Σχέδιο εργασίας «ΤΑ ΟΝΤΙΑ ΜΟΥ»

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΜΑΡΑΣΛΕΙΟ Ι ΑΣΚΑΛΕΙΟ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Σχέδιο εργασίας «ΤΑ ΟΝΤΙΑ ΜΟΥ» Νίκη Λαµπροπούλου Mάιος 1998

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Επιλογή του συγκεκριµένου θέµατος Το σχέδιο εργασίας «ΤΑ ΟΝΤΙΑ ΜΟΥ» είναι µια προσπάθεια να προσεγγίσουµε το θέµα της υγιεινής του στόµατος. Απευθυνόµαστε στα παιδιά σχολικής ηλικίας, όντας πεπεισµένοι ότι η υγεία και οι κίνδυνοι που την απειλούν αποτελούν σήµερα οξύ κοινωνικό πρόβληµα και η προληπτική υγιεινή είναι απαραίτητα στοιχείο για τη σύγχρονη σχολική εκπαίδευση. Το έναυσµα ν ασχοληθούµε στην τάξη µε τα δόντια το πήραµε από µία εκποµπή της προηγούµενης ηµέρας έναρξης των εργασιών, «Το παιδί µου κι εγώ», όπου αναλύονταν οι µέχρι τώρα τρόποι προληπτικής ιατρικής στα σχολεία. Η πίστη µας για τη σηµασία της προσωπικής έρευνας και µάθησης, µε την παρατήρηση, τη σύγκριση, την ανακάλυψη, την εµβάθυνση πάνω στο συγκεκριµένο θέµα, οδηγεί κάποιον στο να διαπιστώνει, να καταλήγει και τέλος να πείθεται, γι αυτό και απευθύνουµε την έρευνά µας αυτή στους µικρούς µας φίλους και τους γονείς. Επιλέξαµε ιδιαίτερα αυτό το συγκεκριµένο θέµα, επειδή παρατηρείται το φαινόµενο πολλά παιδιά να έχουν χαλασµένα δόντια από πολύ νωρίς στη ζωή τους. Αυτό οφείλεται στην άγνοια η οποία έχει σαν αποτέλεσµα την κακή διατροφή αλλά και την έλλειψη βουρτσίσµατος ή σωστού βουρτσίσµατος των δοντιών, µε ταυτόχρονη ευθύνη και των γονέων. Πιστεύουµε ότι αυτή η εργασία θα είναι ένα ερέθισµα τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς και στοχεύει στην αλλαγή της διατροφής και της

συµπεριφοράς για την εντατική περιποίηση των δοντιών των παιδιών τους και των ιδίων. Επίσης σκεφτήκαµε πως η στοµατική υγιεινή παίζει σηµαντικό ρόλο στη ζωή µας επειδή: ίνει ευεξία στο άτοµο και το αφήνει απερίσπαστο για δηµιουργικές δραστηριότητες. Του προσδίδει ωραία εµφάνιση άρα και προσωπική αυτοπεποίθηση Η στοµατική υγιεινή δεν πρέπει να επιβάλλεται από εξωτερικούς παράγοντες αλλά να είναι αποτέλεσµα ελεύθερης βούλησης. Προς αυτήν την κατεύθυνση το σχολείο ως φορέας αγωγής και προετοιµασίας για τη ζωή έχει µεγάλη ευθύνη. Στόχοι του προγράµµατος Οι στόχοι του προγράµµατος «ΤΑ ΟΝΤΙΑ ΜΟΥ» είναι κατά πρώτον οι γενικότεροι στόχοι της Αγωγής Υγείας. Ειδικότερα οι στόχοι του συγκεκριµένου προγράµµατος είναι: 1. Ευαισθητοποίηση των µαθητών απέναντι σε θέµατα που αφορούν την υγιεινή των δοντιών. Ιδιαίτερα προσπαθήσαµε να εστιάσουµε το θέµα της σχέσης µεταξύ της υγιεινής των δοντιών και των διαιτητικών τους συνηθειών. 2. Να γνωρίσουν οι µαθητές τα δόντια τους να µάθουν να τα ονοµάζουν.

3. Να γνωρίζουν τις ασθένειες των δοντιών και τον τρόπο προφύλαξής των από αυτές. 4. Να µάθουν το σωστό τρόπο βουρτσίσµατος και τα είδη που είναι απαραίτητα για τη σωστή περιποίησή τους. 5. Να εντοπίσουν τα λάθη της διατροφής τους, λάθη που ευθύνονται για την κακή κατάσταση των δοντιών τους και να µάθουν να τα αποφεύγουν. 6. Να ευαισθητοποιηθούν για τις κακές επιδράσεις ορισµένων τροφών σε σχέση µε άλλα που ενεργούν εποικοδοµητικά για τα δόντια. 7. Να µάθουν να µην επηρεάζονται από τα προϊόντα που διαφηµίζει η τηλεόραση, τα οποία συνήθως είναι βλαβερά για τα δόντια. 8. Να πάψουν να θεωρούν τον οδοντίατρο «µπαµπούλα», νοοτροπία που έχουν περάσει οι γονείς στα παιδιά. 9. Τέλος, περιµένουµε µε την προσπάθειά µας αυτή να ενεργοποιήσουµε τα παιδιά να «ερευνούν» καυτά θέµατα που προβληµατίζουν τη σύγχρονη κοινωνία και να συµβάλλουµε έτσι στη διαµόρφωση αυριανών πολιτών που θα έχουν συνείδηση των προβληµάτων και συµµετέχουν στη δοµή ενός κόσµου ίσως καλύτερου του σηµερινού.

Ευαισθητοποίηση των παιδιών Μπορούµε να ξεκινήσουµε: Από ένα µάθηµα της Γλώσσας ή της Μελέτης Περιβάλλοντος που αναφέρεται σ αυτό το θέµα. ίνοντας εικόνες, από τις οποίες οι µαθητές ζωγραφίζουν αυτή που προτιµούν (φύλλο εργασίας 1). ιαβάζοντας µια ιστορία ή ένα σχετικό παραµύθι (φύλλο εργασίας 11). Αφορµή µπορεί επίσης να σταθεί ένας πονόδοντος της δασκάλας ή του παιδιού. Ζητώντας από τους µαθητές/τριες να γράψουν µια ιστορία σε σχέση µε εικόνα που τους δίνουµε (φύλλο εργασίας 11) Η κέντριση του ενδιαφέροντος των µαθητών/τριών για το θέµα της στοµατικής υγιεινής είναι το πιο σηµαντικό βήµα στην πορεία της δουλειάς µας. Επιδιώκοντας να κεντρίσουµε το ενδιαφέρον τους ακόµα περισσότερο θα πρέπει να γίνει ενηµέρωση για τη δηµοσιοποίηση της δουλειάς τους στους γονείς τους, τους συµµαθητές τους, τους δασκάλους του σχολείου τους και άλλους σχολικούς κι εξωσχολικούς παράγοντες.

Τρόπος εργασίας Τα βήµατα που θα ακολουθήσουµε είναι τα εξής: 1. Χωρισµός της τάξης σε οµάδες µε διακριτικό όµως τρόπο. Μπορούµε να προτείνουµε να χωριστούν σε οµάδες µε κριτήρια το χρώµα των παπουτσιών τους, το µήνα γενεθλίων τους, την προτίµησή τους για κάποιο φαγητό κ.λ.π. 2. Γνωριµία των µελών της οµάδας. Κάθε παιδί ίσως έχει ιδιαίτερες προτιµήσεις στο συγκεκριµένο θέµα ή αρέσκεται να εργάζεται µε έναν ιδιαίτερο τρόπο, διευκολύντας έτσι τον καταµερισµό της εργασίας. 3. Ορίζεται ο συντονιστής κάθε οµάδας και υπολογίζεται ο χρόνος που µπορεί να διατεθεί σε κάθε δραστηριότητα. 4. Εξηγούµε στους µαθητές τον τρόπο που µπορούν να δουλέψουν και δίνονται γενικές κατευθύνσεις. Ο δάσκαλος/λα θα είναι πάντα κοντά τους µε ρόλο συντονιστικό και καθοδηγητικό, χωρίς όµως συνεχείς παρεµβάσεις. ίνει ερεθίσµατα και αφήνει τους µαθητές να σκεφτούν δηµιουργικά οδηγούµενη στην ανακάλυψη, «ν ακονίσουν το µυαλό τους και να κατεβάσουν ιδέες». Σύνταξη ερωτηµατολογίων Στο τέλος της εργασίας οι µαθητές/τριες µπορούν να συντάξουν ερωτηµατολόγια που απευθύνονται: α) στους γονείς (ερωτηµατολόγιο 1) β) στους συµµαθητές τους (» 2) Τα ερωτηµατολόγια που συντάσσονται µε τη βοήθεια του δασκάλου/λας (αν ζητηθεί) ή την επίβλεψή του, µοιράζονται, αναλύονται τα δεδοµένα τους και εξάγονται συµπεράσµατα, τα οποία οι µαθητές/τριες ανακοινώνουν.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Τι θα διάλεγες για το δεκατιανό σου; Χρωµάτισέ το

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 1. Όταν βλέπεις τέτοιες φωτογραφίες, ποιες λέξεις σου έρχονται στο νου; 2. Έχεις βρεθεί κι εσύ ποτέ σ αυτή την κατάσταση; Περιέγραψε τι ένιωθες:.. 3.Περιέγραψε τι σκεφτόσουν:.. Πες µας πώς το αντιµετώπισες:

.. ηµιουργία κι εµφάνιση των δοντιών Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, πρέπει ν' αρχίζουµε να φροντίζουµε τα δόντια ενός παιδιού πριν ακόµα εµφανιστούν. Τα πρώτα δόντια δηµιουργούνται µεταξύ του 3 ου και του 4 ου µήνα της εγκυµοσύνης! Αυτός είναι ένας σηµαντικός λόγος για να προσέχουν τη διατροφή τους οι εγκυµονούσες, µε πρωτεύοντα ρόλο στο σχηµατισµό των δοντιών του µωρού. Το µωρό γεννιέται µε δόντια! ε φαίνονται όµως επειδή καλύπτονται από τα ούλα του. Από τον 6 ο µήνα της ζωής του αρχίζει η λεγόµενη "ανατολή" των δοντιών του και µέχρι 3 ετών, το µωρό θα έχει εµφανίσει όλα του τα δοντάκια, που λέγονται νεογιλά. Τα νεογιλά διατηρούνται στο παιδί ως την ηλικία των 10-12 ετών. Από 6 ετών και µετά, αρχίζει να εµφανίζεται το πρώτο µόνιµο δόντι του. Η σωστή αγωγή ξεκινά από το σπίτι Η µίµηση είναι ο καλύτερος τρόπος για να µάθει το παιδί να βουρτσίζει τα δόντια του σωστά. Από την ηλικία των 2 έως 3 ετών, µαθαίνει να βουρτσίζει τα δόντια του παρατηρώντας τους γονείς. Αρκεί βέβαια οι γονείς να εφαρµόζουν ένα σωστό τρόπο βουρτσίσµατος. Συνηθίστε το παιδί να βουρτσίζει τα δόντια του 2 φορές την ηµέρα και να χρησιµοποιεί οδοντικό νήµα. Μέχρι τα οκτώ του χρόνια θα πρέπει να έχει µάθει να χρησιµοποιεί σωστά την οδοντόβουρτσα και το νήµα.

Αν κατά τη διάρκεια κάποιου παιδικού παιχνιδιού κάποιο δόντι βγει µαζί µε τη ρίζα, µην πανικοβληθείτε: διατηρείστε το δόντι σε κρύο γάλα ή νερό και µέσα σε µισή ώρα πηγαίνετέ το στον οδοντίατρο. Ο γιατρός µπορεί να εµφυτεύσει πάλι στο στόµα του παιδιού. Γνωριµία µε τον οδοντίατρο Ποτέ δεν είναι αρκετά νωρίς για να κάνει το παιδί τη γνωριµία του µε τον οδοντίατρο. Όταν συµπληρώσει το 1 ο έτος της ζωής του, είναι καιρός να του "συστήσετε" τον οδοντίατρό του. Εκείνος θα εξετάσει τα πρώτα του δοντάκια και θα προλάβει τα µικροπροβλήµατα πριν γίνουν µεγαλύτερα. Μην περιµένετε ν' αποκτήσει το παιδί σας τερηδόνα για να επισκεφθεί τον οδοντίατρο. Σηµασία του φθορίου και του ασβεστίου στο χτίσιµο και διατήρηση γερών δοντιών Το φθόριο (fluoride) είναι ένα φυσικό µεταλλικό στοιχείο που δυναµώνει το σµάλτο των δοντιών και τα προστατεύει από την τερηδόνα. Το ασβέστιο είναι το φυσικό στοιχείο από το οποίο αποτελούνται τα κόκαλα και τα δόντια του ανθρώπου. Το έχει ανάγκη σε όλη του τη ζωή. Το φθόριο και το ασβέστιο είναι απαραίτητα στοιχεία στην καθηµερινή µας διατροφή. Πολύ περισσότερο στη διατροφή των βρεφών και των παιδιών. Τροφές πλούσιες σε φθόρια είναι όλα τα θαλασσινά (ψάρια, οστρακοειδή) και πλούσιες σε ασβέστιο, όλα τα γαλακτοκοµικά (γάλα, γιαούρτι, τυρί). Φροντίστε όµως ώστε το παιδί σας να παίρνει

καθηµερινά µε την τροφή του τα παραπάνω στοιχεία. Έτσι θα είστε σίγουροι ότι "χτίζει" γερά δόντια και όµορφο χαµόγελο. Ο µεγάλος εχθρός των δοντιών είναι η τερηδόνα και ο µεγάλος φίλος της τερηδόνας είναι τα γλυκά! Για δόντια γερά Όχι γλυκά Πλύσιµο - βούρτσισµα ΤΑΚΤΙΚΑ Το βούρτσισµα είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταπολεµηθεί η τερηδόνα. Να χρησιµοποιείτε τη βούρτσα σας σωστά και να πλένετε τα δόντια σας πάντα µετά το φαγητό και ιδιαίτερα το βράδυ. Πηγαίνετε δύο φορές το χρόνο στον οδοντογιατρό για απλή εξέταση και αµέσως µόλις σας πονέσει ένα δόντι ή µατώνουν τα ούλα. Από την υγεία των δοντιών εξαρτάται το καλό µάσηµα της τροφής, η ωραία εµφάνιση του προσώπου και η σωστή άρθρωση. Αλλά, ακόµη περισσότερο, εξαρτάται η υγεία γενικότερα Σου το λέω για το καλό σου σαν πηγαίνεις στον οδοντίατρό σου, που είναι φίλος σύµβουλός σου, έχεις σίγουρα κερδίσει, Την υγεία των δοντιών σου

1 Το ήξερες αυτό; Η Ο ΟΝΤΙΚΗ ΠΛΑΚΑ, Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΩΝ ΟΝΤΙΩΝ Η οδοντική πλάκα είναι µια ουσία µε εκατοµµύρια ζωντανά µικρόβια, που σχηµατίζεται κάθε µέρα από τα υπολείµµατα των φαγητών που τρώµε. Είναι άσπρη σαν κρέµα και δηµιουργείται πάνω από τα δόντια. Τα µικρόβια που ζουν στην οδοντική πλάκα, µαζί µε τη ζάχαρη που τρώµε, παράγουν οξέα. Τα οξέα αυτά λιώνουν ή διαλύουν το σµάλτο των δοντιών, δηλαδή δηµιουργούν τερηδόνα. 2 Η ΤΕΡΗ ΟΝΑ ΚΑΙ Η ΥΠΟΥΛΗ ΡΑΣΗ ΤΗΣ Η τερηδόνα καταστρέφει πρώτα το σµάλτο των δοντιών (1). Μετά επεκτείνεται µέσα στην οδοντίνη (2) που είναι πιο µαλακή. Αν ο οδοντογιατρός δεν καθαρίσει και κλείσει την τρύπα της τερηδόνας, Αυτή προχωρεί ακόµα πιο κάτω και αρχίζει να καταστρέφει τον πολφό (3). Ο πολφός αποτελείται από νεύρα και αγγεία από τα οποία τρέφεται το δόντι. Τα µικρόβια της τερηδόνας πληθαίνοντας προκαλούν φλεγµονή στον πολφό και τότε το δόντι πονάει πολύ. Για να σωθεί πρέπει να το δει αµέσως ο γιατρός.

3 ΟΥΛΙΤΙ Α, ΕΝΑΣ ΑΚΟΜΑ ΕΧΘΡΟΣ ΤΩΝ ΟΝΤΙΩΝ Εκτός από τα δόντια την ίδια εξίσου φροντίδα χρειάζονται και τα ούλα. Καλό τρίψιµο µε οδοντόβουρτσα µέσα κι έξω. Τα ούλα είναι τα µέρη όπου "φυτρώνουν" τα δόντια. Εάν δεν τα φροντίζουµε µε επιµέλεια αρχίζουν να κοκκινίζουν, να πρήζονται και στη συνέχεια να µατώνουν. Τότε αρχίζουν να πονάνε και υπάρχει κίνδυνος τα δόντια να πέσουν. Αυτή τη φλεγµονή των ούλων την ονοµάζουµε ουλίτιδα.

4 ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΟΥΜΕ ΤΑ ΟΝΤΙΑ ΜΑΣ; Ναι. Μπορούµε και πρέπει να προστατεύουµε τα δόντια µας. Αν φροντίζουµε καθηµερινά να τα κρατάµε καθαρά και δεν τρώµε πράγµατα που τους κάνουν κακό, τότε η ύπουλη πλάκα και η ύπουλη τερηδόνα ε θα τολµήσουν να πλησιάσουν. 5 ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΤΙ ΤΡΩΜΕ; Μερικές τροφές όπως το γάλα, το τυρί, τα φρούτα, τα λαχανικά, οι φρέσκοι χυµοί και οι ξηροί καρποί, περιέχουν βιταµίνες, ασβέστιο και άλλα θρεπτικά συστατικά που βοηθούν τα δόντια να µένουν γερά. Αντίθετα, τα πολλά γλυκά, επειδή περιέχουν ζάχαρη, προκαλούν τερηδόνα.

6 ΠΩΣ ΘΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΙΓΟΥΡΟΙ ΟΤΙ ΤΑ ΟΝΤΙΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΚΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ; Αν καθαρίζουµε τα δόντια µας καλά µε οδοντόκρεµα που περιέχει φθόριο, χρησιµοποιούµε οδοντικό νήµα και προσέχουµε τι τρώµε, τότε ο κίνδυνος από την τερηδόνα είναι µικρός. Θα πρέπει όµως, να πηγαίνουµε στον οδοντογιατρό κάθε έξι µήνες για να βλέπει αν όλα πάνε καλά και να προλαβαίνει την τερηδόνα πριν κάνει ζηµιά στα δόντια µας. 7 ΚΑΘΕ ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΒΟΥΡΤΣΙΖΟΥΜΕ ΤΑ ΟΝΤΙΑ ΜΑΣ; Οι οδοντίατροι συνιστούν να βουρτσίζουµε τα δόντια µας µετά από κάθε κανονικό γεύµα. Ιδιαίτερα απόλυτοι πρέπει να είµαστε γύρω από το βραδινό φαγητό. Το παιδί πριν καληνυχτίσει τους γονείς του πρέπει να έχει βουρτσίσει τα δόντια του και οι γονείς του πρέπει να ενισχύουν αυτή τη συνήθεια µε επαίνους. Συγκριτικός πίνακας δοντιών τεσσάρων ζώων και του ανθρώπου Γορίλας Ζέβρα Άλογο Ελέφαντας Άνθρωπος

Οι κατάλληλες κινήσεις για ένα αποτελεσµατικό βούρτσισµα των δοντιών Εικ. 1 1 ο βήµα: Βουρτσίζω εξωτερικά τα πάνω δόντια Εικ. 2 2 ο βήµα: Βουρτσίζω εσωτερικά τα πάνω δόντια Εικ. 3 3 ο βήµα: Βουρτσίζω εξωτερικά τα κάτω δόντια

Εικ.4 4 ο βήµα: Βουρτσίζω εσωτερικά τα κάτω δόντια Εικ.5 5 ο βήµα: Βουρτσίζω εσωτερικά τα µπροστινά δόντια πάνω και κάτω Εικ. 6 6 ο βήµα: Βουρτσίζω τις µασητικές επιφάνειες των πάνω και κάτω δοντιών οκίµασε κι εσύ στο σπίτι σου.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 Η ακροστοιχίδα της Ο ΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΑΣ Ο Ο Ν Τ Ο Σ Τ Ο Ι Χ Ι Α 1. Πάµε σ' αυτόν όταν πονάει το δόντι µας 2. Είναι απαραίτητα για τη µάσηση 3. Το δόντι στην καθαρεύουσα 4. Εκτός από την οδοντόβουρτσα χρησιµοποιούµε και το οδοντικό. 5. Ασθένεια των δοντιών 6. Πάνω σ' αυτήν βάζουµε την οδοντόκρεµα 7. όντια που µοιάζουν µε του σκύλου 8. εν κάνει να τρώµε συχνά απ' αυτήν 9. Πάνω σ' αυτά φυτρώνουν τα δόντια 10. Είναι και το οδοντιατρείο 11. Πονάει το δόντι όταν είναι 12. Αυτοί δεν έχουν δόντια (αντιστρ.) 13. Είναι κι αυτή ασθένεια των δοντιών (αντιστρ.) ΛΥΣΕΙΣ: Οδοντίατρος, δόντια, οδόντας, νήµα, τερηδόνα, οδοντόβουρτσα, σκυλόδοντα, τούρτα, ούλα, ιατρείο, χαλασµένο, γέροι, πέτρα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 7 Η ακροστοιχίδα της ΤΕΡΗ ΟΝΑΣ Τ Ε Ρ Η Ο Ν Α 1. Ένα δόντι 2. Μας κάνει ο οδοντογιατρός για να µην πονάµε 3. Με Σ και φ στο κεφάλι, µπαίνει σε χαλασµένο δόντι 4. Μ' αυτό µπροστά του, ο οδοντίατρος αλλάζει φύλο. 5. Είναι ο φρονιµίτης 6. Κρέµα για τα δόντια 7. Απαραίτητο για το ολοκληρωµένο καθάρισµα των δοντιών 8. Μια οδοντιατρική εργασία ΛΥΣΕΙΣ: Τραπεζίτης, ένεση, πάγισµα, ήτα, δόντι, οδοντόκρεµα, νήµα, απονεύρωση

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 8