Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΩΣ Π ΡΟ ΤΥ Π Ο ΡΩΜ ΑΙΩ Ν ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩ Ν

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Κ. Σ Α Μ Σ Α Ρ Η Σ Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΩΣ Π ΡΟ ΤΥ Π Ο ΡΩΜ ΑΙΩ Ν ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩ Ν Μ ι α πρώτη αποτίμηση τον φαινομένου της ρωμαϊκής imitatio Alexandri* Ο ε υ ρ ω π α ϊκ ό ς π ο λ ιτ ισ μ ό ς, ό π ω ς ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό, α π ο τ ε λ ε ί ισ τ ο ρ ικ ή σ υ ν έ χ ε ια τ ο υ λ ε γ ό μ ε ν ο υ ελληνορωμαϊκού π ο λ ιτ ισ μ ο ύ. Α ς μ η λ η σ μ ο ν ο ύ μ ε ό μ ω ς ό τ ι ο π ο λ ιτ ισ μ ό ς α υ τ ό ς ή τ α ν, σ τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τ ο υ, α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ο υ σ τ ρ α τ ιω τ ικ ο ύ, π ο λ ιτ ικ ο ύ κ α ι ε κ π ο λ ιτ ισ τ ικ ο ύ έ ρ γ ο υ τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Χ ω ρ ί ς τ ο ν μ ε γ ά λ ο α υ τ ό ν ά ν τ ρ α π ο υ α ν έ δ ε ιξ ε η Μ α κ ε δ ο ν ία δ ε θ α υ π ή ρ χ ε ο ύ τ ε ε λ λ η ν ισ τ ικ ό ς ο ύ τ ε ρ ω μ α ϊ κ ό ς κ α ι κ α τ ά σ υ ν έ π ε ια ο ύ τ ε κ α ι ε υ ρ ω π α ϊ κ ό ς π ο λ ι τ ι σ μ ό ς. Κ ι α υ τ ό, γ ι α τ ί η π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α κ α ι τ ο έ ρ γ ο τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ ε π η ρ έ α σ α ν α π ο φ α σ ισ τ ικ ά τ ι ς ισ τ ο ρ ικ έ ς τ ύ χ ε ς ό χ ι μ ό ν ο τ η ς Ε λ λ η ν ικ ή ς Α ν α τ ο λ ή ς μ ε τ ο ν ε ξ ε λ λ η ν ισ μ ό τ ω ν δ ια φ ό ρ ω ν λ α ώ ν τ η ς α λ λ ά ε π ιπ λ έ ο ν κ α ι α υ τ ή ς τ η ς ίδ ια ς α κ ό μ η τ η ς ρ ω μ α ϊκ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς. Έ τ σ ι π.χ. η κ α τ ά λ υ σ η τ η ς ρ ω μ α ϊκ ή ς δ η μ ο κ ρ α τ ία ς κ α ι η ε γ κ α θ ίδ ρ υ σ η τ ο υ p r in c ip a tu s γ ι α ν α π ε ρ ιο ρ ισ τ ο ύ μ ε μ ό ν ο σ ε α υ τ ά τ α δ ύ ο π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α ο φ ε ίλ ο ν τ α ν, κ α τ ά π ο λ ύ, σ τ η ν ισ χ υ ρ ή ε π ίδ ρ α σ η π ο υ ά σ κ η σ ε η π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ π ά ν ω σ τ ο υ ς κ υ ρ ιό τ ε ρ ο υ ς Ρ ω μ α ίο υ ς π ρ ω τ ε ρ γ ά τ ε ς τ ω ν π ο λ ι τ ι κ ώ ν α υ τ ώ ν ε ξ ε λ ί ξ ε ω ν. Ό π ω ς σ υ ν ά γ ε τ α ι α π ό τ ι ς φ ιλ ο λ ο γ ικ έ ς π η γ έ ς, κ α θ ώ ς κ ι α π ό τ α α ρ χ α ι ο λ ο γ ικ ά, ν ο μ ισ μ α τ ικ ά κ α ι ε π ιγ ρ α φ ικ ά δ ε δ ο μ έ ν α, ο ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ι ρ ω μ α ίο ι π ο λ ιτ ικ ο ί κ α ι σ τ ρ α τ ιω τ ικ ο ί η γ έ τ ε ς ε ίχ α ν ω ς π ρ ό τ υ π ο τ ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο, έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς, χ ω ρ ί ς δ ισ τ α γ μ ό, ν α μ ιλ ή σ ε ι γ ι α μ ια ρ ω μ α ϊκ ή im itatio Alexandri (δ η λ. μ ίμ η σ η τ ο υ Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ ), η ο π ο ί α α ρ χ ίζ ε ι α π ό μ ια α π λ ή φιλαλεξανόρία κ α ι φ τ ά ν ε ι ω ς τ η ν αλεξανδρομανία τ ο υ Κ α ρ α κ ά λ λ α. Η μ ίμ η σ η α φ ο ρ ο ύ σ ε ε ίτ ε τ η ν ε ξ ω τ ε ρ ικ ή ε μ φ ά ν ισ η κ α ι τ α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ, ό π ω ς ή τ α ν π.χ. η α ν α σ τ ο λ ή τ η ς κ ό μ η ς κ α ι η τ υ π ικ ή ε λ α φ ρ ιά κ λ ίσ η τ η ς κ ε φ α λ ή ς π ρ ο ς τ α ρ ισ τ ε ρ ά κ.λ.π. ( Π λ ο υ τ., Αλεξ. IV, 1-4) ε ίτ ε τ η ν π ο λ ιτ ικ ή * Το φαινόμενο αυτό αποτελεί αντικείμενο ευρύτερης εργασίας μας, της ο π ο ία ς τα πρώ τα πορίσματα, ανακοινώθηκαν με την παρούσα μορφή στο Διεθνές επιστημονικό συμπόσιο με θέμα «Ο ιστορικός ρόλος της Μ ακεδονίας στη διαμόρφωση του ευρω παϊκού πολιτισμού», π ο υ διοργανώθηκε στη Θ εσσαλονίκη (27-28 Οκτ. 1990) α π ό την Εταιρεία Μ ακεδονικώ ν Σ πουδώ ν.

254 Δημήτρης Κ. Σαμσάρης τ ο υ ε ίτ ε τ η σ τ ρ α τ η γ ικ ή τ ο υ ή τ η ν ιδ ε ο λ ο γ ία τ ο υ ε ίτ ε γ ε ν ικ ό τ ε ρ α τ ο π ο ι κ ιλ ό μ ο ρ φ ο έ ρ γ ο τ ο υ 1. Τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς μ ίμ η σ η ς τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ έ χ ε ι μ ια ισ τ ο ρ ία π ο λ λ ώ ν α ι ώ ν ω ν. Ο μ ε γ ά λ ο ς α υ τ ό ς Μ α κ ε δ ό ν α ς β α σ ιλ ιά ς χ ρ η σ ιμ έ υ σ ε ω ς π ρ ό τ υ π ο π ο λ λ ώ ν σ τ ρ α τ η γ ώ ν κ α ι π ο λ ι τ ι κ ώ ν τ η ς π α γ κ ό σ μ ια ς ισ τ ο ρ ία ς, α π ό τ ο υ ς ά μ ε σ ο υ ς δ ι α δ ό χ ο υ ς τ ο υ ω ς τ ο ν Ν α π ο λ έ ο ν τ α κ α ι τ ο ν Κ ά ρ ο λ ο Ι Β ' τ η ς Σ ο υ η δ ία ς* χ ω ρ ίς ν α υ π ο λ ο γ ίσ ο υ μ ε τ η ν α ν ά μ ν η σ ή τ ο υ π ο υ δ ια τ η ρ ή θ η κ ε ζ ω η ρ ή σ ε π ο λ λ ο ύ ς λ α ο ύ ς α κ ό μ η κ α ι μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α. Α ξ ιο σ η μ ε ίω τ ο ε ίν α ι ό τ ι, κ α τ ά τ ι ς ε π ιτ ό π ιε ς ισ τ ο ρ ικ ο γ ε ω γ ρ α φ ικ έ ς μ ο υ έ ρ ε υ ν ε ς σ τη μ α κ ε δ ο ν ικ ή ύ π α ιθ ρ ο, σ υ χ ν ά δ ια π ι σ τ ώ ν ω ό τ ι ο ι χ ω ρ ι κ ο ί π ο λ λ ά α ρ χ α ί α κ ά σ τ ρ α τ α θ ε ω ρ ο ύ ν κ τ ίσ μ α τ α τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ η ρ ω μ α ϊκ ή im ita tio A le x a n d ri, θ α π ρ έ π ε ι ν α σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι α υ τ ή θ α ε ίχ ε ίσ ω ς π ο λ ύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η έ κ τ α σ η κ α ι α π ρ ό β λ ε π τ ε ς π ο λ ιτ ικ έ ς κ α ι π ο λ ι τ ι σ τ ι κ έ ς σ υ ν έ π ε ιε ς σ τ η ρ ω μ α ϊκ ή α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία, α ν δ ε ν υ π ή ρ χ ε η έ ν τ ο ν η α ν τ ίδ ρ α σ η κ α ι η ε χ θ ρ ό τ η τ α τ ω ν σ υ γ κ λ η τ ικ ώ ν κ ύ κ λ ω ν α π έ ν α ν τ ι σ τ ο π ρ ό σ ω π ο τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ * τ υ φ λ ω μ έ ν ο ι α π ό ά κ ρ α τ ο ε θ ν ικ ισ μ ό, τ ο ν κ α τ η γ ο ρ ο ύ σ α ν γ ι α ε κ φ υ λ ισ μ ό, ε κ β α ρ β α ρ ισ μ ό κ α ι δ ε σ π ο τ ισ μ ό. % % Α ν ε ξ α ιρ έ σ ε ι κ α ν ε ίς μ ε ρ ικ ά π ρ ώ ι μ α π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α, ό π ω ς π.χ. τ ο υ Τ. Φ λ α ^ μ ι ν ί ν ο υ κ α ι τ ο υ Σ κ ι π ί ω ν α τ ο υ Α φ ρ ικ α ν ο ύ, π ο υ σ τ ο π ρ ό σ ω π ό τ ο υ ς ο ι Έ λ λ η ν ε ς έ β λ ε π α ν έ ν α ν έ ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο, η ισ τ ο ρ ία τ η ς μ ίμ η σ η ς τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ α ρ χ ί ζ ε ι σ τ η ν ο υ σ ία τ ο ν Ι ο π.χ. α ιώ ν α * δ η λ α δ ή τ ό τ ε π ο υ ο ι Ρ ω μ α ίο ι ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ο υ ν τ η ν κ α τ ά κ τ η σ η τ η ς Α ν α τ ο λ ή ς κ α ι γ ν ω ρ ίζ ο υ ν α π ό κ ο ν τ ά τ ο ν θ ρ ύ λ ο τ ο υ μ ε γ ά λ ο υ Μ α κ ε δ ό ν α β α σ ιλ ιά. Έ τ σ ι, κ α τ ά τ ι ς τ ε λ ε υ τ α ίε ς δ ε κ α ε τ ίε ς τ η ς ρ ω μ α ϊ κ ή ς δ η μ ο κ ρ α τ ία ς έ χ ο υ μ ε τ ο ν Π ο μ π ή ιο, τ ο ν Κ α ίσ α ρ α κ α ι τ ο ν Μ ά ρ κ ο Α ν τ ώ ν ι ο, ο ι ο π ο ί ο ι ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι, τ ό σ ο μ έ σ α σ τ η ν ίδ ια τη Ρ ώ μ η ό σ ο κ α ι σ τ ις ρ ω μ α ϊ κ έ ς ε π α ρ χ ίε ς, μ ε χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Σ α λ λ ο ύ σ τ ιο κ α ι τ ο ν Π λ ο ύ τ α ρ χ ο, ο Π ο μ π ιμ ο ς α π ό τ α π ρ ώ τ α α κ ό μ η χ ρ ό ν ι α τ η ς ν ι ό τ η ς τ ο υ ε ίχ ε μ ιμ η θ ε ί τ ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο σ ε α ρ κ ε τ ά ε ξ ω τ ε ρ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά τ ο υ ( α ν α σ τ ο λ ή κ ό μ η ς, β λ έ μ μ α )2, π ρ ά γ μ α π ο υ ε π ι 1. Γενικά για τη σημασία της μίμησης προγενέστερων μεγάλων αντρών (πολιτικώ ν και στρατιωτικών), πρβ. τις προτροπές του Μακιαβέλλι, Ο Η γεμόνας, σ. 77:...ο ηγεμόνας πρέπει να διαβάζει την ιστορία και να μελετάει τις πράξεις των μεγάλω ν αντρώ ν... Π ριν απ' όλα να κάνει ό,τι ο προγενέστερός τον μεγά λος άνθρω πος, π ο ν μιμήθηκε κάποιον αρχαιότερο τον παινεμένο κι ένδοξο και π ο ν τη διαγω γή τον και τις πράξεις τον είχε πάντα μπροστά τον. Ό πω ς λεν πω ς ο Μ έγας Α λέξανδρος μ ιμότα ν τον Α χιλλέα, ο Καίσαρας τον Αλέξανδρο, ο Σ χιπ ίω να ς τον Κ νρο. Και όποιος διαβάζει τη ζωή τον Κ νρον τούτον. γραμμένη από τον Ξένο φώ ντα, αναγνω ρίζει μ ελετώ ντα ς τη ζωή το ν Σ κιπίω να... 2. Sail., hist. Ill, 88: Sed Pompeius a prima adulescentia sermone fautorum similem fore se credere Alexandro regi facta consultaque eius quidem aemulus erat. Πλουτ., Πομπ. 2, 1: Ή ν δέ τις καί

Η ρωμαϊκή imitatio Alexandri 255 β ε β α ιώ ν ε τ α ι κ ι α π ό τ α α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ά κ α ι ν ο μ ισ μ α τ ικ ά δ ε δ ο μ έ ν α. Ε ξ ά λ λ ο υ υ π ή ρ ξ ε ο π ρ ώ τ ο ς ρ ω μ α ίο ς ν ικ η φ ό ρ ο ς σ τ ρ α τ η γ ό ς π ο υ α π ό χ τ η σ ε τ ο ν τ ίτ λ ο τ ο υ «M a g n u s» 1, ο ο π ο ίο ς α ν α γ ρ ά φ ε τ α ι κ α ι σ τ α ν ο μ ίσ μ α τ ά τ ο υ 2, κ α θ ώ ς κ α ι σ ε λ α τ ιν ικ έ ς ε π ιγ ρ α φ έ ς α π ό τ η ν Ι τ α λ ία κ α ι τ η ν Ι σ π α ν ία 3. Σ ε ά λ λ η π ά λ ι σ ε ιρ ά ν ο μ ισ μ ά τ ω ν τ ο υ ίδ ιο υ α π ε ικ ο ν ίζ ο ν τ α ι σ ύ μ β ο λ α τ ω ν δ ι α φ ό ρ ω ν κ α τ α κ τ ή σ ε ώ ν τ ο υ π α ρ ό μ ο ια μ ε κ ε ίν α τ ο υ Μ εγ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Η im ita tio A le x a n d ri α π ό τ ο ν Π ο μ π ή ιο γ ίν ε τ α ι π ι ο ε μ φ α ν ή ς κ α τ ά τ ι ς ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς τ ο υ ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ Τ ιγ ρ ά ν η τ η ς Α ρ μ ε ν ία ς κ α ι τ ο υ Μ ιθ ρ ιδ ά τ η Δ ' τ ο υ Π ό ν τ ο υ, π ο υ κ ι α υ τ ό ς υ π ή ρ ξ ε ε π ίσ η ς μ ιμ η τ ή ς τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Κ α τ ά τ ι ς ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς τ ο υ σ τ η ν Α σ ία, τ ο ν Π ο μ π ή ιο τ ο ν σ υ ν ο δ έ υ σ ε ο Θ ε ο φ ά ν η ς α π ό τ η Μ υ τ ιλ ή ν η, π ο υ έ γ ρ α ψ ε κ α ι έ ν α σ χ ε τ ικ ό έ ρ γ ο (Τά περί Πομπήιον), κ α τ ά τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ο υ Κ α λ λ ισ θ έ ν η π ο υ ε ίχ ε α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο σ τ ις ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς τ ο υ ω ς ε π ίσ η μ ο ς ισ τ ο ρ ιο γ ρ ά φ ο ς τ ο υ. Ο Θ ε ο φ ά ν η ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι σ τ ο έ ρ γ ο τ ο υ τ ο ν Π ο μ π ή ιο ω ς ν έ ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο. Ά λ λ ω σ τ ε έ χ ο υ μ ε κ α ι τη μ α ρ τ υ ρ ία τ ο υ Π λ ο υ τ ά ρ χ ο υ ό τ ι ο κ ό σ μ ο ς τ ο ν π α ρ ο μ ο ία ζ ε μ ε τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο 4. Σ τ ις ρ ω μ α ϊκ έ ς ε π α ρ χ ίε ς τ η ς Α ν α τ ο λ ή ς ο Π ο μ π ή ιο ς π α ρ έ β α λ λ ε τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ με τ ο ν Η ρ α κ λ ή κ α ι τ ο Δ ιό ν υ σ ο, ό π ω ς κ α ι ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς 5. Ε π ίσ η ς, σ ύ μ φ ω ν α με τ ο π ρ ό τ υ π ό τ ο υ, ε μ φ α ν ίσ τ η κ ε ω ς κτίστηςf μ ε τ η ν ίδ ρ υ σ η ή ε π α ν ίδ ρ υ σ η δ ια φ ό ρ ω ν π ό λ ε ω ν, μ ε ρ ικ έ ς α π ό τ ι ς ο π ο ίε ς έ φ ε ρ α ν τ ό ν ο μ ά τ ο υ κ α τ ά τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ω ν Α λ ε ξ α ν δ ρ ο υ π ό λ ε ω ν. Σ έ ν α θ ρ ία μ β ο π ά λ ι π ο υ τ έ λ ε σ ε σ τ η Ρ ώ μ η ε μ φ α ν ίσ τ η κ ε ω ς ν έ ο ς Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς φ ο ρ ώ ν τ α ς μ ια χ λ α μ ύ δ α π ο υ λ έ γ ο ν τ α ν π ω ς α ν ή κ ε σ τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο 7. Α π ό τ ο ν Κ ικ έ ρ ω ν α π ά ν τ ω ς ε ξ υ μ ν ή - τις καί άναστολή τής κόμης ά ιρέμα καί των περί τά δμματα φυθμών αγρότης τοϋ προσώπου, ποιούσα μάλλον λεγομένην ή φαινομένην όμοιότητα π ρ ο ς τάς 'Α λεξάνδρου βασιλέως. 1. Cic.t Arch. 24:...nosier hie Magnus (Pompeius) et Manil. 67: Quasi vero Cn. Pompeium non cum suis virtutibus turn etiam alienis vitiis magnum esse videamus. Liv. X X X, 45, 6: Africani cognomen miiilans favor an popularis aura celebraverit an, sicut Fclicis Suilae Magnique Pompeii patrum memoria... Πλουτ., Πομπ. 23, 2:...δ ν (τον Πομπήιον) υμείς μήπω γενειώντα Μ έγαν ήξιώσατε καλειν... Ca!v., Carm. frg. 18: Magnus, quern metuunt omnes. 2. Th. M ommsen, Gesch. rom. Miinzw., I, 1860, 609, αρ. 240. 3. A E 1953/54, αρ. 487. 1957, 89, αρ. 309. CIL IX, 5837. XI, 2104. 4. Πλουτ., Πομπ. 46, 1:...οί κατά τφ Αλεξάνδρα) παραβάλλοντες αυτόν (Πομπήιον) καί προσβιβάζοντες... 5. Plin., Nat. VII, 95:...Aequato non modo Alexandri Magni rerum fulgore, sed etiam Herculis propre ac Liberis Paths. 6. Βλ. π.χ. IG X II 2, αρ. 140, 141, 142, 143, 150, 163α, 202. 7. Α ππιαν., Μ ιθρ., 577:...αυτός δέ ό Πομπήιος έπί άρματος ήν...χλαμύδα έχων, ώς φασιν, 'Αλεξάνδρου τοϋ Μακεδόνος. ει τφ πιστόν έστιν. Έ οικε δ ' αυτήν εύρείν έν Μ ιθριδάτου, Κ φ ω ν παρά Κλεοπάτρας λαβόντων.

256 Δημήτρης Κ. Σαμσάρης θ η κ ε ω ς ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς η γ έ τ η ς σ τ η ν π α γ κ ό σ μ ια ισ τ ο ρ ία κ α ι α ν α φ έ ρ ε τ α ι με τ α τ ιμ η τ ικ ά ε π ίθ ε τ α clarissimus κ α ι invictissimus'. Γ ε ν ικ ά ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς φ α ί ν ε τ α ι π ω ς χ ρ η σ ιμ έ υ σ ε ω ς π ρ ό τ υ π ο τ ο υ Π ο - μ π ή ιο υ σ τ ο ρ ό λ ο τ ο υ ω ς σ τ ρ α τ η γ ο ύ κ α ι κ α τ α κ τ η τ ή. Κ ι α υ τ ό, γ ι α τ ί α π ό π ο λ ιτ ικ ή ά π ο ψ η π ίσ τ ε υ ε σ τ η δ η μ ο κ ρ α τ ία κ α ι δ ε ν ε ίχ ε β λ έ ψ ε ις γ ια τ η ν ε γ κ α θ ί δ ρ υ σ η α π ό λ υ τ η ς μ ο ν α ρ χ ί α ς κ α τ ά τ ο π ρ ό τ υ π ο τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Α ν τ ίθ ε τ α ο Κ α ί σ α ρ α ς ε ίχ ε μ ιμ η θ ε ί τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο σ τ ο ν π ο λ ιτ ικ ό κ υ ρ ί ω ς τ ο μ έ α, δ η λ. σ τ ις π ο λ ι τ ι κ έ ς τ ο υ ιδ έ ε ς κ α ι μ ε θ ό δ ο υ ς 2. Ε π ε ιδ ή μ ά λ ισ τ α, σε σ ύ γ κ ρ ισ η μ ε τ ο ν Π ο μ π ή ιο, ο Κ α ίσ α ρ α ς υ π ή ρ ξ ε α ν α μ φ ισ β ή τ η τ α π ο λ ύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η π ο λ ι τ ι κ ή κ α ι σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή φ υ σ ιο γ ν ω μ ία, η μ ίμ η σ η τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ α π ό α υ τ ό ν ε ίν α ι π ι ο π ε ρ ίπ λ ο κ η, γ ι α τ ί α φ ο ρ ά τ ό σ ο τ η ν π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ ά τ ο υ ό σ ο κ α ι τ η ν π ο λ ι τ ι κ ή τ ο υ ιδ ε ο λ ο γ ία. Α ρ κ ε τ έ ς ε ίν α ι ο ι α ρ χ α ίε ς π η γ έ ς π ο υ μ α ρ τ υ ρ ο ύ ν τ η ν ε π ιθ υ μ ία τ ο υ Κ α ίσ α ρ α ν α ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι ω ς δ ιά δ ο χ ο ς τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Έ τ σ ι, ό π ω ς π λ η ρ ο φ ο ρ ο ύ μ α σ τ ε α π ό τ ο ν Σ ο υ η τ ώ ν ιο κ α ι τ ο ν Α ιώ ν α Κ ά σ σ ιο, ο Κ α ίσ α ρ α ς ε ίχ ε έ ν α ά λ ο γ ο π ο υ θ ύ μ ιζ ε τ ο ν β ο υ κ ε φ ά λ α 3 κ α ι είχ ε σ τ ή σ ε ι έ ν α ά γ α λ μ α τ ο υ α λ ό γ ο υ τ ο υ μ π ρ ο σ τ ά σ τ ο ν α ό τ η ς V e n u s 4. Σ ύ μ φ ω ν α π ά λ ι μ ε τ ο ν Σ τ ά τ ιο, σ έ ν α ν έ φ ι π π ο α ν δ ρ ιά ν τ α τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ, έ ρ γ ο τ ο υ Α υ σ ί π π ο υ, ε ίχ ε α ν τ ικ α τ α σ τ ή σ ε ι ο Κ α ίσ α ρ α ς τ ο κ ε φ ά λ ι μ ε τ ο δ ικ ό τ ο υ 5. Ε π ίσ η ς, έ χ ο υ μ ε έ ν α ν π α ρ α λ λ η λ ισ μ ό μ ε τ α ξ ύ Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ κ α ι Κ α ίσ α ρ α α π ό τ ο ν Σ τ ρ ά β ω ν α, ο ο π ο ί ο ς, α φ η γ ο ύ μ ε ν ο ς τ η ν π ο ρ ε ία τ ο υ Κ α ίσ α ρ α π ρ ο ς τ ο Ί λ ιο, τ ο ν ε π ο ν ο μ ά ζ ε ι «φ ιλ α λ έ ξ α ν δ ρ ο ν» 6. Ε ξ ά λ λ ο υ η π ρ ο ν ο μ ια κ ή μ ε τ α χ ε ίρ ισ η τ ο υ Ι λ ίο υ α π ό τ ο ν Κ α ίσ α ρ α ε ίχ ε γ ίν ε ι, κ α τ ά κ ο ιν ή ο μ ο λ ο γ ία, σ ύ μ φ ω ν α με τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Α κ ό μ η, κ α τ ά τ ο ν Λ ο υ κ α ν ό, ο Κ α ίσ α ρ α ς ε ίχ ε ε π ισ κ ε φ τ ε ί τ ο ν τ ά φ ο τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ σ τ η ν Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ια 7 κ α ι η ε ν έ ρ γ ε ιά τ ο υ α υ τή ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς υ π ο δ η λ ώ ν ε ι τη φιλαλεξανδρία τ ο υ. Τ έ λ ο ς, ο Α π π ι α ν ό ς π α ρ α τ η ρ ε ί γ ι α τ ο ν Κ α ίσ α ρ α ό τ ι ή τ α ν άνήρ... εικότως έξομοιονμενος 'Αλεξάνδρα κ α ι ο Υ π ε ρ ε ίδ η ς δ ιέ σ ω σ ε τ η ν π λ η ρ ο φ ο ρ ία ό τ ι ο Κ α ίσ α ρ α ς ή θ ε λ ε ν α σ τή σ ει τ ο ν α ν δ ρ ι ά ν τ α τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ σ τ ο fo ru m τ η ς Ρ ώ μ η ς 9. Σ τ α π λ α ί σ ι α μ ίμ η σ η ς τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ, ο Κ α ίσ α ρ α ς ε π ιδ ίω ξ ε ν α ε ίσ α θεοϋ. ι. Cic., Pis. 34: Cn. Pompei, clarissimi atque invictissimi civis... 2. Α πό τον Στράβωνα, X III, 1, 27, ονομάζεται «φιλαλέξανδρος». 3. Suet., Μ 61. Δίων. Κάσσ. XX X V II, 54, 2. 4. Plin., Nat. VIII, 155. 5. Stat., 5/7ν. I, 1, 86. 6. Στραβ. X III, 1, 27. 7. Lucan. X, 19. 8. Αππ., Εμφ. π ο λ., II, 620-649. 9. Ύ περ. 1, 32:...έβονλετο έν τη άγορμ στήσαι εικόνα 'Αλεξάνδρου βασιλέως τοϋ άνικήτον

Η ρωμαϊκή imitatio Alexandra 257 γ ά γ ε ι τη θ ε ο π ο ίη σ ή τ ο υ σ τη Ρ ώ μ η 1κ α ι ν α ε γ κ α θ ιδ ρ ύ σ ε ι έ ν α ν τ ύ π ο μ ο ν α ρ χ ικ ο ύ π ο λ ιτ ε ύ μ α τ ο ς, π ρ ο σ δ ίν ο ν τ α ς ό μ ω ς σ τ ις ιδ έ ε ς τ ο υ α υ τ έ ς σ υ μ β ο λ ικ ό χ α ρ α κ τ ή ρ α κ α ι σ ε β ό μ ε ν ο ς τη ρ ω μ α ϊκ ή π α ρ ά δ ο σ η. Σ χ ε τ ικ ά με τ ο θ έ μ α τ η ς θ ε ο π ο ίη σ ή ς τ ο υ, τ α α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ά κ α ι ν ο μ ισ μ α τ ικ ά δ ε δ ο μ έ ν α π α ρ έ χ ο υ ν έ μ μ ε σ ε ς μ α ρ τ υ ρ ίε ς π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τ η ν τ α ύ τ ισ η τ ο υ Κ α ίσ α ρ α με τ ο ν J u p ite r, η ο π ο ί α θ υ μ ίζ ε ι τ η ν ε ξ ο μ ο ίω σ η τ ο υ Μ εγ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ μ ε τ ο ν Δ ία. Α λ λ η μ α ρ τ υ ρ ία π ρ ο σ φ έ ρ ε ι μ ια ε π ιγ ρ α φ ή σε α ν δ ρ ιά ν τ α τ ο υ, ό π ο υ ο Κ α ίσ α ρ α ς φ έ ρ ε ι τ η ν π ρ ο σ ω ν υ μ ία Θεός ανίκητος2, ό π ω ς ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς 3. Ο Κ α ίσ α ρ α ς π ρ ο π α γ ά ν δ ισ ε τ η θ ε ϊκ ή τ ο υ κ α τ α γ ω γ ή με π α ρ α σ τ ά σ ε ις τ η ς V e n u s ( Α φ ρ ο δ ίτ η ς ) κ α ι τ ο υ Α ιν ε ία σ τ α ν ο μ ί- σ μ α τ ά τ ο υ, κ α θ ώ ς κ α ι με τ η ν ε π ιγ ρ α φ ή divus Julius. Σ τ η Ρ ώ μ η σ τ ή θ η κ ε τ ο 4 6 π.χ. ένα ά γ α λ μ ά τ ο υ π ά ν ω σε σ φ α ίρ α, ό π ο υ έφ ερ ε τ ο ε π ίθ ε τ ο ημίθεος4. Σ τ ις α ν α τ ο λ ικ έ ς ε π α ρ χ ίε ς τ ο υ Ρ ω μ α ϊκ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς έ χ ο υ ν β ρ ε θ ε ί ω ς τ ώ ρ α α ρ κ ε τ ά μ ν η μ ε ία π ο υ μ α ρ τ υ ρ ο ύ ν τη λ α τ ρ ε ία τ ο υ Κ α ίσ α ρ α ω ς κ ο σ μ ο κ ρ ά τ ο ρ α. Δ ε ν χ ω ρ ε ί α μ φ ιβ ο λ ία ό τ ι ο Κ α ίσ α ρ α ς, έ χ ο ν τ α ς σ τ ο ν ο υ τ ο υ τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο, ε π ιδ ίω ξ ε τη ν κ ο σ μ ο κ ρ α τ ο ρ ία τ ο υ ρ ω μ α ϊκ ο ύ λ α ο ύ. Α υ τ ό δ ι α φ α ί ν ε τ α ι π ρ ο π ά ν τ ω ν α π ό τ ις ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς τ ο υ σ τη Γ α λ α τ ία, κ α θ ώ ς κ α ι α π ό τ α μ ε γ α λ ε π ή β ο λ α σ χ έ δ ιά τ ο υ γ ι α ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς μ ε π ρ ό τ υ π ο ε κ ε ίν ε ς τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο ν Μάρκο Αντώνιο ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό ό τ ι, μ ε τ ά τ η ν ίδ ρ υ σ η τ ο υ triu m v ira tu s, ε ίχ ε σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι ό λ η τ η ν π ρ ο σ ο χ ή τ ο υ σ τ ις α ν α τ ο λ ικ έ ς ε π α ρ χ ίε ς, ό π ο υ δ ια τ η ρ ο ύ ν τ α ν ζ ω η ρ ή η α ν ά μ ν η σ η τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ κ α ι ή τ α ν σ υ ν ε π ώ ς π ο λ ύ π ι ο ε ύ κ ο λ ο ν α ε μ φ α ν ισ τ ε ί ε κ ε ί ω ς ν έ ο ς Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς. Ο Α ν τ ώ ν ιο ς ή θ ελ ε ν α μ ο ιά ζ ε ι μ ε τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο έ τ σ ι σ έ ν α ν α ν δ ρ ιά ν τ α τ ο υ, π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι σ ή μ ε ρ α σ τ ο Κ ά ιρ ο, α π ε ικ ο ν ίζ ε τ α ι μ ε τ η μ ο ρ φ ή τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ κ α ι σε σ τά σ η κ υ ρ ία ρ χ ο υ τ η ς Ο ικ ο υ μ έ ν η ς, ό π ω ς ο ι Λ υ σ ίπ π ε ιο ι α ν δ ρ ιά ν τ ε ς. Σ τ α π ρ ώ ιμ α χ ρ ό ν ια τ η ς σ τ α δ ιο δ ρ ο μ ία ς τ ο υ ο Μ ά ρ κ ο ς Α ν τ ώ ν ιο ς, α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ, π ρ ο π α γ ά ν δ ισ ε τ η ν κ α τ α γ ω γ ή τ ο υ α π ό τ ο ν Η ρ α κ λ ή 5 μ ε μ ια σ ε ιρ ά ν ο μ ισ μ ά τ ω ν π ο υ ε ίχ α ν π α ρ ά σ τ α σ η λ ιο ν τ α ρ ιο ύ. Α ξ ιο σ η μ ε ίω τ η ε ίν α ι η π ρ ο β ο λ ή μ ια ς φ α ν τ α σ τ ικ ή ς γ ε ν ε α λ ο γ ία ς, σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν ο π ο ία φ έ ρ ε τ α ι ω ς α π ό γ ο ν ο ς τ ο υ Α ν τ ω ν α, γ ιο ύ τ ο υ Η ρ α κ λ ή 6. Ε π ίσ η ς, ε ν 1. Δίων. Κάσσ., XLIV, 6, 4. 2. Δίων. Κάσσ.. XLIII, 45, 3:...άλλην τέ τινα εικόνα ές τόν Κ υρίνου ναόν Θεφ άνικήτψ έπιγράψ αντες... άνέθεσαν. 3. Βλ. Πλουτ., Α λέξ. 14, 4. Διοδ. XVII, 51, 3. Ψευόο-Καλλ. A ' 1, 45, 5. 4. Δίων. Κάσσ., XL1I1, 14, 6. 5. Πλουτ., Α ντ. 4, 1. 60,3. 6. Πλουτ., 4, 1: ΎΗν δέ καί λόγος παλαιός Ή ρακλείδας είναι τούς Άντω νίους, ά π Άντω νος, παιόός Ή ρακλέους γεγονότος...

258 Δημήτρης Κ. Σαμσάρης δ ι α φ έ ρ ο ν π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι ο π α ρ α λ λ η λ ισ μ ό ς τ ο υ ζ ε ύ γ ο υ ς Α ν τ ω ν ίο υ - Κ λ ε ο π ά τ ρ α ς μ ε τ ο ζ ε ύ γ ο ς Η ρ α κ λ ή - Ο μ φ ά λ η ς 1. Α ρ γ ό τ ε ρ α π ά λ ι, μ ε τ η ν α ν ά π τ υ ξ η σ τ ε ν ώ ν σ χ έ σ ε ω ν μ ε τ η ν Κ λ ε ο π ά τ ρ α (το 41 π.χ.), α ρ χ ί ζ ε ι ν α ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι, ό π ω ς π α λ ιό τ ε ρ α κ α ι ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς, ω ς ν έ ο ς Δ ιό ν υ σ ο ς 2. Έ τ σ ι, σ τ η ν Τ α ρ σ ό ε μ φ α ν ίσ τ η κ ε μ ε τ η ν Κ λ ε ο π ά τ ρ α, θ υ μ ίζ ο ν τ α ς τ ο ζ ε ύ γ ο ς Δ ιο ν ύ σ ο υ - Α φ ρ ο δ ίτ η ς. Δ υ ο χ ρ ό ν ι α α ρ γ ό τ ε ρ α, κ α τ ά τ η ν π α ρ α μ ο ν ή τ ο υ σ τ η ν Α θ ή ν α, ο Α ν τ ώ ν ιο ς τ ιμ ή θ η κ ε ε π ίσ η μ α ω ς «ν έ ο ς Δ ιό ν υ σ ο ς» κ α ι δ ιο ρ γ ά ν ω σ ε ε κ ε ί δ ιο ν υ σ ια κ έ ς γ ιο ρ τ έ ς. Η τ α ύ τ ισ ή τ ο υ ό μ ω ς μ ε τ ο ν Δ ιό ν υ σ ο ε κ δ η λ ώ ν ε τ α ι α κ ό μ η π ι ο φ α ν ε ρ ά κ α τ ά τη δ ε ύ τ ε ρ η ε π ίσ κ ε ψ ή τ ο υ σ τ η ν Α ίγ υ π τ ο μ ε τ ά τ ο ν π ό λ ε μ ο ε ν α ν τ ίο ν τ ω ν Π ά ρ θ ω ν, ό π ο υ τ ιμ ή θ η κ ε ο ίδ ιο ς ω ς Δ ιό ν υ σ ο ς - Ό σ ιρ η ς κ α ι η Κ λ ε ο π ά τ ρ α ω ς Σ ε λ ή ν η - Ί σ ι δ α 3. Δ ε ν χ ω ρ ε ί α μ φ ιβ ο λ ία ό τ ι η σ υ μ β ο λ ικ ή τ ο υ τ α ύ τ ισ η μ ε τ ο ν Η ρ α κ λ ή κ α ι τ ο ν Δ ιό ν υ σ ο α π ο σ κ ο π ο ύ σ ε σ τ ο ν α ε μ φ α ν ισ τ ε ί έ μ μ ε σ α ω ς δ ι ά δ ο χ ο ς τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ κ α ι ν α ε δ ρ α ιώ σ ε ι τ η ν κ υ ρ ια ρ χ ί α τ ο υ σ τ α ε δ ά φ η π ο υ ε ίχ ε κ α τ α κ τ ή σ ε ι ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς. Μ ε τ η ν ε δ ρ α ίω σ η τ ο υ p r in c ip a tu s ε π ί Α υ γ ο ύ σ τ ο υ α ν α β ιώ ν ε ι τ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν γ ι α τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο κ α ι η ισ τ ο ρ ία τ η ς μ ίμ η σ ή ς τ ο υ σ υ ν ε χ ίζ ε τ α ι α υ τ ή τ η φ ο ρ ά α π ό τ ο υ ς α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ε ς, μ ε π ρ ώ τ ο τ ο ν Οκταβιανό - Αύγουστο. Η σ χ έ σ η τ ο υ Α υ γ ο ύ σ τ ο υ μ ε τ ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο φ α ίν ε τ α ι κ α λ ύ τ ε ρ α σ τα τ ε λ ε υ τ α ία δ ε κ α π έ ν τ ε χ ρ ό ν ι α τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ. Ι δ ια ίτ ε ρ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι μ ια π α ρ ά δ ο σ η γ ι α τ η ν ο μ ο ιό τ η τ α τ ο υ Α υ γ ο ύ σ τ ο υ μ ε τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο, π ο υ α ν α φ έ ρ ε ι δ ιά φ ο ρ ο υ ς μ ύ θ ο υ ς γ ύ ρ ω α π ό κ ο ιν ά φ α ιν ό μ ε ν α κ α τ ά τη γ έ ν ν η σ η τ ω ν δ υ ο μ ε γ ά λ ω ν α ν τ ρ ώ ν 4. Α π ο δ ε ίξ ε ις γ ια τη μ ίμ η σ η τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ α π ό τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο υ π ά ρ χ ο υ ν π ο λ λ έ ς, ό π ω ς π.χ. η ε π ίσ κ ε ψ ή τ ο υ σ τ ο ν τ ά φ ο τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ 5 κ α ι η σ φ ρ α γ ίδ α τ ο υ, η ο π ο ί α α π ε ικ ό ν ιζ ε τ ο ν Μ εγ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο κ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ 6. Ν α σ η μ ε ιώ σ ο υ μ ε α κ ό μ η ό τ ι ο Β ιρ - γ ί λ ι ο ς σ τ η ν Α ιν ε ιά δ α τ ο υ ε π ιχ ε ιρ ε ί ν α π α ρ ο υ σ ιά σ ε ι τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο ω ς ν έ ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο 7. Γ ε ν ικ ά η μ ίμ η σ η τ ο υ Α υ γ ο ύ σ τ ο υ ε π ικ ε ν τ ρ ώ ν ε τ α ι σ τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ε π ιθ υ μ ο ύ σ ε ν α ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι ω ς κ ο σ μ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς, ό π ω ς ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς. 1. Πλουτ., Α ντ. 3, 3. 2. Σωκρ. Ροδ., FGrHist 192 F 2:...έκέλευεν έαντόν Διόνυσον άνακηρύττεσθαι κατά τάζ πόλ εις άπάσας... Δίων. Κάσσ. XLVIII, 39:...καί Διόνυσον έαυτόν νέον αύτός τε έκάλει καί υπό τω ν άλλω ν όνομάζεσθαι ήξίου... Πλουτ., Α ντ. 60, 3: «...προσφκείου δέ έαυτόν Αντώ νιος Ήρα- κλεΐ κατά γένος καί Δ ιονυσφ κατά τον του βίου ζήλον... Διόνυσος νέος προσαγορευόμενος. Veil. 2, 82, 4:...cum ante novum se Liberum Patrem appelari jussisset. 3. Δίων. Κάσσ., L, 5, 3:...αύτός μέν Ό σ ιρ ις καί Διόνυσος, εκείνη δέ Σελήνη τε καί Ίσις λέγοντες είναι. 4. Suet., Aug. 94, 4. 5. Suet., Aug. 18, 1. Δίων. Κασσ. LI, 16, 5. 6. Plin., Nat. XX XV II, 10. Suet., Aug. L, 1. Δίων. Κάσσ. LI, 3, 5. 7. Verg., A en. 6, 794-805.

Η ρωμαϊκή imitatio Alexandri 259 Ε κ τ ό ς α π ό τ ο ν Α ύ γ ο υ σ τ ο, υ π ή ρ ξ α ν κ ι ά λ λ ο ι κ α τ ο π ι ν ο ί α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ε ς π ο υ ε ίχ α ν ω ς π ρ ό τ υ π ο τ ο Μ. Α λ έξ α ν δ ρ ο * α ν α φ έ ρ ο υ μ ε ε δ ώ, ε ν δ ε ικ τ ικ ά κ α ι μ ό ν ο, τ α π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α τ ο υ Κ α λ ιγ ο ύ λ α, τ ο υ Ν έ ρ ω ν α, τ ο υ Τ ρ α ϊ α ν ο ύ κ α ι τ ο υ Κ ό μ - μ ο δ ο υ. Ο Κ α λ ιγ ο ύ λ α ς φ ο ρ ο ύ σ ε έ ν α θ ώ ρ α κ α π α ν ο π λ ί α ς π ο υ π ίσ τ ε υ ε ό τ ι α ν ή κ ε σ τ ο ν Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο. Ο Ν έ ρ ω ν α ς ε μ φ α ν ιζ ό τ α ν, ό π ω ς κ α ι ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς, ω ς α π ό γ ο ν ο ς τ ο υ Η ρ α κ λ ή κ α ι ε π ιχ ε ίρ η σ ε ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς σ τ η ν Α ν α τ ο λ ή μ ιμ ο ύ μ ε ν ο ς τ ο ν μ ε γ ά λ ο Μ α κ ε δ ό ν α β α σ ιλ ιά. Ο Τ ρ α ϊ α ν ό ς π ά λ ι ε ί ν α ι φ α ν ε ρ ό ό τ ι ε ίχ ε π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή σ ε ι κ ι α υ τ ό ς τ ις ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς τ ο υ σ τ η ν Α ν α τ ο λ ή κ α τ ά μ ίμ η σ η τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Τ έ λ ο ς, ο Κ ό μ μ ο ό ο ς θ ε ω ρ ο ύ σ ε τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ μ ε τ ε μ ψ ύ χ ω σ η τ ο υ Η ρ α κ λ ή, π ρ ο γ ό ν ο υ τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ, κ α ι ο ν ο μ α ζ ό τ α ν μ ε υ π ε ρ η φ ά ν ε ια Hercules Romanus. Τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο ω σ τ ό σ ο τ η ς ρ ω μ α ϊκ ή ς im ita tio A le x a n d ri φ τ ά ν ε ι π ρ ά γ μ α τ ι σ τ ο α π ο κ ο ρ ύ φ ω μ ά τ ο υ μ ε τ ο υ ς α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ε ς τ η ς δ υ ν α σ τ ε ία ς τ ω ν Σ ε β ή ρ ω ν κ α ι ε ιδ ικ ό τ ε ρ α με τ ο ν Κ α ρ α κ ά λ λ α, γ ν ω σ τ ό γ ια τ η ν αλεξανδρομανία τ ο υ 1, ο ο π ο ίο ς «π ίσ τ ε υ ε» ό τ ι ή τ α ν μ ε τ ε μ ψ ύ χ ω σ η τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ 23. Σ τ η ν π ε ρ ί π τ ω σ ή τ ο υ δ η λ α δ ή δ ε ν έ χ ο υ μ ε π ι α α π λ ή μ ίμ η σ η α λ λ ά σ τ η ν ο υ σ ία α π ό λ υ τ η τ α ύ τ ισ η με τ ο π ρ ό σ ω π ο τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ, τ ο υ ο π ο ί ο υ μ ιμ ο ύ ν τ α ν τ η ν έ κ φ ρ α σ ή τ ο υ, τ η ν τ υ π ικ ή α ρ ισ τ ε ρ ή κ λ ίσ η τ η ς κ ε φ α λ ή ς τ ο υ κ.ά Λ Ό π ω ς ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό, ο Κ α ρ α κ ά λ λ α ς ε ίχ ε σ τ ρ α τ ο λ ο γ ή σ ε ι μ ια μ α κ ε δ ο ν ικ ή φ ά λ α γ γ α α π ο κ λ ε ισ τ ικ ά α π ό Μ α κ ε δ ό ν ε ς, π ο υ έ φ ε ρ α ν μ ά λ ισ τ α κ α ι τ ο ν π α λ ι ό μ α κ ε δ ο ν ικ ό ο π λ ισ μ ό 4. Ε π ίσ η ς, σ τ ο ν Κ α ρ α κ ά λ λ α ο φ ε ιλ ό τ α ν η α ν α β ίω σ η τ η ς α λ ε ξ α ν δ ρ ο λ α τ ρ ε ία ς σ τη Μ α κ ε δ ο ν ία, κ α θ ώ ς κ α ι σε ά λ λ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς τ η ς Α ν α τ ο λ ή ς. Τ ο ό ν ο μ ά τ ο υ ό μ ω ς σ υ ν δ έ θ η κ ε π ρ ο π ά ν τ ω ν μ ε μ ια σ π ο υ δ α ία π ο λ ιτ ικ ή π ρ ά ξ η, τ η ν έκ δ ο σ η τ η ς π ε ρ ίφ η μ η ς c o n s titu tio A n to n in ia n a, μ ε τ η ν ο π ο ί α χ ο ρ η γ ή θ η κ ε η c iv ita s R o m a n a σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς υ π η κ ό ο υ ς τ ο υ Ρ ω μ α ϊ κ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς. Ε ίν α ι π ιθ α ν ό σ τη ν π ρ ά ξ η τ ο υ α υ τ ή ν α ε π η ρ ε ά σ τ η κ ε α π ό τ ι ς ιδ έ ε ς τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ γ ια τ η ν α ν ά μ ιξ η τ ω ν δ ια φ ό ρ ω ν ε θ ν ώ ν κ α ι τ η ν ώ σ μ ω σ η ε τ ε ρ ο γ ε ν ώ ν π λ η θ υ σ μ ώ ν, κ α θ ώ ς ε π ίσ η ς κ α ι γ ια τ η ν ισ ό τ η τ α μ ε τ α ξ ύ κ α τ α κ τ η τ ώ ν κ α ι κ α τ α κ τ η μ έ ν ω ν. * * * 1. Από τον Δίωνα Κάσσιο, LXXVII, 9, 1, χαρακτηρίζεται ω ς «φιλαλεξανδρότατος». 2. Σωκρ., κκλ. Ιστορ. III, 21: Έ νόμιζε (ό Κ αρακάλλας) έκ μετενσαρκώ σεω ς τήν 'Αλεξάνδρου έχειν ψ υχήν μάλλον δέ αυτός είναι 'Αλέξανδρος έν έτέρω σώματι. Δίων. Κασσ. LXXVII, 7, 2:...άλλα καί αύτόν έκεΐνον (= Αλέξανδρον) έφον Αύγουστον έπεκαλεΐτο, καί ποτέ καί τή βουλή έγραψεν. ότι εις τό οώμα αϋθις τό τού Α ύγουστου (= Καρακάλλα) έσήλθεν, ΐνα, έπειδή ό λίγον τότε χρόνον έβίω, πλείονα αύθις δ ι ' έκείνου ζήση. 3. Πρβ. π.χ. Scriptores Hist. Aug., Caracalla, passim. Ηρωδ. IV, 8, 1-2. CAH XII, 44 κ.ε. 4. Δίων. Κάσσ. LXXVIII, 7-8:...φάλαγγα τέ τινα έκ μόνων τών Μακεδόνων ές μυρίους καί έξακισχιλίους συντάξαι, καί αυτήν 'Αλεξάνδρου τε έπονομάσαι καί τοίς δπλοις οΐς ποτέ έπ ' έκείνου έκέχρηντο όπλίσαι...

260 Δημήτρης Κ. Σαμσάρης Ε ί ν α ι α δ ύ ν α τ ο σ τ α π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν α χ ρ ο ν ικ ά π λ α ίσ ια μ ια ς α ν α κ ο ίν ω σ η ς ν α γ ί ν ε ι μ ια ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν η α π ο τ ίμ η σ η κ α ι λ ε π τ ο μ ε ρ ε ια κ ή α ν ά λ υ σ η ό λ ω ν τ ω ν σ υ ν ε π ε ιώ ν π ο υ ε ίχ ε τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς im ita tio A le x a n d ri σ τη σ τ ρ α τ η γ ικ ή, σ τη ν ε ξ ω τ ε ρ ικ ή κ α ι ε σ ω τ ε ρ ικ ή π ο λ ιτ ικ ή τ η ς Ρ ώ μ η ς, σ τ ο ρ ω μ α ϊκ ό π ο λ ιτ ισ μ ό κ α ι γ ε ν ικ ά σ τη Ρ ω μ α ϊκ ή ισ τ ο ρ ία. Γ ι α υ τ ό θ α π ε ρ ιο ρ ισ τ ο ύ μ ε ε δ ώ σ τ η ν ε π ισ ή μ α ν σ η μ ε ρ ικ ώ ν μ ό ν ο α π ό τ ι ς κ υ ρ ιό τ ε ρ ε ς α υ τ έ ς σ υ ν έ π ε ιε ς. Π ρ ώ τ α π ρ ώ τ α λ ο ι π ό ν σ τ η ν π ο λ ε μ ικ ή τ έ χ ν η, σ τη στρατηγική κ α ι ε ιδ ικ ό τ ε ρ α σ τ η ν ψ υ χ ο λ ο γ ικ ή ο ρ γ ά ν ω σ η τ ο υ σ τ ρ α τ ο ύ τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ 1 υ π ή ρ ξ ε γ ι α τ ο υ ς ρ ω μ α ίο υ ς σ τ ρ α τ η γ ο ύ ς π ο υ τ ο ν μ ιμ ή θ η κ α ν β α σ ικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς τ ω ν ν ικ η φ ό ρ ω ν π ο λ έ μ ω ν κ α ι ε κ σ τ ρ α τ ε ιώ ν τ ο υ ς. Ε ίν α ι α μ φ ίβ ο λ ο α ν χ ω ρ ί ς τ α δ ι δ ά γ μ α τ α α π ό τη σ τ ρ α τ η γ ικ ή α υ τ ή τ έ χ ν η ε ίχ ε ε π ιτ ε υ χ θ ε ί η κ α τ ά κ τ η σ η τ ο υ μ ε σ ο γ ε ια κ ο ύ κ ό σ μ ο υ. Ε π ίσ η ς, χ ω ρ ί ς τ η ν ιδ έ α τ ο υ ε λ λ η ν ισ τ ικ ο ύ «α ν θ ρ ω π ισ μ ο ύ», δ ε θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε η σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή ισ χ ύ ς τ η ς Ρ ώ μ η ς ν α λ ε ιτ ο υ ρ γ ή σ ε ι τ ε λ ικ ά ω ς ε κ π ο λ ιτ ισ τ ικ ή δ ύ ν α μ η τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς. Ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ η ν εξωτερική πολιτική, α π ό τ η ν α ν ά λ υ σ η τ ω ν σ χ ε τ ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν π ο υ δ ια θ έ τ ο υ μ ε ε ξ ά γ ε τ α ι τ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α ό τ ι ο ι ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς τ ω ν Ρ ω μ α ίω ν σ τη Δ ύ σ η κ α ι π ρ ο π ά ν τ ω ν σ τ η ν Α ν α τ ο λ ή κ α ι γ ε ν ικ ά τ α σ χ έ δ ιά τ ο υ ς γ ια κ ο σ μ ο κ ρ α τ ο ρ ία, ε ίχ α ν γ ίν ε ι κ α τ ά μ ίμ η σ η τ ω ν ε κ σ τ ρ α τ ε ιώ ν κ α ι τ ω ν π ο λ ι τ ι κ ώ ν ιδ ε ώ ν τ ο υ Μ εγ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Ε ιδ ι κ ό τ ε ρ α η α ν α τ ο λ ικ ή π ο λ ιτ ικ ή τ ω ν Ρ ω μ α ίω ν θ α π ρ έ π ε ι ν α ε π η ρ ε ά σ τη κ ε β α θ ιά α π ό τ η ν π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α κ α ι τ ο έ ρ γ ο τ ο υ Μ εγ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Έ χ ο υ μ ε μ ά λ ισ τ α τ η γ ν ώ μ η ό τ ι η φ ιλ ε λ λ η ν ικ ή π ο λ ιτ ικ ή α ρ κ ε τ ώ ν ρ ω μ α ίω ν α υ τ ο κ ρ α - τ ό ρ ω ν δ ε ν ο φ ε ιλ ό τ α ν α π ο κ λ ε ισ τ ικ ά σ τη «λ α τ ρ ε ία» τ ο υ ς π ρ ο ς τ ο ν κ λ α σ ικ ό π ο λ ι τ ι σ μ ό τ η ς Ε λ λ ά δ α ς α λ λ ά κ α ι σ τ ο σ ε β α σ μ ό κ α ι τ η ν ε κ τ ίμ η σ η π ο υ έ τ ρ ε φ α ν α π έ ν α ν τ ι σ τ η ν π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α τ ο υ Μ ε γ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ κ α ι σ τ ο υ ς π λ η θ υ σ μ ο ύ ς π ο υ ζ ο ύ σ α ν μ έ σ α σ τ α ό ρ ια τ ο υ «κ ρ ά τ ο υ ς» τ ο υ. Α κ ό μ η, η α ν τ ίθ ε σ η μ ε τ α ξ ύ Α ν α τ ο λ ή ς κ α ι Δ ύ σ η ς, π ο υ ά ρ χ ισ ε ν α δ ι α φ α ί ν ε τ α ι ή δη α π ό τ η ν ε π ο χ ή τ ο υ Π ο - μ π ή ιο υ, γ ι α ν α κ α τ α λ ή ξ ε ι α ρ γ ό τ ε ρ α σ τη γ ν ω σ τ ή δ ια ίρ ε σ η τ ο υ Ρ ω μ α ϊκ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς σ ε Α ν α τ ο λ ικ ό κ α ι Δ υ τ ικ ό, ο φ ε ιλ ό τ α ν ό χ ι μ ό ν ο σ τ η ν α ν τ ίθ ε σ η δ υ ο π ο λ ι τ ι σ μ ώ ν α λ λ ά ε π ιπ λ έ ο ν κ α ι σ ε ρ ω μ α ίο υ ς σ τ ρ α τ η γ ο ύ ς κ α ι α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ε ς π ο υ ή θ ε λ α ν ν α ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι σ τ η ν Α ν α τ ο λ ή ω ς ν έ ο ι Μ ε γ α λ έ ξ α ν δ ρ ο ι. Ό σ ο ν α φ ο ρ ά π ά λ ι τ η ν εσωτερική πολιτική θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α ν ε ίς ν α υ π ο σ τ η ρ ίξ ε ι ό τ ι η κ α τ ά λ υ σ η τ η ς Ρ ω μ α ϊκ ή ς Δ η μ ο κ ρ α τ ία ς κ α ι η ε γ κ α θ ίδ ρ υ σ η τ ο υ P r in c ip a tu s ο φ ε ιλ ό τ α ν κ ι α υ τ ή, ω ς έ ν α β α θ μ ό, σ τη ν im ita tio A le x a n d ri. Κ ι α υ τ ό, γ ι α τ ί ο ι κ ύ ρ ιο ι π ρ ω τ ε ρ γ ά τ ε ς τ ω ν π ο λ ι τ ι κ ώ ν α υ τ ώ ν μ ε τ α β ο λ ώ ν ή τ α ν ο 1. Για το θέμα αυτό βλ. Δ. Σαμσάρη, «Ο Μέγας Αλέξανδρος και η ψυχολογική οργάνωση του στρατού του (Συμβολή στην έρευνα της ψυχολογικής στρατηγικής του), Μ έγας Αλέξανδρος - 2300 χρ ό νια από τον Θάνατό τον (Αφιέρω μα της Εταιρείας Μ ακεδονικών Σπουδώ ν), Θεσσαλονίκη 1980, 199-229.

Η ρωμαϊκή' imitatio Alexandri 261 Κ α ίσ α ρ α ς κ α ι ο Ο κ τ α β ια ν ό ς, μ ιμ η τ έ ς τ ο υ Μ εγ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ, α π ό τ η μ ο ν α ρ χ ία τ ο υ ο π ο ίο υ ε π η ρ ε ά σ τ η κ ε η π ο λ ιτ ικ ή τ ο υ ς ιδ ε ο λ ο γ ία. Α λ λ ά α κ ό μ η κ α ι ο ι κ ύ ρ ιο ι ά ξ ο ν ε ς τ η ς ε σ ω τ ε ρ ικ ή ς π ο λ ι τ ι κ ή ς τ ω ν Ρ ω μ α ίω ν κ α ι ε ιδ ικ ό τ ε ρ α τ η ς ε π α ρ χ ια κ ή ς τ ο υ ς π ο λ ιτ ικ ή ς σ τ ρ ά φ η κ α ν γ ύ ρ ω α π ό τ ι ς π ο λ ιτ ικ έ ς ιδ έ ε ς τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Έ τ σ ι, η β α θ μ ια ία ν ο μ ικ ή ε ξ ίσ ω σ η τ ω ν ε π α ρ χ ια κ ώ ν, δ ια φ ό ρ ω ν ε θ ν ικ ο τ ή τ ω ν, με τ η ν π α ρ α χ ώ ρ η σ η τ ο υ ju s c o n u b ii κ α ι ιδ ια ίτ ε ρ α με τη χ ο ρ ή γ η σ η τ η ς c iv ita s R o m a n a, π ο υ γ ε ν ικ ε ύ ε τ α ι μ ε τ η ν έ κ δ ο σ η τ η ς c o n s titu tio A n to n in ia n a, φ α ίν ε τ α ι π ω ς β α σ ίσ τ η κ ε σ τ η μ ε γ α λ ο φ υ ή ιδ έ α τ ο υ Μ εγ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ γ ια τη φ υ λ ε τ ικ ή α ν ά μ ιξ η τ ω ν π λ η θ υ σ μ ώ ν τ ο υ α π έ ρ α ν τ ο υ «κ ρ ά τ ο υ ς» τ ο υ π ο υ η υ λ ο π ο ίη σ ή τ η ς ε γ κ α ιν ιά ζ ε τ α ι μ ε τ ο υ ς γ ν ω σ τ ο ύ ς ο μ α δ ικ ο ύ ς γ ά μ ο υ ς Μ α κ ε δ ό ν ω ν κ α ι Π ε ρ σ ίδ ω ν. Ε ξ ά λ λ ο υ μ α ς ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό α π ό τ ι ς α ρ χ α ίε ς π η γ έ ς ό τ ι ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς ε ίχ ε σ τ ο π ο λ ι τ ι κ ό τ ο υ π ρ ό γ ρ α μ μ α τη μ ε τ α φ ο ρ ά π λ η θ υ σ μ ώ ν α π ό τ η ν Α σ ία σ τ η ν Ε υ ρ ώ π η κ α ι α ν τ ίσ τ ρ ο φ α. Η α σ τ ικ ή π ο λ ιτ ικ ή τ ω ν Ρ ω μ α ίω ν ε π η ρ ε ά σ τ η κ ε ε π ίσ η ς α π ό τ η ν π α ρ ό μ ο ια π ο λ ιτ ικ ή τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ κ α ι τ ω ν δ ια δ ό χ ω ν τ ο υ. Ο ι Ρ ω μ α ίο ι, α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς π ρ ο φ α ν ώ ς τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ ά τ ο υ, ε ίχ α ν ιδ ρ ύ σ ε ι μ ια ο λ ό κ λ η ρ η σ ε ιρ ά α π ό σ τ ρ α τ ιω τ ικ έ ς α π ο ικ ίε ς κ α ι π ό λ ε ις, ο ρ ισ μ έ ν ε ς μ ά λ ισ τ α α π ό α υ τ έ ς μ ε τ η ν κ α θ α ρ ά ε λ λ η ν ισ τ ικ ή μ έ θ ο δ ο τ ο υ «σ υ ν ο ικ ισ μ ο ύ», ό π ω ς ή τ α ν π.χ. η Α κ τ ία Ν ικ ό - π ο λ η ή π ό λ ε ις π ο υ έ φ ε ρ α ν τ ο ό ν ο μ α τ ο υ κ τ ίσ τ η τ ο υ ς, ό π ω ς ή τ α ν ο ι Π ο μ π η - ιο π ό λ ε ις, ο ι Τ ρ α ϊα ν ο υ π ό λ ε ις, ο ι Α δ ρ ια ν ο υ π ό λ ε ις κ.ά. Η ε υ ρ ε ία δ ιά δ ο σ η τ ο υ θ ε σ μ ο ύ τ η ς «π ό λ η ς» ε ίχ ε ω ς ά μ ε σ ο α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ν α σ τ ικ ο π ο ίη σ η τ η ς ρ ω μ α ϊκ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς κ α ι ω ς έμ μ εσ η σ υ ν έ π ε ια τ η ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η τ ο υ ε ξ ε λ - λ η ν ισ μ ο ύ τη ς Α ν α τ ο λ ή ς κ α ι τ ο ν ε κ ρ ω μ α ϊσ μ ό τ η ς Δ ύ σ η ς, α φ ο ύ η πόλη λ ε ι τ ο υ ρ γ ο ύ σ ε π ά ν τ α, ό π ω ς ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό, σ α ν π ρ α γ μ α τ ικ ή ε σ τ ία π ο λ ιτ ισ μ ο ύ κ α ι α κ τ ιν ο β ο λ ία ς τ ο υ σ τη γ ύ ρ ω α γ ρ ο τ ικ ή τ η ς π ε ρ ιο χ ή. Ε π ίσ η ς, η α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ο λ α τ ρ ε ία, σ τ η ν ο π ο ία σ τ η ρ ίχ τ η κ ε η α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ή π ρ ο π α γ ά ν δ α γ ια τ η ν ε ν ό τ η τ α τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς, μ ε τ η ν ε κ δ ή λ ω σ η δ η λ. τ η ς ν ο μ ιμ ο φ ρ ο σ ύ ν η ς α π έ ν α ν τ ι σ τ ο π ρ ό σ ω π ο τ ο υ α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α, ε ίχ ε κ ι α υ τ ή γ ι α π ρ ό τ υ π ο τη Θεοποίηση τ ο υ Μ. Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ. Τ έ λ ο ς, ο Μ. Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς π ρ ο ε τ ο ίμ α σ ε ιδ ε ο λ ο γ ικ ά τ ο έ δ α φ ο ς γ ι α ν α μ π ο ρ έ σ ο υ ν ο ι Ρ ω μ α ίο ι ν α ξ ε φ ύ γ ο υ ν α π ό τ ο ν ε θ ν ικ ισ μ ό, τ ι ς φ υ λ ε τ ικ έ ς δ ια κ ρ ίσ ε ις κ α ι τ η ν ξ ε ν ο φ ο β ία τ ο υ ς κ α ι ν α υ ιο θ ε τ ή σ ο υ ν κ ο σ μ ο π ο λ ίτ ικ ε ς ιδ έ ε ς γ ι α τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία μ ια ς δ ια φ υ λ ε τ ικ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς, με τη φ υ λ ε τ ικ ή α ν ά μ ιξ η κ α ι τ η σ υ γ κ υ ρ ια ρ χ ία κ α τ α κ τ η τ ώ ν κ α ι κ α τ α κ τ η μ έ ν ω ν.

R έ S U Μ έ ALEXANDRE LE GRAND COMME MODELE DE STRATEGES ET D EMPEREURS ROMAINS Une prem iere estim ation du ph nom ene de Vim itatio romana Alexandri par Dim. C. Samsaris II s agit du texte d une communication faite au Symposium International «Le r61e historique de la Macedoine dans la formation de la civilisation europeenne» organise par la Societe d Etudes Macedoniennes (Thessalonique, 27-28 oct. 1990). On presente ici les premieres conclusions qui sont resultees par Γetude du phdnomene de V im itatio rom ana A lexandri. A ce propos, on traite des exemples de cinq Romains (strateges et empereurs) qui sont: Ροιηρέβ, Cesar, Marc Antoine, Octave-Auguste et Caracalla. Enfin, on mentionne quelques consequences principales de cette imitatio A lexandri sur l art de guerre surtout sur la stratdgie psychologique et sur la politique (interieure et exterieure) romaine. University de Jannina D dpartem ent d Histoire et d Archyologie