Παχυσαρκία αίτια και επιπτώσεις Η διατροφή στην οικονομική κρίση Επιλέξαμε να ανοίξουμε αυτό το θέμα, γιατί πιστεύουμε ότι είναι θέμα επίκαιρο, που αφορά με έναν ιδιαίτερο τρόπο τη ζωή της λαϊκής οικογένειας στο σύνολό της. Σαφώς είναι ένα θέμα που εμείς το προσεγγίζουμε από την ταξική του σκοπιά, γιατί όσο κι αν εσκεμμένα επιδιώκεται να παρουσιάζεται ως ζήτημα θέλησης, επιλογής ή πολλές φορές, στην περίπτωση της παχυσαρκίας, ζήτημα ορμονικής διαταραχής, δεν είναι σαφώς τέτοιο στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Φυσικά και κάθε άνθρωπος που τρώει υπερβολικά μπορεί να το κάνει για διαφορετικό λόγο και με διαφορετικό τρόπο. Γιατί, όμως, ποτέ άλλοτε στην ιστορία της η ανθρωπότητα δεν αντιμετώπιζε τόσο έντονο πρόβλημα με την παχυσαρκία; Γιατί μόνο τώρα και όχι στο παρελθόν τα γονίδια, οι ορμόνες και άλλοι παράγοντες που ανακαλύπτουν οι επιστήμονες επιδρούν με τρόπο που να έχει αυξηθεί κατακόρυφα το ποσοστό των παχύσαρκων; Για μας υπάρχει και κοινωνικός παράγοντας. Σήμερα, οι βασικές λαϊκές ανάγκες εμπορευματοποιούνται. Δεν έχουμε μόνο εμπορευματοποίηση της Υγείας, Παιδείας, Πρόνοιας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, αλλά και της διατροφής. Η μετατροπή του διατροφικού προβλήματος από ταξικό - πολιτικό σε τεχνοκρατικό γίνεται συνειδητά από το μεγάλο κεφάλαιο, τις κυβερνήσεις και τις πολιτικές δυνάμεις που το υπηρετούν. Αυτό γίνεται με βασικό στόχο να νομιμοποιηθεί στην κοινή γνώμη η χρησιμοποίηση φθηνών αλλά επικίνδυνων μέσων και τρόπων παραγωγής των αγροτικών προϊόντων και των τροφίμων που υπονομεύουν τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, αλλά αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία των βιομηχανιών. 1
Ο ισχυρισμός των οπαδών της ελεύθερης αγοράς ότι ο ανταγωνισμός βελτιώνει την ποιότητα και την καταλληλότητα των τροφίμων διαψεύδεται διαχρονικά από τα αλλεπάλληλα διατροφικά σκάνδαλα που δεν οφείλονται σε ατυχή περιστατικά, αλλά στο κυνήγι μεγαλύτερου κέρδους. Όσο οξύνεται ο ανταγωνισμός και συγκεντρώνεται η παραγωγή τροφίμων σε λίγα μονοπώλια τόσο αυξάνεται και η επικινδυνότητα των τροφίμων, γεγονός που επιβεβαιώνεται από το κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών των ΗΠΑ, το οποίο αποκαλύπτει ότι κάθε χρόνο 76 εκατομμύρια Αμερικανοί αρρωσταίνουν και 5 χιλιάδες χάνουν τη ζωή τους από την κατανάλωση ακατάλληλων τροφίμων. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια χώρα που ισχυρίζεται ότι έχει το καλύτερο σύστημα ελέγχου των τροφίμων και οι βιομηχανίες τα καλύτερα συστήματα αυτοελέγχου. Η κατάσταση αυτή που δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ ανάγκασε τις βιομηχανίες τροφίμων και τις κυβερνήσεις που τις εκπροσωπούν να δημιουργήσουν φορείς ελέγχου που τις περισσότερες φορές λειτουργούν σαν μηχανισμοί αναβάθμισης της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στα προϊόντα των βιομηχανιών και εφησυχασμού των λαϊκών στρωμάτων. Ό,τι μέτρα και να λένε ότι παίρνουν δε λύνουν το πρόβλημα υπέρ της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, αλλά υπέρ του επιχειρηματία. Αφού αποδέχονται: Πρώτον: Την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), δηλαδή τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, που είναι κατά των μικρομεσαίων αγροτών, και υπέρ των εμπόρων και των βιομηχανιών τροφίμων. Δεύτερον: Την εσωτερική αγορά, που μηδενίζει τους κρατικούς ελέγχους και τους αναθέτει στους ίδιους τους επιχειρηματίες. Την κατάργηση των κρατικών ελέγχων τη θέσπισε η ΕΕ, με τη σύμφωνη γνώμη των κυβερνήσεων. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, που με τόσο πάθος στήριξαν και ψήφισαν ΝΔ, Πασοκ, ΣΥΡΙΖΑ κατοχύρωσε τις τέσσερις ελευθερίες διακίνησης εμπορευμάτων, κεφαλαίου, υπηρεσιών και ανθρώπων. Για να διακινούνται λοιπόν τα εμπορεύματα εύκολα και γρήγορα χωρίς καθυστερήσεις 2
καταργήθηκαν οι έλεγχοι στα τελωνεία και αντικαταστάθηκαν με ελέγχους στα καταστήματα. Και φυσικά οι ελεγκτικοί μηχανισμοί υποβαθμίστηκαν ακόμη περαιτέρω. Να λοιπόν ποια είναι η κυριαρχία του κεφαλαίου και στο διατροφικό τομέα και πόσο ανθυγιεινή και επικίνδυνη είναι για τη δημόσια υγεία του λαού. Τα αλλεπάλληλα διατροφικά σκάνδαλα που αποκαλύπτονται και στη χώρα μας, η όξυνση της διατροφικής εξάρτησης του λαού μας και η κερδοσκοπία που γίνεται στα τρόφιμα σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων είναι αποτέλεσμα αυτής της αντιλαϊκής πολιτικής. Ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, η αντιφατικότητα του συστήματος γίνεται όλο και πιο έντονη και σε σχέση με τη σωματική υγεία. Από τη μια έχει ως μοναδικό κριτήριο την κερδοφορία και δρομολογεί αντιδραστικές ρυθμίσεις, ενώ από την άλλη χρειάζεται και ένα ορισμένο επίπεδο σωματικής υγείας, αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης το οποίο ποτέ δεν συμβαδίζει βέβαια με τις σύγχρονες υλικές συνθήκες και δυνατότητες. Χαρακτηριστικά, σε κείμενο (Αύγουστος 2013) προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει αναφορά στην έλλειψη σωματικής άσκησης στις χώρες της ΕΕ και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις συνέπειες που θα έχει στην υγεία των ευρωπαϊκών κοινωνιών παίρνοντας υπόψη την άνοδο στα στοιχεία που αφορούν την πρόωρη θνησιμότητα, τα επίπεδα υπερβολικού βάρους και παχυσαρκίας, τον καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου, το διαβήτη, την ισχαιμική καρδιοπάθεια σε όλη την περιφέρεια της Ευρώπης. Ο αστικός τρόπος ζωής. Ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, (έλλειψη ελεύθερου χρόνου, εξαντλητικά ωράρια, ελαστικές σχέσεις εργασίας, εξαφάνιση της σταθερής δουλειάς και ωραρίου, ακρίβεια) δημιουργεί σοβαρές ασθένειες του σύγχρονου κόσμου(καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτης τύπου 2, εγκεφαλικά, μορφές καρκίνου, μυοσκελετικές διαταραχές, ψυχικές παθήσεις), 3
που σε συνδυασμό με την κακή διατροφή εμφανίζονται πολύ νωρίς και χτυπάνε κυρίως παραγωγικές ηλικίες. Αυτό σημαίνει πρακτικά πως αν υπολογιστούν οι επιμηκύνσεις των ορίων συνταξιοδότησης, το μεγάλο κόστος για την αποκατάσταση, τότε η νοσοκομειακή περίθαλψη θα χρειάζεται από νεαρή ηλικία, λόγω πιθανής εμφάνισης αυτών των ασθενειών. Τα αστικά επιτελεία φαίνεται να ανησυχούν από μια τέτοια εξέλιξη, υπολογίζοντας ότι στη σύγχρονη κοινωνία με την γενικευμένη επένδυση στην εκπαίδευση και στην ειδίκευση του εργατικού δυναμικού, η πρόωρη ασθένειά του γίνεται κοστοβόρα. Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα στοιχεία και της παιδικής παχυσαρκίας. Το ποσοστό τόσο των υπέρβαρων όσο και των παχύσαρκων παιδιών αυξήθηκε κατά 20 % τα τελευταία 10 έτη. Υπέρβαρα ή παχύσαρκα είναι τουλάχιστον τρία στα δέκα παιδιά. Το στοιχείο αυτό έχει ανέβει απότομα την περίοδο της κρίσης. Από την άλλη πλευρά την περίοδο της κρίσης έχουμε και την πιο απάνθρωπη έκφραση του σημερινού συστήματος, με κατακόρυφη αύξηση του υποσιτισμού των παιδιών. Φαινόμενο που πήρε διαστάσεις στη χώρα μας τους με λιποθυμίες μαθητών σε σχολεία επειδή ήταν νηστικά, με εξομολογήσεις μικρών παιδιών στους δασκάλους τους, με τα προσφυγόπουλα τον τελευταίο χρόνο. Είναι η πιο σκληρή έκφραση του καπιταλιστικού συστήματος. Είναι το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα. Το παιδί που δεν έχει χρήματα να πάρει κολατσιό στο σχολείο, έχει πίσω του έναν πατέρα και μία μητέρα που είναι άνεργοι, που πληρώνονται μεροκάματα πείνας, που αδυνατούν να πληρώσουν το ρεύμα, που κινδυνεύουν να χάσουν το σπίτι τους. Γι αυτό λέμε ότι το ζήτημα της διατροφής είναι ταξικό 4
Δεν είναι, όμως, νομοτέλεια να ζούμε σε έναν κόσμο που ο παραγόμενος από τους εργαζόμενους πλούτος παίρνει τη διατροφική μορφή των σαβουροτροφών, μόνο και μόνο για να αυξάνεται η κατανάλωση και τα κέρδη των μονοπωλίων. Οπου κατακλύζεσαι από ακατάλληλες τροφές, βομβαρδίζεσαι από τις διαφημίσεις τους και σου λένε ότι είναι δική σου ευθύνη να αντισταθείς και να μην τις καταναλώσεις. Οπου η προληπτική ιατρική είναι σχεδόν ανύπαρκτη και όταν εκδηλωθούν τα προβλήματα από την παχυσαρκία ή οποιαδήποτε άλλη ασθένεια πρέπει να έχεις χρήματα για να τα αντιμετωπίσεις. Μπορεί και πρέπει να υπάρξει ένας κόσμος που έχοντας μοναδικό κίνητρο την ικανοποίηση των σύγχρονων ανθρώπινων αναγκών θα φροντίζει και για τη σωστή διατροφή όλων των ανθρώπων και για τη σωστή ενημέρωσή τους και για την προληπτική κατά το δυνατόν αντιμετώπιση των περιπτώσεων που υπάρχει κληρονομική τάση προς την παχυσαρκία. Ένας κόσμος χωρίς τη νευρική υπερφαγία που προκαλεί το άγχος της εντατικοποιημένης δουλειάς, της έλλειψης ελεύθερου χρόνου, της απειλής της απόλυσης, γιατί ακριβώς οι σχέσεις παραγωγής χωρίς εκμετάλλευση θα έχουν εξαλείψει αυτές τις αιτίες. Η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους μέσα σε ένα τέτοιο κοινωνικό περιβάλλον θα είναι πραγματικά προσωπική ευθύνη του καθενός, απέναντι στον εαυτό του και την κοινωνία. 5