ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗ ΕΛΕΝΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗ ΕΛΕΝΗ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΚΑΠ :ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΛΕΣΒΟ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΚΙΖΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΧΩΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Ι. ΣΟΥΛΑΚΑΛΛΗΣ Ν. Μυτιλήνη ΙΟΥΛΙΟΣ 2010 1

Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1 1. Εισαγωγή...σελ.2 Κεφάλαιο 2 2. Θεωρία Βιβλιογραφική Έρευνα...σελ.3 2.1. Η Εισαγωγή της ΚΑΠ...σελ.3 2.2. Στόχοι της ΚΑΠ...σελ.6 2.3. Χρηματοδότηση της ΚΑΠ...σελ.9 2.4. Μεταρρύθμιση της ΚΑΠ...σελ.10 2.5. Η ΚΑΠ και ο παγκόσμιος οργανισμός εμπορίου...σελ.11 2.6. Η ΚΑΠ και η διεύρυνση της ΕΕ...σελ.13 2.7. Η Ενιαία ενίσχυση...σελ.14 2.8 Οι Δικαιούχοι...σελ.16 2.9 Σύστημα προσδιορισμού και καταγραφής δικαιωμάτων ενίσχυσης...σελ.16 2.10 Καθορισμός δικαιωμάτων ενίσχυσης...σελ.16 Κεφάλαιο 3 3. Μεθοδολογία και Δεδομένα...σελ.18 3.1 Εισαγωγή...σελ.18 3.2 Συλλογή Δεδομένων...σελ.19 3.3 Μεθοδολογία...σελ.21 3.3.1 Δημογραφικοί και Οικονομικοί Δείκτες...σελ.21 3.3.2 Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις και Αριθμός Αιγοπροβάτων...σελ.22 3.3.3 Ενιαία Ενίσχυση για το έτος 2009...σελ.23 Κεφάλαιο 4 4. Αποτελέσματα Ανάλυση...σελ.28 4.1 Δημογραφικοί και Οικονομικοί Δείκτες...σελ.28 4.1.1 Στατιστική Επεξεργασία Δημογραφικών και Οικονομικών Δεικτών...σελ.28 4.1.2 Χωρική Αποτύπωση Δημογραφικών και Οικονομικών Δεικτών...σελ.28 4.2 Δείκτες Αγροτικής Εκμετάλλευσης...σελ.31 4.2.1 Στατιστική Επεξεργασία Δεικτών Αγροτικής Εκμετάλλευσης...σελ.31 4.3 Δείκτες Ενιαίας Ενίσχυσης...σελ.36 4.3.1 Στατιστική Επεξεργασία Δεικτών Ενιαίας Ενίσχυσης...σελ.36 Κεφάλαιο 5 1. Συμπεράσματα...σελ.46 2

1. Εισαγωγή Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνήσει την χωρική κατανομή και να χαρτογραφήσει τους δικαιούχους και τις εκτάσεις της ενιαίας ενίσχυσης στη Λέσβο. Τα συγκεκριμένα ερωτήματα που θα απαντηθούν αφορούν στο πλήθος των δικαιούχων της ενιαίας ενίσχυσης, το μέγεθος των επιλέξιμων εκτάσεων και τη χωρική κατανομή σε Δήμους των παραπάνω στοιχείων. Στα πλαίσια της διερεύνησης αυτής, στο κεφάλαιο 2 θα παρουσιαστεί η πολιτική της ενιαίας ενίσχυσης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), έπειτα από μια γενικότερη συζήτηση των στόχων και των μεταρρυθμίσεων της ΚΑΠ, ως την καθιέρωση της πολιτικής της ενιαίας ενίσχυσης. Παρουσιάζεται ακόμη το γενικότερο πλαίσιο των διεθνών εξελίξεων που οδήγησαν σε αυτή την πολιτική, όπως οι διαπραγματεύσεις και υποχρεώσεις της ΕΕ στον παγκόσμιο οργανισμό εμπορίου (ΠΟΕ), η διεύρυνσή της ΕΕ και οι ανησυχίες για το μέλλον της γεωργίας και του αγροτικού κόσμου της. Τέλος, παρουσιάζεται πιο αναλυτικά η πολιτική της ενιαίας ενίσχυσης, οι σκοποί και οι στόχοι της και οι μηχανισμοί ορισμού των δικαιούχων των ενισχύσεων που παρέχει. Στο κεφάλαιο 3 στην μεθοδολογία, αρχικά αναπτύσσονται πιο αναλυτικά τα ερωτήματα της διατριβής και ακολουθεί η παρουσίαση των μεθόδων και της συλλογής των δεδομένων από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και τον Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. Έπειτα, ακολουθεί η δημιουργία ενός συστήματος δεικτών και μεγεθών για τους δήμους του νησιού της Λέσβου. Οι δείκτες που δημιουργήθηκαν θα αναλυθούν στατιστικά και θα συσχετιστούν μεταξύ τους με την βοήθεια του Excel και του SPPS. Στο κεφάλαιο 4 έχουμε την παρουσίαση και την ανάλυση των αποτελεσμάτων, των δεικτών και μεγεθών που δημιουργήσαμε για τους δήμους της Λέσβου. Σ αυτό το κεφάλαιο έχουμε την στατιστική επεξεργασία και χωρική αποτύπωση δημογραφικών και οικονομικών δεικτών, μεγεθών και δεικτών αγροτικής εκμετάλλευσης, μεγεθών και δεικτών ενιαίας ενίσχυσης και τέλος έχουμε την συσχέτιση εξεταζόμενων μεγεθών και δεικτών. Στο κεφάλαιο 5 παρουσιάζονται τα συμπεράσματα από το σύνολο της εργασίας. Η διατριβή ολοκληρώνεται με την παράθεση της βιβλιογραφίας. 3

2. Θεωρία Βιβλιογραφική Έρευνα 2.1. Η Εισαγωγή της ΚΑΠ Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Σύμφωνα με τα άρθρα 32 έως και 38 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (Παράρτημα Κεφαλαίου), στόχος της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής είναι η διασφάλιση λογικών τιμών για τους ευρωπαίους καταναλωτές και δίκαια εισοδήματα για τους αγρότες, ιδίως χάρη στην κοινή οργάνωση των αγροτικών αγορών και την τήρηση των ακόλουθων αρχών: Ενιαίες τιμές, Δημοσιονομική αλληλεγγύη Και κοινοτική προτίμηση Η ΚΑΠ αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (οι αγροτικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν περίπου το 45% του κοινοτικού προϋπολογισμού). Για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων προβλέπεται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο μετά από διαβούλευση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Σε ένα πρώτο στάδιο η ΚΑΠ επέτρεψε στην Κοινότητα να καταστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα αυτάρκης, σχεδόν σε όλα τα αγροτικά προϊόντα. Ωστόσο, η λειτουργία της έγινε όλο και πιο δαπανηρή λόγω της υπερπαραγωγής και των πολύ υψηλών ευρωπαϊκών τιμών σε σχέση με την παγκόσμια αγορά. Η μεταρρύθμιση του1992 διόρθωσε την κατάσταση αυτή μέσω μείωσης των εγγυημένων αγροτικών τιμών που αντισταθμίστηκε από πριμοδοτήσεις στις εισροές παραγωγής και από τη δημιουργία των λεγόμενων συνοδευτικών μέτρων. Με την προοπτική της διεύρυνσης μια νέα μεταρρύθμιση εγκρίθηκε το1999 για την περίοδο 2000-2006. Με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές που προτάθηκαν από την κοινοποίηση της Επιτροπής Πρόγραμμα δράσης 2000 τον Ιούλιο του 1997, ενισχύονται οι τροποποιήσεις που εισήχθησαν το1992 και δίνεται έμφαση στην ασφάλεια των τροφίμων, στην υλοποίηση των περιβαλλοντικών στόχων και στην προώθηση της βιώσιμης γεωργίας. Οι στόχοι που δεν ανήκουν στην πολιτική αγορών συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης που έγινε ο δεύτερος πυλώνας της ΚΑΠ. Εξάλλου, η μεταρρύθμιση αυτή έχει επίσης ως στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των κοινοτικών αγροτικών προϊόντων, την απλούστευση της 4

αγροτικής νομοθεσίας και την εφαρμογή της, την ενίσχυση της θέσης της Ένωσης κατά τις διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και τη σταθεροποίηση των δαπανών. Για αυτό το λόγο εφαρμόστηκε μείωση των τιμών παρέμβασης που αντισταθμίστηκε από αύξηση των ενισχύσεων στους γεωργούς. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) αποτελείται από σύνολο κανόνων και μηχανισμών, που ρυθμίζουν την παραγωγή, το εμπόριο και την επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), δίνοντας όλο και μεγαλύτερη προσοχή στην ανάπτυξη της υπαίθρου. Η ΚΑΠ θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς τομείς πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και αυτό, όχι μόνον εξαιτίας του ποσοστού του προϋπολογισμού της ΕΕ που της αναλογεί (περίπου 45%, το ποσοστό το οποίο μειώνεται διαχρονικά), του μεγάλου αριθμού των ατόμων και της έκτασης της επικράτειας που επηρεάζονται άμεσα από αυτήν, αλλά επίσης εξαιτίας της συμβολικής σημασίας της και του βαθμού της κυριαρχίας που έχει εκχωρηθεί από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Η σημασία που έχει σήμερα η ΚΑΠ εκφράζεται επίσης από το γεγονός ότι συνδέεται άμεσα με την ενιαία αγορά και την ΟΝΕ, δύο τομείς κλειδιά για την επίτευξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Κατά την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης, η αγροτική πολιτική που ακολουθούσαν μέχρι τότε τα έξι κράτη μέλη ήταν πολύ διαφορετική και πολλές φορές αντιφατική, γιατί έπρεπε να είναι προσαρμοσμένες σε διαφορετικές οικονομίες και σε ανόμοιες αγροτικούς τομείς, κλιμακούμενες από τη θάλασσα του βορρά μέχρι τη Μεσόγειο. Ορισμένες χώρες είχαν εμπιστοσύνη στους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς και των νομών προσφοράς και ζήτησης, ενώ άλλες εφάρμοζαν συστήματα προστατευτικής πολιτικής. Επειδή η εναρμόνιση αυτών των πολιτικών ήταν στην πράξη αδύνατη, έπρεπε να γίνει κάτι καινούριο. Οι ρίζες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) τοποθετούνται ιστορικά στις πρώτες διαπραγματεύσεις των ιδρυτικών μελών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). Η δημιουργία και η θέσπισή της προέκυψε από την ανάγκη να διασφαλιστεί η σταθερή εξασφάλιση τροφίμων για όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, σε μια περίοδο ανεπάρκειας (αμέσως μετά την τραγική εμπειρία του Β Παγκόσμιου 5

Πολέμου), αλλά και από την βούληση των ιδρυτικών κρατών για βελτιώσεις στη ζωή της υπαίθρου που θα εξύψωναν το επίπεδο ζωής του αγροτικού πληθυσμού. Σαν πρώτο καθοριστικό βήμα ήταν απόφαση για την υιοθέτηση από την αρχή μιας Κοινής Πολιτικής για τον Αγροτικό τομέα και η ένταξη των αγροτικών προϊόντων στις γενικές αρχές της Κοινής Αγοράς, αλλά και η θέσπιση ειδικών κανόνων ανταγωνισμού για την γεωργία. Έτσι δημιουργήθηκαν ένα σύνολο κανόνων που αφορούσαν τον αγροτικό τομέα με δύο βασικούς σκοπούς: Μια δέσμη μέτρων που αποτελούσαν τις γενικές αρχές και που καθόρισαν τη θέσπιση ενός συστήματος που εξασφάλιζε την ελεύθερη κυκλοφορία των αγροτικών προϊόντων στην εσωτερική αγορά και την εφαρμογή Κοινού Εξωτερικού Δασμολογίου (ΚΕΔ) στο εμπόριο των αγροτικών προϊόντων με τρίτες χώρες. Οι κανόνες ανταγωνισμού ειδικά για τον αγροτικό τομέα και τα αγροτικά προϊόντα με κοινά μέτρα για όλα τα κράτη μέλη και τα οποία κρίθηκαν απαραίτητα για την αποτελεσματικότερη στήριξη των αγροτικών εισοδημάτων και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του αγροτικού πληθυσμού. Αυτός ο συνδυασμός των γενικών αρχών και των ειδικών μέτρων αποτέλεσε τη βάση της ΚΑΠ, η θέσπιση της οποίας έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και ανάπτυξη ολόκληρης της Κοινότητας και των κοινοτικών θεσμών. 2.2. Στόχοι της ΚΑΠ Με τη συνθήκη της Ρώμης αλλά και οι νεότερες συνθήκες, που αποβλέπουν κυρίως στη δημιουργία μιας οικονομικής Κοινότητας με στενή συνεργασία παρά μια απλή τελωνειακή ένωση, ορίζει πέντε γενικούς στόχους για την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Οι στόχοι της ΚΑΠ, όπως καθορίζονται στο άρθρο 33 της συνθήκης της Ρώμης των ΕΚ, είναι οι εξής: (Σέμος Αναστάσιος Β., 2004, Ευρωπαική Ένωση και Κοινή Αγροτική Πολιτική, εκδότης Ζήτη) 1. Να αυξάνει την παραγωγικότητα της γεωργίας με την ανάπτυξη της τεχνικής προόδου και την εξασφάλιση της ορθολογικής αναπτύξεως της αγροτικής παραγωγής, καθώς της άριστης χρησιμοποιήσεως των συντελεστών παραγωγής, ιδίως του εργατικού δυναμικού, 6

2. Να εξασφαλίζει κατά αυτό τον τρόπο ένα δίκαιο βιοτικό επίπεδο στον γεωργικό πληθυσμό, ιδίως με την αύξηση του ατομικού εισοδήματος των εργαζομένων στη γεωργία, 3. Να σταθεροποιεί τις αγορές, 4. Να εξασφαλίζει τον εφοδιασμό, 5. Να διασφαλίζει λογικές τιμές κατά την προσφορά αγαθών στους καταναλωτές. Το ίδιο άρθρο αναφέρει ότι, κατά την εφαρμογή της ΚΑΠ, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη: Οι κοινωνικές παράμετροι της γεωργίας (οι διαρθρωτικές και φυσικές ανισότητες μεταξύ των διαφόρων περιοχών), Οι ανάγκες κατάλληλων προσαρμογών, Το γεγονός ότι η γεωργία αποτελεί τομέα που συνδέεται στενά με την Ευρωπαϊκή οικονομία στο σύνολό της. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, το άρθρο 34 της συνθήκης της Ρώμης των ΕΚ προβλέπει την Κοινή Οργάνωση των Αγορών (ΚΟΑ) των αγροτικών προϊόντων η οποία, ανάλογα με το προϊόν, λαμβάνει μία από τις ακόλουθες μορφές: Κοινοί κανόνες ανταγωνισμού Υποχρεωτικός συντονισμός των διαφόρων εθνικών οργανώσεων αγοράς Ευρωπαϊκή οργάνωση της αγοράς. Οι ΚΟΑ δημιουργήθηκαν σταδιακά και τώρα υπάρχουν για όλα τα αγροτικά προϊόντα της ΕΕ. Αποτελούν τα βασικά μέσα της κοινής αγροτικής αγοράς, καθώς καταργούν τους φραγμούς για το ενδοκοινοτικό εμπόριο αγροτικών προϊόντων και διατηρούν κοινούς τελωνειακούς φραγμούς όσον αφορά τις τρίτες χώρες. Τρεις βασικές αρχές που καθορίστηκαν το 1962, χαρακτηρίζουν την κοινή αγροτική αγορά και συνεπώς τις ΚΟΑ: 1. Ενοποιημένη αγορά: αυτό σημαίνει ελεύθερη κυκλοφορία των αγροτικών προϊόντων μέσα στην επικράτεια των κρατών μελών για την 7

οργάνωση της ενοποιημένης αγοράς πρέπει να χρησιμοποιηθούν κοινά μέσα και κοινή μηχανισμοί σε όλη την ΕΕ. Στην αγορά αυτή αποκλείονται δασμοί ή ισοδύναμοι φόροι ή επιδοτήσεις που νοθεύουν τον ανταγωνισμό ή οποιοδήποτε μέτρο με ισοδύναμο αποτέλεσμα. Φυσικά είναι αναγκαία η καθιέρωση κοινών τιμών σε όλα τα κράτη μέλη και επιβάλλεται η εναρμόνιση των διοικητικών μέτρων και η ύπαρξη σταθερών νομισματικών ισοτιμιών. Η ύπαρξη σταθερών ισοτιμιών από το 2002 παύει να ισχύει αφού καθιερώνεται και ενιαίο νόμισμα με ευεργετικές συνέπειες στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς. 2. Κοινή προτίμηση: αυτό σημαίνει ότι δίνεται προτίμηση και τιμολογιακό πλεονέκτημα στα αγροτικά προϊόντα της ΕΕ σε σχέση με τα εισαγόμενα. Σημαίνει επίσης την προστασία της εσωτερικής αγοράς από προϊόντα που εισάγονται από τρίτες χώρες σε χαμηλές τιμές και από σημαντικές διακυμάνσεις στην παγκόσμια αγορά. Η κοινοτική προτίμηση προστατεύει την ενιαία αγορά από εισαγωγές αγροτικών προϊόντων σε χαμηλές τιμές και από διακυμάνσεις της διεθνούς αγοράς. Όταν οι τιμές τις διεθνούς αγοράς είναι πιο χαμηλές από τις τιμές τις Κοινότητας, ένας κυμαινόμενος φόρος στα εισαγόμενα γεωργικά προϊόντα, ανεβάζει στο επίπεδο των κοινών τιμών τις τιμές των προϊόντων που εισάγονται από τρίτες χώρες. Έτσι εξασφαλίζεται η ελεύθερη είσοδος στην Κοινοτική αγορά χωρίς να νοθεύεται ο ανταγωνισμός. Όταν οι κοινές τιμές είναι χαμηλότερες από τις διεθνείς τιμές, το σύστημα αντιστρέφεται για να προστατεύει τους Ευρωπαίους καταναλωτές αποθαρρύνοντας τις εξαγωγές. 3. Οικονομική αλληλεγγύη: όλες οι δαπάνες και τα έξοδα που απορρέουν από την εφαρμογή της ΚΑΠ καλύπτονται από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Η οικονομική αλληλεγγύη είναι η αρχή που εκφράζεται με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (Ε.Τ.Π.Ε). Το ΕΤΠΕ ή όπως είναι γνωστό το FEOGA είναι βασικό χρηματοδοτικό όργανο της ΚΑΠ και για όλα τα κράτη-μέλη. Σε ότι αφορά τους στόχους της ΚΑΠ, θα πρέπει να γίνει αναφορά και στην Agenda 2000, οι αποφάσεις της οποίας, αφενός αποτελούν τα σημεία πλεύσης της 8

ΕΕ τουλάχιστον μέχρι το 2006 κι αφετέρου, χωρίς να αμφισβητούν τους 8 μέχρι τώρα στόχους της ΚΑΠ, προσδιορίζουν πρόσθετες διαστάσεις και νέες ιεραρχήσεις στην εξέλιξη της ΚΑΠ. Μ ε τις αποφάσεις αυτές, η ΚΑΠ εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία, αφού επεκτείνεται σε μια στρατηγική περιφερειακής ανάπτυξης, ιεραρχώντας πλέον τους στόχους της πολιτικής ως εξής: Εστίαση της ΚΑΠ σε μια πολιτική ασφαλείας και ποιότητας τροφίμων, Εγγύηση ενός ευπρεπούς βιοτικού επιπέδου για τους αγρότες, Ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών στόχων στην ΚΑΠ, Δημιουργία εναλλακτικών πηγών εισοδήματος και απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές, με την ενδυνάμωση της πολιτικής ανάπτυξης της υπαίθρου, ως δεύτερου πυλώνα της ΚΑΠ Απλοποίηση του κοινοτικού νομικού πλαισίου. 2.3. Χρηματοδότηση της ΚΑΠ Η ΚΑΠ χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) ( fonds europeen d orientation et de garantie agricole-feoga), που απορροφά σημαντικό μέρος του Κοινοτικού προϋπολογισμού. Το ΕΓΤΠΕ συστάθηκε το 1962 και χωρίστηκε σε δύο τμήματα το 1964: Α) Το τμήμα προσανατολισμού, ένα από τα διαρθρωτικά ταμεία, που συμβάλλει στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα τις γεωργίας και στην ανάπτυξη των περιοχών της υπαίθρου (πχ. επενδύσεις σε νέο εξοπλισμό και σε νέες τεχνολογίες). Β) Το τμήμα Εγγυήσεων, το οποίο χρηματοδοτεί τις δαπάνες που αφορούν την κοινή οργάνωση των αγορών (πχ. αγορά ή αποθήκευση των πλεονασμάτων και ενθάρρυνση των αγροτικών εξαγωγών). Το τμήμα Εγγυήσεων είναι κατά πολύ πιο σημαντικό και κατατάσσεται στην κατηγορία των υποχρεωτικών δαπανών του κοινοτικού προϋπολογισμού. Το τμήμα Προσανατολισμού είναι ένα από τα διαρθρωτικά ταμεία που έχουν στόχο την 9

προαγωγή της περιφερειακής ανάπτυξης και τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της Ευρώπης. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Γεωργικού Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ), το οποίο θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθμ.25 του1962, ( Ο κανονισμός αυτός τροποποιήθηκε τελευταία με τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθμ.728/70 σχετικά με τη χρηματοδότηση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής) απορροφά μεγάλο μέρος του γενικού προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο παραπάνω κανονισμός (ΕΟΚ) αριθμ.728/70, καταργήθηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθμ.1258/1999 του Συμβουλίου, της 17 ης Μαΐου 1999 περί χρηματοδοτήσεως της κοινής γεωργικής πολιτικής, ο οποίος τέθηκε σε εφαρμογή από την 1 η Ιανουαρίου2000 και σε πολύ γενικές γραμμές θεσπίζει τα παρακάτω: Το τμήμα Εγγυήσεις του Ταμείου χρηματοδοτεί συγκεκριμένα τις δαπάνες της κοινής οργάνωσης αγροτικών αγορών, τις ενέργειες στο χώρο της αγροτικής ανάπτυξης, οι οποίες συνοδεύουν τη στήριξη των αγορών και τα αγροτικά μέτρα, δαπάνες ορισμένων κτηνιατρικών μέτρων, καθώς και ενέργειες πληροφόρησης με αντικείμενο την ΚΑΠ. Το τμήμα Προσανατολισμός χρηματοδοτεί τις λοιπές δαπάνες αγροτικής ανάπτυξης (εκείνες που δεν χρηματοδοτούνται από το ΕΓΤΠΕ-Εγγυήσεις). Η διοίκηση του Ταμείου που ασκείται από την επιτροπή του ΕΓΤΠΕ αρθρώνεται στο πλαίσιο μιας συνεργασίας μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών. Η διαχειριστική επιτροπή του Ταμείου συντίθεται από εκπροσώπους των κρατών μελών και της Επιτροπής. 2.4. Μεταρρύθμιση της ΚΑΠ Η ΚΑΠ κατόρθωσε να επιτύχει τους αρχικούς της στόχους: προώθησε τόσο την παραγωγή όσο και την παραγωγικότητα, σταθεροποίησε τις αγορές, εξασφάλισε την προσφορά αγαθών και προστάτεψε τους αγρότες από τις διακυμάνσεις στις παγκόσμιες αγορές. Ωστόσο μαζί με την επιτυχία προέκυψαν και ορισμένες ανεπιθύμητες παρενέργειες και προβλήματα: οι αγρότες της ΕΕ παρήγαν περισσότερο από όσο μπορούσαν να απορροφήσουν οι αγορές, με συνέπεια να δημιουργούνται υπερβολικά πλεονάσματα και να αυξάνονται εκθετικά οι γεωργικές δαπάνες τις ΕΕ. 10

Το αποτέλεσμα ήταν ότι, κατά τη διάρκεια της σαραντάχρονης πορείας της, η ΚΑΠ υπέστη αρκετές μεταρρυθμίσεις. Η πρώτη απόπειρα για μεταρρύθμιση πραγματοποιήθηκε μόλις δέκα χρόνια μετά την καθιέρωση της ΚΑΠ. Το 1968 η Επιτροπή δημοσίευσε το <<Υπόμνημα για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ>>, ευρύτερα γνωστό ως σχέδιο Mansholt, από το όνομα του Sicco Mansholt, αντιπρόεδρου της Επιτροπής, υπεύθυνου την εποχή εκείνη για την ΚΑΠ. Το σχέδιο αποσκοπούσε στη μείωση του αριθμού των απασχολούμενων στον τομέα της γεωργίας και στην προώθηση της δημιουργίας πιο μεγάλων και πιο αποτελεσματικών μονάδων αγροτικής παραγωγής. Το 1972 εισήχθησαν στην ΚΑΠ διαρθρωτικά μέτρα με στόχο τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής γεωργίας. Όμως παρά τις συνεχείς διαρθρωτικές αλλαγές των επόμενων χρόνων, τα προβλήματα εξακολουθούσαν να υφίστανται η προσφορά αγροτικών προϊόντων δεν ήταν αντίστοιχη με την ζήτηση, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη αύξηση των πλεονασμάτων. Το 1983 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για ριζική μεταρρύθμιση, που διατυπώθηκε επίσημα δύο χρόνια αργότερα με τη δημοσίευση του πράσινου βιβλίου σχετικά με τις προοπτικές <<Προοπτικές της κοινής αγροτικής πολιτικής>> (1985). Στόχος του πράσινου βιβλίου ήταν η εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης και σε γενικές γραμμές η ανάλυση εναλλακτικών λύσεων για το μέλλον της ΚΑΠ. Το 1988 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε συμφωνία σχετικά με δέσμη μεταρρυθμιστικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της <<Κατευθυντήριας γραμμής για τις γεωργικές δαπάνες>>, που περιορίζει το ποσοστό του γενικού προϋπολογισμού που αντιστοιχεί στις δαπάνες της ΚΑΠ. Το 1991 η Επιτροπή, με επίτροπο Γεωργίας τον Ray MacSharry, παρουσίασε δύο έγγραφα προς συζήτηση σχετικά με την ανάπτυξη και το μέλλον της ΚΑΠ. Τα έγγραφα αυτά αποτελούσαν τη βάση πολιτικής συμφωνίας σχετικά με τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 21 Μαΐου 1992. Η μεταρρύθμιση του1992 σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή της ΚΑΠ και είχε ως βασικά στοιχεία τα εξής: τη μείωση των τιμών των αγροτικών προϊόντων ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικά στην εσωτερική και στην παγκόσμια αγορά, την αποζημίωση των αγροτών για την απώλεια εισοδήματος, καθώς και άλλα μέτρα σχετικά με τους μηχανισμούς της αγοράς και την προστασία του περιβάλλοντος. 11

Η μεταρρύθμιση του 1992 θεωρήθηκε σε γενικές γραμμές επιτυχής, με θετικές συνέπειες για την ευρωπαϊκή γεωργία. Ωστόσο οι εξελίξεις των επόμενων χρόνων οι διεθνείς τάσεις, η διεύρυνση προς την Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, η προετοιμασία για το ενιαίο νόμισμα που προκάλεσε δημοσιονομικούς περιορισμούς, η αύξηση του ανταγωνισμού από προϊόντα τρίτων χωρών και ο νέος γύρος των διαπραγματεύσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου- επέβαλαν περαιτέρω προσαρμογή της ΚΑΠ, με άλλα λόγια, νέα μεταρρύθμιση. Η <<Ατζέντα 2000>> ήταν ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. (Μπουρδάρας Δημήτριος Ν., 2006, Η μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, εκδότης Παπαζήσης) 2.5. Η ΚΑΠ και ο παγκόσμιος οργανισμός εμπορίου Το εμπόριο αγροτικών προϊόντων είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ΕΕ, καθώς αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα, καθώς και το δεύτερο σε μέγεθος εξαγωγέα αγροτικών προϊόντων στο κόσμο. Η ΕΕ είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Τον Οκτώβριο του 1999 οι υπουργοί Γεωργίας της ΕΕ συμφώνησαν σχετικά με την κοινή θέση που θα υποστηρίξουν στον προσεχή γύρω διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο του ΠΟΕ, το <<γύρο της χιλιετίας>>. Οι διαπραγματεύσεις για θέματα γεωργίας στο πλαίσιο του ΠΟΕ άρχισαν τον Μάρτιο του 2000. Οι στόχοι και το ενδιαφέρουν της ΕΕ στις διαπραγματεύσεις αυτές αφορούν τα ακόλουθα θέματα: την ανάγκη να εξεταστούν οι μη εμπορικές πτυχές της γεωργίας η γεωργία διαδραματίζει λειτουργικό ρόλο στο βαθμό που αφορά όχι μόνο την παραγωγή τροφίμων, αλλά και τη διατήρηση του περιβάλλοντος, την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων, την ορθή μεταχείριση των ζώων, κ.τ.λ. συνεπώς πρέπει να υπάρχει ισορροπία μεταξύ των εμπορικών και των μη εμπορικών θεμάτων που αφορούν τη γεωργία την ανάγκη για ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση των αναπτυσσόμενων χωρών, με το να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη η μεγάλη σημασία της τροφής και της γεωργίας σε αυτές τις χώρες 12

τη βελτίωση της πρόσβασης στις ευκαιρίες που παρέχει η αγορά: η ΕΕ, ως σημαντικός εξαγωγέας τροφίμων, επιδιώκει τη βελτίωση των ευκαιριών που παρέχονται στους εξαγωγείς της και τη μείωση των αδικαιολόγητων τελωνειακών φραγμών. Με τον τρόπο αυτό η ΕΕ επιδιώκει να επωφεληθεί από την αναμενόμενη επέκταση του παγκόσμιου εμπορίου αγροτικών προϊόντων. Σε γενικές γραμμές η προσέγγιση της ΕΕ σχετικά με τις διαπραγματεύσεις στον τομέα της γεωργίας βασίζεται στη δέσμη μέτρων της <<Ατζέντας 200>>. Όσον φορά τις εν λόγω διαπραγματεύσεις, η ΕΕ προσδοκάτε να υλοποιήσει το μακροπρόθεσμο στόχο της που είναι η ριζική μεταρρύθμιση του τομέα της γεωργίας, αξιοποιώντας τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει από την εφαρμογή της συμφωνίας που επετεύχθη το1994 στο πλαίσιο του ΠΟΕ. 2.6. Η ΚΑΠ και η διεύρυνση της ΕΕ Η διεύρυνση της Ένωσης βρίσκεται σε καλό δρόμο. Οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης έχουν αρχίσει επίσημα με δώδεκα υποψήφιες χώρες. Η προσχώρηση των χωρών της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ) είναι σημαντική από γενικότερη οικονομική άποψη. Όσον αφορά τη γεωργία, η διεύρυνση αναμένεται να διπλασιάσει το απασχολούμενο στη γεωργία εργατικό δυναμικό, καθώς και την αρόσιμη έκταση της ΕΕ, και να προσθέσει περισσότερους από 100 εκατομμύρια καταναλωτές τροφίμων στην εσωτερική αγορά. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ΕΕ είναι ήδη για πολλές υποψήφιες χώρες ο πιο σημαντικός εμπορικός εταίρος όσον αφορά το εμπόριο αγροτικών προϊόντων. Από την άλλη η διεύρυνση θα προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες στις υποψήφιες χώρες και θα τις βοηθήσει να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά το δυναμικό αγροτικής παραγωγής που διαθέτουν. Ωστόσο οι υποψήφιες χώρες πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειες τους για να φθάσουν σε αυτό το σημείο. Η γεωργία στις υποψήφιες χώρες παρουσιάζει πολλές ανεπάρκειες και απαιτεί ουσιαστική αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμό. 13

Η ΕΕ έχει ενισχύσει τις δραστηριότητες για την υποστήριξη της διαδικασίας αναδιάρθρωσης στις υποψήφιες χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης και, μεταξύ άλλων μέτρων, έχει εισαγάγει διάφορα προ ενταξιακά μέσα. Το μέσο παροχής προ ενταξιακής ενίσχυσης στο γεωργικό τομέα είναι το SAPARD (Ειδικό Πρόγραμμα Ένταξης για τη Γεωργία και την Ανάπτυξη της Υπαίθρου), που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της <<Ατζέντας 2000>>. Το SAPARD, που σχεδιάστηκε για να βοηθήσει τις υποψήφιες χώρες της ΚΑΕ στην αγροτική τους ανάπτυξη, θα διαθέτει ετήσιο προϋπολογισμό 520 εκ. Ευρώ για την περίοδο 2000-06. Οι στόχοι του προγράμματος είναι: 1. να θεσπίσει κοινοτικό πλαίσιο για την υποστήριξη της βιώσιμης γεωργίας και ανάπτυξης της υπαίθρου στις υποψήφιες χώρες κατά την προ ενταξιακή περίοδο 2. να επιλύσει τα προβλήματα που επηρεάζουν τη μακροχρόνια προσαρμογή του τομέα της γεωργίας και των περιοχών της υπαίθρου 3. να συμβάλει στην εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου σε θέματα αγροτικής πολιτικής και συναφών πολιτικών. Η προσαρμογή των αγροτικών πολιτικών στις υποψήφιες χώρες αποτελεί πολύπλοκο εγχείρημα, αλλά η συνεχιζόμενη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, στο πλαίσιο της <<Ατζέντας 2000>>, διευκολύνει τη διαδικασία. (Σέμος Αναστάσιος Β., 2004, Ευρωπαική Ένωση και Κοινή Αγροτική Πολιτική, εκδότης Ζήτη) 2.7. Η Ενιαία ενίσχυση Η ενιαία ενίσχυση χορηγείται στους γεωργούς ανεξάρτητα από την παραγωγή τους. Το συγκεκριμένο καθεστώς στήριξης καθιερώθηκε με σκοπό την εξασφάλιση σταθερότητας στο εισόδημα των γεωργών και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της αειφορίας της ευρωπαϊκής γεωργίας. Η Ενιαία Ενίσχυση θα χορηγείται κατ έτος ασχέτως είδους και ύψους της παραγωγής (γι αυτό και ονομάστηκε αποσυνδεδεμένη ή αποδεσμευμένη). Η αξία της ανά δικαιούχο παραγωγό εξαρτάται από το ύψος των ενισχύσεων που είχαν εισπραχθεί κατά την τριετία 2000-2002. Η πληρωμή αυτής της «Ενιαίας Αποδεσμευμένης Ενίσχυσης» στους αγρότεςκτηνοτρόφους, είναι βασισμένη στα «δικαιώματα» των παραγωγών, που αποτελούν τον τίτλο βάσει του οποίου θα τους καταβάλλεται η ενίσχυση μέχρι το 2013. 14

Η «Ενιαία Ενίσχυση» υποδιαιρείται σε ατομικά δικαιώματα. Το ατομικό δικαίωμα ενίσχυσης αποτελεί την ενίσχυση που θα λαμβάνει ο παραγωγός ανά εκτάριο γης. Η αξία του υπολογίζεται κατά βάση από το μέσο συνολικό ποσό ενίσχυσης που έλαβε ο παραγωγός τα έτη 2000, 2001 και 2002 (περίοδος αναφοράς) δια του μέσου όρου της έκτασης που χρησιμοποιήθηκε κατά τη συγκεκριμένη τριετία (2000-2002) για την είσπραξη των συγκεκριμένων ενισχύσεων. Ειδικά στο ελαιόλαδο, υπολογίζεται και το 1999 στην περίοδο αναφοράς, ο δε αριθμός των ατομικών δικαιωμάτων προκύπτει από το ελαιοκομικό εκτάριο, που συσχετίζει την έκταση του με τον αριθμό των ελαιόδεντρων που βρίσκονται σ αυτήν. Ο υπολογισμός του ελαιοκομικού εκταρίου σε περιπτώσεις που αντιμετωπίζονται προβλήματα στο υφιστάμενο Ελαιοκομικό Μητρώο, δεν επηρεάζει τη συνολική αξία των ατομικών δικαιωμάτων. Τα ατομικά δικαιώματα (συνολικά ή μέρος αυτών) μπορούν να μεταβιβάζονται με κληρονομιά ή δωρεά, να πωλούνται με ή χωρίς την αρχική έκταση γης, ανάλογα με την περίπτωση, ή ακόμα και να ενοικιάζονται, πάντα όμως μαζί με την έκταση. Ο δικαιούχος της Ενιαίας Ενίσχυσης είναι υποχρεωμένος να φροντίζει για την παραγωγική αξιοποίηση της έκτασης που διαθέτει ή να διατηρεί αντίστοιχη έκταση γης σε καλή γεωργική κατάσταση. Τα δικαιώματα ενεργοποιούνται σε ετήσια βάση, αρχής γενομένης από την πρώτη και σημαντικότερη ενεργοποίηση, η οποία στη χώρα μας ολοκληρώθηκε μέχρι 15-06-2006. Όσα δικαιώματα δεν ενεργοποιηθούν κατά την πρώτη ενεργοποίηση μεταφέρονται αυτόματα στο εθνικό απόθεμα, ενώ για τα επόμενα χρόνια τα δικαιώματα μπορεί να μην ενεργοποιηθούν, αλλά όχι πάνω από τρία χρόνια. Αν παραμείνουν ανενεργά πέραν της 3ετίας, τότε μεταφέρονται στο εθνικό απόθεμα. Τη διαχείριση των μεταβολών των δικαιωμάτων αναλαμβάνει ο ΟΠΕΚΕΠΕ. 15

2.8 Οι Δικαιούχοι Δικαιούχοι του καθεστώτος ενιαίας ενίσχυσης είναι οι γεωργοί οι οποίοι κατέχουν εκμετάλλευση και ασκούν γεωργική δραστηριότητα και οι οποίοι: κατέχουν δικαιώματα ενίσχυσης τα οποία απέκτησαν σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθμ.1782/03. αποκτούν δικαιώματα ενίσχυσης:α) με μεταβίβαση, β) από το εθνικό απόθεμα, γ) από την ένταξη του τομέα του οίνου στο καθεστώς της ενιαίας ενίσχυσης, δ) από την ένταξη του καθεστώτος συνδεδεμένης στήριξης, που λάμβαναν ορισμένοι γεωργοί στο καθεστώς της ενιαίας ενίσχυσης. 2.9 Σύστημα προσδιορισμού και καταγραφής δικαιωμάτων ενίσχυσης Ο Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. ενημερώνει ανελλιπώς και διαχειρίζεται το σύστημα προσδιορισμού και καταγραφής των δικαιωμάτων ενίσχυσης που έχει δημιουργηθεί στα πλαίσια εφαρμογής των κανονισμών 1782/03 και 73/2009, με τρόπο ώστε να γίνεται επαλήθευση των δικαιωμάτων και να επιτρέπονται διασταυρωτικοί έλεγχοι για τις αιτήσεις ενίσχυσης και το σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων. Ο Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. υποχρεούται να δημοσιοποιεί στο διαδίκτυο μέρος των στοιχείων του συστήματος προσδιορισμού και καταγραφής των δικαιωμάτων ενίσχυσης για λόγους διαφάνειας και ενίσχυσης του κοινωνικού ελέγχου. Τα στοιχεία αυτά θα περιλαμβάνουν τουλάχιστον τον αριθμό και την αξία των δικαιωμάτων ενίσχυσης ανά τύπο δικαιώματος και ανά εκμετάλλευση. 2.10 Καθορισμός δικαιωμάτων ενίσχυσης 1. Ο Οργανισμός προσαυξάνει την αξία των δικαιωμάτων ενίσχυσης που κατέχουν οι γεωργοί βάσει του μέσου όρου των ποσών που προκύπτουν, πριν την επιβολή τυχόν κυρώσεων και ποινών, λαμβάνοντας υπόψη τις περιόδους αναφοράς κατά περίπτωση. 2. Ο Οργανισμός χορηγεί δικαιώματα ενίσχυσης στην περίπτωση που ο γεωργός δεν κατέχει κανένα δικαίωμα ενίσχυσης. 16

α) Ο αριθμός των δικαιωμάτων ενίσχυσης ισούται με τον αριθμό των εκταρίων που δηλώνει ο γεωργός. β) Η αξία των δικαιωμάτων ενίσχυσης καθορίζεται με τη διαίρεση του μέσου όρου των ποσών που προκύπτουν λαμβάνοντας υπόψη τις περιόδους αναφοράς κατά περίπτωση. 3. Ο Οργανισμός χορηγεί δικαιώματα ενίσχυσης στην περίπτωση που γεωργός δεν διαθέτει δικαιώματα αλλά δηλώνει ορισμένο αριθμό μισθωμένων δικαιωμάτων ενίσχυσης κατά το πρώτο έτος ένταξη της συνδεδεμένης στήριξης. α) Ο αριθμός των δικαιωμάτων ενίσχυσης ισούται με τη διαφορά μεταξύ του αριθμού των επιλέξιμων εκταρίων τα οποία δηλώνει και του αριθμού των μισθωμένων δικαιωμάτων ενίσχυσης τα οποία δηλώνει. β) Η αξία των χορηγούμενων δικαιωμάτων καθορίζεται με την διαίρεση του μέσου όρου των ποσών που προκύπτουν λαμβάνοντας υπόψη τις περιόδους αναφοράς κατά περίπτωση, δια του αριθμού των δικαιωμάτων που προκύπτουν στο εδάφιο. Ωστόσο η αξία κάθε χορηγούμενου δικαιώματος δεν υπερβαίνει το ποσό των 5000. γ) Για το υπόλοιπο ποσό αναφοράς που προκύπτει μετά την εφαρμογή του εδαφίου ανώτατης αξίας 5000 έκαστο. Τα δικαιώματα αυτά, παρέχουν δικαίωμα ετήσιας στήριξης χωρίς δήλωση των αντίστοιχων εκταρίων. Η παρέκκλιση αυτή παύει να ισχύει όταν ο γεωργός δηλώσει επιλέξιμα εκτάρια. Τα εν λόγω δικαιώματα ενίσχυσης ενεργοποιούνται στα διαθέσιμα επιλέξιμα εκτάρια πριν από τυχόν μεταβίβαση δικαιωμάτων ενίσχυσης στον γεωργό. Σε περίπτωση μεταβίβασης των δικαιωμάτων ενίσχυσης που παρέχουν δικαίωμα ετήσιας στήριξης χωρίς γη, ο γεωργός στον οποίο μεταβιβάζονται τα εν λόγω δικαιώματα, τα ενεργοποιεί με δήλωση επιλέξιμων εκταρίων, εκτός των περιπτώσεων κληρονομιάς ή μεταβολής του νομικού καθεστώτος του γεωργού. 4. Ο γεωργός επιστρέφει στο εθνικό απόθεμα τα δικαιώματα ενίσχυσης που του έχουν χορηγηθεί ως να μη όφειλαν ή το μέρος της αξίας των δικαιωμάτων ενίσχυσης που είναι υψηλότερο της ορθής αξίας. Ο Οργανισμός υπολογίζει ξανά την αξία των δικαιωμάτων ενίσχυσης στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η καθορισθείσα αξία είναι υψηλότερη της πραγματικής. Εντούτοις όταν το συνολικό ποσό που κατανεμήθηκε αχρεώστητα είναι μικρότερο ή ίσο των 50 ο Οργανισμός 17

δεν προβαίνει στον επανυπολογισμό των δικαιωμάτων ενίσχυσης ούτε στην ανάκτηση αυτού. Στο παρόν Κεφάλαιο 2 παρουσιάστηκε η βιβλιογραφική έρευνα που σχετίζεται με το αντικείμενο της συγκεκριμένης πτυχιακής. Αρχικά, αναλύθηκαν τα συστατικά της Κ.Α.Π. και της αναθεώρησης της. Έπειτα αποτυπώθηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά της Ενιαίας Ενίσχυσης, παρουσιάστηκαν, οι δικαιούχοι, τα σύστημα προσδιορισμού και καταγραφής δικαιωμάτων ενίσχυσης και τέλος καθορίστηκαν τα δικαιώματα της ενίσχυσης. Στο επόμενο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται το Μεθοδολογικό Πλαίσιο της διατριβής. 18

3.1 Εισαγωγή 3. Μεθοδολογία και Δεδομένα Στο συγκεκριμένο Κεφάλαιο 3, πραγματοποιείται η συλλογή των δεδομένων και η ανάπτυξη του προτεινόμενου Μεθοδολογικού Πλαισίου. Αρχικά, πραγματοποιείται η συλλογή των δεδομένων που αφορά βασικά δημογραφικά χαρακτηριστικά της περιόδου 1991-2001, οικονομικά χαρακτηριστικά, στοιχεία που σχετίζονται με τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις καθώς και ποσοστά που αφορούν δικαιούχους και των εκτάσεων της Ενιαίας Ενίσχυσης για το έτος 2009. Στόχος είναι η κατασκευή μίας ολοκληρωμένης βάσης δεδομένων που θα περιέχει ποσοτικά δεδομένα προερχόμενα από στατιστική ανάλυση. Ταυτόχρονα, η επεξεργασία των δεδομένων θα απεικονισθεί με τη χρήση Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών Ο νομός Λέσβου βρίσκεται στην περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η οποία περιλαμβάνει επίσης τους νομούς Χίου και Σάμου. Έχει έκταση 2154 km2 και περιλαμβάνει εκτός από το ομώνυμο νησί και τα νησιά Λήμνο, Άγιο Ευστράτιο και τις μικρές νησίδες γύρω από αυτά. Η Λέσβος είναι το τρίτο σε μέγεθος ελληνικό νησί, μετά την Κρήτη και την Εύβοια. Βρίσκεται απέναντι από τον κόλπο του Αδραμυτίου και πολύ κοντά στις Μικρασιατικές ακτές. Δύο στενά περάσματα το χωρίζουν από την ασιατική ακτή: το ένα στο Βορρά, ανάμεσα στο ακρωτήρι της Τρωάδας στη Μικρά Ασία και τη Μήθυμνα, και το άλλο στο νότο, ανάμεσα στο ακρωτήρι Αγριλιά και το αντίστοιχο μικρασιατικό. Το νησί, τριγωνικού σχήματος, τέμνεται από δύο μικρούς κόλπους, της Γέρας και της Καλλονής, που το χωρίζουν σε τέσσερις χερσονήσους. Διοικητικά ο νομός διαιρείται, σύμφωνα με το πρόγραμμα Ιωάννης Καποδίστριας σε 13 δήμους. Ο νομός Λέσβου είχε πληθυσμό 105.082 κατοίκους το 1991 και 105.194 κατοίκους το 2001. Η Μυτιλήνη είναι ο μεγαλύτερος σε πληθυσμό δήμος του νομού, και σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ο πληθυσμός της έφτασε τους 32.157 κατοίκους. 19

3.2 Συλλογή Δεδομένων Το πρώτο βήμα για τη συλλογή των δεδομένων είναι η χωρική διαφοροποίηση της περιοχής μελέτης ανά Δήμο: Αγίας Παρασκευής με τα Δημοτικά διαμερίσματα (Δ.Δ.): 1. Αγία Παρασκευή, 2. Νάπη Αγιάσου, με τα Δ.Δ.: 1. Αγιάσου, Γέρας, με τα Δ.Δ.: 1. Μεσαγρός, 2. Παλαιόκηπος, 3. Παππάδου, 4. Πέραμα, 5. Σκόπελος, 6. Σκουτάρος, Ερεσού Αντίσσης, με τα Δ.Δ.: 1. Άντισσα, 2. Βατούσσα, 3. Ερεσσός, 4. Μεσότοπος, 5. Πτερούντα, 6. Σίγρι, 7. Χίδηρα Ευεργέτουλα, με τα Δ.Δ.: 1. Ασώματου, 2. Ίππειος, 3. Κάτω Τρίτος, 4. Κεραμειά, 5. Λάμπου Μύλοι, 6. Συκούντα, 7. Μυχού Καλλονής, με τα Δ.Δ.: 1. Άγρα, 2. Ανεμότια, 3. Καλλονή, 4. Παράκοιλα, 5. Σκαλοχώρι, 6. Φίλια, 7. Δάφια, 8. Αρίσβη Λουτρόπολης Θερμής, με τα Δ.Δ.: 1. Κώμη, 2. Λουτρόπολη Θερμής, 3. Μυστεγνά, 4. Νέες Κυδωνίες, 5. Πηγή Μανταμάδου, με τα Δ.Δ.: 20

1. Κάπη, 2. Κλειώ, 3. Μανταμάδου, 4. Πελόπη, 5. Υψηλομέτωπο Μήθυμνας Μολύβου, με τα Δ.Δ.: 1. Αργέννου, 2. Μήθυμνα, 3. Συκαμινέα, 4. Λεπέτυμνου Μυτιλήνης, με τα Δ.Δ.: 1. Βαρειά, 2. Νεάπολη, 3. Αγία Μαρίνα, 4. Ταξιαρχών, 5. Αλυφαντά, 6. Αφάλωνας, 7. Λουτρών, 8. Μόρια, 9. Μυτιλήνη, 10. Παναγιούδα, 11. Παμφίλων Πέτρας, με τα Δ.Δ.: 1. Πέτρα, 2. Στύψη, 3. Λαφιώνα Πλωμαρίου, με τα Δ.Δ.: 1. Αγία Βαρβάρα, 2. Ακράσι, 3. Αμπελικό, 4. Μεγαλοχώρι, 5. Νεοχώρι, 6. Παλαιοχώρι, 7. Πλαγιά, 8. Πλωμάρι, 9. Τρύγονα Πολιχνίτου, με τα Δ.Δ.: 1. Βασιλικά, 2. Βρισά, 3. Λισβόρι, 4. Πολυχνίτου, 5. Σταυρού Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία της τελικής βάσης, τη στατιστική ανάλυση και τη χαρτογράφηση προήλθαν από διάφορες πηγές. Πιο συγκεκριμένα, δημογραφικά και οικονομικά δεδομένα για την περίοδο 1991-2001 προέρχονται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.. Από την ίδια βάση έχουν προέλθει και τα δεδομένα που αφορούν τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, 21

δηλαδή των αριθμό των δενρώνων και των βοσκοτόπων, για το έτος 2001 στο νησί της Λέσβου. Τέλος, τα δεδομένα της Ενιαίας Ενίσχυσης του έτους 2009 προήλθαν από τον Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ). 3.3 Μεθοδολογία Στο παρόν Υποκεφάλαιο 3.3 παρουσιάζονται και αναλύονται οι δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν για τη στατιστική ανάλυση και τη χαρτογραφική απεικόνιση που θα πραγματοποιηθεί στο Κεφάλαιο 4. Η ανάλυση των δεικτών έγινε με τη βοήθεια των λογισμικών Excel και SPSS, ενώ η χαρτογράφηση πραγματοποιήθηκε σε λογισμικό ArcMap. 3.3.1 Δημογραφικοί και Οικονομικοί Δείκτες 1. Μεταβολή Πληθυσμού 1991 2001: Ο δείκτης αυτός μας δείχνει τη μεταβολή του πληθυσμού ανά Δήμο από το 1991 έως το 2001. Για τον υπολογισμό του συγκεκριμένου δείκτη, χρησιμοποιήσαμε το αρχείο της απογραφής του 2001. Η μαθηματική φόρμουλα που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό του συγκεκριμένου δείκτη είναι: ΔΧ=(Χ 2 -Χ 1 )*100/Χ 1, όπου: Χ 2 : Μόνιμος πληθυσμός 2001 Χ 1 : Μόνιμος πληθυσμός 1991 2 Αρχηγοί > 65 στο δήμο % του συνολικού πληθυσμού, 2001: Ο δείκτης αυτός μας αναπαριστά το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65 ανά Δήμο στο νησί της Λέσβου. Ο υπολογισμός του πραγματοποιήθηκε με βάση το αρχείο της απογραφής του 2001, το οποίο μας παρείχε πληροφορίες τόσο ανά Δήμο, όσο και ανά Δημοτικό Διαμέρισμα. Στη συνέχεια, υπολογίσαμε το % ποσοστό των ηλικιωμένων άνω των 65 ανά Δήμο προς το συνολικό πληθυσμό του κάθε Δήμου. Ο συγκεκριμένος δείκτης αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο δημογραφικής γήρανσης σε κάθε Δήμο. 3 Ενεργός Πληθυσμός, 2001: Το μέγεθος αυτό μας δείχνει το σύνολο του ενεργού πληθυσμού ανά Δήμο. Για τον υπολογισμό του συγκεκριμένου δείκτη, χρησιμοποιήσαμε το αρχείο της 22

απογραφής του 2001. Με βάση τον δείκτη αυτό μπορεί να εξαχθούν σημαντικές πληροφορίες όσο αφορά την οικονομική παραγωγικότητα του κάθε Δήμου. 4 Απασχολούμενοι στον Πρωτογενή Τομέα στο δήμο % του συνολικού πληθυσμού, 2001: Ο δείκτης αυτός μας δείχνει το ποσοστό των απασχολούμενων στη Γεωργία ανά Δήμο συγκριτικά με το σύνολο του νησιού της Λέσβου. Για τον υπολογισμό του συγκεκριμένου δείκτη, χρησιμοποιήσαμε το αρχείο της απογραφής του 2001. Πιο αναλυτικά, ο δείκτης αυτός προέκυψε από το % ποσοστό των απασχολούμενων στη γεωργία ανά Δήμο προς το συνολικό πληθυσμό του κάθε Δήμου. 3.3.2 Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις και Αριθμός Αιγοπροβάτων 5 Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις, 2001: Το μέγεθος αυτό προήλθε από την απογραφή του 2001 και πιο συγκεκριμένα, από την «Βασική Έρευνα Διάρθρωσης Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων» (Απογραφή Γεωργίας-Κτηνοτροφίας Έτους 1999/2000) και μας δείχνει τις συνολικές εκμεταλλεύσεις ανά Δήμο που παρατηρούνται στο νησί της Λέσβου. 6 Μέση Έκταση της εκμετάλλευσης (στρέμματα), 2001 Το μέγεθος αυτό προήλθε από την απογραφή του 2001 και πιο συγκεκριμένα, από την «Βασική Έρευνα Διάρθρωσης Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων» (Απογραφή Γεωργίας-Κτηνοτροφίας Έτους 1999/2000) και μας δείχνει τη μέση έκταση των εκμεταλλεύσεων ανά Δήμο που παρατηρούνται στο νησί της Λέσβου. 7. Αριθμός Αιγοπροβάτων: Το μέγεθος αυτό μας αποτυπώνει τον αριθμό τον αιγοπροβάτων που υπάρχει στον κάθε Δήμο της Λέσβου ξεχωριστά. Για να υπολογίσουμε τον συγκεκριμένο δείκτη, χρησιμοποιήσαμε το αρχείο της απογραφής του 2001, το οποίο μας παρείχε τον αριθμό των προβάτων και των αιγών τόσο για κάθε δήμο, όσο και για κάθε Δημοτικό Διαμέρισμα. Στη συνέχεια αθροίσαμε τα παραπάνω και προέκυψε το τελικό μέγεθος «Αριθμός Αιγοπροβάτων». 8. Αριθμός Δενρώνων στο δήμο % του συνόλου, 2001: Ο δείκτης αυτός μας δείχνει το ποσοστό των δενδρώνων ανά Δήμο συγκριτικά με το σύνολο του νησιού της Λέσβου. Για τον υπολογισμό του συγκεκριμένου δείκτη, χρησιμοποιήσαμε το αρχείο «Βασική Έρευνα Διάρθρωσης Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων» (Απογραφή Γεωργίας-Κτηνοτροφίας Έτους 23

1999/2000). Πιο αναλυτικά, ο δείκτης αυτός προέκυψε από το % ποσοστό των δενδρώνων ανά Δήμο προς το συνολικό αριθμό δενδρώνων του κάθε Δήμου. 9. Αριθμός Βοσκοτόπων στο δήμο % του συνόλου, 2001: Ο δείκτης αυτός μας δείχνει το ποσοστό των βοσκοτόπων ανά Δήμο συγκριτικά με το σύνολο του νησιού της Λέσβου. Για τον υπολογισμό του συγκεκριμένου δείκτη, χρησιμοποιήσαμε το αρχείο «Βασική Έρευνα Διάρθρωσης Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων» (Απογραφή Γεωργίας-Κτηνοτροφίας Έτους 1999/2000). Πιο αναλυτικά, ο δείκτης αυτός προέκυψε από το % ποσοστό των βοσκοτόπων ανά Δήμο προς το συνολικό αριθμό βοσκοτόπων του κάθε Δήμου. 3.3.3 Ενιαία Ενίσχυση για το έτος 2009 10. Αριθμός Δικαιούχων Ενιαίας Ενίσχυσης: Πιο συγκεκριμένα, μας παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα στοιχεία των δικαιούχων (όνομα-επίθετο), το ποσό της Ενιαίας Ενίσχυσης που δικαιούνται, καθώς επίσης και το Δημοτικό Διαμέρισμα στο οποίο είναι εγγεγραμμένος ο καθένας. Θα πρέπει να αναφέρουμε, ότι ο τρόπος αναζήτησης δικαιούχων παρουσίασε δυσχέρειες όσο αναφορά την αναζήτηση με βάση το Δημοτικό Διαμέρισμα, μιας και η βάση δεδομένων είχε επιλέξει μόνο την ονομαστική κατάταξη των δικαιούχων. Επιπροσθέτως, κατά την μεταφορά των δεδομένων στο λογισμικό πρόγραμμα Excel, προσθέσαμε ακόμα μία στήλη «Δήμος», κατατάσσοντας έτσι τους δικαιούχους μας ανά Δήμο και όχι μόνο ανά Δημοτικό Διαμέρισμα.. 11. Συνολικό Ποσό Ενιαίας Ενίσχυσης Το μέγεθος αυτό μας δείχνει το συνολικό ποσό της Ενιαίας Ενίσχυσης του συνόλου των δικαιούχων ανά δήμο, για το έτος 2009. 12. Μέσο ποσό Ενιαίας Ενίσχυσης ανά Δικαιούχο Ο δείκτης αυτός μας δείχνει το ποσό της μέσης Ενιαίας Ενίσχυσης που αντιστοιχεί στον κάθε δικαιούχο για το έτος 2009. Ο υπολογισμός πραγματοποιείται με βάση το λόγο του συνολικού ποσού της ενιαίας ενίσχυσης για όλο το νησί προς το σύνολο των δικαιούχων. 13. Δικαιούχοι Ενιαίας Ενίσχυσης στο Δήμο % του συνόλου των δικαιούχων: Ο δείκτης αυτός μας δείχνει το ποσοστό των δικαιούχων της ενιαίας ενίσχυσης ανά δήμο σε σχέση με το σύνολο για το νησί της Λέσβου. 24

Στο επόμενο Κεφάλαιο 4, τα μεγέθη και οι δείκτες που ενσωματώθηκαν στο μεθοδολογικό πλαίσιο επεξεργάζονται στατιστικά με τη βοήθεια των λογισμικών Excel και SPSS και αποτυπώνονται χωρικά με χρήση του λογισμικού ArcGis. 25

4. Αποτελέσματα Ανάλυση Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο 4, παρουσιάζονται και αναλύονται τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης και της χωρικής αποτύπωσης των δεικτών που αναπτύχθηκαν για την περίπτωση την Λέσβο. 4.1 Δημογραφικοί και Οικονομικοί Δείκτες 4.1.1 Στατιστική Επεξεργασία Δημογραφικών και Οικονομικών Δεικτών Πίνακας 1: Δημογραφικοί και οικονομικοί δείκτες για την περίοδο 1991-2001, για το νησί της Λέσβου Δήμος % Μεταβολή Πληθυσμού 1991 2001 % Αρχηγοί > 65, 2001 Ενεργός Πληθυσμός, 2001 % Απασχολούμεν οι Γεωργία, 2001 ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 12,11 27,65 14.559 6,6 ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ -11,18 41,61 944 48,4 ΑΓΙΑΣΟΥ -15,71 44,95 879 36,9 ΓΕΡΑΣ 0,80 32,94 2.611 44,2 ΕΡΕΣΟΥ- ΑΝΤΙΣΣΗΣ -6,00 36,54 1.852 42,8 ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ 1,57 38,61 1.165 38,3 ΚΑΛΛΟΝΗΣ -3,48 36,74 2.969 33,0 ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΕΩ Σ ΘΕΡΜΗΣ 10,79 29,42 1.370 46,7 ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ -5,65 38,45 1.111 50,9 ΜΗΘΥΜΝΑΣ -0,38 35,55 861 32,5 ΠΕΤΡΑΣ 2,85 33,58 1.319 41,1 ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ -3,33 40,16 2.477 44,1 ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ -9,99 54,65 1.603 41,0 ΣΥΝΟΛΟ Λέσβου -27,60 36,53 33.720 38,95 Από τον παραπάνω πίνακα 1 προκύπτει: Η μεταβολή του πληθυσμού 1991-2001 στην πλειοψηφία των δήμων της Λέσβου εμφανίζει τάσεις μείωσεις. Στον δήμο Αγιάσου έχουμε την μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού (-15,71%). Παρόλα αυτά δεν έχουμε μόνο μείωση της μεταβολής του πληθυσμού. Για παραδειγμά στους δήμους Μυτιλήνης, Γέρας, Ευεργετούλας, Λουτροπόλεως Θερμής και Πέτρας έχουμε αύξηση της μεταβολής του πληθυσμού. Την μεγαλύτερη αύξηση την έχουμε στον δήμο Μυτιλήνης (12,11%). 26

Όσον αφορά τους ιδιοκτήτες γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων που έχουν ηλικία μεγαλύτερη από τα 65 έτη, παρατηρείται ότι στο σύνολο του νησιού αποτελούν περίπου το 37%. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των ιδιοκτητών το βλέπουμε στον δήμο Πολιχνίτου(54,65%) και το μικρότερο ποσοστό το βλέπουμε στον δήμο της Μυτιλήνης(27,65%). Απο αυτά καταλαβαίνουμε πως οι ιδιοκτήτες γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων στον δήμο Πολιχνίτου είναι μεγάλης ηλικίας. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στην Λέσβο ανέρχεται στους 33.720 απο αυτούς οι 14.559 βρίσκονται μόνο στον δήμο Μυτιλήνης. Η Μυτιλήνη κατέχει το 1/3 του ενεργού πληθυσμού της Λέσβου. Ο δήμος με τον λιγότερο οικονομικά ενεργό πληθυσμό είναι η Μήθυνμα που φτάνει μόλις τους 861. Οι απασχολούμενοι στην γεωργία είναι 38,95% του συνόλου της Λέσβου. Το μικρότερο ποσοστό των απασχολούμενων στη γεωργία το συντάμε στην Μυτιληνή (6,6%) και αυτό είναι φυσικό αφού η κύρια ασχολία των κατοίκων της Μυτιλήνης δεν ειναι η γεωργία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων στην γεωργία το βλέπουμε στους δήμους Μανταμάδου και Αγίας Παρασκευής με 50% και 48% αντίστοιχα αυτό μας δείχνει πως ο μισός περίπου πληθυσμός των δύο συγκεκριμένων δήμων ασχολείται κυρίως με την γεωργία. 27

4.1.2 Χωρική Αποτύπωση Δημογραφικών και Οικονομικών Δεικτών Στη συγκεκριμένη ενότητα παρουσιάζεται η χωρική αποτύπωση βασικών δημογραφικών και οικονομικών δεικτών, για το νησί της Λέσβου, για την περίοδο 1991-2001. Χάρτης 1: Μεταβολή Πληθυσμού 1991-2001, για το νησί της Λέσβου Από τον Χάρτη 1 προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Η μεγάλη πλειοψηφία των δήμων του νησιού παρουσίασε μείωση του πληθυσμού της, συγκεκριμένα την μεγαλύτερη μείωση την έχουμε στους δήμους Αγίας Παρασκευής, Αγιάσου και Πολιχνίτου όπου βρίσκονται στην κλάση που δημιουργήσαμε {< - -9}, αμέσως μέτα έχουμε τους δήμους Ερεσού-Αντίσσης, Καλλονής, Μανταμάδου, Μήθυμνας και Πλωμαρίου όπου βρίσκονται στην κλάση {-9 0}. Στην επόμενη κλάση {0 5} έχουμε τους δήμους Γέρας, Ευεργετούλας και Πέτρας και τέλος έχουμε τον δήμο Μυτιλήνης και Λουτροπόλεως Θερμής με την τελευταία κλάση όπου παίρνει τιμές {> - 12}. 28

Στο ανατολικό τμήμα του νησιού οι περισσότεροι δήμοι εμφανίζουν αύξηση στο μόνιμο πληθυσμό τους, όπως φαίνεται από τις αντίστοιχες διαβαθμίσεις του κόκκινου χρώματος. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη αύξησης συναντάται στο Δήμο της Μυτιλήνης με περίπου 12%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1991. Χάρτης 2: Αρχηγοί άνω των 65 ετών στο Δήμο % του συνόλου, για το νησί της Λέσβου. Από τον Χάρτη 2 προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Στους δήμους Μυτιλήνης και Λουτροπόλεως Θερμής αν και ο πληθυσμός παρουσίασε αυξητικές τάσεις την περίοδο 1991-2001 ωστόσο το ποσοστό των αρχηγών άνω των 65 ετών, βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα του νησιού, υποδηλώνοντας, ότι στους συγκεκριμένους δήμους κυριαρχεί ο τριτογενής τομέας και οι υπηρεσίες. Στην κλάση {35 45} έχουμε τους περισσότερους δήμους, όπου έχουν ποσοστό αρχηγών άνω των 65 ετών αυτοί ειναι, ο δήμος Ερεσού-Αντίσσης, Καλλονής, Αγίας Παρασκευής, Ευεργετούλας, Αγιάσου, Πλωμαρίου, Μανταμάδου και Μήθυμνας. Αυτό σήμαίνει πως σ αυτους τους δήμους ναι μεν έχουμε πρωτογενή τομέα αλλά δυστυχώς καλλιεργείται από μεγάλους 29

ηλικιακά ανθρώπους το οποίο σημαίνει πως οι νέοι είτε δεν ασχολούνται με την γεωργία, είτε έχουν μετακινηθεί στο άστι του νησιού την Μυτιλήνη. Στον δήμο Πολιχνίτου πάνω απο το 50% του συνόλου του πληθυσμού που ασχολούνται με την γεωργία είναι άνω των 65 έτων αυτό σημαίνει πως ο δήμος αυτός δεν έχει σχεδόν καθόλου ηλικιακά νέο πληθυσμό. Γενικά από τον χάρτη προκύπτει πως σε όλο τον νομό της Λέσβου τα ποσοστά των αρχηγών άνω των 65 ετών είναι κοντά στο 50% του συνόλου του πληθυσμού πράγμα καθόλου αισιόδοξο αφού σημαίνει πως οι ηλικιακά νέοι άνθρωποι δεν ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα αφού δεν θα υπάρχουν άνθρωποι να ασχολούνται με την γεωργία. Χάρτης 3:Ενεργός πληθυσμός 2001, για το νησι της Λέσβου. Από τον Χάρτη 3 προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Ο δήμος της Μυτιλήνης έχει ενεργό πληθυσμό μεγαλύτερο από 14.500 που στο σύνολό του ο ενεργός πληθυσμός στην Λέσβο είναι περίπου 33.700 αυτό 30

σημαίνει πως το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού βρίσκεται στην Μυτιλήνη. Αφου η Μυτιλήνη κατέχει το 1/3 του συνόλου του ενεργου πληθυσμού στην Λέσβο, τα υπόλοιπα 2/3 κατέχονται από τους υπόλοιπους δήμους. Οι δήμοι, Μήθυμνας, Μανταμάδου, Αγίας Παρασκευής, Ευεργετούλας και Αγιάσου έχουν πληθυσμό κάτω από 1.100 κατοίκους. Από την άλλη οι δήμοι, Πέτρας, Ερεσού-Αντίσσης, Πολιχνίτου και Λουτρόπολης Θερμής έχουν πληθυσμό που κυμαίνεται από 1.100 μέχρι 1.800 κάτοικους. Τέλος οι δήμοι, Καλλονής, Πλωμαρίου και Γέρας έχουν πληθυσμό που κυμαίνεται από 1.800 μέχρι 2.900. Οπώς φαίνεται ο ενεργός πληθυσμός όλων των δήμων σε σύγκριση με αυτόν της Μυτιλήνης απέχουν κατά πολύ. Η Μυτιλήνη κατέχει σαφέστατα και με μεγάλη διαφορά τον περισσότερο ενεργό πληθυσμό του νησιού της Λέσβου. 4.2 Δείκτες Αγροτικής Εκμετάλλευσης 4.2.1 Στατιστική Επεξεργασία Δεικτών Αγροτικής Εκμετάλλευσης Στον Πίνακα 2 αποτυπώνονται αντιπροσωπευτικοί δείκτες αγροτικής εκμετάλλευσης για το έτος 2001 για όλους τους δήμους της Λέσβου. Πίνακας 2: Δείκτες αγροτικής εκμετάλλευσης για το έτος 2001, για το νησί της Λέσβου Δήμος Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις, 2001 Αριθμός Αιγοπροβάτων % Βοσκότοποι, 2001 % Δενδρώνες, 2001 Εκτατικά δικαιώματα (Ha) Ειδικά δικαιώματα( ΜΜΖ) ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 3.696 12.115 6,4 91,3 828 35 ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ 710 49.168 53,7 40,8 873 17 ΑΓΙΑΣΟΥ 842 7.076 10,8 87,9 873 17 ΓΕΡΑΣ 1.524 11.911 6,2 92,6 2753 58 ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΗΣ 1.204 68.096 89,3 7,9 1131 331 ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ 746 6.017 8,8 87,7 1036 22 ΚΑΛΛΟΝΗΣ 1.655 74.472 66,9 26,3 1850 250 ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΘΕΡΜΗΣ 625 16.704 17,3 80,3 909 18 ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΥ 892 39.898 67,1 32,5 986 60 ΜΗΘΥΜΝΑΣ 391 15.038 75,2 24,1 508 55 ΠΕΤΡΑΣ 816 23.318 59,3 39,5 901 43 ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ 1.489 11.091 12,2 87,1 1767 11 ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ 1.418 12.569 30,6 54,8 2401 30 ΣΥΝΟΛΟ Λέσβου 16.008 347.473 49,8 34,5 17689 964 31

Από τον παραπάνω πίνακα 2 προκύπτει: Το σύνολο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Λέσβο είναι 16.008 στρέμματα, ο δήμος της Μυτιλήνης έχει 3.696 στρέμματα. Τα λιγότερα στρέμματα γεωργικών εκμεταλλεύσεων τα έχει η Μήθυμνα με 391. Η Μήθυμνα έχει τις λιγότερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις πράγμα το οποίο ήταν αναμενόμενο αφού όπως είδαμε στον πίνακα 1 κατέχει το λιγότερο ποσοστό των απασχολούμενων στην γεωργία του συνόλου της Λέσβου. Σχετικά με τον αριθμό των αιγοπροβάτων, παρατηρεί κανείς ότι στο Δήμο Καλλονής ο απόλυτος αριθμός τους είναι περίπου 74.000 και έπεται ο Δήμος Ερεσού-Αντίσσης με 68.000. Στις συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές υπάρχει έντονη κτηνοτροφική δραστηριότητα. Το σύνολο των βοσκοτόπων στο νησί της Λέσβου είναι 49,8%. Το μεγαλύτερο ποσοστό του συνόλου αυτού το έχει ο δήμος Ερεσού-Αντίσσης (89,3%) και το μικρότερο ποσοστό και σε μεγάλη διαφορά από το μεγαλύτερο το έχει ο δήμος Γέρας (6,2%). Σ αυτό τον δείκτη βλέπουμε μεγάλη απόκλιση του μεγαλύτερου από το μικρότερο ποσοστό. Το σύνολο των δενδρώνων στο νησί της Λέσβου είναι 34,5%. Το μεγαλύτερο ποσοστό του συνόλου αυτού το έχει ο δήμος Γέρας (92,6%) και το μικρότερο ποσοστό το έχει ο δήμος Ερεσού-Αντίσσης (7,9%). Ο δείκτης αυτός έχει μεγάλη απόκλιση από το μεγαλύτερο στο μικρότερο ποσοστό. Τα περισσότερα εκτατικά δικαιώματα τα έχει ο δήμος Γέρας και ακολουθεί ο δήμος Πολιχνίτου και τα λιγότερα τα έχει ο δήμος Μήθυμνας. Το σύνολο των ειδικών δικαιωμάτων στην Λέσβο είναι 962 με τα περισσότερα ειδικά δικαιώματα να τα έχει ο δήμος Ερεσού-Αντίσσης και τα λιγότερα ο δήμος Πλωμαρίου. 32

Χάρτης 4:Γεωργικές εκμεταλλεύσεις 2001, για το νησί της Λέσβου. Από τον χάρτη 4 προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Οι πλειοψηφία των δήμων της Λέσβου έχουν γεωργικές εκμεταλλεύσεις από 391 μέχρι 900 στρέμματα, ο δήμος Μυτιλήνης έχει πάνω από 3.000 στρέμματα. Το σύνολο των στρεμμάτων στην Λέσβο είναι 16.008 γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Ο δήμος με τα λιγότερα στρέμματα είναι η Μήθυμνα με μόλις 391 στρέμματα. Συγκρίνοντας τον χάρτη των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με τον χάρτη των ποσοστών των απασχολούμενων στη γεωργία καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως είναι δείκτες που συνδέονται, αφού η Μήθυμνα έχει μικρό ποσοστό απασχολούμενων στη γεωργία άρα και λίγα στρέμματα γεωργικών εκμεταλλεύσεων. 33