Σηµαντικοί δείκτες στη µελέτη Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης ρ. Ζωή Νιβολιανίτη, κ. Βάνα Συνοδινού Θερινό Σχολείο 2007 9-20 Ιουλίου

Ευρωπαϊκό Πρόγραµµα PRE EMERGENCIES Σκοπός: Να αναλυθούν τα διαφορετικά εθνικά πρωτόκολλα επέµβασης σε περιπτώσεις ξαφνικού ή επαπειλούµενου κινδύνου, όπως φωτιά σε τούνελ ή εκδήλωση πληµµύρας, τόσο θεσµοθετηµένων, όσο και εθελοντικών οργανώσεων. Τελικός σκοπός του προγράµµατος ειναι η δηµιουργία ενός εργαλείου/ προσοµοιωτή (simulator) που θα διευκολύνει τον συντονισµό των οµάδων επέµβασης σε επαπειλούµενους κινδύνους. Απαιτούµενες ενέργειες: ιενέργεια συνεντεύξεων για τη συγκέντρωση και, στη συνέχεια, ανάλυση αυτών των πρωτοκόλλων και η εξαγωγή δεικτών που θα χρησιµοποιηθούν στον προσοµοιωτή.

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Συντονιστής : Ιταλικός Ερυθρός Σταυρός (CRI). Χώρες: Ιταλία, Ελλάδα, Ρουµανία. Ιστοχώρος επίσηµος: http://www.cri.piemonte.it/ progetti/preemergencies/ Ιστοχώρος ελληνικός: http://www.ipta.demokritos.gr/pre_εmergencies/

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΗΜΟΚΡΙΤΟΥ Η Οµάδα του ΕΚΕΦΕ που συµµετέχει στο πρόγραµµα: 1) Πηρε συνεντεύξεις από τους κρατικούς φορείς & από οµάδες Εθελοντών Αντιµετώπισης Φυσικών καταστροφών ή/και κρίσεων, 2) έχει ήδη οργανώσει ένα κατάλογο µε δείκτες προς χρήση του προσοµειωτή (ανάλογοι για κάθε είδος καταστροφής).

ΟΜΑ ΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ Θεσµοθετηµένοι φορείς άµεσης επέµβασης Εθελοντές Χώρος επέµβασης:τοπικό επίπεδο εθνικό επίπεδο διασυνοριακό και διεθνές επίπεδο

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΙΚΤΩΝ -Τύπος οργάνωσης -Περιγραφή ρόλου οργάνωσης -Επικοινωνία µε την οργάνωση -Περιγραφή δράσης -Ανθρώπινοι παράγοντες -Εκπαίδευση -Πρωτόκολλα δράσης -Επικοινωνία µε τους πολίτες -Κρίσιµες στιγµές επέµβασης - υνατά σηµεία της οργάνωσης

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΚΤΩΝ (1) Τύπος της οργάνωσης: Καλύπτει το προφίλ της οργάνωσης, το είδος (κρατική ή εθελοντική), το µέγεθος (έχουµε µικρές των 50 ατόµων και µεγάλες των 5000 ατόµων), Περιγραφή ρόλου της οργάνωσης: Ανάθεση ρόλων, σπουδαιότητα, τύπος επέµβασης,µέσα, κανονισµοί και οδηγίες, βαθµός συνεργασίας κατά τη λήψη της πληροφορίας, Επικοινωνία: Τρόπος λήψης της πληροφορίας, έγκαιρη λήψη της πληροφορίας, τρόπος και χρόνος διάχυσης τη πληροφορίας στην οργάνωση, πιθανή λήψη της πληροφορίας από τα ΜΜΕ, όργαναεργαλεία επικοινωνίας, τύπος αντίδρασης, χρόνος αντίδρασης, σχέση της οργάνωσης µε τα ΜΜΕ.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΚΤΩΝ (2) Περιγραφή δράσης: Αριθµός εθελοντών που κινητοποιούνται και φάσεις κινητοποίησης, αριθµός εθελοντών µε ειδικές γνώσεις, ευκολία στην αναγνώριση της οργάνωσης από τα θύµατα, ευκολία αναγνώρισης των θυµάτων από τους εθελοντές, επιρροή γνώσης παλαιού περιστατικού σε αντιµετώπιση νέου τύπου περιστατικού, Ανθρώπινοι παράγοντες: Περιλαµβάνονται παράγοντες σχετικοί µε την αποστολή, εξατοµικευµένοι ανθρώπινοι παράγοντες ή παράγοντες απόδοσης, διαπροσωπικοί και οµαδικοί παράγοντες, γνώσεις σχετικά µε τον εντοπισµό και την αντιµετώπιση των θυµάτων, π.χ. Έτη εµπειρίας, φύλλο, πειθαρχία, σταθερή προσοχή, ταχύτητα αντίδρασης και εργασίας, ρυθµός εργασίας, πίεση χρόνου, κούραση, άγχος, φόβος, ικανότητα αντίληψης, µνήµη, χαρακτήρας, διάθεση, ψυχολογική πίεση, ξεκάθαρο των ρόλων, κίνητρα για εθελοντισµό.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΚΤΩΝ (3) Εκπαίδευση: Αρχική εκπαίδευση, συνεχής εκπαίδευση, τρόπος εκπαίδευσης (θεωρητική, πρακτική), κοινές ασκήσεις µε κρατικούς φορείς και µε άλλες οργανώσεις, βαθµός συνεργασίας κατά τις κοινές ασκήσεις, Πρωτόκολλα δράσης: Ύπαρξη πρωτοκόλλου, πολλαπλές αρµοδιότητες, διαχωρισµός των µέσων, διαπροσωπικές διαµάχες, προτιµόµενοι συνεργάτες, Αρχηγός οµάδας δράσης, διαδικασία λήψης αποφάσεων την ώρα της δράσης, σεβασµός του πρωτοκόλου, επίπεδο συνεργασίας, οργανωτικές παράµετροι, χρήση πλάνων έκτακτης ανάγκης, συντονισµός µεταξύ κρατικών φορέων και εθελοντικών οµάδων, συντονισµός των εθελοντικών οργανώσεων µεταξύ τους, Επικοινωνία µε τους πολίτες: Ευκολία στην αναγνώριση του θύµατος, αυτοέλεγχος θύµατος, κατάσταση θύµατος, οµάδες µε ειδικές ανάγκες, ηλικιωµένοι, παιδιά, µετανάστες.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΚΤΩΝ (4) Κρίσιµες στιγµές επέµβασης: Ταχύτητα και τρόπος µετάβασης στον τόπο του ατυχήµατος, διαθεσιµότητα µέσων, επιρροή δηµοσίων λειτουργών(που δεν είναι εκπαιδευµένοι), διαθεσιµότητα εθελοντών, ανταπόκριση των πολιτών στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αποκλίσεις συµπεριφοράς, σύγκρουση µε το πρωτόκολλο, πραγµατική πρόθεση του Κράτους να χρησιµοποιήσει εθελοντές, δείκτες αστοχίας, Παράγοντες που οδηγούν στην αποτυχία: Βασικός παράγων είναι ο χρόνος επέµβασης, οι καιρικές συνθήκες, η έλλειψη µέσων (π.χ. ελικόπτερο ή οχηµάτων 4 x 4, η έλλειψη τηλεπικοινωνιακού εξοπλισµού και υπολογιστών), η λανθασµένη αξιολόγηση των διαθέσιµων δυνάµεων και ανάθεση λανθασµένων εργασιών, τα λάθη στην κατανοµή του ανθρώπινου δυναµικού και εξοπλισµού, η έλλειψη συντονισµού, η άρνηση συνεργασίας από τις κρατικές υπηρεσίες, η κατάρρευση των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, ο εγωισµός και η αυτοπροβολή στα ΜΜΕ, το διαφορετικό πρωτόκολλο και σχήµα δρασης των οργανώσεων, κ.α.

ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ (1) Στη δασοπυρόσβεση καθώς και σε άλλα περιστατικά τα σηµεια υπεροχής ειναι: Η πρόβλεψη. Η ανάπτυξη των δυνάµεων µε σωστό τρόπο Η συνεχής τροφοδοσία µε νερό στην περίπτωση πυρκαϊάς. Η έγκαιρη προειδοποίηση ώστε να υπάρχει η δυνατότητα συντονισµού των δυνάµεων. Η ταχύτητα κινητοποίησης των οργανώσεων και ο πλήρης εξοπλισµός που, τις περισσότερες φορές, υπάρχει. Η ταχεία άφιξη στο σηµείο του συµβάντος και η ορθή αντιµετώπιση του περιστατικού. Η επικοινωνία µεταξύ των συνεργαζόµενων φορέων.

ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ (2) Η καλή γνώση της περιοχής, προσώπων και τοπικών καταστάσεων. Γιά το λόγο αυτό, η συµµετοχή τουλάχιστον ενός εθελοντή στις κρατικές οµάδες θα βοηθούσε πολύ την αντιµετώπιση των περιστατικών. Η εκπαίδευση, η πειθαρχία, η διαθεσιµότητα, οι υπάρχουσες εφεδρείες. Η εµπειρία που αποκτάται µε την εξάσκηση και την συσσώρευση επιτυχούς δράσης. Η τυχόν υπάρχουσα πολλαπλότητα των ειδικοτήτων και των δράσεων, λόγω της ειδικής πολύπλευρης εκπαίδευσης. Η οργάνωση των εθελοντικών οργανώσεων, τα επιχειρησιακά κέντρα των οµάδων, οι ταινίες αποµάκρυνσης πολιτών, η διασφάλιση των πειστηρίων και των ευρηµάτων για χρήση των κρατικών υπηρεσιών, τα µέσα ατοµικής προστασίας. Τέλος η διάθεση για προσφορά που έχουν οι εθελοντές και είναι το βασικό κίνητρό τους.

ΠΡΟΦΙΛ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ Organizations (16 in number 100%) Type of organization: State Body 12.5 Voluntary 68.75 Voluntary+ Municipalities 18.75 Operational Range: Regional range 43.75 National (and International range) 56.25 Number of active members: Less than 50 12.5 Between 50-100 18.75 Between 100-1000 31.25 More than 1000 37.5 Type of intervention: Prevention 6.25 Prevention and Operation 56.25 Operation 31.25 Other 6.25

ΕΙΚΤΕΣ απο ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ by stakeholders Indices evaluated

Ηµερίδα µε Εθελοντικές Οργανώσεις

ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) 1. Η εκπαίδευση των εθελοντών πρέπει να εποπτεύεται από πιστοποιηµένο οργανισµό, ελληνικό ή Ευρωπαϊκό. 2. Η συνεργασία µεταξύ θεσµοθετηµένων και εθελοντικών φορέων επέµβασης πρεπει να ρυθµίζεται νοµοθετικά. 3. Πρεπει να δηµιουργηθεί µια ηλεκτρονική βάση µε τα στοιχεία όλων των εθελοντικών οργανώσεων. 4. Τα µέλη των εθελοντικών οργανώσεων πρέπει να έχουν ένα πλήρες αρχείο εξετάσεων (ιατρικών, ψυχολογικών κλπ) µε σκοπό την πιστοποίηση τους.

ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (2) 5. Συστηµατική κοινή εκπαίδευση σε ασκήσης προσοµοίωσης θα οδηγήσει στη δηµιουργία κοινών προτοκόλλων δράσης. 6. Ασφάλιση των εθελοντών. 7. Ελευθερη χρήση των δηµόσιων µέσων µεταφοράς σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και 50% έκπτωση σε περίοδο ασκήσεων. 6. Αξιολόγηση Εθελόντικών Οργανώσεων, βασει συγκεκριµένων κριτηρίων, π.χ. Αριθµός µελών, πιστοποίηση µελών, δυνατότητα επέµβασης κ.α.

ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (3) 9. Τηλεπικοινωνίες µεταξύ οµάδων σε radio frequencies UHF or VHF 10. Κάρτα Εθελοντή για ασφαλέστερη αναγνώριση µελών. 11. Ειδικές πινακίδες στα αυτοκίνητα των εθελοντών. 12. ηµιουργία ιστοσελίδων των οµάδων για καλλιτερη επικοινωνία µεταξύ τους και διάδοση του πνεύµατος του εθελοντισµού τοσο στη Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Πολιτική Προστασία: Νόµος 2344/1995: ηµιουργία της Γ.Γ. Πολιτκής Προστασίας, σαν µέρος του ΥΠΕΣ. Νόµος 3013/2002, άρθρο 3: Οι αρµόδιοι φορείς Π.Π. Στην Ελλάδα ειναι η Πυροσβεστική, η Αστυνοµία, Το Λιµενικό Σώµα, το ΕΚΑΒ ο ΟΑΣΑ σε νοµαρχιακό επίπεδο. Π.. 151/03-06-2004:Κανονισµός Λειτουργίας της ΓΓΠΠ. Πληµµύρες: Νόµος 3339/10-05-2005: Πρωτόκολλο συνεργασίας µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τη δηµιουργία µικτών οµάδων επέµβασης σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών. Πρόταση οδηγίας στη ΕΕ για τη διαχειριση πληµµυρών COM(2006)15)

ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΣΕ ΤΡΙ-ΕΘΝΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ ΒΙΒΛΙΟ: «Η µάχη του Έβρου: Ενα µοντελο για τη διαχειριση κρίσεων σε περιοχές όπου δραστηριοποιούνται τρεις εθνικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, για ποφυγή πληµµυρών στον ποταµό Έβρο».

Ο ιστότοπος του ΗΜΟΚΡΙΤΟΥ: www.ipta.demokritos.gr/pre_emergencies

ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗ (1) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΥ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΕΛΙΚΩΝΑ. Από την στιγµή της ειδοποίησης χρειάστηκαν 3 ώρες για να συγκεντρωθεί το υλικό και µια οµάδα 12 ατόµων µε εµπειρία στο ορεινό πεδίο. Για την άµεση κινητοποίηση των µελών χρησιµοποιήθηκε κινητό τηλέφωνο. Ως σηµείο συνάντησης ορίσθηκαν τα διόδια που είναι πάνω στον οδικό άξονα που έπρεπε να κινηθούµε. Η µετακίνηση έγινε µε 5 αυτοκίνητα σε σχηµατισµό (convoy) που ανήκουν στα µέλη της οµάδας. άφιξη στο σηµείο έγινε µετά από 2 ώρες. Στο σηµείο συναντηθήκαµε µε την οµάδα της ΕΟ Βοιωτίας, κυνηγούς, και τον επικεφαλής της αστυνοµίας που µας ενηµέρωσαν για τις συνθήκες του περιστατικού, ποιες περιοχές είχαν καλύψει. Η έρευνα έγινε µε την µέθοδο της σάρωσης (ένα άτοµο ανά 10 µέτρα, σε ευθεία και παράλληλη κίνηση). Καλύφθηκε µια δασώδης πλαγιά έκτασης 30 στρεµµάτων. Οι συνθήκες ήταν δύσκολες λόγω της χαµηλής θερµοκρασίας, της µεγάλης κλίσης του εδάφους, του δασώδους της περιοχής και της νύχτας. Ο επικεφαλής είχε πέρα από την επικοινωνία µε τον ασύρµατο, οπτική επαφή από την απέναντι πλευρά λόγω των φακών.

ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗ(2) ΠΥΡΚΑΪΑ ΣΕ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΑΣΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΡΑΦΗΝΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 2005 Ειδοποιηθήκαµε από την Πυροσβεστική Υπηρεσία αµέσως µετά την έναρξη του συµβάντος. Κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου είµαστε σε επιφυλακή όλο το εικοσιτετράωρο. Αµέσως, από τα κεντρικά µας στο Τατόι, περίπου 3 χλµ µακριά από τον τόπο του συµβάντος, ξεκίνησε µια οµάδα 6 εθελοντών µε ένα πυροσβεστικό όχηµα 1.5 τόνου νερού µε 3 άτοµα (ένας οδηγός, ένας για τη φροντίδα της αντλίας και ένας πυροσβέστης). Οι άλλοι 3 ακολούθησαν µε τα αυτοκίνητά τους. Μέσω της Αττικής Οδού έφθασαν στην Καλλιτεχνούπολη σε 30 λεπτά, στις 11 το πρωί. Παρέλαβαν ένα βυτιοφόρο του ήµου Αθηναίων. Τοποθέτησαν το πυροσβεστικό όχηµα, που συνέδεσαν µε το βυτιοφόρο, σε κατάλληλες θέσεις (µε το πίσω µέρος προς τη φωτιά) και κατασκεύασαν 3 γραµµές νερού από την αντλία. Αµέσως άρχισαν να σβήνουν. Μισή ώρα µετά ένα δεύτερο πυροσβεστικό όχηµα του Οµίλου µε άλλους 6 εθελοντές έφθασε στην Αγία Κυριακή Ραφήνας. Ακολούθησε την ίδια µέθοδο εργασίας. Σε 2 ώρες 42 εθελοντές του Οµίλου έφθασαν στον τόπο της φωτιάς και ενώθηκαν µε τους 85-100 άνδρες της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Σώσαµε τουλάχιστον 20 σπίτια στην Καλλιτεχνούπολη και άλλα τόσα στη Ραφήνα..»

ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗ (3) ΠΛΗΜΜΥΡΑ ΣΤΟΝ ΕΒΡΟ. Βρισκόµαστε από ηµέρες σε κατάσταση συναγερµού. Η στάθµη των ποταµών είναι αυξηµένη από τα τέλη Φεβρουαρίου και το περιστατικό έκτακτης ανάγκης πλήττει σχεδόν το σύνολο των παρεβρίων και παραρδίων περιοχών. 13 MARTIOY 2006 ΗΜΕΡΑ ΕΥΤΕΡΑ Ώρα 01,00 π.µ. Μεγάλες ποσότητες νερών εισέρχονται στον Ελλαδικό χώρο από τον Ποταµό ΑΡ Α (Περιοχή ΘΕΡΑΠΕΙΟ ) µε αποτέλεσµα την επικίνδυνη αύξηση της στάθµης 05,80µ πάνω από το όριο Συναγερµού.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Βάσει των αναλύσεων των συνεντεύξεων που µας παρείχαν εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας διαφόρων τύπων, προσδιορίσθηκαν παράγοντες και κατά συνέπεια δείκτες που θεωρούνται σηµαντικοί ώστε η δράση να έχει επιτυχή έκβαση. Ο εντοπισµός αυτών των δεικτών είναι δυνατό να βοηθήσει στην αξιολόγηση των µέτρων που πρέπει να λάβουν οι οργανώσεις, ώστε να βελτιώσουν τον τρόπο λειτουργίας τους και να κατορθώσουν να προσφέρουν το µέγιστο των δυνατοτήτων τους σε ώρα κρίσης. Εντοπίσθηκαν οι παράγοντες αποτυχίας στη διαχείρηση ενός περιστατικού, οι κρίσιµες στιγµές στην εξέλιξη του συµβάντος, τα δυνατά σηµεία των οργανώσεων. Κυρίαρχη σηµασία έχει η βελτίωση του συντονισµού µεταξύ των φορέων και οργανώσεων που συµµετέχουν στο σχεδιασµό και τη διαχείριση των καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης και η βελτίωση της επικοινωνίας και της διαθεσιµότητας της πληροφόρησης µεταξύ των οµάδων δράσης και του πληθυσµού. Τέλος, παρουσιάσθηκαν µερικά από τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι εθελοντικές οργανώσεις κατά τη δράση τους, που είναι υποβοηθητική του κρατικού µηχανισµού. Ασφαλώς το κύριο και σηµαντικότερο έργο ασκείται από την Πολιτεία. Η προσοχή, όµως, που µπορεί να δείξει η πολιτεία στη θεραπεία µερικών έστω από αυτά τα χρόνια προβλήµατα, µπορεί να είναι πολύ σηµαντική για την αύξηση της προσφοράς των εθελοντικών οργανώσεων την ώρα της έκτακτης ανάγκης.

Ευχαριστούµε, εκτός απο το ΕΚΕΦΕ, και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία υποστήριξε την ερευνητική αυτή εργασία µε το πρόγραµµα Pre-Emergencies, Grant Agreement for an action Nr 07.030601/2005/42374/SUB/A5.