ΑΡΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΘΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΑΡΔΕΥΣΗΣ Γ. Μπουραζάνης 1, Π. Λοντρα 2, Π. Κερκίδης 2 1 Περιφέρεια Πελοποννήσου, Περιφερειακή Νεότητα Λακωνίας, Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, 2 ο χλμ. ΕΟ Σπάρτης-Γυθείου, 23100 Σπάρτη gbourazanis@windtools.gr 2 Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής, Εργ. Γεωργικής Υδραυλικής, Ιερά Οδός 75, 11855 Αθήνα Περίληψη Με την έκδοση του Νόμου 3199/2003 (ΦΕΚ Α 280/3-12-2003) και του Π.Δ. 51/2007 (ΦΕΚ Α 54/8-3-2007), όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν, η Ελληνική νομοθεσία εναρμονίστηκε με την Ευρωπαϊκή Οδηγία ΕΚ 2000/60. Μία από τις διαδικασίες που ξεκίνησαν ήταν και αυτή της καταγραφής και νομιμοποίησης των υφισταμένων σημείων υδροληψίας για οποιοδήποτε σκοπό (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανική χρήση). Στη διαδικασία αυτή, όπως περιγράφεται στην Κ.Υ.Α. 146896/14 (ΦΕΚ 2878 Β/27-10-2014), προβλέπεται εκτός των άλλων και ο υπολογισμός της αναγκαίας ποσότητας νερού κάλυψης των αρδευτικών αναγκών των καλλιεργειών του κάθε παραγωγού, ποσότητα η οποία θα αναγράφεται και στην άδεια χρήσης νερού. Ο υπολογισμός της ποσότητας αυτής, στην μεγάλη πλειοψηφία των μελετών αδειοδότησης που κατατίθενται, βασίζεται στην Κ.Υ.Α. Φ16/6631/89 (ΦΕΚ Β 428/2-6- 1989). Παράλληλα και σε συνέχεια του ανωτέρω νομοθετικού πλαισίου, λόγος γίνεται για την τιμολόγηση του αρδευτικού νερού, ως ένα ανταποδοτικό περιβαλλοντικό τέλος χρήσης, αλλά συγχρόνως και ως ένα μέτρο αποτροπής της υπερκατανάλωσηςυπεράντλησης, μέσω κλιμακωτής τιμολόγησης του νερού χρήσης. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι, η απαιτούμενη ποσότητα αρδευτικού νερού διαφέρει από χρόνο σε χρόνο, εξαρτώμενη από τις μετεωρολογικές συνθήκες, τα χαρακτηριστικά της καλλιέργειας, τη μέθοδο άρδευσης, αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εδάφους και του αρδευτικού νερού. Στην παρούσα εργασία καταγράφονται τόσο οι αδυναμίες της Κ.Υ.Α. Φ16/6631/89, όσο και τα απορρέοντα αποτελέσματα μιας πιθανής κλιμακωτής τιμολόγησης του αρδευτικού νερού βάσει της ποσότητας που θα αναγράφεται στην άδεια χρήσης νερού, και προτείνεται ο υπολογισμός των αρδευτικών αναγκών να γίνεται κατά έτος και καλλιέργεια βάσει των πραγματικών τοπικών συνθηκών κάθε περιοχής στη βάση μιας ορθολογικής χρήσης του νερού άρδευσης και δικαιότερης τιμολόγησής του. Λέξεις κλειδιά: άρδευση, τιμολόγηση νερού, απολογιστική τιμολόγηση, δίκτυο σταθμών Εισαγωγή Με την οδηγία 2000/60/ΕΚ και συγκεκριμένα με το άρθρο 9 τίθενται οι βάσεις για την κοστολόγηση και τιμολόγηση και του αρδευτικού ύδατος. Η τιμολόγηση είναι μία από τις κυρίαρχες πολιτικές κατανομής του υδατικού πόρου στους χρήστες, αλλά και εξαναγκασμού σε οικονομία κατά τη χρήση (Johansson, 2000). Η μετάβαση από ένα καθεστώς ανύπαρκτης ή πολύ μικρής τιμολόγησης του αρδευτικού νερού σε μία κατάσταση ουσιαστικής χρέωσης δεν χαίρει από όλες τις χώρες της ίδιας αποδοχής (OECD, 2002). Μελέτες αναδεικνύουν καταστάσεις που προκύπτουν από τη σύγκρουση της εφαρμογής των αρχών της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και της πολιτικής για τα ύδατα αναφερόμενες στο ζήτημα της κοστολόγησης και τιμολόγησης του αρδευτικού ύδατος διατυπώνοντας την άποψη ότι υπάρχει ο κίνδυνος να
επιτευχθούν αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα, όπως αλλαγή καλλιεργειών, εγκατάλειψη καλλιεργούμενης γης κ.λ.π. (Gomez-Limon et al., 2002). Για τους λόγους αυτούς, στο ΥΠΕΚΑ συζητείται η προσέγγιση η οποία στηρίζεται στον υπολογισμό της ανώτατης πρόσθετης επιβάρυνσης για το νερό άρδευσης που μπορεί να απορροφηθεί χωρίς να συνεπάγεται σημαντική αλλαγή της στάσης των καλλιεργητών ως προς τη σκοπιμότητα να συνεχίσουν την καλλιέργεια που έχουν υιοθετήσει έως πριν την αύξηση της τιμής του αρδευτικού νερού (Ειδική Γραμματεία Υδάτων, 2015). Στο ίδιο κείμενο και στη διαδικασία υπολογισμού αναφέρεται η φράση: «διαιρώντας το με την εύλογη κατανάλωση νερού ανά στρέμμα στην συγκεκριμένη καλλιέργεια στη συγκεκριμένη Περιφερειακή Ενότητα». Θα παίξει λοιπόν σημαντικό ρόλο η εύλογη κατανάλωση νερού που βάσει της νομοθεσίας δίνεται από την Κ.Υ.Α. Φ16/6631/89 (ΦΕΚ Β 428/2-6-1989) που αφορά στον «Προσδιορισμό κατωτάτων και ανωτάτων ορίων των αναγκαίων ποσοτήτων για την ορθολογική χρήση νερού στην άρδευση» Η άρδευση, ήτοι η εφαρμογή νερού συμπληρωματικά του νερού που προστίθεται με τη βροχόπτωση για την παραγωγή προϊόντων (FAO, 1986) ή η με τεχνητό και κατά το δυνατόν φιλοπεριβαλλοντικό τρόπο προσθήκη ποσότητας νερού, ώστε να εξασφαλισθεί η απαιτούμενη εδαφική υγρασία για την ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου των καλλιεργειών, έτσι ώστε το νερό ποσοτικά και ποιοτικά να μην αποτελέσει περιοριστικό παράγοντα ανάπτυξης και απόδοσης της καλλιέργειας (Μπουραζάνης et al., 2015), ήταν από τους πρώτους παράγοντες που έτυχαν του ερευνητικού ενδιαφέροντος προς την κατεύθυνση της προσθήκης της ακριβούς ποσότητας που απαιτείται, ώστε να μην υπάρχει σπατάλη νερού. Από πολύ νωρίς, ερευνητές, όπως οι Mead (1887), Mills (1895) και Buffum (1900), άρχισαν να προσπαθούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια τις απαιτούμενες ποσότητες νερού για άρδευση σε διάφορες καλλιέργειες. Εισήχθησαν έννοιες, όπως η δυνητική εξατμισοδιαπνοή (Thornthwaite, 1942) και η εξατμισοδιαπνοή αναφοράς (Wright & Jensen 1973, Jensen 1974, Doorenbos & Pruitt 1977a, Doorenbos & Pruitt 1977b), σε μία προσπάθεια να προσδιοριστούν οι ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό. Στο πλαίσιο αυτό, διάφορες μέθοδοι αναπτύχθηκαν με σκοπό τον προσδιορισμό του νερού που εξατμισοδιαπνέεται, οι οποίες ομαδοποιούνται σε άμεσες και έμμεσες (Παπαζαφειρίου 1999, Παπαμιχαήλ & Μπαμπατζιμόπουλος 2014). Αρωγός σε αυτή την προσπάθεια υπήρξε η εξέλιξη της τεχνολογίας, όπου, μεταξύ άλλων, με την ανάπτυξη αισθητήρων κατέστη δυνατό να προσδιορίζονται με ακρίβεια παράμετροι των μεθόδων αυτών. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναδειχθούν τόσο οι αδυναμίες της υφιστάμενης νομοθεσίας (Κ.Υ.Α. Φ16/6631/89 ΦΕΚ Β 428/2-6-1989), όσο και τα απορρέοντα αποτελέσματα μιας πιθανής κλιμακωτής τιμολόγησης του αρδευτικού νερού βάσει της ποσότητας που θα αναγράφεται στην άδεια χρήσης νερού. Παρουσιάζεται περίπτωση, όπου η υπολογισμένη απαιτούμενη ποσότητα νερού άρδευσης υπερβαίνει τις ποσότητες που προκύπτουν από τη χρήση του ανωτέρω νομοθετήματος, όπως επίσης και περίπτωση όπου η εντός των ορίων της ΚΥΑ χρήση νερού είναι μεγαλύτερη της υπολογισμένης. Υλικά και Μέθοδοι Στην περιοχή Σπάρτης Λακωνίας υπολογίστηκαν η εξατμισοδιαπνοή αναφοράς και οι αρδευτικές ανάγκες σε καλλιέργεια ελιάς και εσπεριδοειδών, που αποτελούν τις κύριες καλλιέργειες του Ν. Λακωνίας, για τα έτη 2009, 2010 και 2015. Τα δύο πρώτα έτη χαρακτηρίζονται από ιδιαιτέρως θερμά καλοκαίρια και το έτος 2015 από βροχερό καλοκαίρι με αντίστοιχα ύψη βροχόπτωσης κατά την αρδευτική περίοδο (Απρίλιο- Σεπτέμβριο) 111.6 mm 105.8 mm και 238.6 mm.
Η λήψη μετεωρολογικών δεδομένων έγινε από σταθμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (http://penteli.meteo.gr/stations/sparti/), που βρίσκεται στο Διοικητήριο Λακωνίας (2 ο χλμ Σπάρτης - Γυθείου). Ο υπολογισμός της εξατμισοδιαπνοής αναφοράς, ΕΤo, έγινε με τη μέθοδο Penman-Monteith τροποποιημένη κατά FAO (Allen et al., 1998) χρησιμοποιώντας ως δεδομένα: τη μέγιστη, μέση και ελάχιστη θερμοκρασία, την ένταση ανέμου, τη βροχόπτωση, το στίγμα του σταθμού και το υψόμετρό του. Η μέθοδος αυτή, σύμφωνα με τους Παπαμιχαήλ και Μπαμπατζιμόπουλος (2014), δίνει μικρότερες εκτιμήσεις της ETo έναντι άλλων μεθόδων του FAO. Οι υπολογισμοί της ΕΤo και των αρδευτικών αναγκών των καλλιεργειών έγινε με τη βοήθεια των προγραμμάτων ΕΤο calc (FAO, 2012) και Cropwat 8 (Clarke et al., 1998), αντίστοιχα. Τα χαρακτηριστικά των καλλιεργειών που ελήφθησαν υπόψη κατά τον υπολογισμό των αρδευτικών αναγκών σύμφωνα με τους Allen et al. (1998) δίνονται στον πίνακα 1. Πίνακας 1 Χαρακτηριστικά καλλιέργειας ελιάς και εσπεριδοειδών που χρησιμοποιήθηκαν για τον υπολογισμό των αρδευτικών αναγκών. Χαρακτηριαστικά Εσπεριδοειδή Ελιά Κάλυψη Εδάφους 70% 50% Βάθος Ριζοστρώματος (m) 1.4 1.5 Βάθος Ενεργού Ριζοστρώματος (m) 0.50 0.65 Ύψος καλλιέργειας (m) 4 4 Φυτικός Συντελεστής 0.70 0.65 0.70 0.65 0.70 0.70 Επίσης, οι ανάγκες σε νερό άρδευσης των καλλιεργειών ελιάς και εσπεριδοειδών υπολογίστηκαν βάσει της ΚΥΑ Φ16/6631/89. Η συγκεκριμένη Κοινή Υπουργική Απόφαση παίζει σημαντικότατο ρόλο στην αδειοδότηση των αρδευτικών υδροληψιών (πηγάδια, γεωτρήσεις, αντλήσεις από ποτάμια κ.λ.π.) καθ όσον χρησιμοποιείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες υδάτων ως το μόνο αποδεκτό κείμενο προσδιορισμού των αναγκών των φυτών σε νερό, από το οποίο προκύπτει η αδειοδοτούμενη ποσότητα άντλησης αρδευτικού νερού για κάθε χρήστη. Δεδομένου δε ότι η τιμολόγηση του αρδευτικού νερού θα κινηθεί προς την κατεύθυνση των διαφορετικών τιμών για κατανάλωση εντός και εκτός της προσδιορισμένης ποσότητας βάσει της ανωτέρω ΚΥΑ, ακόμα και αν προς το παρόν γίνεται συζήτηση περί καταβολής αντιτίμου επί τη βάσει της αρδευόμενης έκτασης, γίνεται αντιληπτό πόσο σημαντικό είναι αυτό το νομοθέτημα. Αποτελέσματα - Συζήτηση Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται οι ανάγκες των καλλιεργειών σε αρδευτικό νερό όπως υπολογίστηκαν με τη μέθοδο Penman-Montieth κατά FAO και την εφαρμογή της ΚΥΑ Φ16/6631/89. Πίνακας 2 Ανάγκες των καλλιεργειών σε αρδευτικό νερό για την περιοχή της Σπάρτης υπολογισμένες με Penman-Montieth κατά FAO και ΚΥΑ Φ16/6631/89. Ελιές Εσπεριδοειδή Μεθοδολογία Έτος m 3 /στρ 2009 708.9 736.8 Penman-Montieth 2010 799.3 806.4 κατά FAO 2015 595.0 610.0 ΚΥΑ Φ16/6631 540.4-648.7
Η σύγκριση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι για τα δύο θερμά έτη (2009 και 2010) οι αναγκαίες ποσότητες σε αρδευτικό νερό και για τις δύο καλλιέργειες είναι αρκετά μεγαλύτερες από αυτές της ΚΥΑ, ώστε το νερό να μην αποτελέσει περιοριστικό παράγοντα στην απόδοση των καλλιεργειών. Μόνο για το έτος 2015 διαπιστώνεται ότι οι αναγκαίες ποσότητες σε αρδευτικό νερό κινούνται εντός των ορίων της ΚΥΑ. Σε αυτό το σημείο αξίζει να επισημανθούν κάποια σημεία της ΚΥΑ: Στο άρθρο 1 παράγραφος 2 αναφέρεται ότι: «Τα όρια αυτά αν και υπολογίζονται κατά μήνα, ισχύουν αθροιστικά, για την περίοδο Απριλίου-Σεπτεμβρίου. Για τους υπόλοιπους μήνες δεν ισχύουν όρια στη χρήση του αρδευτικού νερού.» Παρά τη συγκεκριμένη σαφέστατη διάταξη, τα όρια που προκύπτουν από την ΚΥΑ χρησιμοποιούνται ως όρια κατανάλωσης αρδευτικού νερού σε ετήσια βάση και όχι για το χρονικό διάστημα που μνημονεύθηκε. Στα άρθρα 3 και 4 αναφέρεται ως αναγκαίο έως και σκόπιμο να αναμορφώνεται αυτή η ΚΥΑ σε περιπτώσεις που είτε η επιστήμη και η τεχνολογία με την εξέλιξή τους διαφοροποιούν τα πραγματευόμενα από την ΚΥΑ ζητήματα είτε το ανάγλυφο και εν γένει τα αναπτυσσόμενα μικροκλίματα διαφοροποιούν τις ανάγκες των φυτών σε νερό από αυτές της ΚΥΑ. Συγκεκριμένα, στη Λακωνία λόγω αναγλύφου έχουμε ύψη βροχοπτώσεων που κυμαίνονται μεταξύ 1300 mm στη Βόρεια Λακωνία και 400-450 mm στη Νότια. Κατά το εξεταζόμενο νομοθέτημα, οι ανάγκες σε αρδευτικό νερό της ελιάς και της πορτοκαλιάς κινούνται εντός των ίδιων ορίων σε όλη τη Λακωνία. Στο άρθρο 5 αναφέρονται ποιοι άλλοι παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την εφαρμογή των ορίων σε κάθε είδος καλλιέργειας. Βάσει αυτών, δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψη η αλατότητα του αρδευτικού νερού, που είναι σημαντικότατος παράγοντας υπολογισμού του κλάσματος έκπλυσης στη δόση άρδευσης, ώστε να μην αναπτυχθούν οσμωτικά φαινόμενα, αλλά και να μην εναλατωθεί η εδαφική κατατομή, με αρνητικές επιπτώσεις στο έδαφος και την καλλιέργεια. Τέλος, στο άρθρο 6 αναφέρεται ότι η απόφαση αυτή δεν αποτελεί μεθοδολογία για την εκπόνηση μελετών, διάταξη που δεν εφαρμόζεται κατά κόρον δεδομένου ότι όλοι οι μελετητές χρησιμοποιούν το εξεταζόμενο νομοθέτημα ως μεθοδολογία για την εκπόνηση μελετών. Αν υποθέσουμε ότι εφαρμόζεται μία τιμολογιακή πολιτική στο αρδευτικό νερό κατά την οποία βαθμιδωτά πάνω από το πάνω όριο της συγκεκριμένης ΚΥΑ θα επιβληθεί αύξηση της τιμής του m 3 ως «ποινή» στον αγρότη, διότι κατά το νόμο σπατάλησε αρδευτικό νερό, αυτή η απόφαση θα έχει ως συνέπεια τα ακόλουθα: Τις δύο θερμές χρονιές όπου αποδεδειγμένα απαιτείται μεγαλύτερη ποσότητα αρδευτικού νερού, ώστε να μην καταστεί το νερό περιοριστικός παράγοντας στην απόδοση της καλλιέργειας, πράγμα που σημαίνει επίσης ότι ο αγρότης θα επιβαρυνθεί με αυξημένα έξοδα (ρεύμα, εργατικά κ.λ.π.), θα έλθει η πολιτεία και θα τον «τιμωρήσει» με την τιμολογιακή πολιτική της. Το βροχερό έτος, όπου οι αναγκαίες ποσότητες είναι εντός των ορίων της ΚΥΑ δεν θα υπάρχει ποινή για τον αγρότη που κατανάλωσε τις ποσότητες που αναφέρονται στον Πίνακα 3, ακόμα και στην περίπτωση που γίνεται σπατάλη νερού, αφού οι πραγματικές ανάγκες της καλλιέργειας είναι μικρότερες από αυτές που ορίζει η ΚΥΑ. Προς την κατεύθυνση λοιπόν τόσο της ορθολογικής χρήσης του νερού άρδευσης όσο και της ορθολογικής τιμολογιακής πολιτικής προτείνεται ο κατ έτος υπολογισμός των αρδευτικών αναγκών των καλλιεργειών κάθε περιοχής και η εφαρμογή κλιμακωτής τιμολογιακής πολιτικής για εκείνους τους αγρότες που κατανάλωσαν μεγαλύτερες ποσότητες από τις κατ έτος υπολογιζόμενες βάσει πραγματικών δεδομένων.
Το Αστεροσκοπείο Αθηνών έχει αναπτύξει ένα σημαντικό δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών (Σχήμα 1), το οποίο θα μπορούσε να πυκνώσει περαιτέρω με τη συνεισφορά Συνεταιρισμών, Δήμων, Περιφερειών, ακόμα και μεμονωμένων αγροτών, υπό τις κοινές προδιαγραφές που θα τεθούν. Αξιοποιώντας αυτό το δίκτυο, θα ήταν εφικτό τεχνολογικά να υπολογίζονται στο τέλος της αρδευτικής περιόδου «απολογιστικά» οι αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργειών για κάθε περιοχή εμβέλειας του μετεωρολογικού σταθμού. Γεωγραφικό Διαμέρισμα Αττική Δωδεκάνησα Ήπειρος Θεσσαλία Θράκη Κρήτη Κυκλάδες Μακεδονία Νησιά Β. Αιγαίου Νησιά Ιονίου Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα Πλήθος Σταθμών 39 8 26 17 7 31 21 49 12 5 48 38 Σχήμα 1 Δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και κατανομή τους ανά Περιφέρεια (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, 2005) Η συγκεκριμένη πρόταση υπολογισμού των αρδευτικών αναγκών κατά έτος και καλλιέργεια βάσει των πραγματικών τοπικών δεδομένων κάθε περιοχής, καθιστά κλίμα διαφάνειας και δικαιοσύνης στον αγροτικό κόσμο. Πιστεύουμε ότι αυτό το εγχείρημα θα μπορούσε να αναληφθεί από το ΥΠΑΑΤ, θέτοντας προδιαγραφές στην υλοποίηση των όποιων υπολογισμών και στη φιλοξενία του συστήματος στον ιστότοπό του, με τη συνδρομή όποιων επιστημονικών φορέων επιθυμούν να συνδράμουν, αλλά και με την συνεισφορά των Τοπικών Αυτοδιοικήσεων Α και Β βαθμού αποσκοπώντας στην δίκαιη τιμολόγηση των αγροτών-πολιτών τους. Βιβλιογραφία Allen, R.G., Pereira, L.S., Raes, D., & Smith, M. (1998). Crop Evapotranspiration (guidelines for computing crop water requirements) FAO Irrigation and Drainage Paper No. 56. Rome, Italy: FAO, Water Resources, Development and Management Service. Buffum, B.C. (1900). The use of water for irrigation in Wyioming and its relation to the ownership and distribution to the natural supply. USDA Office Exp. Sta. Bull. No 81, p. 56. Clarke, D., Smith, M., & Askari, K.E. (1998). CROPWAT for windows: User Guide. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Doorenbos, J., & Pruitt, W.O. (1977b). "Crop water reqirements" FAO Irrigation and Drainage Papper 24. Rome: UN Food and Agricultural Organization. Doorenbos, J., & Pruitt, W.O. (1977a). "Guidelines for prodicting crop water reqirements" FAO Irrigation and Drainage Papper 24. Rome: UN Food and Agricultural Organization. FAO. (2012). ETo Calculator, ver. 3.2, Land and Water Digital media Series No 56. Rome, Italy: FAO. FAO. (1986). Proceedings of the Consultation on Irrigation in Africa,Irrigation and Drainage Paper, No 42, 21-25 April 1986. Lome, Togo: FAO.
Gomez-Limon, J., Arriaza, M., & Berbel, J. (2002). Conflicting implementation of agricultural and water policies in irrigated areas in the EU. Journal of Agricultural Economics, 53: 259-281. Jensen, M. E. (1974). Consumptive use of water and irrigation water requirements. Tech. Com. on Irrigation Water Requirements Irrig. and Drain. Div. ASCE, p. 227. Johansson, R. C. (2000). Pricing Irrigation Water: A Literature Review, Report No. WPS 2449, The World Bank, Washington, D.C. Mead, E. (1887). Report of experiments in irrigation and meteorlogy. Colorado Agr. Exp Bull. No 1, p.12. Mills, A.A. (1895). Farm irrigation. Utah Agr. Exp. Sta. Bull. No 39: 76. OECD. (2002). Transition to Full-cost Pricing of Irrigation Water for Agriculture in OECD Countries. Paris: OECD. Thornthwaite, C.W. (1942). Measurement of evaporation from land and water surface. USDA Tech. Bull. 817: 1-75. Wright, J.L., & Jensen, M.E. (1973). Peak water requirements of crops in southern Idaho. J. Irrig. and Drain. Div. ASCE, 96: 193-201. Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. (2005). Δίκτυο μετεωρολογικών Σταθμών Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Αθήνα: Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Ειδική Γραμματεία Υδάτων. (2015). Παραδοτέο 2: Διαδικασίες μέθοδος και επίπεδα ανάκτησης του κόστους υπηρεσιών ύδατος (χρηματοοικονομικό κόστος, περιβαλλοντικό κόστος, κόστος πόρου) στις διάφορες χρήσεις του λαμβάνοντας υπ' όψιν εκτός των άλλων και τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα. Αθήνα: ΥΠΕΚΑ (http://www.ypeka.gr/linkclick.aspx?fileticket=k2scmuqe54k%3d&tabid=232&language=el-gr). Μπουραζάνης, Γ., Κοσμάς, Κ., & Κερκίδης, Π. (2015). Άρδευση με αστικά απόβλητα και Ελληνική νομοθεσία. «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ» Πρακτικά 3 ου Κοινού Συνεδρίου:13 ο ΕΥΕ, 9 ο ΕΕΔΥΠ, 1 ο ΕΥΣ, σσ. 923-931. Παπαζαφειρίου, Ζ. (1999). Οι ανάγκες σε νερό των καλλιεργειών. Θεσσαλονίκη: Ζήτη. Παπαμιχαήλ, Δ.Μ., & Μπαμπατζιμόπουλος, Χ.Σ. (2014). Εφαρμοσμένη Γεωργική Υδραυλική. Θεσσαλονίκη: Ζήτη. Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23-10-2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων.