ΥΟΛΖ:ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ:ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΣΧΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΧΝ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΣΔ ΣΖΝ ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΟΡΗΜΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΦΟΗΣΖΣΡΗΔ: ΓΑΗΣΑΝΗΓΖ ΕΑΥΑΡΟΤΛΑ (A.Μ 10057) ΚΟΛΟΣΟΤΡΟΤ ΓΔΠΟΗΝΑ (Α.Μ 9984) ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΣΟΤΡΓΗΑΝΝΖ ΛΑΜΠΡΟ ΚΑΒΑΛΑ 2015
Σελίδα 2 από 71
ΔΤΥΑΡΗΣΖΡΗΟ ΖΜΔΗΧΜΑ ην ζεκείν απηφ, ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή καο, θχξην Σζνχξγηαλλε Λάκπξν, γηα ηελ εκπηζηνζχλε θαη ην ελδηαθέξνλ πνπ καο έδεημε θαηά ηελ αλάζεζε ηεο εξγαζίαο, ηελ πνιχηηκε βνήζεηα θαη ζπλεξγαζία αιιά θαη ηε δπλαηφηεηα πνπ καο έδσζε λα αζρνιεζψ κε έλα ηφζν ελδηαθέξνλ ζέκα κε πξνεθηάζεηο ζηελ επηρεηξεκαηηθή δσή πνπ παίδεη θπξίαξρν ξφιν ζηνλ επαγγεικαηηθφ θιάδν πνπ επηιέμακε. Σνλ επραξηζηνχκε θαζψο κε ηελ ζπγθεθξηκέλε αλάζεζε, πηζηεχνπκε φηη ζα καο βνεζήζεη ζηελ κεηέπεηηα πνξεία καο ζηνλ ηνκέα. Σέινο, ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηηο νηθνγέλεηεο καο γηα ηελ ππνζηήξημε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ησλ αθαδεκατθψλ καο ζπνπδψλ αιιά θαη ηελ εζηθή ζπκπαξάζηαζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο ηεο πηπρηαθήο απηήο εξγαζίαο. Σελίδα 3 από 71
ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΤΥΑΡΗΣΖΡΗΟ ΖΜΔΗΧΜΑ... 3 ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 6 ABSTRACT... 7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο... 8 ΔΝΝΟΗΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 8 1.1. Ο ηνπξηζκφο σο έλλνηα... 8 1.2. Σα είδε ηνπ ηνπξηζκνχ... 10 1.3. Πιενλεθηήκαηα ηνπ ηνπξηζκνχ... 17 1.4. Μεηνλεθηήκαηα ηνπξηζκνχ... 18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2... 19 Ζ ΠΟΤΓΑΗΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 19 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3... 22 ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΚΑΗ ΣΟΤΡΗΜΟ... 22 3.1. Ζ έλλνηα ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο... 22 3.2. Οη πξνζδνθίεο θαη νη αληηιήςεηο ησλ πειαηψλ θαηαλαισηψλ... 25 3.3. Μειέηεο ζρεηηθά κε ηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά ζηνλ ηνπξηζκφ... 26 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4... 28 ΔΡΔΤΝΔ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΟΝ ΣΟΤΡΗΜΟ... 28 4.1. Έξεπλα ΗΣΔΠ... 28 4.2. Έξεπλα γηα ηνλ ηνπξηζκφ ζηελ Κξήηε... 31 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5... 33 ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ... 33 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6... 36 ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΔΝΟΣΖΣΑ ΜΑΓΝΖΗΑ... 36 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7... 40 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΑ... 40 7.1. θνπφο θαη ζηφρνη ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο... 40 7.1.1. Θεωρηηικοί ζηόχοι... 40 7.1.2 Ερευνηηικοί ζηόχοι... 41 7.2. Μέζνδνη έξεπλαο... 41 7.3. Σν πεδίν ηεο έξεπλαο... 43 Σελίδα 4 από 71
7.4. ρεδηαζκφο θαη δεκηνπξγία εξσηεκαηνινγίνπ... 43 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8... 45 ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ... 45 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 9... 57 ΤΕΖΣΖΖ ΚΑΗ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 57 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 63 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ... 65 Σελίδα 5 από 71
ΠΔΡΗΛΖΦΖ Γεγνλφο είλαη φηη ν ηνπξηζκφο, εδψ θαη αξθεηά ρξφληα, ιφγσ ηεο γεσθπζηθνχ ραξαθηήξα ηεο ρψξαο καο απνηειεί ίζσο, ηελ κεγαιχηεξε βηνκεραλία, ζηελ Διιάδα. Ζ Διιάδα κε ηελ ζεηξά ηεο επελδχεη ζηνλ ηνπξηζκφ πξνθεηκέλνπ λα αλαθάκςεη απφ ηηο δπζκελείο ζπλζήθεο πνπ έρνπλ πξνθχςεη θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, κε ηελ εκθάληζε αιιά θαη ηελ εμάπισζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Ο ηνπξηζκφο είλαη κηα δπλακηθή θαη αληαγσληζηηθή βηνκεραλία πνπ απαηηεί ηελ ηθαλφηεηα γηα πξνζαξκνγή ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο αλάγθεο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ πειαηψλ, θαζψο ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε, ε αζθάιεηα θαη ε απφιαπζε θεληξίδνπλ ηδηαηηέξσο ηελ πξνζνρή ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. ηελ ζπγθεθξηκέλε πηπρηαθή εξγαζία ινηπφλ, αλαιχεηαη δηεμνδηθά ην ζέκα ηνπ ηνπξηζκνχ αιιά θαη ε πεξηξξένπζα αηκφζθαηξα ζηελ Διιάδα, ελψ ε έξεπλα επηθεληξψλεηαη ζηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά σο πξνο ηνλ ηνπξηζκφ, ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Μαγλεζίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, δηεξεπλάηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν επηιέγνπλ νη ηνπξίζηεο ηνλ ηνπξηζηηθφ ηνπο πξννξηζκφ, αιιά θαη φια ηα δεδνκέλα πνπ νξίδνπλ ηελ θαηαλαισηηθή ηνπο ζπκπεξηθνξά σο πξνο απηφλ, φπσο ε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ γηα ηελ θξάηεζε δσκαηίσλ ή εηζηηήξησλ, αιιά θαη ε επηξξνή πνπ αζθεί ην πεξηβάιινλ ζηελ ηειηθή επηινγή ελφο ηαμηδησηηθνχ πξννξηζκνχ. ηελ κειέηε επίζεο παξνπζηάδνληαη απνηειέζκαηα απφ πξφζθαηεο έξεπλεο πνπ δηεμήρζεζαλ απφ επίζεκνπο θνξείο ζηελ Διιάδα, ζρεηηθά κε ηελ εμέιημε θαη ηελ πνξεία εηδηθά ηνπ ζεξηλνχ ηνπξηζκνχ ζηελ ρψξα καο. Θεσξνχκε φηη ε πηπρηαθή καο εξγαζία, ζα απνηειέζεη έλα πνιχ ζεκαληηθφ εθαιηήξην γηα ηελ κεηέπεηηα πνξεία καο ζηνλ θιάδν, ελψ ε θαηαλφεζε ελφο ηφζν βαζηθνχ ζέκαηνο, θαη ε δηεξεχλεζε ηνπ, ζπληειεί ζεκαληηθά ζηελ επηπιένλ παξνρή πιηθνχ γηα πεξεηαίξσ έξεπλα. Σελίδα 6 από 71
ABSTRACT The fact is that tourism, for several years, due to the geophysical character of our country, is perhaps the biggest industry in Greece. Greece in turn invests in tourism to recover from adverse conditions that have arisen in recent years, with the emergence and spread of the financial crisis. Tourism is a dynamic and competitive industry that requires the ability to adapt to changing needs and desires of customers and customer satisfaction, safety and enjoyment excite particular attention to tourism businesses. In this thesis, therefore, the issue of tourism and the prevailing atmosphere in Greece is thoroughly analyzed, while the research focuses on consumer behavior in tourism, in the regional unity Magnesia. More specifically, we explore the way in which tourists choose their tourist destination, but also all the data defining consumer behavior to tourism, such as using the Internet to book rooms or tickets, but also the influence of the environment in the final choice of a travel destination. This study also presents the results of recent surveys conducted by official bodies in Greece, on the development and course of the summer tourism especially in our country. We believe that our thesis will be a major springboard for the subsequent development of us in the industry, while the understanding and investigation of such a basic question, contributes significantly to provide additional material for further research. Σελίδα 7 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο ΔΝΝΟΗΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ 1.1. Ο ηνπξηζκόο σο έλλνηα Ο ηνπξηζκφο είλαη έλα θνηλσληθφ, πνιηηηζηηθφ θαη νηθνλνκηθφ θαηλφκελν, πνπ ζπλεπάγεηαη ηε κεηαθίλεζε ησλ αλζξψπσλ ζε ρψξεο ή κέξε έμσ απφ ην ζχλεζεο πεξηβάιινλ ηνπο γηα πξνζσπηθνχο ή επηρεηξεκαηηθνχο / επαγγεικαηηθνχο ζθνπνχο. Οη άλζξσπνη απηνί νλνκάδνληαη επηζθέπηεο (φξνο πνπ ζπλεπάγεηαη φηη κπνξεί λα είλαη είηε ηνπξίζηεο ή εθδξνκείο, κφληκνη θάηνηθνη ή κε) θαη ν ηνπξηζκφο έρεη λα θάλεη κε ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο ζπλεπάγνληαη ηηο δαπάλεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Χο εθ ηνχηνπ, ν ηνπξηζκφο έρεη επηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία, ζην θπζηθφ θαη δνκεκέλν πεξηβάιινλ, ζηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ, ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ θαη ζηνπο ίδηνπο ηνπο ηνπξίζηεο. Υάξε ζε απηέο ηηο πνιιαπιέο επηπηψζεηο, ην επξχ θάζκα θαη ε πνηθηιία ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή απηψλ ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ απνθηνχληαη απφ ηνπο επηζθέπηεο, θαη ην επξχ θάζκα ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ πνπ εκπιέθνληαη ή επεξεάδνληαη απφ ηνλ ηνπξηζκφ, ππάξρεη αλάγθε γηα κηα νιηζηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ, ηεο δηαρείξηζεο θαη ηεο παξαθνινχζεζεο. Απηή ε πξνζέγγηζε ζπληζηάηαη πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθσζνχλ θαη λα εθαξκνζηνχλ νη εζληθέο θαη ηνπηθέο πνιηηηθέο γηα ηνλ ηνπξηζκφ, θαζψο θαη νη απαξαίηεηεο δηεζλείο ζπκθσλίεο ή άιιεο δηαδηθαζίεο ζε ζρέζε κε ηνλ ηνπξηζκφ. Ο ηνπξηζκφο είλαη κηα δπλακηθή θαη αληαγσληζηηθή βηνκεραλία πνπ απαηηεί ηελ ηθαλφηεηα γηα πξνζαξκνγή ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο αλάγθεο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ πειαηψλ, θαζψο ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε, ε αζθάιεηα θαη ε απφιαπζε θεληξίδνπλ ηδηαηηέξσο ηελ πξνζνρή ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Σελίδα 8 από 71
Ο ηνπξηζκφο πεξηιακβάλεη ηνλ: Δμεξρφκελν Σνπξηζκφ Με ηνλ εμεξρφκελν ηνπξηζκφ είλαη εμνηθεησκέλνο ν πεξηζζφηεξνο πιεζπζκφο. Αθνξά ηνπο αλζξψπνπο πνπ ηαμηδεχνπλ απφ κηα πεξηνρή ζε κηα άιιε πεξηνρή, πφιε ή ρψξα. Γηα παξάδεηγκα, έλαο ηνπξίζηαο πνπ επηζθέπηεηαη ηελ Ηηαιία απφ ηελ Διιάδα, ζπληζηά γεγνλφο εμεξρφκελνπ ηνπξηζκνχ. πεγαίλεη ζηε Υαβάε γηα δηαθνπέο ζεσξείηαη εμεξρφκελν ηνπξηζκφ. Δηζεξρφκελν Σνπξηζκφ Οη ηνπξίζηεο πνπ θαηαθζάλνπλ ζε κηα πεξηνρή απφ κηα άιιε, απνθαινχληαη εηζεξρφκελνη ηνπξίζηεο. ε γεληθέο γξακκέο, νη εηζεξρφκελνη ηνπξίζηεο ζεσξνχληαη εθείλνη πνπ ηαμηδεχνπλ πξνο κηα πεξηνρή, εθηφο ηνπ ζπλήζνχο πεξηβάιινληφο ηνπο γα δηαζθέδαζε, ή γηα επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο. Δζσηεξηθφ Σνπξηζκφ Πεξίπνπ νη κηζνί απφ ηνπο ηνπξίζηεο ζε θάζε ρψξα, θάζε ρξφλν θηλνχληαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα κέζα ζηελ ίδηα πεξηθέξεηα. ηαηηζηηθά ζηνηρεία έρνπλ δείμεη φηη εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ, απνηειεί ην ηαμίδη ησλ ηνπξηζηψλ, εληφο ηεο πεξηθέξεηαο γηα επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο ή γηα αλαςπρή. Ο ηνπξηζκφο δεκηνπξγεί άκεζα θαη έκκεζα αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηα κέξε πνπ έρνπλ επηζθεθζεί ηνπξίζηεο (θαη φρη κφλν), θπξίσο ιφγσ ηεο δήηεζεο γηα αγαζά θαη ππεξεζίεο πνπ πξέπεη λα παξάγνληαη θαη λα παξέρνληαη. Σελίδα 9 από 71
ηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε ηνπ ηνπξηζκνχ, κπνξεί θαλείο λα δηαθξίλεη ηελ δηαθνξά κεηαμχ ηεο νηθνλνκηθήο ζπκβνιήο ηνπ ηνπξηζκνχ πνπ αλαθέξεηαη ζηελ άκεζε επίδξαζε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη είλαη κεηξήζηκε κέζσ ηεο TSA, θαη ησλ νηθνλνκηθψλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ, ε νπνία είλαη κηα πνιχ επξχηεξε έλλνηα πνπ πεξηθιείεη ηηο άκεζεο, έκκεζεο θαη πξνθαινχκελεο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ε νπνία πξέπεη λα ππνινγίδεηαη κε ηελ εθαξκνγή κνληέισλ. Οη νηθνλνκηθέο κειέηεο ησλ επηπηψζεσλ έρνπλ σο ζηφρν λα πνζνηηθνπνηήζνπλ ηα νηθνλνκηθά νθέιε, δειαδή, ηελ θαζαξή αχμεζε ηνπ πινχηνπ ησλ θαηνίθσλ πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ηνπξηζκφ, πνπ κεηξάηαη ζε λνκηζκαηηθνχο φξνπο, πέξα θαη πάλσ απφ ηα επίπεδα πνπ επηθξαηνχλ θαηά ηελ απνπζία ηεο. Ζ απαζρφιεζε ζηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν κπνξεί λα κεηξεζεί σο ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ απαζρνινχληαη ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ ζε νπνηαδήπνηε απφ ηηο ζέζεηο εξγαζίαο ηνπ, σο αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ απαζρνινχληαη ζηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία σο θχξηα εξγαζία ηνπο, σο αξηζκφο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηηο βηνκεραλίεο ηνπ ηνπξηζκνχ, είηε σο ηζνδχλακα ζηνηρεία πιήξνπο απαζρφιεζεο. 1.2. Σα είδε ηνπ ηνπξηζκνύ Ο ηνπξηζκφο είλαη κία απφ ηηο ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελεο βηνκεραλίεο ζηνλ θφζκν, θαζψο δεκηνπξγείηαη εηζφδεκα απφ ηε δαπάλε ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ απαηηνχληαη απφ ηνπο ηνπξίζηεο. Καηά ζπλέπεηα, ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηελ επεκεξία πνιιψλ ρσξψλ. Ο ηνπξηζκφο κπνξεί λα ηαμηλνκεζεί ζηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο: Δηζεξρφκελνο δηεζλήο Σνπξηζκφο: Με-θάηνηθνη πνπ ηαμηδεχνπλ ζηελ ελ ιφγσ ρψξα. Σελίδα 10 από 71
Δμεξρφκελνο δηεζλήο Σνπξηζκφο: Οη θάηνηθνη πνπ ηαμηδεχνπλ ζε άιιε ρψξα. Δγρψξηνο/ Δζσηεξηθφο ηνπξηζκφο: Οη θάηνηθνη ηεο εθάζηνηε ρψξαο πνπ ηαμηδεχνπλ κφλν εληφο απηήο ηεο ρψξαο. Πην δεκνθηιείο θαηεγνξίεο ηνπ ηνπξηζκνχ Ζ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία έρεη αλαπηπρζεί κε ηνλ θαηξφ θαη ζήκεξα είλαη κία απφ ηηο πην δηαθνξνπνηεκέλεο, εμαηνκηθεπκέλεο θαη εμεηδηθεπκέλεο βηνκεραλίεο. Θα ζέιακε λα εηζαγάγνπκε κεξηθά απφ ηα πην δεκνθηιή είδε ηνπ ηνπξηζκνχ ζε φιν ηνλ θφζκν, φπνπ νη ηνπξίζηεο θαηεγνξηνπνηνχληαη κε βάζε ην ζθνπφ ηεο επίζθεςήο ηνπο. Σνπξηζκφο Αλαςπρήο Ζ αλαςπρή κπνξεί λα νξηζηεί σο «ειεχζεξνο ρξφλνο», ρξφλνο ζηνλ νπνίν δελ ππάξρεη θάπνηα εξγαζία. Δίλαη ε ψξα λα θάλνπκε πξάγκαηα πνπ θαλνληθά δελ έρνπλ ρξφλν λα θάλνπκε ζηελ θαζεκεξηλή καο δσή. Ο ηνπξηζκφο αλαςπρήο πεξηιακβάλεη ηηο δηαθνπέο κε ηα αθφινπζα: Γξαζηεξηφηεηεο αλαςπρήο Υαιάξσζε: χπλνο, ραιάξσζε, αλάγλσζε βηβιίσλ, πεξίπαηνη ζηελ παξαιία Αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο: πεδνπνξία, θνιχκπη, ζέξθηλγθ, ηξέμηκν Δπίζθεςε ζηα ζεκεία ελδηαθέξνληνο θαη ηα αμηνζέαηα ηεο πφιεο Δπίζθεςε ζε θίινπο θαη ζπγγελείο Σελίδα 11 από 71
Αγνξέο πξντφλησλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηνλ ηνπξίζηα. Δπαγγεικαηηθφο Σνπξηζκφο Ο επαγγεικαηηθφο ηνπξηζκφο κπνξεί λα νξηζηεί σο «ηαμίδηα γηα επαγγεικαηηθφ ζθνπφ». Ο επαγγεικαηηθφο ηνπξηζκφο κπνξεί λα δηαηξεζεί ζε ηξία ηκήκαηα: Δκπφξην γηα ηα πξντφληα πνπ πξφθεηηαη λα κεηαπσιεζνχλ ζε ρνλδξηθή βάζε Δθπιήξσζε επαγγεικαηηθψλ ζπλαιιαγψλ, π.ρ. επίζθεςε ζε πειάηε, δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ζχκβαζε Παξαθνινχζεζε ζπλεδξίνπ, έθζεζεο ή εθδήισζεο πνπ ζπλδέεηαη κε ηα επαγγεικαηηθά. Ηαηξηθφο Σνπξηζκφο Ο ηαηξηθφο ηνπξηζκφο πεξηιακβάλεη ηνπο αλζξψπνπο πνπ ηαμηδεχνπλ ζε έλα δηαθνξεηηθφ κέξνο γηα λα ιάβνπλ ζεξαπεία γηα κηα αζζέλεηα, ε θαηάζηαζε ηεο πγείαο, ή κηα ρεηξνπξγηθή δηαδηθαζία, νη νπνίνη αλαδεηνχλ ρακειφηεξν θφζηνο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο θαη πςειφηεξε πνηφηεηα θξνληίδαο. Οη θχξηεο δηαδηθαζίεο ζην ηαηξηθφ ηνπξηζκφ πεξηιακβάλνπλ ηελ θαξδηνινγία, ηελ θαξδηνρεηξνπξγηθή, ηελ αηζζεηηθή Υεηξνπξγηθή, ηελ πιαζηηθή θαη επαλνξζσηηθή ρεηξνπξγηθή, ηελ απψιεηα βάξνπο, ηελ λεπξνρεηξνπξγηθή, ηελ νθζαικνρεηξνπξγηθή, ηελ νξζνπεδηθή ρεηξνπξγηθή, θαζψο θαη κεηακφζρεπζε νξγάλσλ (λεθξψλ). Οη ηαηξηθέο ππεξεζίεο ηνπξηζκνχ πεξηιακβάλεη ηηο ηαηξηθέο εγθαηαζηάζεηο, ηελ νξγάλσζε ηνπ ηαμηδηνχ, ηελ δηακνλή, ηελ κεηαθνξά θαη ηα ηνπξηζηηθά παθέηα. Σελίδα 12 από 71
Πνιηηηζηηθφο Σνπξηζκφο Ο πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο πνπ κεξηθέο θνξέο αλαθέξεηαη σο ηνπξηζκφο θιεξνλνκηάο είλαη ην ηκήκα ηνπ ηνπξηζκνχ πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ πνιηηηζκφ ηεο πεξηνρήο, εηδηθά ηνλ ηξφπν δσήο θαη ηελ ηζηνξία ησλ αλζξψπσλ, ηελ ηέρλε, ηελ αξρηηεθηνληθή, ηε ζξεζθεία ηνπο θαη άιια ζηνηρεία. Ο πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο πεξηιακβάλεη πνιηηηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο, φπσο κνπζεία, ζέαηξα θαη θεζηηβάι. Δίλαη έλα απφ ηα πην δεκνθηιή είδε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη πξνζειθχεη ηνπξίζηεο απφ δηάθνξα κέξε ηνπ θφζκνπ. Σνπξηζκφο πεξηπέηεηαο Ο ηνπξηζκφο πεξηπέηεηαο είλαη κηα ππαίζξηα δξαζηεξηφηεηα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζπλήζσο ζε κηα αζπλήζηζηε, απνκαθξπζκέλε πεξηνρή ή κηα πεξηνρή ζηελ άγξηα θχζε. Απηή ε πεξηπεηεηψδεο δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα ιάβεη ρψξα ζηε ζάιαζζα, ζε πνηάκηα, ζηνλ αέξα, ζηα βνπλά θαη ζπλδέεηαη κε ρακειά ή πςειά επίπεδα ζσκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Τπάξρνπλ πνιιά είδε πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ εκπίπηνπλ ζηελ θαηεγνξία ηνπ ηνπξηζκνχ πεξηπέηεηαο φπσο bungee jumping, απνζηνιέο νξεηβαζίαο, ξάθηηλγθ, αλαξξίρεζε, θαηαδχζεηο, wind surfing, αιεμίπησην πιαγηάο θαη πνιιά άιια. Σνπξηζκφο Wellness Ο ηνπξηζκφο Wellness είλαη κία απφ ηηο ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελεο κνξθέο ηνπ δηεζλνχο θαη εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ. Απηή ε κνξθή ηνπξηζκνχ πεξηιακβάλεη ηνπο αλζξψπνπο πνπ ηαμηδεχνπλ ζε κηα δηαθνξεηηθή ζέζε γηα λα ζπλερίζνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ δηαηεξνχλ ή λα εληζρχζνπλ ηελ πξνζσπηθή ηνπο πγεία θαη επεμία, θαη νη νπνίνη αλαδεηνχλ κνλαδηθέο, απζεληηθέο κε βάζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο, εκπεηξίεο. Ο ηνπξηζκφο Wellness πεξηιακβάλεη καζάδ, ζεξαπείεο ζψκαηνο, ζεξαπείεο πξνζψπνπ, Σελίδα 13 από 71
εγθαηαζηάζεηο θαη ηα πξνγξάκκαηα άζθεζεο, πξνγξάκκαηα απψιεηαο βάξνπο, πξνγξάκκαηα δηαηξνθήο, πξν θαη κεηεγρεηξεηηθέο ζεξαπείεο Spa θαη πξνγξάκκαηα κπαινχ θαη ζψκαηνο. Οηθνηνπξηζκφο Ο νηθνηνπξηζκφο είλαη ην «Τπεχζπλν ηαμίδη ζε θπζηθέο (παξζέλεο) πεξηνρέο πνπ ζπληεξεί ην πεξηβάιινλ θαη βειηηψλεη ηελ επεκεξία ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο». Ο ζθνπφο ηνπ νηθνηνπξηζκνχ είλαη λα εθπαηδεχζεη ηνλ ηαμηδηψηε γηα ην θπζηθφ πεξίγπξν, γηα ηελ παξνρή πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε, πξνο φθεινο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ηελ πνιηηηθή ελδπλάκσζε ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ θαη ηνλ ζεβαζκφ γηα ηελ ηνπηθή θνπιηνχξα. Δδψ ν επηζθέπηεο κπνξεί λα βηψζεη ην θπζηθφ ηξφπν δσήο πνπ πεξηβάιιεηαη απφ θπζηθέο ζπλζήθεο. Αζιεηηθφο Σνπξηζκφο Ο αζιεηηθφο ηνπξηζκφο αλαθέξεηαη ζε δηεζλή ηαμίδηα, είηε γηα ηελ πξνβνιή ή ηε ζπκκεηνρή ζε έλα αζιεηηθφ γεγνλφο. Παξαδείγκαηα πεξηιακβάλνπλ δηεζλή αζιεηηθά γεγνλφηα φπσο νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο, ην Παγθφζκην Κχπειιν (πνδφζθαηξν, κπάζθεη θ.ιπ.), ηέληο, γθνιθ θαη ηελ Formula 1 Grand Prix. Θξεζθεπηηθφο Σνπξηζκφο Ο ζξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο ή ν ηνπξηζκφο «πίζηεο» αλαθέξεηαη ζε αλζξψπνπο ηεο πίζηεο πνπ ηαμηδεχνπλ κφλνη ηνπο ή ζε νκάδεο ζε ηεξέο πφιεηο ή ηεξνχο ηφπνπο γηα πξνζθχλεκα, ζξεζθεπηηθά θαη ηνπξηζηηθά αμηνζέαηα θαη ηεξαπνζηνιηθφ έξγν. Σελίδα 14 από 71
Ο ηνπξηζκφο άγξηαο δσήο Ο ηνπξηζκφο άγξηαο δσήο αθνξά ηελ παξαηήξεζε ησλ άγξησλ (κε εγρψξησλ) δψσλ ζην θπζηθφ ηνπο πεξηβάιινλ ή ζε αηρκαισζία. Πεξηιακβάλεη δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε θσηνγξάθεζε, ε πξνβνιή θαη ε δηαηξνθή ησλ δψσλ. Απηή ε κνξθή ηνπ ηνπξηζκνχ, πξνζθέξεηαη ζε ηνπξίζηεο ζε πξνζαξκνζκέλα παθέηα ηαμηδηψλ θαη ζαθάξη θαη είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηνλ νηθνηνπξηζκφ. Άιιεο κηθξέο κνξθέο ηνπ ηνπξηζκνχ πεξηιακβάλνπλ ηνλ ηνπξηζκφ πνιπηειείαο, ηνλ αγξνηνπξηζκφ, ηνλ γενηνπξηζκφ, ηνλ γαζηξνλνκηθφ ηνπξηζκφ θαη πνιιά άιια. Ο ηνπξηζκφο είλαη επίζεο κηα θεξδνθφξα βηνκεραλία γηα ηνπο αθφινπζνπο ηνκείο: ρψξνπο δηακνλήο, μελαγνχο, αλαςπρή, αμηνζέαηα, εθδειψζεηο θαη ζπλέδξηα, ηξφθηκα θαη πνηά, ηε κεηαθνξά θαη ηα ηαμίδηα εκπνξίνπ. Βηνκεραλίεο Σνπξηζκνχ (αλαθέξεηαη επίζεο σο ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ) είλαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ παξάγνπλ ζπλήζσο πξντφληα κε ηνπξηζηηθφ ραξαθηήξα. Σα πξντφληα ηνπξηζηηθνχ ραξαθηήξα είλαη εθείλα πνπ πιεξνχλ έλα ή θαη ηα δχν απφ ηα αθφινπζα θξηηήξηα: (α) Οη ηνπξηζηηθέο δαπάλεο γηα ην πξντφλ (είηε αγαζφ ή ππεξεζία) ζα πξέπεη λα αληηπξνζσπεχνπλ έλα ζεκαληηθφ κεξίδην ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ γηα ηνλ ηνπξηζκφ (β) Οη ηνπξηζηηθέο δαπάλεο ζρεηηθά κε ην πξντφλ πξέπεη λα αληηπξνζσπεχνπλ έλα ζεκαληηθφ κεξίδην ηεο πξνζθνξάο ηνπ πξντφληνο ζηελ νηθνλνκία (ην κεξίδην ηνπ εθνδηαζκνχ θαηάζηαζε). Σν θξηηήξην απηφ πξνυπνζέηεη φηη ε πξνκήζεηα ησλ πξντφλησλ ηνπξηζηηθνχ ραξαθηήξα ζα πάςνπλ λα ππάξρνπλ ζε νπζηαζηηθή πνζφηεηα ζηελ απνπζία ησλ επηζθεπηψλ. Σελίδα 15 από 71
Πξντόληα Βηνκεραλία 1 Τπεξεζίεο παξνρήο θαηαιύκαηνο γηα επηζθέπηεο 2. Τπεξεζίεο ηξνθίκσλ θαη πνηώλ πνπ εμππεξεηνύλ 3. ηδεξνδξνκηθέο ππεξεζίεο κεηαθνξάο επηβαηώλ 4 Τπεξεζίεο νδηθώλ κεηαθνξώλ επηβαηώλ 4. Τπεξεζίεο κεηαθνξάο επηβαηώλ κέζσ ζαιάζζεο 5. Τπεξεζίεο αεξνπνξηθώλ κεηαθνξώλ επηβαηώλ 6. Τπεξεζίεο ελνηθίαζεο εμνπιηζκνύ Μεηαθνξώλ 8. Σαμηδησηηθά γξαθεία θαη άιιεο ππεξεζίεο θξαηήζεσλ 1 Γηακνλή γηα ηνπο επηζθέπηεο 2. Γξαζηεξηφηεηεο ζεξβηξίζκαηνο ηξνθίκσλ θαη πνηψλ 3. Μεηαθνξέο επηβαηψλ ζηδεξνδξφκσλ 4. Οδηθέο κεηαθνξέο επηβαηψλ 5. Μεηαθνξά επηβαηψλ ζαιάζζεο 6. Μεηαθνξά επηβαηψλ αεξνπνξηθψλ κεηαθνξψλ 7. Δλνηθίαζε εμνπιηζκνχ Μεηαθνξψλ 8. Σαμηδησηηθά πξαθηνξεία θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο ππεξεζηψλ θξάηεζεο 9. Πνιηηηζηηθέο Τπεξεζίεο 9. Πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο 10. Αζιεηηζκόο θαη ςπραγσγηθέο ππεξεζίεο 11 Σνπξηζηηθά αγαζά ζρεηηθά κε ηελ ρώξα επίζθεςεο 12. Σνπξηζηηθέο ππεξεζίεο ζρεηηθέο κε ηελ ρώξα επίζθεςεο 10. Αζιεηηζκφο θαη ςπραγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο 11 Ληαληθφ εκπφξην ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο ρψξαοεηδηθά ραξαθηεξηζηηθά αγαζά 12 Άιιεο ζπγθεθξηκέλεο ραξαθηεξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπξηζκνχ Σελίδα 16 από 71
1.3. Πιενλεθηήκαηα ηνπ ηνπξηζκνύ Σα βαζηθά πιενλεθηήκαηα ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη νηθνλνκηθά, θνηλσληθν-πνιηηηζηηθά θαη πεξηβαιινληηθά. Οικονομικά οθέλη Ο ηνπξηζκφο κπνξεί λα πξνζθέξεη άκεζεο ζέζεηο εξγαζίαο ζηελ θνηλφηεηα, φπσο μελαγνχο ή ππεξεζίεο θαζαξηφηεηαο μελνδνρείν. Έκκεζε απαζρφιεζε δεκηνπξγείηαη κέζα απφ άιινπο θιάδνπο φπσο ε γεσξγία, ε παξαγσγή ηξνθίκσλ θαη ιηαληθνχ εκπνξίνπ. Οη δαπάλεο ησλ επηζθεπηψλ δεκηνπξγνχλ έζνδα γηα ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα θαη κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε κείσζε ηεο θηψρεηαο ζηηο ρψξεο πνπ εμαξηψληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηνλ ηνπξηζκφ. Ζ νηθνλνκηθή δηαθνξνπνίεζε είλαη ζεκαληηθή ζε πεξηνρέο φπνπ κπνξεί λα ππάξρεη ζπγθέληξσζε βιαβεξψλ γηα ην πεξηβάιινλ βηνκεραληψλ, φπσο εμφξπμεο θαη παξαγσγήο. Ζ αλάπηπμε ππνδνκψλ φπσο αεξνδξφκηα, δξφκσλ, ζρνιείσλ, λνζνθνκείσλ θαη ρψξσλ ιηαληθήο πψιεζεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα σθειήζνπλ ηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, επηηξέπνληαο πεξηζζφηεξν ην εκπφξην θαη ηελ θαιχηεξε ξνή ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ. Κοινωνικά οθέλη Ο ηνπξηζκφο κπνξεί λα επηθέξεη κηα πξαγκαηηθή αίζζεζε ππεξεθάλεηαο θαη ηαπηφηεηαο ησλ θνηλνηήησλ. Με ηελ αλάδεημε ησλ δηαθξηηψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ηξφπνπ δσήο, ηεο ηζηνξία θαη ηνπ πνιηηηζκνχ, ν ηνπξηζκφο κπνξεί λα ελζαξξχλεη ηε δηαηήξεζε ησλ παξαδφζεσλ πνπ κπνξεί λα είλαη ζε θίλδπλν. Σελίδα 17 από 71
Περιβαλλονηικά οθέλη Ο ηνπξηζκφο παξέρεη ρξεκαηνδνηηθή ζηήξημε γηα ηε δηαηήξεζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ, θαζηζηψληαο ηνλ πξννξηζκφ πην απζεληηθφ θαη επηζπκεηφ γηα ηνπο επηζθέπηεο. Δπίζεο, πξνζζέηεη πεξηζζφηεξε αμία ζην ηνπηθφ επηρεηξεκαηηθφ ηνπξηζκφ. 1.4. Μεηνλεθηήκαηα ηνπξηζκνύ Πνιιέο απφ ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηνλ ηνπξηζκφ ζπκβαίλνπλ φηαλ ν αξηζκφο ησλ επηζθεπηψλ είλαη κεγαιχηεξνο απφ ηνλ φγθν επηζθεπηψλ πνπ ην πεξηβάιινλ κπνξεί λα αληηκεησπίζεη. Μεξηθέο απφ ηηο ζπλέπεηεο ηεο ππέξβαζεο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ δπλακηθνχ πεξηιακβάλνπλ ηελ εμάληιεζε ζε ήδε πεξηνξηζκέλνπο πφξνπο, φπσο ην λεξφ, ε ελέξγεηα, ηα ηξφθηκα θαη νη θπζηθέο πεξηνρέο ελδηαηηεκάησλ. Δπηπιένλ, ε αλεμέιεγθηε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο, απμεκέλε ξχπαλζε θαη απφβιεηα, απνξξίςεηο ζηε ζάιαζζα θαη ζε πισηέο νδνχο, απμεκέλε πίεζε γηα απεηινχκελα είδε δψσλ θαη θπηψλ, θαη απμεκέλε εππάζεηα ζηελ απνςίισζε ησλ δαζψλ, θαζψο θαη ηελ απψιεηα ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. Με ηνλ ίδην ηξφπν πνπ ν ηνπξηζκφο κπνξεί λα ελζαξξχλεη ηε δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθνπνιηηηζηηθήο απζεληηθφηεηαο ησλ θνηλνηήησλ ππνδνρήο, ν καδηθφο ηνπξηζκφο κπνξεί λα δηαβξψζεη θαη ηηο παξαδνζηαθέο αμίεο εηζάγνληαο μέλα ζηνηρεία πνπ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηελ πνιηηηζηηθή, ηζηνξηθή θαη ζξεζθεπηηθή θιεξνλνκηά ηεο θνηλφηεηαο. Χο εθ ηνχηνπ, ην ηνπξηζηηθφ παξάδνμν έγθεηηαη ζηελ έληαζε κεηαμχ ηεο επηζπκίαο καο λα ηαμηδέςνκε αλά ηνλ θφζκν, θαη ηελ αλάγθε λα παξέρνπκε ηα κεγαιχηεξα νθέιε κε ην ιηγφηεξν θαθφ. Πνιιά θαινπξναίξεηα άηνκα ζην δεκφζην θαη ηδησηηθφ ηνκέα, εξγάδνληαη ζθιεξά σο πξνο ηελ αλαδήηεζε ιχζεσλ πνπ ζα παξέρνπλ βηψζηκα, καθξνπξφζεζκα θνηλσληθν-νηθνλνκηθά νθέιε γηα ηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο. Ζ νηθνδφκεζε ελφο πνιηηηζκνχ βησζηκφηεηαο εληνχηνηο, ζα πάξεη ρξφλν θαη ν ηαμηδηψηεο, κπνξεί λα γίλεη κέξνο ηεο ιχζεο απηήο. Σελίδα 18 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ζ ΠΟΤΓΑΗΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Ο ηνπξηζκφο είλαη ζεκαληηθφο γηα ηνλ θφζκν, ιφγσ ησλ εηζνδεκάησλ πνπ θέξλεη ζε ρψξεο θαη επεηδή πξνσζεί ηελ δηαζχλδεζε ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Πξνζθέξεη ζηνπο αλζξψπνπο πνπ επηζθέπηνληαη ηε ρψξα ηελ δπλαηφηεηα επηινγήο ησλ ππεξεζηψλ, θαζψο πξνζθέξνληαη ζε έλα ρξεκαηηθφ αληίηηκν πνπ εληζρχεη ηειηθά ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο. Βνεζά ζην λα παξέρεη ζέζεηο εξγαζίαο γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο ρψξαο πνπ δέρεηαη ηνπο ηνπξίζηεο φρη κφλν ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ησλ ππεξεζηψλ ηεο βηνκεραλίαο, αιιά θαη ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαπνίεζεο, θαζψο πνιινί άλζξσπνη θεχγνπλ απφ ηνλ πξννξηζκφ ησλ δηαθνπψλ ηνπο κε ζνπβελίξ. Οη ηνπξίζηεο έρνπλ ηελ ηάζε λα έρνπλ δηαζέζηκν εηζφδεκα πνπ μνδεχνπλ ζηε ρψξα πνπ επηζθέπηνληαη. Δπίζεο, ζην ζχλνιφ ηνπο, έρνπλ πεξηζζφηεξν ειεχζεξν ρξφλν ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηνχλ γηα πνιιέο, κηθξφηεξεο πεξηφδνπο δηαθνπψλ φιν ην ρξφλν. Οη πεξηζζφηεξνη ηνπξίζηεο είλαη θαιά εθπαηδεπκέλνη κε εθιεπηπζκέλα γνχζηα πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε δήηεζε γηα θαιχηεξεο ππεξεζίεο θαη πξντφληα. Πνιινί ηνπξίζηεο ηαμηδεχνπλ κε ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, κε απνηέιεζκα ηελ αλάγθε γηα πεξηζζφηεξα ζεκεία νηθνγελεηαθψλ δηαθνπψλ θαζψο θαη εμεηδηθεπκέλνπο πξννξηζκνχο, φπσο ζαιάζζηα ζπνξ δηαθνπέο θαη ζέξεηξα spa. Αθφκε θαη κε ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο πνπ καζηίδνπλ ηνλ θφζκν πξφζθαηα αιιά θαη ηελ ηξαγσδία ηεο 11/9, νη άλζξσπνη εμαθνινπζνχλ λα ηαμηδεχνπλ ζε φιν ηνλ θφζκν γηα λα δνπλ ηα αμηνζέαηα θαη ηελ εκπεηξία πνπ έρνπλ λα πξνζθέξνπλ άιιεο ρψξεο. Ο βηψζηκνο ηνπξηζκφο θαη ν νηθνηνπξηζκφο έρνπλ γίλεη δεκνθηιείο ζηνπο ηνπξίζηεο, νη νπνίνη πξνζπαζνχλ λα κεηψζνπλ ην δηθφ ηνπο απνηχπσκα άλζξαθα θαη λα θάλνπλ ηνλ θφζκν έλα θαιχηεξν κέξνο γηα ηηο κειινληηθέο γεληέο. Οη ηνπξίζηεο ελδηαθέξνληαη λα βνεζήζνπλ ηηο θησρέο ρψξεο, θαη επηζθέπηνληαη απηέο ηηο ρψξεο πξνζπαζψληαο πξνο ηελ θαιπηέξεπζε ηεο δσήο ησλ αλζξψπσλ ελψ βξίζθνληαη ζε δηαθνπέο. Ο εθπαηδεπηηθφο ηνπξηζκφο έρεη γίλεη δεκνθηιήο κε πνιιά θνιέγηα θαη παλεπηζηήκηα λα Σελίδα 19 από 71
πξνγξακκαηίδνπλ ηαμίδηα ζην εμσηεξηθφ θαη λα ρνξεγνχλ ζηνπο θνηηεηέο ηνπο κε ηηο ψξεο πίζησζεο γηα ηε ζπκκεηνρή ζηηο πξνγξακκαηηζκέλεο εθδξνκέο. ιεο απηέο νη κνξθέο ηνπ ηνπξηζκνχ επηηξέπνπλ ζηελ ρψξα πνπ δέρεηαη ηηο επηζθέςεηο λα επσθειεζεί κε θάπνην ηξφπν, είηε νηθνλνκηθά είηε θνηλσληθά. Ο βηνκεραλία ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη ε ξαρνθνθαιηά ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο θάζε ρψξαο. Παξέρεη ζπλαιιαγκαηηθά θέξδε ζηε ρψξα πξννξηζκνχ. Γεκηνπξγεί λέεο πξννπηηθέο γηα απαζρφιεζε ζηελ ρψξα. Θέηεη ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ πνιηηψλ ηεο ρψξαο. Δίλαη ρξήζηκε γηα ηελ αχμεζε ηνπ ΑΔΠ ηεο ρψξαο. Ζ απηναπαζρφιεζε δίλεη κηα λέα ψζεζε ζηε ρψξα. Ζ αλάπηπμε ησλ ππνδνκψλ είλαη έλα άιιν πιενλέθηεκα ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. Ζ πνιηηηζηηθή αληαιιαγή είλαη επίζεο δπλαηή κφλν κέζσ ηνπ ηνπξηζκνχ. Ζ δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο καο είλαη ην βαζηθφ ζέκα ηνπ ηνπξηζκνχ. Ζ δηαηήξεζε ηεο ρισξίδαο θαη ηεο παλίδαο είλαη έλα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. Ίζσο ν πην ζεκαληηθφο ιφγνο είλαη ην θαηλφκελν ηνπ πνιιαπιαζηαζηηθνχ απνηειέζκαηνο, ην νπνίν είλαη: Πφζεο θνξέο ηα ρξήκαηα πνπ δαπαλψληαη απφ έλαλ ηνπξίζηα θπθινθνξνχλ κέζα απφ ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο. Σελίδα 20 από 71
Έλα παξάδεηγκα γηα ηα παξαπάλσ ζα κπνξνχζε λα έρεη σο εμήο: Έλαο ηνπξίζηαο μνδεχεη ηα ρξήκαηά ηνπ ζην μελνδνρείν. Σα ρξήκαηα πνπ δαπαλήζεθαλ ζα απμήζνπλ ηα έζνδα ηνπ ηδηνθηήηε ηνπ εζηηαηνξίνπ, ή ηνπ μελνδνρείνπ, πνπ κε ηελ ζεηξά ηνπο ζα δαπαλήζνπλ πεξηζζφηεξα ρξήκαηα γηα ηηο πξνκήζεηέο ηνπο γηα ην θαηάζηεκά ηνπο θαη γηα πξνζσπηθέο αλάγθεο, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη άιιεο επηρεηξήζεηο πξφθεηηαη λα επσθειεζνχλ ιφγσ ησλ απμεκέλσλ θεξδψλ ηνπο απφ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, θαη νχησ θαζεμήο. Ζ αλάπηπμε ησλ ππνδνκψλ ηεο πεξηνρήο, είλαη ηφζν ζεκαληηθή θαζψο ζα πξνζειθχζεη επηζθέπηεο θαη ζα ηνπο πξνζθέξεη κηα αμέραζηε επίζθεςε πνπ ζα νδεγήζεη ζε ζεηηθή δηαθήκηζε απφ ζηφκα ζε ζηφκα θαη ζε επθαηξίεο εθ λένπ επίζθεςεο απφ ηνπο ηνπξίζηεο. Απηφ, επίζεο, ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί απφ ηελ άπνςε ηεο απαζρφιεζεο, θαζψο ε ππνδνκή ζε θηίξηα, ππεξεζίεο, θαη κεηαθνξηθά κέζα θαη ηξφπνπο, ζεκαίλεη αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο γηα ηνπο ληφπηνπο. Έλαο άιινο ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηε ζεκαζία ηνπ ηνπξηζκνχ, είλαη ε πξνζέιθπζε μέλσλ επελδπηψλ πνπ ζα επελδχζνπλ ζηε ρψξα, πνπ ζα νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηνπ ΑΔΠ ηεο ρψξαο, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη ηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο ζην ζχλνιφ ηεο. Σελίδα 21 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΖ ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΚΑΗ ΣΟΤΡΗΜΟ 3.1. Ζ έλλνηα ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο Ζ ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ απνηειείηαη απφ ηηο ελέξγεηεο πνπ ιακβάλνπλ νη θαηαλαισηέο ζε ζρέζε κε ηε ιήςε απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ αγνξά δηαθφξσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Μηα κειέηε απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ επηθεληξψλεηαη ζπρλά ζηνπο ςπρνινγηθνχο θαη άιινπο παξάγνληεο πνπ παξαθηλνχλ ηνπο αλζξψπνπο είηε λα αγνξάζνπλ έλα πξντφλ είηε λα ην απνξξίςνπλ ππέξ θάπνηαο άιιεο επηινγήο. Γηα λα δεκηνπξγεζεί κηα επηηπρεκέλε εθζηξαηεία κάξθεηηλγθ, είλαη απαξαίηεην λα θαηαλνεζνχλ απηνί νη παξάγνληεο θαη λα αμηνπνηεζνχλ απηέο νη ζπκπεξηθνξέο κε ηξφπν ηέηνην ψζηε λα παξαθηλνχλ ηνπο θαηαλαισηέο λα θάλνπλ αγνξέο (ηψκθνο, 2002). Έλα απφ ηα βαζηθά ζηνηρεία πνπ επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ είλαη ε απηφ-εηθφλα ηνπ θαηαλαισηή. Οη άλζξσπνη πνπ πνζνχλ ζαπκαζκφ, ψζηε λα αηζζάλνληαη θαιά κε ηνλ εαπηφ ηνπο ζπρλά ζα θηάζνπλ ζε εμαηξεηηθά ζεκεία, ψζηε λα ιάβνπλ ηελ αλαγλψξηζε απφ ηνπο άιινπο. Απηφ ζα ηνπο νδεγήζεη ζπρλά λα αγνξάζνπλ ηα λεφηεξα θαη ηα ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο πξντφληα. Αληίζεηα, νη άλζξσπνη πνπ αζρνινχληαη ιηγφηεξν κε ην ηη ζθέθηνληαη νη άιινη είλαη πηζαλφ λα εζηηάδνπλ ζην λα πξαγκαηνπνηνχλ ηηο αγνξέο πνπ ζεσξνχλ σο πξαθηηθέο θαη ηθαλέο λα ηνπο παξέρνπλ άλεζε θαη αθξηβψο ηηο ππεξεζίεο πνπ ρξεηάδνληαη (Φσηφπνπινο & Κξπζηάιιεο, 2002). Οη πνιηηηζηηθνί παξάγνληεο κπνξνχλ επίζεο λα παίμνπλ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ. Γηα παξάδεηγκα, νη δηαπξαγκαηεχζεηο κε έλαλ ηδηνθηήηε θαηαζηήκαηνο επί ηεο ηηκήο ελφο ζηνηρείνπ είλαη κηα θνηλή πξαθηηθή ζε πνιιά κέξε ζε φιν ηνλ θφζκν. ε κεξηθνχο πνιηηηζκνχο, ηα παδάξηα γηα ηηο ηηκέο πξηλ απφ ηελ αγνξά ζεσξνχληαη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο. ε άιια κέξε, ε ηδέα ηνπ λα επηρεηξήζνπλ λα δηαπξαγκαηεπηνχλ κε έλαλ ηδηνθηήηε θαηαζηήκαηνο κπνξεί λα Σελίδα 22 από 71
ζεσξείηαη αθαηάιιειε, αθφκα θαη αγελήο. Οη άλζξσπνη πνπ ηαμηδεχνπλ ζπρλά πξνζαξκφδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ, ψζηε λα ζπκκνξθσζνχλ κε ην ηνπηθφ επίπεδν, θαη σο εθ ηνχηνπ λα ζεσξεζνχλ σο κέξνο ηεο θνηλσληθήο λφξκαο (ηψκθνο, 2002). Ζ θνηλσληθή πίεζε είλαη έλαο παξάγνληαο πνπ ζρεηίδεηαη θαη έρεη ζεκαληηθή επίδξαζε ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ. Οη θαηαλαισηέο κπνξεί λα έρνπλ θίλεηξα λα αγνξάδνπλ ζπγθεθξηκέλεο κάξθεο, επεηδή νη άλζξσπνη πνπ ζαπκάδνπλ έρνπλ αγνξάζεη ηα ίδηα πξντφληα. Ζ επηζπκία λα εηζέιζνπλ ζε έλαλ θνηλσληθφ θχθιν κπνξεί επεξεάδεη ηελ επηινγή ησλ εηδψλ έλδπζεο, ησλ ηξνθίκσλ, ηνλ ηχπν ηνπ ζπηηηνχ, θαη ην ίδην αθξηβψο ηζρχεη γηα νπνηαδήπνηε άιιε απφθαζε αγνξάο (ηψκθνο, 2002). Ζ εθπαίδεπζε δηαδξακαηίδεη επίζεο ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ. Απηφ αθνξά ηφζν ηελ ηππηθή εθπαίδεπζε φζν θαη ηελ κάζεζε γεληθφηεξα. Καζψο νη άλζξσπνη γίλνληαη πην ελεκεξσκέλνη ζρεηηθά κε ηηο επηινγέο αγνξψλ ηνπο, ηα πξντφληα πνπ θάπνηε ήηαλ επηζπκεηά κπνξεί λα παξακεξηζηνχλ πξνο φθεινο άιισλ πξντφλησλ πνπ ν θαηαλαισηήο ζεσξεί φηη είλαη πην ειθπζηηθά θαηά ηνλ νπνηνλδήπνηε ηξφπν. Ζ ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ έρεη κειεηεζεί ηφζν απφ ηελ άπνςε ησλ ηνκέσλ ηνπ πιεζπζκνχ, θαζψο θαη απφ ηδηψηεο. Με ηελ θαηαλφεζε ηνπ ηη κπνξεί λα επεξεάζεη ηηο αγνξαζηηθέο ζπλήζεηεο, νη επηρεηξήζεηο είλαη ζε ζέζε λα δεκηνπξγήζνπλ πξντφληα πνπ είλαη πηζαλφ λα πξνζειθχζνπλ έλα κεγάιν αξηζκφ θαηαλαισηψλ, θαη λα ηα δηαθεκίζνπλ κε ηξφπνπο πνπ θαηαιακβάλνπλ ηελ πξνζνρή ηεο αγνξάο-ζηφρνπ. Απηή ε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ είλαη ζπλερήο, δεδνκέλνπ φηη ηα γνχζηα θαη νη αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ αιιάδνπλ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, νη εηαηξείεο πάληα αμηνινγνχλ ηελ επηηπρία ησλ ηξερνπζψλ πξνζπαζεηψλ ηνπο, θαζψο θαη ηελ εθαξκνγή ησλ αιιαγψλ, φηαλ είλαη απαξαίηεην, πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί απηή ε επηηπρία (Δμαδάθηπινο, 2003). Πνιινί εηδηθνί ηνπ κάξθεηηλγθ αληηιακβάλνληαη φηη ππάξρεη κηα ζαθήο ζρέζε κεηαμχ ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ. Ο πνιηηηζκφο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ ην πψο νη θαηαλαισηέο επηιέγνπλ λα Σελίδα 23 από 71
δαπαλήζνπλ ρξήκαηα θαη πνηά πξντφληα κεηαμχ άιισλ επηινγψλ ηειηθά επηιέγνπλ λα αγνξάζνπλ. πλπθαζκέλε κε άιιεο παξακέηξνπο, φπσο ε ειηθία, ην θχιν, θαη ηε ζέζε, ε επίδξαζε ηνπ πνιηηηζκνχ ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ είλαη θάηη πνπ νη εηαηξείεο πξέπεη λα θαηαιάβνπλ ψζηε λα απμήζνπλ ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηελ πίζηε θαη λα ζπλερίζνπλ λα νδεγνχληαη ζε πσιήζεηο (Μαγλήζαιε, 1997). ηαλ πξφθεηηαη γηα ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ, κηα ζεηξά απφ επηκέξνπο παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ πνιηηηζκφ ζα επεξεάζεη ην πψο θαη πφηε νη θαηαλαισηέο επηιέγνπλ λα αγνξάζνπλ ηα πξντφληα. Γηα παξάδεηγκα, ε ζξεζθεία είλαη έλα θξίζηκν ζηνηρείν ζε πνιινχο πνιηηηζκνχο, θαη έρεη ζεκαληηθφ αληίθηππν ζε φ, ηη αγαζά θαη ππεξεζίεο ηα κέιε απηήο ηεο θνπιηνχξαο είλαη πξφζπκνη λα εμεηάζνπλ ζηελ αγνξά. Απηφ ζεκαίλεη φηη αλ ε θπξίαξρε ζξεζθεπηηθή θνπιηνχξα ζε κηα δεδνκέλε γεσγξαθηθή πεξηνρή απνζαξξχλεη ηε ρξήζε ηνπ θαπλνχ ή ηνπ αιθνφι, ε ελδερφκελε νκάδα ησλ θαηαλαισηψλ γηα ηα πξντφληα απηά ζα είλαη κηθξφηεξε (ηψκθνο, 2002). Γεδνκέλνπ φηη ν πνιηηηζκφο έρεη λα θάλεη κε ην πψο νη άλζξσπνη αηζζάλνληαη, ζθέθηνληαη θαη δξνπλ, ε ζχλδεζε κεηαμχ ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ απαηηεί απφ ηηο εηαηξείεο λα θαηαλνήζνπλ ηη ζα ζθεθηεί γηα έλα ζπγθεθξηκέλν πξντφλ κηα νκάδα-ζηφρνο ησλ θαηαλαισηψλ, θαη πψο ζα αληαπνθξηζεί ζηηο πηζαλφηεηεο λα αγνξάζεη απηά ηα πξντφληα. Ζ ηζρπξή ζρέζε κεηαμχ ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ κπνξεί λα έρεη επηπηψζεηο γηα ηελ αγνξά φισλ ησλ εηδψλ ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, πνπ θπκαίλνληαη απφ ηηο νηθηαθέο ζπζθεπέο σο θαη κεγάιεο αγνξέο, φπσο ηα απηνθίλεηα. Με ην λα είλαη ζε ζέζε λα εθηηκήζνπλ ζσζηά ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ, νη εηαηξείεο κπνξνχλ λα πξνζαξκφζνπλ ηηο εθζηξαηείεο κάξθεηηλγθ γηα λα θάλνπλ ηα πξντφληα πνπ ζρεηίδνληαη κε απηέο λα απεπζχλνληαη ζηνπο θαηαλαισηέο θαη λα απμήζνπλ ηηο πηζαλφηεηεο λα θέξνπλ θέξδνο ζηελ επηρείξεζή. Δλψ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, απηφ κπνξεί λα ζεκαίλεη ηελ έλαξμε ελαιιαθηηθψλ πξντφλησλ πνπ απεπζχλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο θαηαλαισηψλ, απηή ε πξνζέγγηζε κπνξεί λα είλαη πνιχ πξνζνδνθφξα απφ ηελ Σελίδα 24 από 71
άπνςε ηεο ζπλάληεζεο αλζξψπσλ ζην ζεκείν ηεο αλάγθεο ηνπο θαη ηε δεκηνπξγία δήηεζεο γηα ηα πξντφληα απηά (Swarbrooke & Horner, 2007). 3.2. Οη πξνζδνθίεο θαη νη αληηιήςεηο ησλ πειαηώλ θαηαλαισηώλ Σν ράζκα ησλ πειαηψλ είλαη ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ πξνζδνθηψλ ησλ πειαηψλ θαη ησλ αληηιήςεσλ ηνπο. Πξνζδνθία ησλ πειαηψλ είλαη απηφ πνπ ν πειάηεο αλακέλεη αλάινγα κε ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο θαη επεξεάδεηαη απφ ην πνιηηηζηηθφ ππφβαζξν, ηνλ νηθνγελεηαθφ ηξφπν δσήο, ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηε δεκνγξαθία, ηε δηαθήκηζε, ηελ εκπεηξία κε παξφκνηα πξντφληα θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δηαηίζεληαη online. Ζ αληίιεςε ησλ πειαηψλ είλαη εληειψο ππνθεηκεληθή θαη βαζίδεηαη ζηελ αιιειεπίδξαζε ηνπ πειάηε κε ην πξντφλ ή ηελ ππεξεζία. Ζ αληίιεςε πξνέξρεηαη απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο ή ηεο ππεξεζίαο θαη ηελ πνηφηεηα ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ. Σν ράζκα ηνπ πειάηε είλαη ην πην ζεκαληηθφ θελφ θαη ζε έλαλ ηδαληθφ θφζκν ε πξνζδνθία ηνπ πειάηε ζα ήηαλ ζρεδφλ ηαπηφζεκε κε ηελ αληίιεςε ηνπ πειάηε (Swarbrooke & Horner, 2007). ε κηα πειαηνθεληξηθή ζηξαηεγηθή, ε παξνρή πνηνηηθψλ ππεξεζηψλ γηα έλα ζπγθεθξηκέλν πξντφλ ζα πξέπεη λα βαζίδεηαη ζε κηα ζαθή θαηαλφεζε ηεο αγνξάοζηφρνπ. Ζ θαηαλφεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ πειάηε θαη ε γλψζε ησλ πξνζδνθηψλ ηνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα θιείζεη ην ράζκα (Δμαδάθηπινο, 2003). Σν έιιεηκκα γλψζεσλ είλαη ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ πξνζδνθηψλ ηνπ πειάηε ηεο παξερφκελεο ππεξεζίαο θαη ηεο παξνρήο ηεο ππεξεζίαο απφ ηελ εηαηξεία. ε απηή ηελ πεξίπησζε, νη δηαρεηξηζηέο δελ γλσξίδνπλ ή δελ έρνπλ εξκελεχζεη ζσζηά ηηο πξνζδνθίεο ηνπ πειάηε ζε ζρέζε κε ηηο ππεξεζίεο ή ηα πξντφληα ηεο εηαηξείαο. Αλ ππάξρεη έλα θελφ γλψζεο, απηφ κπνξεί λα ζεκαίλεη φηη νη εηαηξείεο πξνζπαζνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ιάζνο ή δελ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ. ε κηα επηρείξεζε πξνζαλαηνιηζκέλε πξνο ηνλ πειάηε, είλαη ζεκαληηθφ λα έρνπκε κηα Σελίδα 25 από 71
ζαθή θαηαλφεζε ηεο αλάγθεο ηνπ θαηαλαισηή γηα ηελ ππεξεζία. Γηα λα θιείζεη ην ράζκα κεηαμχ ησλ πξνζδνθηψλ ηνπ θαηαλαισηή γηα ηελ ππεξεζία θαη ηελ αληίιεςε ηεο δηνίθεζεο ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ ζα απαηηήζεη εθηεηακέλε έξεπλα αγνξάο (ηψκθνο, 2002). 3.3. Μειέηεο ζρεηηθά κε ηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά ζηνλ ηνπξηζκό Σα θίλεηξα είλαη νη εζσηεξηθέο θηλήζεηο πνπ θάλνπλ ηνπο αλζξψπνπο λα αλαιάβνπλ δξάζε γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο. Ζ θαηαλφεζε ησλ θηλήηξσλ ησλ θαηαλαισηψλ είλαη έλαο απφ ηνπο πην απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο γηα λα απνδνζεί αληαγσληζηηθφ πξντφλ θηινμελίαο, φπσο κηα επίζθεςε ζε έλα αμηνζέαην ή θξαηήζεηο μελνδνρείσλ, θαη αλαγλσξίδεηαη σο έλαο απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο γηα ηελ επηηπρία ησλ αληαγσληζηηθψλ νξγαλψζεσλ (ηψκθνο, 2002). Κεληξηθή σο πξνο ηηο πεξηζζφηεξεο ζεσξίεο κε πεξηερφκελν ηα θίλεηξα, είλαη ε έλλνηα ηεο αλάγθεο. Οη αλάγθεο ζεσξνχληαη σο νη δπλάκεηο πνπ δηεγείξνπλ ηα θίλεηξα ζπκπεξηθνξάο, θαη ζεσξείηαη φηη, γηα λα θαηαλνήζνπκε ηα αλζξψπηλα θίλεηξα, είλαη απαξαίηεην λα αλαθαιχςνπκε φ, ηη ρξεηάδνληαη νη άλζξσπνη θαη πψο κπνξνχλ λα ην εθπιεξψζνπλ. Ο Maslow, ην 1943, ήηαλ ν πξψηνο πνπ πξνζπάζεζε λα ην θάλεη κε ηε ζεσξία ηεξάξρεζεο ησλ αλαγθψλ, πνπ είλαη πιένλ ε πην γλσζηή ζεσξία ησλ θηλήηξσλ (Δμαδάθηπινο, 2003). Ζ ζεσξία ηνπ Maslow αλαθέξεη πσο νη αλζξψπηλεο αλάγθεο είλαη δηαηεηαγκέλεο ζε κηα ηεξαξρία, απφ ηηο πην πηεζηηθέο σο ηηο ιηγφηεξν πηεζηηθέο. Οη αλάγθεο απηέο, θαηά ζεηξά ζπνπδαηφηεηαο είλαη θπζηνινγηθέο αλάγθεο, αλάγθεο αζθάιεηαο, θνηλσληθέο αλάγθεο, αλάγθεο απηνεθηίκεζεο, θαη αλάγθεο απηνπξαγκάησζεο. Έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ιφγνπο γηα ηε δεκνηηθφηεηα ηεο ηεξαξρίαο ησλ αλαγθψλ ηνπ Maslow είλαη ε απιφηεηά ηνπ. Έλα πξφζσπν πξνζπαζεί λα ηθαλνπνηήζεη ηηο ζεκαληηθφηεξεο αλάγθεο ηνπ πξψηα. ηαλ απηή ε αλάγθε ηθαλνπνηείηαη, ζα ζηακαηήζεη λα είλαη έλα θίλεηξν, θαη ην άηνκν, ζηε ζπλέρεηα, ζα πξνζπαζήζεη λα ηθαλνπνηήζεη ηελ επφκελε πην ζεκαληηθή αλάγθε (Chon, et.al., 2012). Σελίδα 26 από 71
Οη πξνζπάζεηεο γηα επεμήγεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ θηλήηξνπ έρνπλ ζπκθσλήζεη κε ηελ ηεξαξρία ηνπ Maslow. Οη Mills θαη Morisson ην 1985 (Reisinger, 2009), γηα παξάδεηγκα, δείρλνπλ πψο ε ηεξαξρία ηνπ Maslow, ζπλδέεηαη κε ηα θίλεηξα ησλ ηαμηδηψλ. Οκνίσο, ηα θίλεηξα ηνπξηζκνχ φπσο πεξηγξάθνληα απφ ηνλ Dann ην 1977 (Reisinger, 2009), κπνξνχλ λα ζπλδεζνχλ κε ηελ ιίζηα ησλ αλαγθψλ ηνπ Maslow. Ο ίδηνο ππνζηεξίδεη φηη ππάξρνπλ βαζηθά δχν παξάγνληεο ζε κηα απφθαζε γηα λα ηαμηδέςεη θαλείο: νη παξάγνληεο ψζεζεο θαη νη παξάγνληεο έιμεο. Οη παξάγνληεο ψζεζεο είλαη απηά πνπ θάλνπλ ην άηνκν λα επηζπκεί λα ηαμηδέςεη, θαη νη παξάγνληεο έιμεο είλαη εθείλνη πνπ επεξεάδνπλ ην πνπ ζα πάεη. Ο Crompton ην 1979 ζπκθσλεί κε ηνλ Dann φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ηεο ηδέαο ηεο ψζεζεο θαη ηεο έιμεο (ηψκθνο, 2002). Απηφο πξνζδηνξίδεη ελλέα θίλεηξα, επηά ηαμηλνκνχληαη σο θνηλσληθνςπρνινγηθά ή θίλεηξα ψζεζεο θαη δχν ηαμηλνκνχληαη σο πνιηηηζηηθά ή θίλεηξα ψζεζεο. Σα θίλεηξα ψζεζεο είλαη ε δηαθπγή απφ έλα αληηιεπηφ εγθφζκην πεξηβάιινλ, ε έξεπλα θαη αμηνιφγεζε ηνπ εαπηνχ, ε ραιάξσζε, ην θχξνο, θαη ε νπηζζνδξφκεζε, ε ελίζρπζε ησλ ζρέζεσλ ζπγγέλεηαο, θαη ε δηεπθφιπλζε ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Σα θίλεηξα έιμεο είλαη ε θαηλνηνκία θαη ε εθπαίδεπζε (Μπάιηαο & Παπαζηαζνπνχινπ, 2013). Ο Krippendorf ην 1987, ζε έλα δηαθσηηζηηθφ βηβιίν γηα ηνλ ηνπξηζκφ, βιέπεη έλα λήκα πνπ δηαηξέρεη φιεο απηέο ηηο ζεσξίεο ηνπ ηνπξηζκνχ θηλήηξσλ. Ο ζπγγξαθέαο ηαμηλνκεί απηέο ηηο ζεσξίεο ζε νθηψ εμεγήζεηο ηνπ ηαμηδηνχ: αλάθηεζε θαη αλαγέλλεζε, θνηλσληθήο έληαμε, απφδξαζε, επηθνηλσλία, ειεπζεξία θαη απηνδηάζεζε, απηνπξαγκάησζε, επηπρία θαη δηεχξπλζε ηνπ κπαινχ (Μπάιηαο & Παπαζηαζνπνχινπ, 2013). Σελίδα 27 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ΔΡΔΤΝΔ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΟΝ ΣΟΤΡΗΜΟ 4.1. Έξεπλα ΗΣΔΠ Ηδηαίηεξα ειθπζηηθφο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο αλαδεηθλχεηαη ε Κξήηε ζχκθσλα κε έξεπλα ηνπ ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Πξνβιέςεσλ πνπ θαηαδεηθλχεη φηη νη ηνπξίζηεο μνδεχνπλ ηα ιηγφηεξα ζηελ Πεξηθέξεηα Αηηηθήο ελψ ζηελ Πεξηθέξεηα Ηνλίσλ Νήζσλ θαηαγξάθνηλαη νη πεξηζζφηεξεο δηαλπθηεξεχζεηο. Δηδηθφηεξα, ην 20,1% ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο Διιάδαο ζπγθεληξψλεη ε Κξήηε, θαζψο ην 2013 αθίρζεζαλ ζπλνιηθά 3.606.442 ηνπξίζηεο, ελψ ην 2014 αλακέλεηαη λέα άλνδνο. Σελ ίδηα ψξα, ζηελ Πεξηθέξεηα Ννηίνπ Αηγαίνπ, ην πεξπζηλφ νηθνλνκηθφ έηνο δαπαλήζεθαλ πεξίπνπ 3,49 δηζ. επξψ, κέγεζνο ην νπνίν αληηζηνηρεί ζην 29,8% ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ ηεο επηθξάηεηαο. Σα ζηνηρεία απηά πεξηιακβάλνληαη κεηαμχ ησλ επξεκάησλ ηεο Έξεπλαο Πεξηθεξεηαθήο Καηαλνκήο ηεο Δηήζηαο Σνπξηζηηθήο Γαπάλεο πνπ δηελήξγεζε ην Ξελνδνρεηαθφ Δπηκειεηήξην Διιάδνο (ΞΔΔ) θαη εηδηθφηεξα ην Ηλζηηηνχην Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Πξνβιέςεσλ (ΗΣΔΠ). πσο πξνθχπηεη απφ ηελ έξεπλα, ζηελ Πεξηθέξεηα Αηηηθήο, θάζε ηνπξίζηαο δαπαλά θαηά κέζν φξν 519,8 επξψ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επίζθεςήο ηνπ, πνζφ ην νπνίν είλαη θαηά 20,43% κηθξφηεξν απφ ηνλ κέζν φξν ηεο δαπάλεο ελφο ηνπξίζηα πνπ επηζθέπηεηαη ηε ρψξα. ηελ Πεξηθέξεηα Ηνλίσλ Νήζσλ θάζε επηζθέπηεο δηαλπθηεξεχεη γηα θαηά κέζν φξν 9,6 εκέξεο, πνζνζηφ πνπ είλαη θαηά 6,91% κεγαιχηεξν απφ ηνλ κέζν φξν ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ ελφο ηνπξίζηα ζηε ρψξα. Σελίδα 28 από 71
Σσρρίκνωζη εζωηερικού ηοσριζμού χκθσλα κε ηε κειέηε, ζε αληίζεζε κε ηνλ εηζεξρφκελν ηνπξηζκφ ζηελ Διιάδα, ν εζσηεξηθφο ηνπξηζκφο ζπλερίδεη λα ζπξξηθλψλεηαη κε δπζκελείο ζπλέπεηεο ζηηο επηδφζεηο ησλ μελνδνρείσλ, πνπ βαζίδνληαη, θαηά θχξην ιφγν, ζε Έιιελεο πειάηεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ, φηη νη δηαλπθηεξεχζεηο ησλ Διιήλσλ ζηα μελνδνρεία κεηψζεθαλ θαηά 18,6% ην 2012 ζε ζρέζε κε ην 2011, ελψ ζχκθσλα κε ην Δπξσβαξφκεηξν, ην 74% ησλ Διιήλσλ δελ πήγε δηαθνπέο ην 2013. Με ηα κέρξη ζηηγκήο ζηνηρεία, ε ίδηα ηάζε ζπλερίδεηαη θαη ην 2014 ππφ ην βάξνο ηεο νηθνλνκηθήο χθεζεο ζηελ Διιάδα θαη ηεο κείσζεο ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ησλ Διιήλσλ. Ένηονη εποτικόηηηα Σα επξήκαηα ηεο έξεπλαο θαηαδεηθλχνπλ φηη ε επνρηθφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα είλαη ηδηαίηεξα έληνλε, εηδηθφηεξα ζε φ,ηη αθνξά ηνλ εηζεξρφκελν ηνπξηζκφ. Ζ επνρηθφηεηα ηνπ εγρψξηνπ ηνπξηζκνχ είλαη αηζζεηά κηθξφηεξε απφ ηελ επνρηθφηεηα ηνπ εηζεξρφκελνπ θαη ηνπ ζπλνιηθνχ ηνπξηζκνχ, φκσο, ην κέγεζνο επηβαξχλεηαη ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Ζ επνρηθφηεηα ηνπ εηζεξρφκελνπ θαη ηνπ ζπλνιηθνχ ηνπξηζκνχ είλαη ζεκαληηθά εληνλφηεξε ζε ζρέζε κε αληαγσλίζηξηεο ρψξεο (Ηζπαλία, Ηηαιία, Κχπξνο, Πνξηνγαιία). Απαζτόληζη χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα πεδίνπ ηνπ ΗΣΔΠ, ηνλ Μάην ηνπ 2013 εξγάδνληαλ ζηα ειιεληθά μελνδνρεία 93.523 άηνκα θαη ηνλ Αχγνπζην Σελίδα 29 από 71
121.557. ε ζρέζε κε ην 2012, ε απαζρφιεζε ηνλ κήλα Μάην εκθαλίδεηαη κεησκέλε θαηά 0,9% θαη ηνλ Αχγνπζην απμεκέλε θαηά 1,3%. Σα πνζνζηά κεηαβνιήο ηεο απαζρφιεζεο δείρλνπλ φηη ν μελνδνρεηαθφο θιάδνο ιεηηνπξγεί σο αλάρσκα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο. Γηα ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο, θαηά ην γ' ηξίκελν ηνπ 2013 ε απαζρφιεζε κεηψζεθε θαηά πεξίπνπ 3% ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν ηξίκελν ηνπ 2012. Απφ ην 2008 έσο ην 2013, ζηνλ θιάδν θαηαιχκαηνο- εζηίαζεο ράζεθαλ ζπλνιηθά 20,4 ρηιηάδεο ζέζεηο απαζρφιεζεο, πνπ αληηζηνηρεί ζε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο θαηά 6,6%. Απηφ ην πνζνζηφ είλαη ην ηέηαξην κηθξφηεξν πνζνζηφ κείσζεο ηεο απαζρφιεζεο κεηαμχ ησλ ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη φηη ν ηνπξηζηηθφο θιάδνο θαηαδεηθλχεη εμαηξεηηθή αλζεθηηθφηεηα ζηε ζπγθξάηεζε ησλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Τπνγξακκίδεηαη, φηη ζηνλ θιάδν ησλ θαηαζθεπψλ ε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο αλέξρεηαη ζε 57% κε απψιεηα 220,3 ρηιηάδσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη ζηε κεηαπνίεζε ε κείσζε αλέξρεηαη ζε 37% κε απψιεηα 198 ρηιηάδσλ ζέζεσλ. Ξενοδοτειακές μονάδες και κλίνες Σέινο, ηα ζηνηρεία ηνπ Ξελνδνρεηαθνχ Δπηκειεηεξίνπ Διιάδνο θαηαγξάθνπλ φηη έσο ην ηέινο Γεθεκβξίνπ 2013, ε Διιάδα δηέζεηε 9.677 μελνδνρεηαθέο κνλάδεο, ζπλνιηθήο δπλακηθφηεηαο 773.445 θιηλψλ. Σν 2013, πάλσ απφ ην 63% ησλ μελνδνρείσλ ήηαλ εληαγκέλν ζηηο ηξεηο αλψηεξεο θαηεγνξίεο, ελψ ην 2009 απηφ ην πνζνζηφ ήηαλ πεξίπνπ 60%. Σν κέζν κέγεζνο ησλ μελνδνρείσλ παξνπζηάδεη κία ζηαζεξά απμεηηθή πνξεία. Δπηζεκαίλεηαη, φηη ην 1990 ην κέζν κέγεζνο ησλ μελνδνρείσλ ηεο ρψξαο ήηαλ 35 δσκάηηα, ην 2009 ήηαλ 40,1 δσκάηηα θαη ην 2013 ήηαλ 41,4 δσκάηηα. Σελίδα 30 από 71
4.2. Έξεπλα γηα ηνλ ηνπξηζκό ζηελ Κξήηε εκαληηθά ζπκπεξάζκαηα γηα ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο Κξήηεο πξνθχπηνπλ απφ ηα απνηειέζκαηα έξεπλαο πνπ δηελεξγήζεθε απφ ην Ηλζηηηνχην Δκπνξίνπ θαη Τπεξεζηψλ (ΗΝΔΜΤ) ηεο Διιεληθήο πλνκνζπνλδίαο Δκπνξίνπ γηα ινγαξηαζκφ ησλ ηεζζάξσλ Δκπνξηθψλ θαη Βηνκεραληθψλ Δπηκειεηεξίσλ ηεο Κξήηεο, ηα νπνία θαη ηε ρξεκαηνδφηεζαλ. Ζ έξεπλα παξνπζηάζηεθε ην κεζεκέξη ηνπ αββάηνπ ζηα Υαληά θαη, φπσο εηπψζεθε, ζε απηή ζπκκεηείραλ ηνπξίζηεο πέληε εζληθνηήησλ: Γεξκαλνί, Άγγινη, Πνισλνί, Γάιινη θαη θαλδηλαβνί πνπ απνηεινχλ θαη ηελ πιεηνςεθία ησλ επηζθεπηψλ ηεο Κξήηεο θαηά ηελ πεξίνδν ησλ δηαθνπψλ. Ζιηθηαθά νη ηνπξίζηεο πνπ επηζθέπηνληαη ηελ Κξήηε είλαη ζε πνζνζηά 17% άλσ ησλ 55, 18% απφ 45-54, 21% απφ 35-44 θαη 28% απφ 25-34. Σν 51% ησλ επηζθεπηψλ είλαη άλδξεο θαη ην 49% γπλαίθεο, ελψ, αλά λνκφ ζηνλ νπνίν έκεηλαλ ζην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ δηαθνπψλ ηνπο ζην λεζί, ηα πνζνζηά δηακνξθψλνληαη σο εμήο: Ζξάθιεην 36%, Υαληά 30%, Ρέζπκλν 25% θαη Λαζίζη 9%. Απφ ηνπο εξσηεζέληεο, ην 40% επέιεμε θαηάιπκα 4 αζηέξσλ, ην 57% κέλεη ζην λεζί σο κηα εβδνκάδα, ην 46% έρεη επαλαιάβεη ηηο δηαθνπέο ηνπ ζηελ Κξήηε, ελψ πνζνζηφ 67% δήισζε φηη είλαη πηζαλφλ λα μαλαεπηζθεθζεί ην λεζί. Οη βαζηθέο αηηίεο ηεο επηινγήο ηεο Κξήηεο είλαη ην θπζηθφ ηνπίν θαη ην θιίκα, ε θηινμελία θαη ε θηιηθφηεηα ησλ θαηνίθσλ, θαη ε πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ. Σν 92% επηζθέπηεηαη ηελ Κξήηε θπξίσο γηα ιφγνπο αλαςπρήο. ζν αθνξά ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηνπ ηαμηδηνχ, ην 53% απαληά κέζσ πξαθηνξείνπ, ην 39% κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, ην 6% κέζσ ηνπξ νπεξέηηνξ θαη έλα 2% κε άιινλ ηξφπν. Ζ κέζε ζπλνιηθή δαπάλε αλά άηνκν γηα ην ηαμίδη ζηελ Κξήηε είλαη 1.162 επξψ. Σελίδα 31 από 71
Αλά λνκφ ε κέζε ζπλνιηθή δαπάλε είλαη: Λαζηζίνπ 1.308 επξψ, Ζξαθιείνπ 1.121, Ρεζχκλνπ 1.158 θαη Υαλίσλ 1.165 επξψ. Σν 64% ησλ επηζθεπηψλ δηακέλεη εθηφο ησλ πξσηεπνπζψλ ησλ λνκψλ, κε ην πνζνζηφ απηψλ πνπ ηηο επηιέγνπλ γηα δηακνλή λα είλαη 28%. Οη μέλνη επηζθέπηεο θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε πιήζνο εξσηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηελ παξνρή ππεξεζηψλ, ηελ αγνξά πξντφλησλ, ηηο ππνδνκέο, ηνλ βαζκφ εμππεξέηεζήο ηνπο, κε ην πξφβιεκα ηεο ζηάζκεπζεο, ζηηο κεγάιεο θπξίσο πφιεηο, λα ζπγθεληξψλεη ην κηθξφηεξν πνζνζηφ ηθαλνπνίεζεο. ην Λαζίζη ην πνζνζηφ ηθαλνπνίεζεο είλαη 37%, ζην Ρέζπκλν 33%, ζην Ζξάθιεην 31% θαη ζηα Υαληά 25%. ζνλ αθνξά ην σξάξην ιεηηνπξγίαο ησλ θαηαζηεκάησλ, ην πνζνζηφ ηθαλνπνίεζεο είλαη γηα ηα Υαληά 83%, γηα ην Ρέζπκλν 74%, γηα ην Ζξάθιεην 69% θαη γηα ην Λαζίζη 68%. Δθηφο ησλ άιισλ, ζηελ έξεπλα πξνθχπηνπλ θαη ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ηελ θξνπαδηέξα ζην λεζί. Σν πνζνζηφ ησλ επηζθεπηψλ θξνπαδηέξαο είλαη 52% γπλαίθεο θαη 48% άλδξεο, ειηθηαθά ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ θαηαγξάθεηαη απφ 55-64 θαη είλαη 26%, ελψ ην 73% ησλ επηζθεπηψλ θξνπαδηέξαο είλαη αλψηεξεο εθπαίδεπζεο. Σα πξσηεία ησλ επηζθεπηψλ θαηέρνπλ νη 'Αγγινη 26%, νη Γεξκαλνί 18%,νη Ακεξηθαλνί 11% ελψ αθνινπζνχλ θαη άιιεο εζληθφηεηεο. Σν 65% θάλεη νηθνγελεηαθψο θξνπαδηέξα, ην 48% επηζθέπηεηαη γηα πξψηε θνξά ηελ Κξήηε θαη ην 61% επηιέγεη θαηά ηελ παξακνλή ηνπ λα επηζθεθζεί αμηνζέαηα αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαη κνπζεία. Ζ κέζε αηνκηθή δαπάλε θαηά ηελ παξακνλή ησλ επηζθεπηψλ θξνπαδηέξαο πνπ κέλνπλ ζην λεζί γηα πεξίπνπ 5 ψξεο είλαη 176 επξψ εθ ησλ νπνίσλ ηα 102 αθνξνχλ αγνξέο. Σελίδα 32 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Πξνζπαζψληαο λα εμεηάζνπλ ηηο αηηίεο ηεο ειιεληθήο θξίζεο ρξένπο, πνιινί κειεηεηέο επηθεληξψλνληαη ζηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηελ εμέιημε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο πνπ δφζεθαλ απφ ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε θαη πνπ ππάξρεη πηζαλφηεηα λα είλαη εζθαικέλα. Ζ πξννπηηθή απηή απνθηά κεγαιχηεξε αμηνπηζηία, φηαλ ιακβάλεηαη ππφςε ε ακθηιεγφκελε ζπκθσλία κεηαμχ ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο θαη ηεο Goldman Sachs ην 2001. Μηα ζεηξά απφ ακθηβφινπ αμηνπηζηίαο πξάμεηο αληαιιαγήο λνκηζκάησλ πνπ ππφθεηληαη ζηηο ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο ηεο αγνξάο ρξεζηκνπνηήζεθαλ πξνθεηκέλνπ ε Διιάδα λα θαηαζηήζεη ηηο απαηηήζεηο πνπ θαζνξίδνληαη ζην Μάαζηξηρη (θξηηήξηα ηνπ Μάαζηξηρη), κπαίλνληαο έηζη ζηελ επξσδψλε ην 2002 (Υαξδνχβειεο, 2012). Ζ ειιεληθή θπβέξλεζε ππεξαζπίζηεθε ηελ θίλεζε απηή, φηαλ ν Έιιελαο ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ δήισζε φηη ε ζπκθσλία ήηαλ λφκηκε θαη δελ παξαβίαδε ηνπο θαλφλεο ηεο Eurostat. Παξά ηα αλσηέξσ, ε παγθφζκηα νηθνλνκηθή θνηλφηεηα εμαθνινπζεί λα είλαη πνιχ επηθπιαθηηθή σο πξνο απηή ηε ζπκθσλία, ηηο ιεπηνκέξεηεο θαη ην ξφιν ηεο ζηελ Διιάδα λα γίλεη δεθηή ζηελ Δπξσδψλε. Χζηφζν, νη πεξηζζφηεξνη νηθνλνκνιφγνη ζπκθσλνχλ φηη ηα παξαπάλσ ήηαλ απιά ην έλαπζκα γηα ην μέζπαζκα ηεο ειιεληθήο θξίζεο ρξένπο θαη ε πξαγκαηηθή πξνέιεπζε είλαη πνιχ κεγαιχηεξε θαη βαζχηεξε ζηελ ειιεληθή νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ζθελή. Απφ νηθνλνκηθή ζθνπηά, ε Διιάδα έρεη αλαδεηρζεί ζε κία απφ ηηο ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο ζηελ ΔΔ απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, φηαλ θαηέγξαςε ηζρπξή αχμεζε ηνπ ΑΔΠ, μεπεξλψληαο ζεκαληηθά ηνπο κέζνπο φξνπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ απειεπζέξσζε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα θαη ηα ρακειά επηηφθηα νδήγεζαλ ζε ζεκαληηθή επέθηαζε ηεο θαηαλαισηηθήο πίζηεο θαη ηεο δήηεζεο. Σελίδα 33 από 71
Ζ απαίηεζε απηή νδήγεζε επίζεο ζε επελδχζεηο κεγάιεο θιίκαθαο νη νπνίεο είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ παξαπάλσ αχμεζε. Λφγσ απηήο ηεο νηθνλνκηθήο επηηπρίαο, ε δηαθνξά ζην πξαγκαηηθφ θαηά θεθαιή εηζφδεκα αλάκεζα ζηελ Διιάδα θαη ζηελ ΔΔ-15 κεηψζεθε δξαζηηθά (ηεθαλάδεο, 2011). Παξά ηα αλσηέξσ, νη θαθνί θξαηηθνί πξνυπνινγηζκνί θαη πξνγξακκαηηζκνί ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θησρή αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο αχμεζαλ ηα ειιείκκαηα κε ηαρχ ξπζκφ. Δπηπιένλ, νη ειιεληθέο εμαγσγέο γίλνληαη φιν θαη ιηγφηεξν αληαγσληζηηθέο, ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο θαη ηνπ πςειφηεξνπ πιεζσξηζκνχ ζε ζρέζε κε άιια θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Πνιιέο κεηαπνηεηηθέο επηρεηξήζεηο επηθαινχληαη ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο, επεξεάδνληαο έηζη ηνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ ζε απηνχο ηνπο ηνκείο. Δπηπιένλ, ζην ηνπξηζηηθφ ηνκέα, αλακθηζβήηεηα ην πην ζεκαληηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ηεο ρψξαο, αληηκεησπίδεηαη επίζεο ρακειή θεξδνθνξία πνπ νθείιεηαη ζηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο θαη ζηελ θαθή πνηφηεηα ηεο εξγαζίαο ζηνλ ηνκέα (Σακνπξαληδήο, 2012). Παξά ηηο πξφζθαηεο πξσηνβνπιίεο, φπσο ε ραιάξσζε ησλ πεξηνξηζκψλ ησλ ππεξσξηψλ, ε ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο παξακέλεη εμαηξεηηθά άθακπηε θαη ζε δηεζλή ζχγθξηζε. Σειεπηαία έθζεζε ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο δείρλεη φηη ε Διιάδα θαηαηάζζεηαη ζηελ ζέζε 142 κεηαμχ 178 ρσξψλ, φζνλ αθνξά ηε ξχζκηζε ηεο απαζρφιεζεο, θαζψο θαη ηελ πνιππινθφηεηα ηνπ δείθηε απαζρφιεζεο. Απηφο είλαη ζρεδφλ δηπιάζηνο απφ ην κέζν φξν ηνπ ΟΟΑ (Καξνχιηα,et al, 2013). Σέινο, νη κηζζνινγηθέο απμήζεηο δελ έρνπλ θξαηήζεη ηνλ ίδην ξπζκφ κε ηελ αλάπηπμε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Απηφο ν παξάγνληαο θαη ε ειαζηηθφηεηα ηεο αγνξάο εξγαζίαο, έρνπλ επίζεο ζπκβάιεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζηελ θαθή αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Χζηφζν, δελ κπνξεί θαλείο λα αγλνήζεη ην γεγνλφο φηη ε Διιάδα έρεη πνιχ θαιέο επηδφζεηο ζε πξαγκαηηθή παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο. Δλψ νη απψιεηεο ζέζεσλ εξγαζίαο εκπιέθνπλ έλα αζπλήζηζηα πςειφ αξηζκφ εξγαδνκέλσλ, ε απψιεηα εηζνδήκαηνο γηα φζνπο εμαθνινπζνχλ λα απαζρνινχληαη ήηαλ επίζεο ζεκαληηθή. Οη κέζεο πξαγκαηηθέο αθαζάξηζηεο απνδνρέο ησλ εξγαδνκέλσλ Σελίδα 34 από 71
έρνπλ ράζεη πεξηζζφηεξν έδαθνο απφ ηελ έλαξμε ηεο θξίζεο απφ φ, ηη απνθηήζεθε θαηά ηα ελλέα έηε πξηλ απφ απηή. πγθεθξηκέλα, έπεηηα απφ ηελ αχμεζε θαηά 23% ην 2000-2009 κέρξη ην 2013 νη κέζεο απνδνρέο έρνπλ πέζεη θάησ απφ ην επίπεδν ηνπ 2000 θαηά 9 ηνηο εθαηφ. Μφλν ζηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο θνηλήο σθέιεηαο, φπνπ νη ακνηβέο ήηαλ εμαηξεηηθά γελλαηφδσξεο απφ ην 2000-2009 (+57% ζε πξαγκαηηθνχο φξνπο), νη πξφζθαηεο απψιεηεο πξαγκαηηθψλ απνδνρψλ ην 2013 είλαη κφιηο ιίγν πάλσ απφ φ, ηη ήηαλ ην 2000 (+1%). ην ζχλνιφ ηνπο, ηα θέξδε θαη νη δεκίεο απφ ην 2009-2013 ήηαλ πάλσ απφ 26% θαηά κέζν φξν (ζε αθαζάξηζην). Ζ απμαλφκελε θνξνινγηθή πίεζε άθεζε λα ελλνεζεί φηη νη απψιεηεο ήηαλ αθφκε πην έληνλεο ζε θαζαξνχο φξνπο. Σα θέξδε απφ απηναπαζρφιεζε έρνπλ επίζεο κεησζεί, αιιά ζε απηή ηελ πεξίπησζε είλαη πνιχ δχζθνιν λα έρνπκε μεθάζαξα θαη αμηφπηζηα δεδνκέλα (Καξνχιηα,et al, 2013). Αο ζεκεησζεί φηη ηα παξαπάλσ ηζρχνπλ γηα ηνλ επίζεκν ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. ην ιεγφκελν αλεπίζεκν ηνκέα (κέξνο ηεο θαηαζθεπαζηηθήο βηνκεραλίαο, ηεο γεσξγίαο, ηνπ ηνπξηζκνχ θαη άιισλ ππεξεζηψλ), φπνπ νη εξγνδφηεο ππφθεηληαη ζε ιηγφηεξνπο πεξηνξηζκνχο, ηα θέξδε έρνπλ ζίγνπξα κεησζεί αθφκα πεξηζζφηεξν (Πάπα, 2009). Σελίδα 35 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΔΝΟΣΖΣΑ ΜΑΓΝΖΗΑ Παξαθάησ ζα δνχκε πσο αληαπνθξίλεηαη ε πεξηθέξεηα ζηνπο δηάθνξνπο παξαγσγηθνχο ηνκείο θαη ηελ πιεζπζκηαθή αλάπηπμε ηεο. Ζ Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα Μαγλεζίαο είλαη ππνδηαίξεζε ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο θαη κία απφ ηηο ιίγεο πεξηθεξεηαθέο ελφηεηεο ηεο Διιάδαο πνπ δελ ηαπηίδνληαη απφιπηα κε ηνλ αληίζηνηρν λνκφ. Πξνέθπςε απφ ηελ θαηάηκεζε ηνπ Ννκνχ Μαγλεζίαο ζε επεηξσηηθφ θαη λεζησηηθφ θνκκάηη. Σν επεηξσηηθφ καδί κε ηηο λεζίδεο ηνπ Παγαζεηηθνχ απνηειεί ηελ Π.Δ. Μαγλεζίαο, ελψ ην θαηεμνρήλ λεζησηηθφ (πνξάδεο πιελ ηεο θχξνπ) απνηειεί ηελ Π.Δ. πνξάδσλ. Ο ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ηεο Π.Δ. αλέξρεηαη ζε 193.439, ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ 2001. Μεγαιχηεξε πφιε ηεο είλαη ν Βφινο, ζην πνιενδνκηθφ ζπγθξφηεκα ηνπ νπνίνπ δνπλ πεξίπνπ ηα 2/3 ησλ θαηνίθσλ ηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Βφινο είλαη πφιε ηεο Θεζζαιίαο, ρηηζκέλε ζηνλ κπρφ ηνπ Παγαζεηηθνχ θφιπνπ, θνληά ζηελ ζέζε ηεο αξραίαο Ησιθνχ ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Πειίνπ. Δίλαη επίζεο κία απφ ηηο πην κεγάιεο πφιεηο θαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ιηκάληα ηεο Διιάδαο. Ο κφληκνο πιεζπζκφο ηνπ δηεπξπκέλνπ Γήκνπ Βφινπ, ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ 2011, αλέξρεηαη ζε 144.449 θαηνίθνπο, ηνπ πνιενδνκηθνχ ζπγθξνηήκαηνο Βφινπ ζε 125.248, ελψ ε πφιε ηνπ Βφινπ έρεη πιεζπζκφ 86.046 κφληκνπο θαηνίθνπο (2011). Ζ πφιε κέρξη ην 1946 απνηεινχζε κεηά ησλ πέξημ απηήο ζπλνηθηζκψλ εληαίν δήκν, ηνλ Γήκν Παγαζψλ. Σν 1946, κεηά ηνλ δηαρσξηζκφ ηεο Νέαο Ησλίαο, αλαγλσξίζηεθε ηδηαίηεξνο δήκνο, ν Γήκνο Βφινπ (αθφκε κέρξη θαη ην 1950 αλαθέξεηαη σο Γήκνο Παγαζψλ) κε πιεζπζκφ ηφηε 13.950 θαηνίθνπο. Ζ νλνκαζία Βφινο κπνξεί λα Σελίδα 36 από 71
αλαθέξεηαη ζην Γήκν Βφινπ είηε ζην επξχηεξν πνιενδνκηθφ ζπγθξφηεκα πνπ πεξηιακβάλεη ηνπο Γήκνπο Βφινπ, Νέα Ησλίαο, Αηζσλίαο θαη Ησιθνχ. χκθσλα κε ην ζρέδην δηνηθεηηθήο αλαδηάξζξσζεο "Καιιηθξάηεο" ην πνιενδνκηθφ ζπγθξφηεκα, θαζψο θαη άιινη γεηηνληθνί δήκνη θαη θνηλφηεηεο ζπλελψζεθαλ ζην λέν δηεπξπκέλν δήκν Βφινπ. Ο Γήκνο Βφινπ, έρνληαο κφληκν πιεζπζκφ 144.420 θαηνίθνπο[2], αλήθεη ζηνπο επηά κεγαιχηεξνπο δήκνπο ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ (έβδνκνο ζηε ζεηξά), κεηά απφ ην Γήκν Αζελαίσλ (655.780 θ.), ην Γήκν Θεζζαινλίθεο (322.240 θ.), ην Γήκν Παηξέσλ (214.580 θ.), ην Γήκν Ζξαθιείνπ Κξήηεο (173.450 θ.), ην Γήκν Πεηξαηψο (163.910 θ.) θαη ην Γήκν Λαξηζαίσλ (163.380 θ.). Απνηειεί ηελ πξσηεχνπζα ηνπ Ννκνχ Μαγλεζίαο θαη ηνπνζεηείηαη γεσγξαθηθά ζηελ πεξηνρή ηεο θεληξηθήο Διιάδαο, θαη εηδηθφηεξα ζην πεδηλφ ηκήκα ηνπ λνκνχ. Υαξαθηεξίδεηαη απφ έληνλεο αζηηθέο ιεηηνπξγίεο, κηα ζεκαληηθή παξνπζία ηεο βηνκεραλίαο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ αιιά θαη απφ έλα αμηνζεκείσην αξηζκφ λέσλ αλζξψπσλ, θπξίσο ιφγσ ηεο χπαξμεο ηεο πιεηνλφηεηαο ησλ ηκεκάησλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαιίαο. Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα δηακνξθψλνπλ ηελ ηαπηφηεηα ηεο πφιεο, ην θάζε έλα κε ην δηθφ ηνπ μερσξηζηφ ηξφπν, ελψ κε ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ θαη πνιηηηθέο, κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ αεηθφξν αλάπηπμε θαη επεκεξία ηεο πφιεο. ε ηνπηθφ επίπεδν, ην Π.. Βφινπ βξίζθεηαη ζην κπρφ ηνπ Παγαζεηηθνχ θφιπνπ, ζε κηθξή απφζηαζε απφ ηνλ θχξην νδηθφ άμνλα ηεο ρψξαο (ΠΑΘΔ) κε ηνλ νπνίν ζπλδέεηαη ζε δχν ζεκεία, ζηηο Μηθξνζήβεο θαη ζην Βειεζηίλν θαη ζε απφζηαζε 330 ρικ. απφ ηελ πξσηεχνπζα Αζήλα θαη 214 ρικ. απφ ηε ζπκπξσηεχνπζα Θεζζαινλίθε. Ζ πεξηνρή πνπ θαηαιακβάλεη ν νηθηζηηθφο ηζηφο πεξηβάιιεηαη βνξεηναλαηνιηθά απφ ηνλ νξεηλφ φγθν ηνπ Πειίνπ, λφηηα απφ ην πγξφ ζηνηρείν ηεο ζάιαζζαο θαη δπηηθά απφ ηηο πεδηλέο εθηάζεηο ηεο Θεζζαιίαο. Δίλαη θηηζκέλε κε κέησπν θπξίσο ζηνλ Παγαζεηηθφ θφιπν θαη εθηείλεηαη σο ηηο παξπθέο ηνπ Πειίνπ. Ζ ζρέζε ηεο πφιεο κε ην βνπλφ θαη ηε ζάιαζζα έρεη επηδξάζεη δηαρξνληθά δξαζηηθά ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή δσή ησλ θαηνίθσλ θαη έρεη δηακνξθψζεη θαζνξηζηηθά ηελ εμέιημε ηνπ επηπέδνπ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηνπ Βφινπ. ζνλ αθνξά ζηελ ειηθηαθή θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ Π.. Βφινπ θαη ησλ Γήκσλ ζηνπο νπνίνπο ζπλίζηαηαη, δηαπηζηψλεηαη φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ 0 θαη 24 είλαη ην 31% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πφιεο, κεηαμχ 25 θαη 54 ην 43% θαη κεηαμχ 55 θαη πάλσ απφ 85 ην 26%. Γειαδή, ηα λέα άηνκα πνπ βξίζθνληαη πεξίπνπ Σελίδα 37 από 71
ζηηο δχν πξψηεο δεθαεηίεο ηεο δσήο ηνπο ππνιείπνληαη ησλ αηφκσλ πνπ απνηεινχλ ην παξαγσγηθφηεξν δπλακηθφ ηεο πεξηνρήο (25 έσο 54) θαηά 12%. Γηαθαίλεηαη, θαηά ζπλέπεηα, έλαο θίλδπλνο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ θαη πζηέξεζεο ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ. Ζ "Πφιε ηνπ Βφινπ" απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο Γεκνηηθέο Δλφηεηεο (πξψελ Γήκνη), εθ ησλ νπνίσλ ε κία είλαη ην θέληξν ηνπ Γήκνπ Βφινπ, πνπ απνηεινχλ ην Πολεοδομικό Συγκρόηημα ηου Βόλου (Π.Σ.Β.) κε πιεζπζκφ 125.248 θαηνίθνπο ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηηο απνγξαθήο ηνπ 2011. Οη δεκνηηθέο ελφηεηεο είλαη νη εμήο: Γεκνηηθή Δλόηεηα Έδξα Γεκνηηθέο Τπνελόηεηεο Πιεζπζκόο 1 Γεκνηηθή Δλόηεηα Βόινπ Βφινο Βφινο 86.046 2 Γεκνηηθή Δλόηεηα Νέαο Νέα Ησλία Νέα Ησλία, Μειηζζάηηθα 33.467 Ησλίαο 3 Γεκνηηθή Δλόηεηα Αηζσλίαο Γηκήλη Γηκήλη 2.109 4 Γεκνηηθή Δλόηεηα Ησιθνύ Αλαθαζηά Αλαθαζηά, Άλσ Βφινο, ηαγηάηεο, Άγηνο Ολνχθξηνο, Άιιε Μεξηά, Καησρψξη 3.626 Σελίδα 38 από 71
Πξνάζηηα ζεσξνχληαη νη παξαθάησ Γεκνηηθέο Δλφηεηεο θαη πξψελ Γήκνη: Γεκνηηθέο Δλόηεηεο Έδξα Γεκνηηθέο Τπνελόηεηεο Πιεζπζκόο 1 Γεκνηηθή Δλόηεηα Νέαο Αγρηάινπ Ν. Αγρίαινο Ν. Αγρίαινο, Ατδίλη, Μηθξνζήβεο 7.992 2 Γεκνηηθή Δλόηεηα Αγξηάο Αγξηά Αγξηά, Γξάθεηα 6.693 3 Γεκνηηθή Δλόηεηα Αξηέκηδαο Άλσ Λερψληα Άλσ Λερψληα, Άγηνο Λαπξέληηνο, Άγηνο Βιάζηνο, Κάησ Λερψληα 4.583 4 Γεκνηηθή Δλόηεηα Πνξηαξηάο Πνξηαξηά Πνξηαξηά 1.389 5 Γεκνηηθή Δλόηεηα Μαθξηλίηζαο Μαθξηλίηζα Μαθξηλίηζα 898 Σελίδα 39 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΑ 7.1. θνπόο θαη ζηόρνη ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο θνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλήζεη ηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά γεληθφηεξα αιιά θαη ην πψο απηή εθαξκφδεηαη ζηνλ θιάδν ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηδίσο φζνλ αθνξά ηελ επηινγή θαηαιπκάησλ ή πηήζεσλ. Αθφκε, ζα δηεξεπλεζνχλ νη ιφγνη πνπ νδεγνχλ ηνπο θαηαλαισηέο πξνο κηα ζπγθεθξηκέλε απφθαζε αγνξάο ππεξεζηψλ απφ ηηο δχν πξναλαθεξζείζεο πεξηπηψζεηο επηρεηξήζεσλ παξνρήο ηνπο, θαζψο θαη νη πεξηνξηζκνί πνπ εκθαλίδνληαη πξνο ηελ ιήςε κηαο ηέηνηαο απφθαζεο. Σέινο, ζα παξνπζηαζηνχλ θαηά κέζν φξνη νη απφςεηο ησλ θαηαλαισηψλ ζρεηηθά κε ηελ αγνξά ηέηνηνπ ηχπνπ ππεξεζηψλ, θαη ζα θαηαηεζνχλ πξνηάζεηο ζρεηηθά κε ην πψο εθείλνη ζα θάιππηαλ πηζαλά θελά πνπ δεκηνπξγνχληαη θαηά ηελ παξνρή ηνπο. 7.1.1. Θεωρηηικοί ζηότοι ηελ παξνχζα εξεπλεηηθή εξγαζία ζα αλαιχζνπκε απφ ζεσξεηηθήο άπνςεο ηα αθφινπζα: 1 νο Θεσξεηηθφο ζηφρνο: Βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ηνπ θιάδνπ ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηδίσο ησλ πιενλεθηεκάησλ ηνπ. 2 νο Θεσξεηηθφο ζηφρνο: Βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Σελίδα 40 από 71
3 νο Θεσξεηηθφο ζηφρνο: Βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηνπο θαηαλαισηέο σο πξνο ηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν. 7.1.2 Ερεσνηηικοί ζηότοι ηελ παξνχζα εξεπλεηηθή εξγαζία ζα αλαιχζνπκε απφ εξεπλεηηθήο άπνςεο ηα αθφινπζα: 1 νο Δξεπλεηηθφο ζηφρνο: Γηεξεχλεζε ηνπ βαζκνχ επθνιίαο ρεηξηζκνχ ησλ ζπζηεκάησλ πξνζσπηθήο θξάηεζεο θαηαιχκαηνο ή πηήζεο 2 νο Δξεπλεηηθφο ζηφρνο: Γηεξεχλεζε ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ επεξεάδεη ηελ ιήςε απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ ζην επίπεδν ηνπ θιάδνπ ηνπ ηνπξηζκνχ. 7.2. Μέζνδνη έξεπλαο Καηαξράο ζην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ππάξρνπλ δχν κέζνδνη έξεπλαο, ε πνζνηηθή θαη ε πνηνηηθή. Οη πνζνηηθέο επηινγέο έξεπλαο είλαη πξνθαζξνξηζκέλεο θαη εκπιέθεηαη έλαο κεγάινο αξηζκφο εξσηεζέλησλ. Δμ νξηζκνχ, ε κέηξεζε πξέπεη λα είλαη αληηθεηκεληθή, πνζνηηθή θαη ζηαηηζηηθά έγθπξα. Με απιά ιφγηα, πξφθεηηαη γηα αξηζκνχο, αληηθεηκεληθά δεδνκέλα ηνπ ζθιεξνχ. Σν κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο γηα ηελ έξεπλα ππνινγίδεηαη απφ ηνπο ζηαηηζηηθνιφγνπο ρξεζηκνπνηψληαο ηχπνπο γηα λα πξνζδηνξηζηεί πφζν κεγάιε ζα ρξεηαζηεί έλα κέγεζνο δείγκαηνο απφ έλαλ δεδνκέλν πιεζπζκφ, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ επξήκαηα κε έλα απνδεθηφ βαζκφ αθξίβεηαο. Σελίδα 41 από 71
ε γεληθέο γξακκέο, νη εξεπλεηέο αλαδεηνχλ κεγέζε δείγκαηνο απφ φπνπ πξνθχςνπλ ζπκπεξάζκαηα κε ηνπιάρηζηνλ έλα 95% δηάζηεκα εκπηζηνζχλεο (πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη εάλ επαλαιάβεηε ηελ έξεπλα ηνπ 100 θνξέο, 95 θνξέο ζηηο εθαηφ, ζα πάξεη θαλείο ηελ ίδηα απάληεζε), ζπλ / πιελ έλα πεξηζψξην ζθάικαηνο 5 πνζνζηηαίσλ κνλάδσλ. Πνιιέο έξεπλεο έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα λα παξάγνπλ κηθξφηεξν πεξηζψξην ιάζνπο (Swarbrooke & Horner, 2007). Ζ πνηνηηθή έξεπλα είλαη ε ζπιινγή, ε αλάιπζε θαη ε εξκελεία ησλ δεδνκέλσλ παξαηεξψληαο ηη θάλνπλ νη άλζξσπνη. Αλ θαη, ε πνζνηηθή έξεπλα αλαθέξεηαη ζε κέηξα ησλ πξαγκάησλ, ε πνηνηηθή έξεπλα αλαθέξεηαη ζηηο έλλνηεο, ηνπο νξηζκνχο, ηα ραξαθηεξηζηηθά, ηα ζχκβνια, θαζψο θαη ηηο πεξηγξαθέο ησλ πξαγκάησλ. Ζ πνηνηηθή έξεπλα είλαη πνιχ πην ππνθεηκεληθή απφ φηη ε πνζνηηθή έξεπλα θαη ρξεζηκνπνηεί πνιχ δηαθνξεηηθέο κεζφδνπο ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ, θπξίσο αηνκηθά, ζε βάζνο ζπλεληεχμεηο θαη νκάδεο εζηίαζεο. Ζ θχζε απηνχ ηνπ ηχπνπ ηεο έξεπλαο είλαη δηεξεπλεηηθή θαη ανξίζηνπ ρξφλνπ. Οη ζπκκεηέρνληεο θαινχληαη λα απαληήζνπλ ζε γεληθέο εξσηήζεηο ψζηε λα πξνζδηνξίζεη θαη λα θαζνξίζεη ηηο αληηιήςεηο ησλ αλζξψπσλ, ηηο απφςεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα γηα ην ζέκα ή ηελ ηδέα πνπ ζπδεηείηαη θαη λα πξνζδηνξηζηεί ν βαζκφο ζπκθσλίαο πνπ ππάξρεη ζηελ νκάδα Ζ πνηφηεηα ηνπ πνξίζκαηνο απφ ηελ πνηνηηθή έξεπλα είλαη άκεζα εμαξηεκέλε απφ ηηο ηθαλφηεηεο, ηελ εκπεηξία θαη ην επαίζζεην ηνπ εξεπλεηή ή ηεο νκάδαο κεζνιαβεηή. Απηφ ην είδνο ηεο έξεπλαο είλαη ζπρλά ιηγφηεξν δαπαλεξφ απφ φ, ηη έξεπλεο θαη είλαη εμαηξεηηθά απνηειεζκαηηθφ γηα ηελ απφθηεζε πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηηο αλάγθεο ησλ αλζξψπσλ επηθνηλσλίεο θαη ηηο απαληήζεηο ηνπο θαη ηηο απφςεηο ζρεηηθά κε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο θαη ζέκαηα (Swarbrooke & Horner, 2007). Ζ παξνχζα έξεπλα ζηνρεχεη ζηελ θξηηηθή δηεξεχλεζε κίαο ζεηξάο ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά, ζε ζρέζε κε ηνλ ηνπξηζκφ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηηο θξαηήζεηο μελνδνρείσλ θαη πηήζεσλ. Θα παξνπζηαζηεί εηδηθή κεζνδνινγία γηα ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ, κε ζθνπφ λα δηεξεπλεζνχλ θαη λα απνζαθεληζηνχλ νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηα ζηνηρεία απηά αιιά θαη πξνο πηα θαηεχζπλζε ξέπνπλ νη θαηαλαισηέο φηαλ δνζεί ην θαηάιιειν θίλεηξν αθνξκή. Σελίδα 42 από 71
Ζ παξνχζα κειέηε πηνζεηεί σο θηινζνθηθή πξνζέγγηζε ηνλ ζεηηθηζκφ θαη ζην πιαίζην απηφ δηεμάγεηαη πνζνηηθή έξεπλα γηα ηε ζπιινγή θαη επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ. 7.3. Σν πεδίν ηεο έξεπλαο Σν πεδίν ηεο έξεπλαο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξεπλεηηθήο πξνζπάζεηαο, δελ επηθεληξψλεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πιεζπζκηαθή νκάδα, αιιά φπσο ζα δνχκε αθνξά ηνπο αλζξψπνπο θάζε ειηθίαο θαη θνηλσληθήο ηάμεο, αξθεί λα έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη έζησ κηα θνξά ζηελ δσή ηνπο θάπνην ηαμίδη, θαηά βάζε αεξνπνξηθψο θαη εθφζνλ δηέκεηλαλ θαηά ηελ δηάξθεηα απηνχ ηνπ ηαμηδηνχ ζε θάπνην θαηάιπκα. Λφγσ θαη ηεο επράξηζηεο θχζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αιιά θαη ηεο πξνζπκίαο ησλ εξσηεζέλησλ λα απαληήζνπλ ζε απηφ, ζπγθεληξψζεθαλ πνιχ ρξήζηκα απνηειέζκαηα πνπ ζα αλαιπζνχλ εθηελέζηεξα παξαθάησ. 7.4. ρεδηαζκόο θαη δεκηνπξγία εξσηεκαηνινγίνπ Γεληθά ε δεκηνπξγία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, πξαγκαηνπνηήζεθε δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε θαη βάζε ζην πεξηερφκελν ηεο κειέηεο θαη ηεο ζεσξεηηθήο πξνζέγγηζεο πνπ αλαιχζεθε ζε πξνεγνχκελεο ελφηεηεο. Ήηαλ πνιχ θξίζηκν λα ζπγθεληξσζνχλ απαληήζεηο απφ φιεο ηηο ειηθίεο πξνθεηκέλνπ λα εμεηάζνπκε ην θαηά πφζν φκνηα ή δηαθνξεηηθά ζπκπεξηθέξνληαη σο πξνο ηελ θαηαλάισζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ππεξεζηψλ ηα άηνκα δηαθνξεηηθψλ ειηθηψλ αιιά θαη δηαθνξεηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ επηπέδσλ. Σν εξσηεκαηνιφγην ζρεδηάζηεθε κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα είλαη εχθνιν θαη γξήγνξν λα ην απαληήζεη θαλείο, έηζη ψζηε λα κελ θνπξάδεη. Πην ζπγθεθξηκέλα δηαζέηεη 23 ζπλνιηθέο εξσηήζεηο. Φπζηθά γηα ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ πξναλαθεξζέληνο εξσηεκαηνινγίνπ ππήξραλ θάπνηεο πξνυπνζέζεηο: Σελίδα 43 από 71
Σν άηνκν λα είλαη 18 εηψλ θαη άλσ, ψζηε λα ππάξμεη ε βεβαηφηεηα φηη πξφθεηηαη γηα άηνκα πνπ ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπο κφλνη ηνπο θαη κπνξνχλ λα παξνπζηάζνπλ ζπγθεθξηκέλε δηθή ηνπο θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά Να έρνπλ ηαμηδέςεη έζησ κηα θνξά Να είλαη νη ίδηνη ππεχζπλνη γηα ηελ θξάηεζε ηνπ ηαμηδίνπ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ηελ ζηαηηζηηθή αλάιπζε ρξεζηκνπνηήζεθαλ 100 εξσηεκαηνιφγηα ζην ζχλνιν. Αο αλαθεξζεί εδψ φηη γηα κεγαιχηεξε δηεπθφιπλζε αιιά θαη γηα πην άκεζε ζπιινγή ησλ απνηειεζκάησλ, θαη θαζψο ην πεδίν ηεο έξεπλαο δελ ήηαλ πεξηνξηζκέλν, ην εξσηεκαηνιφγην πξνσζήζεθε κέζσ δηαδηθηχνπ θαη εηδηθφηεξα, έπεηηα απφ ηελ θαηαζθεπή ηνπ ζηελ εηδηθή πιαηθφξκα Google Drive. Γηα ηελ ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ αιιά θαη γηα ηελ απάληεζε ηνπο ρξεζηκνπνηήζεθε ην ινγηζκηθφ ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο Excel, ην νπνίν είλαη νξγαλσκέλν πξφγξακκα ψζηε λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο κε πεξηζζφηεξν εμεηδηθεπκέλα ζηνηρεία ψζηε λα πξνζθέξνπλ θαιχηεξε ζέαζε ηνπ απνηειέζκαηνο θαη επνκέλσο θαιχηεξε αλάιπζε. Σελίδα 44 από 71
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8 ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ ην ζεκείν απηφ παξνπζηάδνπκε αλαιπηηθά ηα απνηειέζκαηα πνπ ιήθζεθαλ απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα πνπ πξνσζήζεθαλ ζηηο πεξηνρέο ηεο Πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο Μαγλεζίαο πνπ εμεηάδνληαη. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα απνηειέζκαηα πνπ ιήθζεθαλ θαηά κέζν φξν θαη απφ ηα δχν εξσηεκαηνιφγηα πνπ πξνσζήζεθαλ ζηηο δπν πεξηνρέο εκθάληζαλ ηηο αθφινπζεο ηηκέο: Φφλο: 60 50 40 30 20 10 0 Άνδρασ Γυναίκα Σελίδα 45 από 71
Ηλικία: 35 30 25 20 15 10 5 0 <16 Ρόςο; 18-23 24-29 30-39 40-49 50-64 65+ Εκπαίδευςθ: 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Ανώτατθ / Ανώτερθ Δευτεροβάκμια Βαςικι Σελίδα 46 από 71
Επαγγελματικι Κατάςταςθ 30 25 20 15 10 5 0 Ετιςιο Οικογενειακό Ειςόδθμα 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 < 15.000 15.001-30.000 30.001-50.000 50.001-70.000 >70.001 Σελίδα 47 από 71
Για τισ διακοπζσ ςασ προτιμάτε: 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Νθςιωτικοφσ προοριςμοφσ Ορεινοφσ προοριςμοφσ Ποιοι λόγοι κεωρείτε ότι ζχουν μειώςει τον χειμερινο ςασ τουριςμό; 70 60 50 40 30 20 10 0 Ευκφνεσ οικογζνειασ Εργαςία Δυςμενείσ οικονομικζσ ςυνκικεσ Θζματα υγείασ Σελίδα 48 από 71
Προτιμάτε τον εςωτερικό ι τον εξωτερικό τουριςμό για τισ διακοπζσ ςασ; 70 60 50 40 30 20 10 0 Εςωτερικόσ τουριςμόσ Εξωτερικόσ τουριςμόσ Κάνετε διακοπζσ: 60 50 40 30 20 10 0 Με οικογζνεια Με φίλουσ Μόνοσ Σελίδα 49 από 71
Πόςθ είναι ςυνικωσ θ διάρκεια των διακοπών ςασ; 40 35 30 25 20 15 10 5 0 <3 διανυκτερεφεισ 4-6 διανυκτερεφςεισ 7-10 διανυκτερεφςεισ >10 διανυκτερεφςεισ Ποιοι λόγοι κεωρείτε ότι δεν ςασ επιτρζπουν τισ επιπλζον θμζρεσ διακοπών; 70 60 50 40 30 20 10 0 Ευκφνεσ οικογζνειασ Εργαςία Δυςμενείσ οικονομικζσ ςυνκικεσ Θζματα υγείασ Σελίδα 50 από 71
Ποιο μζςο επιλζγετε για τθν μετάβαςθ ςτισ ορεινζσ τοποκεςίεσ διακοπών ςασ; 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Αυτοκίνθτο Μοτοςυκλζτα Λεωφορείο Τρζνο Ποιο μζςο επιλζγετε για τθν μετάβαςθ ςτισ νθςιωτικζσ τοποκεςίεσ διακοπών ςασ; 70 60 50 40 30 20 10 0 Ρλοίο Αεροπλάνο Σελίδα 51 από 71
Ποιο μζςο επιλζγετε για τθν μετάβαςθ ςτισ τοποκεςίεσ διακοπών ςασ ςτο εξωτερικό; 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Αυτοκίνθτο Μοτοςυκλζτα Λεωφορείο Τρζνο Αεροπλάνο Κατά τθν διάρκεια των χειμερινών διακοπών ςασ προτιμάτε τθν διαμονι ςε: 60 50 40 30 20 10 0 Ξενοδοχείο Διαμζριςμα / Στοφντιο Ενοικιαηόμενο δωμάτιο / κατοικία Σελίδα 52 από 71
Κατά τθν διάρκεια των διακοπών ςασ ςτο εξωτερικό προτιμάτε τθν διαμονι ςε: 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Ξενοδοχείο Διαμζριςμα / Στοφντιο Ενοικιαηόμενο δωμάτιο / κατοικία Κατά τθν διάρκεια των κερινών διακοπών ςασ προτιμάτε τθν διαμονι ςε: 70 60 50 40 30 20 10 0 Ξενοδοχείο Διαμζριςμα / Στοφντιο Ενοικιαηόμενο δωμάτιο / κατοικία Σελίδα 53 από 71
Πότε επιλζγετε να κλείςετε τισ διακοπζσ ςασ; 70 60 50 40 30 20 10 0 Τον τελευταίο μινα Ρεριςςότερο από ζναν μινα πριν Κατά μζςο όρο πόςα χριματα ξοδεφετε κατά τθν διάρκεια των διακοπών ςασ; 70 60 50 40 30 20 10 0 100-500 ευρώ 501-1000 ευρώ Ρεριςςότερα των 1000 ευρώ Σελίδα 54 από 71
Οργανώνετε μόνοσ ςασ τισ διακοπζσ ςασ ι επιλζγετε κάποιο πακζτο διακοπών; 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Μόνοσ μου μζςω διαδικτφου Μζςω τουριςτικοφ πράκτορα Μζςω τθλεφώνου Μζςω άλλου εξωτερικοφ παράγοντα Θεωρείτε ότι το διαδίκτυο μειώνει το κόςτοσ: 70 60 50 40 30 20 10 0 Για τθν κράτθςθ καταλφματοσ Για τθν κράτθςθ μεταφορικοφ μζςου Για τθν κράτθςθ ειςιτθρίων αξιοκζατων Σελίδα 55 από 71