1
Statistics: αρχικά state arithmetic (αριθµητική του κράτους) Από την αρχαία εποχή ακόµη οι άνθρωποι συγκέντρωναν δεδοµένα και χρησιµοποιούσαν τη στατιστική: Βαβυλώνιοι, πρώτη απογραφή (3800 π.0.) Κινέζοι από το 2200 π.0. αρχ. Έλληνες από το 1600 π.0., συγχ. Έλληνες από το 1821 2
Οικονοµία (χρηµατιστήριο, πληθωρισµός) Πολιτική (εκλογές, exit-polls) Εκπαίδευση (ποσοστό των επιτυχόντων στις πανελλαδικές εξετάσεις) Υγεία (δείκτες υγείας: π.χ., χοληστερόλη, αιµατοκρίτης) 3
Ο ρόλος της επιστήµης είναι να παράγει γνώση Η γνώση δηµιουργείται µε το να διεξάγουµε έρευνες - πειράµατα Στάδια Επιστηµονικής Μεθόδου Διατύπωση υπόθεσης Συλλογή δεδοµένων Ανάλυση δεδοµένων Ερµηνεία αποτελεσµάτων 4
Άµεση Παρατήρηση Παρατήρηση φαινοµένου στο πραγµατικό του περιβάλλον: βρεφών, µαθητών, κοινωνιών, ζώων, κοκ. Διακριτικότητα της παρατήρησης: η συµπεριφορά επηρεάζεται από το γεγονός ότι γνωρίζει ότι είναι αντικείµενο παρατήρησης Αντικειµενικότητα παρατήρησης: κατά την παρατήρηση ο ερευνητής µόνο καταγράφει και δεν ερµηνεύει επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
Δηµοσκοπική έρευνα Μέθοδος έµµεσης διερεύνησης Χρήση ερωτηµατολογίων, κλινικών συνεντεύξεων Αναγκαιότητα ελέγχου του ερωτηµατολογίου Αντιπροσωπευτικότητα του δείγµατος
Μελέτες περιπτώσεων Λεπτοµερής περιγραφή φαινοµένου αλλά... µικρή δυνατότητα επαγωγής και γενίκευσης Π.χ., J. Piaget, Origins of Intelligence Αναδροµική µέθοδος: ιστορική αναδόµηση της βιογραφίας βάση της µνήµης των γεγονότων Π.χ., S. Freud, ψυχανάλυση
Πείραµα Αναγκαιότητα για έκφραση αιτιακών εξηγήσεων και θεωριών που δεν µπορούν να προκύψουν από την παρατήρηση και την περιγραφή Έλεγχος υποθέσεων Έλεγχος µεταβλητών και όχι απλή περιγραφή τους Πρέπει να είναι έγκυρο: να διερευνά πράγµατι αυτό που θεωρούµε ότι διερευνά αξιόπιστο: να δίνει τα ίδια αποτελέσµατα όταν επαναληφθεί σε ίδιες συνθήκες
Πείραµα (ένα παράδειγµα, Bandura, Ross & Ross, 1963) Υπόθεση: ένα από τα αίτια της συµπεριφοράς µπορεί να είναι η παρατήρηση ενός επιθετικού προτύπου Διαδικασία: τα παιδιά παρακολουθούν σε βίντεο έναν ενήλικο να χτυπάει µια πλαστική κούκλα. Αργότερα τοποθετούνται σε ένα δωµάτιο όπου υπάρχει µια ίδια πλαστική κούκλα.
ΕΝΝΟΙΑ Έλεγχος Ανεξάρτητη Μεταβλητή Πειραματική Ομάδα Ομάδα Ελέγχου Εξαρτημένη Μεταβλητή Τυχαία Επιλογή ΟΡΙΣΜΟΣ Το βασικό χαρακτηριστικό ενός πειράματος είναι ότι ο ερευνητής ελέγχει ενεργά την αξία μιας τουλάχιστον μεταβλητής για να προσδιορίσει τις επιδράσεις της σε μια άλλη μεταβλητή. Αλλαγές σ' αυτή την μεταβλητή υποτίθεται ότι προκαλούν αλλαγές στην εξαρτημένη μεταβλητή. Π.χ. η παρουσίαση επιθετικών προτύπων στο πείραμα του Bandura είναι μια ανεξάρτητη μετ. Η πειραματική ομάδα αποτελείται από εκείνα τα υποκείμενα που εκτίθενται στην ανεξάρτητη μεταβλητή. Η ομάδα ελέγχου αποτελείται από εκείνα τα υποκείμενα που είτε δεν εκτίθενται καθόλου στην ανεξάρτητη μεταβλητή είτε εκτίθενται εν μέρει στην ανεξάρτητη μεταβλητή. Αυτή η μεταβλητή υποτίθεται ότι είναι το αποτέλεσμα, το οποίο εξαρτάται από την καθορισμένη αξία της ανεξάρτητης μεταβλητής (π.χ., η επιθετική συμπεριφορά). Η ομάδα στην οποία τοποθετείται κάθε υποκείμενο (πειραματική ή ελέγχου) καθορίζεται από μια τυχαία διαδικασία έτσι ώστε, κατά μέσο όρο, οι ομάδες να μην διαφέρουν κατά πολύ πριν από τον έλεγχο της ανεξάρτητης μεταβλητής. Έννοιεςκλειδιά ενός πειράματος
πείραµα: παράγοντες που το επηρεάζουν Αστάθµητες µεταβλητές: µεταβλητές που µπορεί να επηρεάσουν το αποτέλεσµα και οι οποίες δεν έχουν ληφθεί υπόψη Προσδοκίες του ερευνητή: αποκάλυψη στους συµµετέχοντες των προσδοκιών, κάτι που επηρεάζει τη συµπεριφορά τους
Επηρεάζεται η γνώμη μας από τη γνώμη των άλλων; Ποια από τις γραμμές στο πλαίσιο Β είναι ίση με τη γραμμή στο πλαίσιο Α? (Asch, 1958) 12 επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου
(Asch, 1958) Αντίσταση στη γνώµη της πλειοψηφίας (Επάνω): Όλα τα µέλη της οµάδας, εκτός από τον 6ο, είναι συνεργάτες του ερευνητή που έχουν λάβει την οδηγία να δώσουν σταθερά λανθασµένες απαντήσεις σε 12 από τις 18 δοκιµές. Στον υπό αριθµόν 6, έχει ειπωθεί ότι θα συµµετάσχει σε ένα πείραµα όσον αφορά στην οπτική αντίληψη (Κάτω Δεξιά): Αυτό το συγκεκριµένο άτοµο επιµένει στη γνώµη του, λέγοντας ότι πρέπει να λέω αυτό που βλέπω. Μόλις το 25% των συµµετεχόντων δεν υπέκυψαν ούτε µία φορά σε συµφωνία µε την πλειοψηφία 13
Συλλογή δεδοµένων Οργάνωση και περιγραφή δεδοµένων Ανάλυση δεδοµένων και εξαγωγή συµπερασµάτων 14
Περιγραφική στατιστική (descriptive statistics): Κλάδος της στατιστικής που ασχολείται µε την οργάνωση, την παρουσίαση και την περιγραφή ποσοτικών πληροφοριών Επαγωγική στατιστική (inductive statistics) ή συµπερασµατική στατιστική (Inferential Statiistics): Κλάδος της στατιστικής που ασχολείται µε την εξαγωγή συµπερασµάτων για ολόκληρους πληθυσµούς µε βάση τα δεδοµένα ενός δείγµατος Αναπτύσσει µεθόδους που εξετάζουν πόσο αξιόπιστο είναι να γενικεύσουµε ένα συµπέρασµα για το σύνολο του πληθυσµού 15
Για να είναι σε θέση να µελετήσει κριτικά και να εκτιµήσει µια έρευνα και τα ευρήµατά της Παράδειγµα: 16
Για να είναι σε θέση να διεξάγει ο ίδιος µια έρευνα Ο ρόλος των στατιστικολόγων Ο ρόλος των υπολογιστών Ο κίνδυνος σχεδιασµού µιας έρευνας και η αδυναµία στατιστικής ανάλυσης λόγω κακού σχεδιασµού 17
Αρνητική προκατάληψη «παγκοσµίως» µε το άκουσµα και µόνο της λέξης «ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ» Γιατί; Είναι µαθηµατικά ΛΑΘΟΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗ: Η στατιστική είναι κλάδος των µαθηµατικών και απαιτεί τη χρήση µερικών αλγεβρικών τύπων καθώς και την κατανόηση ορισµένων εννοιών 18
19
Η στατιστική ως εργαλείο έρευνας Πολλοί υπερτονίζουν τη σηµασία και τις δυνατότητές της Η στατιστική είναι ένα εργαλείο για την επίλυση προβληµάτων µε δεδοµένα που µπορούν να ποσοτικοποιηθούν Υπάρχουν δεδοµένα που δεν ποσοτικοποιούνται 20
Το παρελθόν Ο τρόµος Το παρόν Η ευκολία SPSS (Statistical Package for Social Sciences), SAS, Statistica, Minitab, SYSTAT, BMDP Το µέλλον Το Διαδίκτυο 21
Η παρούσα παρουσίαση βασίστηκε σε υλικό από τα βιβλία: Π. A. Ρούσσος, Γ. Τσαούσης: Στατιστική εφαρµοσµένη στις Κοινωνικές Επιστήµες, Αθήνα: εκδ. Ελληνικά Γράµµατα, 2006 Βοσνιάδου, Στ. (επιµ.) (2004). Εισαγωγή στην Ψυχολογία, Α τόµος. Εκδ. Gutenberg επιµέλεια: Κωνσταντίνος Π. Χρήστου και υλικό από το διαδίκτυο