευσης ή διακοπής των σπουδών. Το ποσοστό των Πομάκων, που δεν έχει πάει σχολείο ή το έχει διακόψει για οικονομικούς λόγους, ανέρχεται στο 31,6%, των Αθίγγανων στο 64,7% και των Τουρκογενών στο 33,3%. Μη απαραίτητο θεωρεί το σχολείο το 47,4% των Πομάκων, το 11,8% των Αθίγγανων και το 46,7% των Τουρκογενών. Επίσης για διάφορους άλλους λόγους δεν πηγαίνει ή διακόπτει το σχολείο το 21% των Πομάκων, το 5,9% των Αθίγγανων και το 20% των Τουρκογενών. Μόνο οι Αθίγγανοι αντιμετωπίζουν προβλήματα μετακίνησης στην εκπαίδευσή τους, σε ποσοστό 17,6%. 118

(3) ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ / ΗΛΙΚΙΑ ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ 116-25 25-45 45 ΚΑΙ ΑΝΩ Το γράφημα 3 δείχνει για όλες τις κοινωνικές ομάδες το ποσοστό εργαζομένων ανά ηλικία. Όπως φαίνεται από το γράφημα το ποσοστό που εργάζεται στην ηλικία 16-25 ετών στους Πομάκους ανέρχεται στο 85,7%, στους Αθίγγανους στο 100%, στους Τουρκογενείς στο 62,5% και στους Χριστιανούς στο 72,7%. Όσον αφορά τα άτομα ηλικίας 25-45 ετών, στους Πομάκους εργάζεται το 75%,στους Αθίγγανους και στους Τουρκογενείς το 83,3% και στους Χριστιανούς το 81,8%. Στην ηλικία των 45 ετών και άνω εργάζεται το 66,7% των Πομάκων, το 100% των Αθίγγανων και των Τουρκογενών και το 83,3% των Χριστιανών. 119

(4) Σ Υ Ν Τ Η Ρ Η Σ Η Τ Η Σ Ο ΙΚ Ο Γ Ε Ν Ε ΙΑ Σ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΕΛΩΝ ΑΠΟ ΣΤΑΘΕΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΛΛΟ Το γράφημα 4 δείχνει το τρόπο συντήρησης των οικογενειών των παραπάνω κοινωνικών ομάδων. Το 61,9% των Πομάκων συντηρεί την οικογένειά του με δουλειές και άλλων μελών της οικογένειας, ενώ στους Αθίγγανους το ποσοστό αυτό φτάνει το 82,4% και στους Τουρκογενείς το 65%. Με τα χρήματα από τη σταθερή τους εργασία συντηρούν την οικογένειά τους το 33,3% των Πομάκων, το 17,6% των Αθίγγανων και το 15% των Τουρκογενών. Τέλος με άλλους τρόπους συντηρούν την οικογένειά τους το 5,8% των Πομάκων και το 20% των Τουρκογενών. 120

(5) Σ Υ Μ Β ΙΩ Σ Η ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ DKAAH ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΛΗ Το γράφημα 5 δείχνει το επίπεδο της μεταξύ τους συμβίωσης. Το 38,1% των Πομάκων, το 47,1% των Αθίγγανων, το 55% των Τουρκογενών και το 36,7% των Χριστιανών θεωρεί τη συμβίωση πολύ καλή. Καλή τη θεωρεί το 57,1% των Πομάκων, 35,2% των Αθίγγανων, το 45% των Τουρκογενών και το 50% των Χριστιανών. Πιστεύει ότι η συμβίωση έχει προβλήματα το 4,8% των Πομάκων, το 5,9% των Αθίγγανων και το 10% των Χριστιανών. Οι Αθίγγανοι και οι Χριστιανοί σε ποσοστό 11,8% και 3,3% αντίστοιχα, θεωρούν ότι η συμβίωση δεν είναι καθόλου καλή. 121

(6) ΚΑΛΥΨΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΟ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 1 ΤΙ ΟΝ ο ΟΝ ί ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΞΑΝΘΗ ΥΠΟΛΟΙΠΟΣ ΝΟΜΟΣ Το γράφημα 6 δείχνει το επίπεδο κάλυψης των αναγκών από τις υπάρχουσες δημόσιες υπηρεσίες. Με μια πρώτη ματιά φαίνεται ότι οι υπηρεσίες που παρέχονται στην πόλη της Ξάνθης ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες των ομάδων αυτών. Πιο συγκεκριμένα, καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες των Πομάκων και των Αθίγγανων και σε ποσοστό 90,9% και 56,5% των Τουρκογενών και των Χριστιανών αντίστοιχα. Στον υπόλοιπο Νομό καλύπτει τις ανάγκες του το 7,1% των Πομάκων, το 38,5% των Αθίγγανων, το 55,6% των Τουρκογενών και το 49,8% των Χριστιανών. 122

(7) Α Ν Τ ΙΜ Ε Τ Ω Π ΙΣ Η ΠΟΜΑΚΟΙ ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΚΑΛΑ ΜΕ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΑΣΧΗΜΑ Στο γράφημα αυτό φαίνεται ο τρόπος αντιμετώπισής τους στις δημόσιες υπηρεσίες. Σε γενικές γραμμές θεωρεί την αντιμετώπιση καλή το 85,7% των Πομάκων, το 94,1% των Αθίγγανων και το 100% των Τουρκογενών. Με αδιαφορία πιστεύει ότι αντιμετωπίζεται το 9,5% των Πομάκων και το 5,9% των Αθίγγανων, ενώ μόλις το 4,8% των Πομάκων θεωρεί ότι αντιμετωπίζεται άσχημα. 123

(8) Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ Α ΑΝΕΡΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ / ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΧΟΛΕΙΑ ΕΛΕΙΨΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ / ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Στο γράφημα αυτό παρουσιάζονται τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιοχής. Η ανεργία είναι κατά κύριο λόγο το μεγαλύτερο πρόβλημα σε ποσοστό που φτάνει το 32,7% στους Πομάκους, το 20% στους Αθίγγανους, το 33,3% στους Τουρκογενείς και το 32,9% στους Χριστιανούς. Η έλλειψη κρατικών επιδοτήσεων αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για το 18,7% των Πομάκων, το 23,6% των Αθίγγανων και 19% των Τουρκογενών. Ένα αρκετά σοβαρό πρόβλημα θεωρεί το 18,7% των Πομάκων, το 18,2% των Αθίγγανων και το 23,7% των Χριστιανών και την οικονομική στενότητα. 124

5.5 Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α Ε Ρ Ε Υ Ν Α Σ Από τα συγκεντρωθέντα στοιχεία της έρευνας βγαίνουν τα εξής συμπεράσματα: > Οι Χριστιανοί αποφεύγουν να παντρεύονται σε μικρή ηλικία, σε αντίθεση με τις άλλες ομάδες που παντρεύονται μικροί. > Οι οικογένειες των Αθίγγανων αποτελούνται στην πλειοψηφία τους από πέντε και έξι μέλη, ενώ οι άλλες πολιτισμικές ομάδες αποτελούνται από λιγότερα μέλη. > Υπάρχει διαφορά στο επίπεδο μόρφωσης μεταξύ των Χριστιανών και των υπόλοιπων πολιτισμικών ομάδων. Οι περισσότεροι Τουρκογενείς και Πομάκοι πηγαίνουν μέχρι το Δημοτικό και ελάχιστοι στην Ανώτερη και Ανώτατη εκπαίδευση. Αντίθετα οι Χριστιανοί στο μεγαλύτερο τους ποσοστό τελειώνουν το Λύκειο και αρκετοί συνεχίζουν στην Ανώτερη και Ανώτατη εκπαίδευση. Οι Αθίγγανοι πηγαίνουν, κατά κύριο λόγο, μέχρι το Δημοτικό. > Οι Πομάκοι θεωρούν τη συνέχιση του σχολείου μη απαραίτητη ενώ οι Αθίγγανοι δεν πηγαίνουν ή το διακόπτουν για οικονομικούς κυρίως λόγους. > Οι Αθίγγανοι και οι Πομάκοι αρχίζουν να εργάζονται από πολύ μικρή ηλικία. > Οι αθίγγανοι ασκούν κυρίως το επάγγελμα του πλανόδιου μικροπωλητή. Από τις άλλες πολιτισμικές ομάδες, αυτοί που ζουν στα χωριά είναι κυρίως αγρότες, ενώ αυτοί της πόλης είναι εργάτες, ελεύθεροι επαγγελματίες και ιδιωτικοί υπάλληλοι. > Το μεγαλύτερο ποσοστό θεωρεί ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στη μεταξύ τους συμβίωση. > Οι περισσότεροι δεν έχουν πρόβλημα να συνεργαστούν με άτομα των υπόλοιπων φυλετικών ομάδων, με μοναδική εξαίρεση τους Χριστιανούς, που αποφεύγουν να συνεργαστούν με τους Αθίγγανους. > Οι Τουρκογενείς, οι Πομάκοι και οι Αθίγγανοι που ζουν στη Ξάνθη, στην πλειοψηφία τους είναι ικανοποιημένοι από την υπάρχουσα κοινωνική υποδομή. Από αυτούς που ζουν στα χωριά, οι περισσότεροι δεν είναι 125

ικανοποιημένοι, εκτός από τους Τουρκογενείς που στην πλειοψηφία τους καλύπτουν τις ανάγκες τους με τις υπάρχουσες κοινωνικές υπηρεσίες. > Ένα πολύ μεγάλο μέρος των Χριστιανών που ζουν στη Ξάνθη, δεν είναι ικανοποιημένοι από την υπάρχουσα κοινωνική υποδομή. > Όλες οι πολιτισμικές ομάδες αντιμετωπίζονται ισότιμα, χωρίς διακρίσεις, στις δημόσιες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να είναι ικανοποιημένοι από την αντιμετώπιση. > Τα κυριότερα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή της Ξάνθης σήμερα είναι: η ανεργία, η έλλειψη κρατικών επιδοτήσεων, η οικονομική στενότητα, οι μεταφορές συγκοινωνίες και οι αλλοδαποί - μετανάστες. 126

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α - Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε Ι Σ Αναμφισβήτητα, η κοινωνία του Νομού Ξάνθης είναι μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Αποτελείται από κοινωνικές ομάδες που διαφοροποιούνται γλωσσικά, φυλετικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η ύπαρξη της εικόνας του «άλλου», με κυρίαρχη ομάδα αυτή των Χριστιανών. Κάθε ομάδα θεωρεί τα μέλη των άλλων ομάδων ως κάτι το διαφορετικό. Το στερεότυπο αυτό υπήρχε πάντα και μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Από τη μελέτη και βιβλιογραφική έρευνα του θέματος προέκυψε ότι, η πολιτική της κεντρικής εξουσίας μέχρι πριν μερικά χρόνια, είχε το χαρακτηριστικό της εξαναγκαστικής αφομοίωσης. Αυτή η πολιτική είχε ως αποτέλεσμα την πόλωση και τη διατήρηση των διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στις ομάδες. Την τελευταία δεκαετία η πολιτική αυτή άλλαξε και μέσω της Τοπικής Αυτοδιοίκησης επιχειρείται μια πολυπολιτισμική προσέγγιση. Σκοπός της είναι ο σεβασμός των ιδιαιτεροτήτων (πολιτισμικών, θρησκευτικών κ.α.) των μειονοτήτων και η προώθηση της ενότητας μέσα από τη διαφορετικότητα. Τα αποτελέσματα αυτής είναι ορατά στην καθημερινή ζωή, κυρίως των νέων οι οποίοι δέχονται επιδράσεις και αφομοιώνουν στοιχεία από τους Χριστιανούς. Από την ιστορική αναδρομή της περιοχής, παρατηρείται ότι υπήρξαν πολλοί κατακτητές οι οποίοι προσπαθούσαν κάθε φορά, με εξαναγκασμό κυρίως, να αφομοιώσουν τις διαφορετικές αυτές ομάδες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη διακοπή της προσπάθειας για ομοιογενοποίηση της περιοχής. Τα χαρακτηριστικά της κάθε ομάδας που την κάνουν να ξεχωρίζει από τις άλλες, είναι αυτά που καθορίζουν τον τρόπο ζωής, συμπεριφοράς και γενικά λειτουργίας μέσα στην κοινωνία. Μπορούν να είναι υπερήφανοι για την καταγωγή τους και χωρίς κανένα πρόβλημα να τηρούν τα ήθη και τα έθιμά τους. Έχουν τα δικά τους θρησκευτικά κτίρια και θρησκευτικούς ηγέτες οι οποίοι πολλές φορές είναι αρχηγοί της κοινότητας και η γνώμη τους έχει βαρύνουσα σημασία για όλα τα θέματα, από αυτά της ιδιωτικής ζωής έως και της πολιτικής. Το κράτος επεμβαίνει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην παρεμποδίζει το δικαίωμά τους για ανεξιθρησκία. Παρατηρείται χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, κάτι που μερικές φορές γίνεται εμπόδιο στο να 127

ακολουθήσουν την εξέλιξη της κοινωνίας και συναντάται κυρίως στις ορεινές περιοχές του Νομού. Το βιοτικό τους επίπεδο αν και ήταν χαμηλό, την τελευταία δεκαετία έχει φτάσει σε υψηλά επίπεδα, κυρίως λόγω των διάφορων παροχών από το κράτος και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η χορήγηση αδειών λειτουργίας καταστημάτων, αδειών οδήγησης, χορήγηση δανείων, χωρίς ιδιαίτερα κριτήρια, κάτι που παλαιότερα γινόταν με δυσκολία. Όσον αφορά την Κοινωνική Πολιτική, η οποία έχει σα στόχο την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, παρέχεται ισότιμα σε όλες τις πολιτισμικές ομάδες. Στην άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει περιορισμένες δυνατότητες. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι πρέπει με δικές της δαπάνες να καλύπτει τα έξοδα ίδρυσης και λειτουργίας των ιδρυμάτων κοινωνικού χαρακτήρα, κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό λόγω της έλλειψης ιδίων πόρων. Στην προσπάθεια για Κοινωνική Πολιτική συμβάλει και η Ευρωπαϊκή Ένωση με μια σειρά προγραμμάτων και δράσεων. Από αυτά δεν υπάρχει κάποιο που να αφορά κοινωνικές παροχές αποκλειστικά προς τις μειονότητες της περιοχής. Σε επίπεδο Νομού, φορέας σχεδιασμού, υλοποίησης και εποπτείας των κοινωνικών προγραμμάτων, είναι η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Είναι σωστά οργανωμένη, αφουγκράζεται τα προβλήματα και τις ανάγκες της μειονότητας και ανταποκρίνεται σε κάθε κάλεσμά τους για βοήθεια. Το αρμόδιο όργανο της Νομαρχίας για την υλοποίηση της Κοινωνικής Πολιτικής είναι η Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας. Έχει αρκετές αρμοδιότητες οι οποίες έχουν κυρίως τη μορφή προνοιακών παροχών (επιδομάτων). Η άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής του Δήμου Ξάνθης θα μπορούσε να είναι σε πολύ καλύτερο επίπεδο. Οι προσπάθειες του αναλώνονται κυρίως στην ίδρυση και λειτουργία βρεφονηπιακών σταθμών και Κ.Α.Π.Η.. Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν υπάρχει το απαραίτητο εξειδικευμένο προσωπικό που να αναλάβει το σχεδίασμά και την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος Κοινωνικής Πολιτικής. Οι όποιες κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχονται από το Δήμο είναι διαθέσιμες σε όλους, χωρίς διακρίσεις και χωρίς να υπάρχουν υπηρεσίες συγκεκριμένα για τη μειονότητα. Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι η συμβίωση μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων είναι σε πολύ καλό επίπεδο. Όσον αφορά τις παρεχόμενες κοινωνικές υπηρεσίες και το βαθμό ικανοποίησης οι απόψεις διίστανται, ανάλογα με τον τόπο κατοικίας (Ξάνθη-Υπόλοιπος Νομός). Από τη δική μας εμπειρία, ζώντας στη περιοχή αυτή, θα λέγαμε ότι όντως η συμβίωση βρίσκεται 128

σε πολύ καλό επίπεδο, χωρίς να αποκλείονται κάποιες εξαιρέσεις. Οι σχέσεις μεταξύ των νέων είναι πολύ καλές, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες και ιδίως στους ηλικιωμένους υπάρχει μία απόσταση, κυρίως λόγω καχυποψίας και προκατάληψης. Πιστεύουμε ότι εάν το θέμα δεν είχε πάρει πολιτικές διαστάσεις από την πλευρά της Ελλάδας και περισσότερο από την πλευρά της Τουρκίας, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Τέλος οι πιο αδικημένοι πιστεύουμε ότι είναι οι Αθίγγανοι τους οποίους κρατάνε σε απόσταση οι υπόλοιπες ομάδες. Προτάσεις Για την βελτίωση του τρόπου άσκησης Κοινωνικής Πολιτικής από όλους τους Δήμους του Ν. Ξάνθης, παραθέτουμε παρακάτω τις δικές μας προτάσεις : 'λ Η Κοινωνική Πολιτική θα πρέπει να ασκείται εξολοκλήρου από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία γνωρίζει καλύτερα τα κοινωνικά προβλήματα του τόπου, με παράλληλη εξασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών πόρων. 'λ Οι Δήμοι της περιοχής θα πρέπει να στελεχωθούν με εξειδικευμένο προσωπικό σε θέματα μειονότητας, που να είναι γνώστες του τρόπου ζωής και συμπεριφοράς αυτής. 'λ Οι Δήμοι θα πρέπει να σχεδιάσουν και να οργανώσουν εκδηλώσεις που να αναδεικνύουν και να γνωστοποιούν την κουλτούρα της κάθε ομάδας, προκειμένου μ αυτό τον τρόπο να έρθουν πιο κοντά η μια στην άλλη. S Η χρησιμοποίηση ειδικών συμβούλων, οι οποίοι να έχουν σαν στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των γονέων των μειονοτικών ομάδων για την σημασία της προσχολικής αγωγής, την ωφέλεια που προκύπτει απ αυτήν και την πιο ομαλή ένταξη των παιδιών στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. ^ Οι Δήμοι θα είναι καλό να διευρύνουν το είδος των κοινωνικών παροχών τους, όπως η ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών και η ίδρυση σχολείων δεύτερης ευκαιρίας, ξεφεύγοντας από τους βρεφονηπιακούς σταθμούς και τα Κ.Α.Π.Η., έτσι ώστε να καλύπτονται και άλλες ανάγκες των πολιτών. 129

y H εντατική προσπάθεια ενημέρωσης των πολιτών από εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με σκοπό να γίνει γνωστή η θέση της Δημοτικής Αρχής όσον αφορά τον σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων κάθε ομάδας. 130

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΑΚΑΛΙΟΣ Θ., Το πρόβλημα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στη δυτική Θράκη, Η περίπτωση της Μουσουλμανικής μειονότητας με έμφαση στους Πομάκους, Έρευνα, Gutenberg, Αθήνα 1997. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Κ., Ιστορία του Βόρειου ελληνισμού, Θράκη, Ά Έκδοση, Θεσσαλονίκη 1990. ΒΑΣΙΛΤΣΗΣ Κ. / ΖΟΥΤΣΟΥ Α., Η κοινωνική διάσταση της Τ.Α. Ο ρόλος της Τ.Α. στην ένταξη των παλιννοστούντων. Η περίπτωση της Κ. Μακεδονίας, Καλαμάτα. ΓΕΤΙΜΗΣ Π.- ΓΡΑΒΑΡΗΣ Δ., Κοινωνικό κράτος και Κοινωνική Πολιτική, Η σύγχρονη προβληματική, Θεμέλιο, 1993. ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΗΣ Π., Αρχαίοι και σύγχρονοι Θράκες - Ήθη και έθιμα των αρχαίων και οι ρίζες των σημερινών Θρακών, Β' Έκδοση, Ξάνθη 1994. ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΗΣ Π., Θρακικός αγώνας 1912-1920, Ύστατοι απελευθερωτικοί αγώνες της Δ. Θράκης, Στέγη Γραμμάτων & Καλών Τεχνών Δήμου Ξάνθης, Ξάνθη 1993. ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΗΣ Π., Ξάνθη, η Κυρά της Θράκης Χθες και Σήμερα, Ξάνθη 1991. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Β., Η σκιά της Άγκυρας πάνω στην Ελληνική Θράκη, Η ιστορική και πολιτική πραγματικότητα, Ε. Ρήγα, Δ'Έκδοση, Αθήνα 1996. ΓΕΩΡΓΟΓΙΑΝΝΗΣ Π., Θεωρία και πρακτικές προσέγγισης για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας, Πάτρα, 2000. ΓΚΟΤΟΒΟΣ Α., Ρατσισμός - Κοινωνικές, ψυχολογικές και παιδαγωγικές όψεις μιας ιδεολογίας και μιας πρακτικής, Β' Έκδοση, Υπουργείο εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, Αθήνα 1998. ΖΕΓΚΙΝΗΣ Ε., Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης, Ι.Μ.Χ.Α., Θεσσαλονίκη 1994. ΚΑΖΑΖΗΣ Φ., Φωτογραφικές αφηγήσεις, Πομάκοι, Φωτογραφική περιήγηση σ έναν άγνωστο πολιτισμό, Φωτογράφος, Αθήνα, 1995. 131

ΜΑΡΚΟΥ Γ., Προσεγγίσεις της πολυπολιτισμικότητας και η διαπολιτισμική εκπαίδευση - Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, Υπουργείο εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, Αθήνα 1996. ΜΑΡΚΟΥ Γ., Η πολυπολιτισμικότητα της Ελληνικής κοινωνίας - Η διαδικασία διεθνοποίησης και η αναγκαιότητα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, Υπουργείο εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, Αθήνα 1996. ΜΕΚΟΣ Ζ., Τη Θράκη και τα μάτια σας, Ηρόδοτος, Αθήνα 2000. ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ Θ., Θράκη - Μνήμη για το μέλλον, Θέματα ιστορίας και πολιτισμού, Ξάνθή 1997. ΜΠΙΤΣΑΝΗ Ε., «Πολιτιστική Περιφερειακή Ανάπτυξη», Καλαμάτα 1999. ΜΥΛΩΝΑΣ Π., Οι Πομάκοι της Θράκης, Νέα Σύνορα, Αθήνα 1990. ΠΡΑΚΤΙΚΑ, Θράκη, Ο απόδημος ελληνισμός και η πρόκληση της Θράκης, Δήμος Ξάνθης, Ξάνθη, 1994. ΣΓΟΥΡΙΔΗΣ Π., Τοποθετήσεις, Θράκης προβληματισμοί στο κατώφλι του 21ου αιώνα, Καστανιώτη, Αθήνα, 2000. ΣΟΛΤΑΡΙΔΗΣ Σ., Η ιστορία των Μουφτείων της Δυτ. Θράκης, Νέα Σύνορα, Αθήνα 1997. ΤΣΙΟΥΜΗΣ Κ., Οι Πομάκοι στο Ελληνικό κράτος (1920-1950),Ιστορική προσέγγιση, Προμηθεύς, Θεσσαλονίκη 1997. ΦΑΛΕΡΙΤΗ Μ., Κοινωνική Πολιτική, Καλαμάτα, 1995. Απογραφική μελέτη κοινωνικοοικονομικών και οικιστικών χαρακτηριστικών των σκηνιτών Τσιγγάνων, Μενεμένη - Μάρτιος 1998. Πλήρη Πρακτικά Συνεδρίου: Πολιτισμός και Τοπική Αυτοδιοίκηση, Τ.Ε.Λ.Κ.Ν.Α., 1994. Φ.Ε.Κ., Τεύχος δεύτερο, Αρ. φύλλου 1464, 20 Ιουλίου 1999. 132

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ I ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΕ «ΤΥΧΑΙΟ» ΔΕΙΓΜΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΟΜΑΚΩΝ - ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΩΝ - ΑΘΙΓΓΑΝΩΝ Η μ ε ρ ο μ η ν ία σ υ μ π λ ή ρ ω σ η ς : Α ρ ιθ μ ό ς Ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ο γ ίο υ :

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΛΟ: A Θ ΗΛΙΚΙΑ : 16-25 26-45 45 και άνω ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Έγγαμος-η Άγαμος-η Διαζευγμένος-η Χήρος-α ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ : X Μ Άλλο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Δήμος :... Όνομα περιοχής :... ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1. Γνώση γραφής 1 Ναι 2 Όχι 2. Γνώση ανάγνωσης 1 Ναι 2 Όχι 3. Επίπεδο εκπαίδευσης 1 Δεν πήγα 2 Δημοτικό 3 Γυμνάσιο 4 Λύκειο 5 Ανώτατη 4. Λόγοι διακοπής ή μη παρακολούθησης 1 Οικονομικοί 2 Μετακίνησης 3 Γλώσσα 4 Απόσταση 5 Μη απαραίτητο 6 Άλλο ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 1. Εργάζεστε; ΝΑΙ ΌΧΙ 2. Εάν ΝΑΙ, ποια μορφή έχει η εργασία σας; Μόνιμη Εποχιακή

3. Με τι ασχολείστε; Επάγγελμα Παράλληλες εργασίες Μόνο για όσο υς φέρουν την εμπορική ιδιότητα Αντικείμενο Τόπος εμπορίας εμπορίας 4. Πως συντηρείς την οικογένειά σου; Με τα χρήματα από τη σταθερή εργασία μου Π Με δουλειές και άλλων μελών της οικογένειας Αλλο (προσδιορίστε)...,, 5. Επαρκεί το οικογενειακό εισόδημα για τη συντήρησή σας; ΝΑΙ ΌΧΙ ΣΥΜΒΙΩΣΗ 1. Γνωρίζεται πως στην περιοχή μας συνυπάρχουν διαφορετικές φυλετικές ομάδες. Πως θα χαρακτηρίζατε την συμβίωση με αυτές; ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ ΚΑΛΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΛΗ 2. Εάν υπάρχουν προβλήματα στις μεταξύ σας σχέσεις, ποια πιστεύετε ότι είναι αυτά; 3. Θα ήθελες για συνεργάτες (αφεντικά ή και πελάτες ή συνεταίρους ή και προμηθευτές) Τσιγγάνους Μουσουλμάνους Χριστιανούς Δεν έχω πρόβλημα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ 1. Σχολικά κτίρια Κέντρο υγείας Πολιτιστικά κτίρια Αθλητικές εγκαταστάσεις Κ.Α.Π.Η. Παιδικοί σταθμοί ΝΑΙ ΌΧΙ 2. Πιστεύεις πως οι υπηρεσίες που έχετε στη διάθεσή σας (π.χ. σχολεία, παιδικοί σταθμοί) στην περιοχή σας καλύπτουν τις ανάγκες σας; ΝΑΙ ΌΧΙ 3. Πώς σας αντιμετωπίζουν στις παραπάνω υπηρεσίες; Καλά Με αδιαφορία Άσχημα 4. Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζετε; (Σημείωσε μέχρι 4 απαντήσεις) Ανεργία Οικονομική στενότητα Σχολεία, νηπιαγωγεία, φροντίδα για το παιδί Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη Μεταφορές - συγκοινωνίες Επιδοτήσεις -Κρατικές ενισχύσεις Έλλειψη αθλητικών -Πολιτιστικών εγκαταστάσεων Ψυχαγωγία Κατοικία _

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ II ΕΡΩΤΗΜ ΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΕ «ΤΥΧΑΙΟ» ΔΕΙΓΜΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Η μ ε ρ ο μ η ν ία σ υ μ π λ ή ρ ω σ η ς : Α ρ ιθ μ ό ς Ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ο γ ίο υ :

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΛΟ: A Θ ΗΛΙΚΙΑ: 16-25 26-45 45 καν άνω ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Έγγαμος-η Αγαμος-η Δναζευγμένος-η Χήρος-α ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Δήμος :... Όνομα περιοχής :... 1.ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ Επάγγελμα Παράλληλες Εργασίες 2.ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Αναλφάβητος Λύκειο Δημοτικό Π Γυμνάσιο Ανώτερη /Ανώτατη 3.Ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιοχής σας σήμερα; Ανεργία Οικονομική στενότητα Προβλήματα στην εκπαίδευση Φροντίδα για το παιδί Προβλήματα για την τρίτη ηλικία Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη Συγκοινωνίες / Μεταφορές Έλλειψη αθλητικών και πολιτιστικών εγκαταστάσεων Ψυχαγωγία

Αλλοδαποί/ μετανάστες Υποβάθμιση περιβάλλοντος / Ποιότητα ζωής Άλλο(περιγράψτε)... 4.Ποιες από τις παρακάτω κοινωνικές υπηρεσίες σας παρέχει ο Δήμος; Σχολεία Κοινωνικές παροχές σε ανέργους Κοινωνικές παροχές σε Α.Μ.Ε.Α. Πολιτιστικές / αθλητικές εκδηλώσεις Τρίτη ηλικία Ναρκωτικά (απεξάρτηση) Νηπιαγωγεία / παιδικοί σταθμοί Παροχή υπηρεσιών υγείας Αλλο (προσδιορίστε ποιο)... 5.Πιστεύεις πως οι υπηρεσίες που έχεις στη διάθεσή σου, καλύπτουν τις ανάγκες σου; ΝΑΙ ΟΧΙ 6.0 Δήμος σας έχει κοινωνική υπηρεσία / Κοινωνικά προγράμματα; ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΕ ΓΝΩΡΙΖΩ 8.Πώς πληροφορήστε για τις κοινωνικές υπηρεσίες / προγράμματα του ή για τις ιδιωτικές κοινωνικές πρωτοβουλίες ή επιχειρηματικές δραστηριότητες; Γραπτές ανακοινώσεις Τοπική τηλεόραση ή ραδιοφωνικός σταθμός ή άλλο MME Τοπικός τύπος Τοπικοί φορείς (σύλλογοι κ.λ.π.) Συγγενείς, φίλοι, γείτονες (άτυπο δίκτυο) Δημοτικό διαμέρισμα Υπηρεσία πληροφόρησης Δήμου Άλλο (ποιο)... ΙΟ.Στην περιοχή σας συνυπάρχετε με διαφορετικές ομάδες (π.χ. αθίγγανους). Πώς θα χαρακτηρίζατε τη συμβίωση με αυτές; ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ ΚΑΛΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΛΗ 13.Πιστεύετε ότι θα μπορούσατε να συνυπάρξετε επαγγελματικά ή να συνεργαστείτε με άτομα αυτών των ομάδων; ΝΑΙ ΟΧΙ

14.Με ποιες από τις παρακάτω κατηγορίες πληθυσμού θα θέλατε να είστε γείτονας; Αθίγγανους Πομάκους Τουρκογενείς ΝΑΙ ΟΧΙ 15.Θα θέλατε να συνεταιριστείτε με : Αθίγγανους Πομάκους Τουρκογενείς ΝΑΙ ΟΧΙ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ θέα της Παλιάς Πόλης από τον ποταμό Κόσυνθο Πανοραμική άποψη της Ξάνθης τη νύχτα

Ταβέρνα Μ οροβόλος στ7/ν Παλιά Πόλη Κτίριο του Ααογραφικού Μ ουσείου στο κέντρο της Παλιάς Πόλης Σοκάκι της Π αλιάς Π όλης

Καρναβαλική παρέλαση Λεπτομέρεια αχό xokiorakio στην Παλιά Πόλη

Πομάκη στο βελόντασμα του καζνσό Τσιγγάνα ιτου φτιάχνει καλάθια Το σήμα ιης Νομαρχίας Ξάνθης Το σήμα του Δήμου Ξάνθης

Αρχαία Αβδηρα Η εκκλησία του Αγίσο Νικολάου στη λίμνη Βισπβνίδα Ο π ο τα μ ό ς Ν έσ τ ο ς

Αθλητισμός (rafting) στον ποταμό Νέστο Ο ποταμός Νέστος Ο π ο τ α μ ό ς Ν έσ τ ο ς