ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS υλοποίησαν το πρόγραµµα «Κριτική στάση των νέων απέναντι στην κατανάλωση: ΩΡΑ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ», µε την υποστήριξη του προγράµµατος ΝΕΟΑΛΑΙΑ και της ΓΓΝΓ. Στο πρόγραµµα συµµετείχαν οι οργανώσεις ARCI (Ιταλία), Instituto Portugues de Ecologia (Πορτογαλία), Green Line (Λίβανος), Friends of the Earth (Ιορδανία), PAC-Evere (Βέλγιο), Civic Involvement Projects of Sabanci University (Τουρκία), Women for Sustainable Development (Τυνησία)
ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Στο πλαίσιο του προγράµµατος «Κριτική στάση των νέων απέναντι στην κατανάλωση» εθελοντές και µέλη των ΜΚΟ µίλησαν σε αντιπροσωπευτικό δείγµα 1000 νέων αστικών κέντρων, 15-25 χρόνων από τις 7 χώρες, που συνάντησαν έξω από σούπερ µάρκετ, στο δρόµο, σε σχολεία και πανεπιστήµια, καθώς και γενικότερα σε χώρους νεολαίας, κατέγραψαν τις απόψεις τους για τα καταναλωτικά τους πρότυπα, µε τη βοήθεια ενός κοινού ερωτηµατολογίου που συνδιαµόρφωσαν, και επεξεργάστηκαν τις απόψεις των νέων. Τα βασικά συµπεράσµατα παρουσιάζουµε στη συνέχεια.
Μπορούµε να επηρεάσουµε το µοντέλο κατανάλωσης; Μεταξύ των νέων είναι πολλοί αυτοί που πιστεύουν ότι οι καταναλωτές έχουν τη δύναµη ναεπηρεάσουν το µοντέλο κατανάλωσης Σε όλες τις χώρες είναι αξιόλογα τα ποσοστά των νέων που πιστεύουν ότι οι καταναλωτές έχουν τη δύναµη τα επηρεάσουν τα µοντέλα κατανάλωσης. Σε ορισµένες χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Ιορδανία, Τουρκία, Πορτογαλία) η πλειοψηφία των νέων πιστεύει ότι οι καταναλωτές έχουν τη δύναµη τα επηρεάσουν τα µοντέλα κατανάλωσης, ενώ σε άλλες χώρες (Βέλγιο, Λίβανος) κυριαρχεί η αντίθετη άποψη. Στην Ιταλία ανεξάρτητα από ηλικία, µορφωτικό επίπεδο, φύλο πιστεύουν σε ποσοστό 66,6-76,7% ότι µπορούν να επηρεάσουν.
Ενδιαφέρουν τα θέµατα κατανάλωσης και ποιότητας του νερού τους νέους; Η ποιότητα του νερού, ορισµένες φορές και η κατανάλωση του, είναι θέµατα που προβληµατίζουν τους νέους Μεγάλο ποσοστό των νέων πιστεύουν ότι µπορούν να γίνουν περισσότερα στο θέµα της κατανάλωσης νερού όσο και της βελτίωσης της ποιότητάς του. Ελάχιστοι πιστεύουν ότι η κατανάλωση νερού είναι σωστή σήµερα. Μεγάλες, όµως, αποκλίσεις υπάρχουν στο πως αντιµετωπίζουν τα θέµατα νερού οι νέοι στις διάφορες χώρες. Η στάση τους σχετίζεται µε το βαθµό πληροφόρησης τους, την ένταση τυχόν προβληµάτων ποιότητας ή επάρκειας σε κάθε χώρα. ΟινέοιστοΒέλγιοθεωρούνότιτονερόδενείναιθέµα που τους προβληµατίζει (81,7%) Οι µισοί (50,8%) πιστεύουν ότι η κατανάλωση είναι σωστή, αλλά µόνο το 1,7 % τη θεωρεί σοφή. 38,3% πιστεύουν ότι µπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση. Αντίστοιχα, 51,7 % των νέων πιστεύουν ότι η ποιότητα του νερού που καταναλώνουν µπορεί να βελτιωθεί. 1 στους 3 Βέλγους θεωρεί ικανοποιητική την ποιότητα
Ενδιαφέρουν τα θέµατα κατανάλωσης και ποιότητας του νερού τους νέους; Στον αντίποδα βρίσκεται η Ιορδανία, όπου 70,8% τωννέωναναγνωρίζουντησοβαρότητα του προβλήµατος, ενώ 39,2% δηλώνουν ότι η κατανάλωση νερού µπορεί να βελτιωθεί στη χώρα αυτή. Μόνο 16,7% πιστεύουν ότι η κατανάλωση είναι σοφή και 20,8% ότι είναι σωστή. Μόνο οι µισοί (53,3%) από τους συµµετέχοντες δηλώνουν ικανοποιηµένοι µε την ποιότητα του νερού στην Ιορδανία.
Ενδιαφέρουν τα θέµατα κατανάλωσης και ποιότητας του νερού τους νέους; Στην Ελλάδα, οι ερωτηθέντες φαίνεται να προβληµατίζονται περισσότερο (79.3%) σε σχέση µε τονερό, µε τις γυναίκες να είναι πιο ευαισθητοποιηµένες (84,4%). Το 21,8% θεωρεί ότι οι πρακτικές όσον αφορά την κατανάλωση νερού είναι φτωχές, το 51,1% θεωρεί ότι µπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση, ενώ λιγότεροι είναι αυτοί που αισθάνονται ικανοποιηµένοι από τη σηµερινή κατάσταση (καλή 21,3%, άριστη 5,9%). Σχετικά µε την ποιότητα του νερού σχετικά ή αρκετά ικανοποιηµένοι δηλώνουν οι µισοί από τους ερωτηθέντες (31,9% και 26,1% αντίστοιχα). εν φαίνεται να είναι ικανοποιηµένοι ένας στους δέκα, ενώ 3 περίπου στους 10 πιστεύουν ότι µπορεί να βελτιωθεί η ποιότητα του νερού.
Ενδιαφέρουν τα θέµατα κατανάλωσης και ποιότητας του νερού τους νέους; Το 51,7% των ερωτηθέντων στο Λίβανο θεωρεί ότι υπάρχει πρόβληµα µε το νερό, µε τους περισσότερους (41,7%) να θεωρούν ότι η κατάσταση στο θέµα της κατανάλωσης του νερού µπορεί να βελτιωθεί. 34,2% θεωρούν την κατάσταση αρκετά κακή. Τα αποτελέσµατα διαφοροποιούνται λίγο όσον αφορά τις ηλικιακές οµάδες.
Ενδιαφέρουν τα θέµατα κατανάλωσης και ποιότητας του νερού τους νέους; Στην Πορτογαλία υπάρχει πρόβληµα επάρκειας και ρύπανσης των νερών κάτι που κάνει το 78% των ερωτηθέντων να ανησυχεί. Περιορισµένη είναι, όµως, η πληροφόρηση του κοινού παρά την έντονη αντιπαράθεση που υπάρχει ακόµα και σε κυβερνητικό επίπεδο, κάτι που κάνει την πλειοψηφία να δηλώνει ότι έχει φτωχή εικόνα ή εικόνα που µπορεί να βελτιωθεί. Μόνο 23,7% δηλώνουν ότι έχουν πλήρη εικόνα του προβλήµατος.
Ενδιαφέρουν τα θέµατα κατανάλωσης και ποιότητας του νερού τους νέους; Στην Ιταλία, ως αποτέλεσµα µιας έντονης συζήτησης για την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης, µεγάλο ποσοστό πιστεύει ότι το θέµα του νερού είναι σηµαντικό, αλλά αυτό δεν σχετίζεται τόσο µε την ποιότητα ή την επάρκεια του. Πολύ ικανοποιηµένο µε τηνποιότηταδηλώνει το 39,2%, ενώ λιγότερο ή περισσότερο το 30%. Μικρό είναι πάντως το ποσοστό αυτών που δηλώνουν ότι πρέπει να αλλάξουν συνήθειες σχετικά µε την κατανάλωση νερού.
Ενδιαφέρουν τα θέµατα κατανάλωσης και ποιότητας του νερού τους νέους; Στην Τουρκία σηµαντικό ποσοστό δηλώνει ότι ανησυχείγιατονερόκαθώς και ότι µπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση σε σχέση µε την κατανάλωσή του. Μοιρασµένες είναι οι απόψεις για την ποιότητά του.
Τι θα κάνανε οι νέοι αν γνώριζαν ότι η παραγωγή ενός προϊόντος καταναλώνει ή/και ρυπαίνει µεγάλες ποσότητες νερού; Σχετικά µε το ερώτηµα αυτό, το 39,9% των ερωτηθέντων νέων στην Ελλάδα δηλώνει ότι µπορεί να το αγόραζε, το 3,2% δεν ενδιαφέρεται, το 10,1% θα αγνοούσε το γεγονός κατά τις επιλογές του και θα αγόραζε το προϊόν, το 11,7% θα το αγόραζε αλλά θα είχε τύψεις, ενώ το 34,6% δηλώνει ότι δεν θα το αγόραζε
Τι θα κάνανε οι νέοι αν γνώριζαν ότι η παραγωγή ενός προϊόντος καταναλώνει ή/και ρυπαίνει µεγάλες ποσότητες νερού; Οι νέοι στο Βέλγιο δηλώνουν ότι θα προβληµατίζονταν (43,3%) ή σίγουρα δεν θα αγόραζαν (30,8%). Μόνο το 25,8 % φαίνεται ότι θα αγνοούσε το γεγονός κατά τις επιλογές του. Αντίθετα, µόνο 5% των νέων στην Ιορδανία δηλώνει ότι θα προβληµατίζονταν, 7,5% δεν ενδιαφέρονται, 38,3% δεν θα προβληµατίζονταν καθόλου για την αγορά του. 11,7% θα το αγόραζαν αλλά θα ένοιωθαν ένοχοι.
Τι θα κάνανε οι νέοι αν γνώριζαν ότι η παραγωγή ενός προϊόντος καταναλώνει ή/και ρυπαίνει µεγάλες ποσότητες νερού; Μοιρασµένες είναι οι απόψεις στο Λίβανο: 37,5% δήλωσαν ότι δεν αγοράζουν ένα προϊόν που καταναλώνει ή ρυπαίνει µεγάλες ποσότητες νερού, ενώ 35% ίσως να το αγόραζε. Πάντως, µόνο το 1,7% δηλώνει ότι θα το αγόραζε έτσι κι αλλιώς. Οι γυναίκες φαίνονται πιο ευαισθητοποιηµένες. Στην Τουρκία σηµαντικό ποσοστό νέων δηλώνουν ότι θα προβληµατίζονταν σε µια τέτοια περίπτωση.
Σηµαντικές αποκλίσεις σε θέµατα απορριµµάτων Οι νέοι φαίνονται σχετικά ευαισθητοποιηµένοι και πρόθυµοι να συµµετάσχουν στην ανακύκλωση των αποβλήτων τους σε αρκετές περιπτώσεις προσπαθούν αρκετά- αν και δεν υπάρχουν επαρκείς υποδοµές στις περισσότερες από τις χώρες του προγράµµατος. Φαίνεται ότι οι νέοι, ανεξάρτητα από τη χώρα όπου διαβιούν, συνηθίζουν να χαρίζουν σε φίλους ή φιλανθρωπικά ιδρύµατα (συνολικά πάνω από 70-80%) προϊόντα που δεν χρειάζονται πια οι ίδιοι.
Η εισβολή ηλεκτρικών συσκευών στα νοικοκυριά Τα µοντέλα κατανάλωσης των νέων και όχι µόνον- τείνουν να συγκλίνουν. Έτσι οι περισσότεροι νέοι φαίνεται να έχουν τουλάχιστον 10-20 ηλεκτρικές συσκευές στο σπίτι τους για τις καθηµερινές τους ανάγκες. Σε πολλές χώρες πάνωαπότοένατέταρτοήκαιτοένατρίτοτων ερωτηθέντων κατέχει περισσότερες από 20 διαφορετικές ηλεκτρικές συσκευές. Είναι, επίσης, γεγονός ότι µεγάλο ποσοστό συνηθίζουν να αφήνουν το φως και τις συσκευές αναµµένες χωρίς κάποιο λόγο ή σε κατάσταση αναµονής. Ησυµπεριφορά τους αυτή σχετίζεται σε σηµαντικό βαθµό µε την πληροφόρηση που έχουν σε σχέση µε την κατανάλωση / σπατάλη ενέργειας.
Η εισβολή ηλεκτρικών συσκευών στα νοικοκυριά Στο Βέλγιο τo 57,5 % των ερωτηθέντων αφήνει το φως ή τις διάφορες ηλεκτρικές συσκευές αναµµένες χωρίς κάποιο συγκεκριµένο λόγο, ενώ λιγότεροι από τους µισούς προσπαθούν να σβήνουν το φως ή να κλείνουν τις ηλεκτρικές συσκευές αν δεν υπάρχει λόγος να είναι αναµµένες. Στην Ελλάδα, µόνο το 17,6% δηλώνει ότι αφήνει αναµµένο το φως ή άλλες ηλεκτρικές συσκευές χωρίς λόγο, το 44,1% οµολογεί ότι το κάνει µερικές φορές, ενώ το 38,3% ισχυρίζεται ότι δεν το κάνει ποτέ.
Η εισβολή ηλεκτρικών συσκευών στα νοικοκυριά Στο Λίβανο, 45,8% δηλώνουν ότι δεν αφήνουν ποτέ το φως ή συσκευή ανοιχτή όταν λείπουν, ενώ το 40% αφήνουν µερικές φορές και το 14,2% αφήνουν ανοιχτό φως ή συσκευές όταν λείπουν. Στην Πορτογαλία 38,1% αφήνουν λόγω άγνοιας τα φώτα ή τις συσκευές αναµµένες µερικές φορές, ενώ 40,7% τα κλείνει.
Η εισβολή ηλεκτρικών συσκευών στα νοικοκυριά Ένας στους δύο Έλληνες (49,5%) δηλώνει ότι γνωρίζει ότι οι ηλεκτρικές συσκευές όταν βρίσκονται σε κατάσταση αναµονής καταναλώνουν το 1/3 του ρεύµατος που καταναλώνουν όταν λειτουργούν. Στην Ιταλία κυρίως οι µεγαλύτερης ηλικίας νέοι (21-25 ετών) το γνωρίζουν (61,7%). Αντίθετα, στο Βέλγιο µόλις το 1,7% των ερωτηθέντων και στο Λίβανο το 28,3% το γνώριζε αυτό. Στην Τουρκία είναι περίπου µοιρασµένοι όσοι γνωρίζουν και όσοι δεν γνωρίζουν. Από τους πιο ενηµερωµένους φαίνονται οι Πορτογάλοι, αφού 72% δηλώνουν ότι γνωρίζουν το θέµα.
Η εισβολή ηλεκτρικών συσκευών στα νοικοκυριά Ηενηµέρωση των νέων συµβάλλει σηµαντικά στη διάθεσή τους να αλλάξουν καταναλωτική συµπεριφορά, όπως διαπιστώνεται από τα υψηλά ποσοστά (54,3% των Ελλήνων, το 70% των Ιορδανών, 58,3% των Λιβανέζων, 80,5% των Πορτογάλων) όσων δηλώνουν πρόθυµοι να µειώσουν τη σπατάλη ενέργειας. Μικρό ποσοστό δηλώνει απρόθυµο να αλλάξει καταναλωτικές συνήθειες
Γνωρίζουν οι νέοι την προέλευση των προϊόντων; Ελάχιστοινέοιγνωρίζουν, συνήθως, την προέλευση των προϊόντων που αγοράζουν και δεν φαίνονται, στις περισσότερες χώρες, πρόθυµοι να γνωρίζουν την προέλευσή τους. Οι νέοι σε Ελλάδα, Ιταλία, Λίβανο, Ιορδανία ενδιαφέρονται να µαθαίνουν. Τα ποσοστά όσων δηλώνουν ότι στις επιλογές τους επηρεάζονται από την προέλευση των προϊόντων κυµαίνονται αρκετά από χώρα σε χώρα, µε τουςιορδανούς και τους Λιβανέζους να δηλώνουν ότι επηρεάζονται αρκετά έως πολύ και τους Πορτογάλους αρκετά (44,1%), µέχρι σηµείου να βγάλουν από τη λίστα προϊόντα που θα αγόραζαν.
Γνωρίζουν οι νέοι την προέλευση των προϊόντων; Στο Βέλγιο (76,7%) και στην Ιταλία (50% αλλά 100% µεταξύ των γυναικών) η µεγάλη πλειοψηφία δεν επηρεάζεται στις επιλογές της αν γνωρίζει ότι ένα προϊόν παράγεται από πολυεθνική επιχείρηση. Όµως, στο Βέλγιο 14,2%, Πορτογαλία 20,3%, Ιταλία 35%, Ιορδανία 35,8% δηλώνουν ότι αποφεύγουν να αγοράζουν προϊόντα πολυεθνικών επιχειρήσεων. Αντίθετα, το θεωρεί πλεονέκτηµα καιταπροτιµάει το 9,2% στο Βέλγιο, 28,3% στην Ιορδανία, 11,2% στην Ελλάδα, 6,8% στην Πορτογαλία.
Γνωρίζουν οι νέοι την προέλευση των προϊόντων; Ένας στους τρεις νέους (Βέλγιο, Τουρκία) δύο στους τρεις νέους (Ελλάδα, Ιορδανία, Λίβανος), 81,4% των Πορτογάλων ενδιαφέρονται να γνωρίζουν την επίδραση που µπορεί να έχουν τα προϊόντα των πολυεθνικών στην τοπική παραγωγή
Γνωρίζουν οι νέοι την προέλευση των προϊόντων; Τα κύρια κριτήρια των νέων για την επιλογή προϊόντων συνεχίζουν να παραµένουν η ποιότητα και οι τιµές, ενώ ασήµαντη είναι η προτεραιότητα περιβαλλοντικών κριτηρίων ή εντοπιότητας των προϊόντων. 14,5% των Ιταλών συµµετεχόντων φαίνεται να θέτουν κριτήρια περιβάλλοντος και δίκαιου εµπορίου. Η ειδική σήµανση των προϊόντων (οικολογική σήµανση, βιολογικά προϊόντα, προϊόντα δίκαιου εµπορίου, φιλικά στο περιβάλλον προϊόντα κα) φαίνεται να παίζει ρόλο.
Πώς διαµορφώνεται η διατροφική συµπεριφορά των νέων; Μεγάλο ποσοστό νέων τρώνε καθηµερινά ή τουλάχιστον 2 µε 3 φορές τη βδοµάδα έτοιµα φαγητά. Στις περισσότερες χώρες η µεγάλη πλειοψηφία δεν φαίνεται πρόθυµη να αλλάξει διατροφικές συνήθειες (εξαίρεση η Ελλάδα, όπου πάνω από τους µισούς θα ήθελαν), αν και στην κατηγορία αυτή συµπεριλαµβάνονται και όσοι έχουν στραφεί στα προϊόντα βιοκαλλιέργειας.
Πώς διαµορφώνεται η διατροφική συµπεριφορά των νέων..; Σχετικά ενηµερωµένοι για τα βιολογικά τρόφιµα φαίνεταιναείναιηπλειοψηφία τωννέωνσεβέλγιο (62,5%), Ελλάδα (82,4%), Ιταλία (80,8%) και Πορτογαλία (77,1%). Όµως, οι µισοί νέοι στην Ιορδανία και την Τουρκία, και 66,7% στο Λίβανο δεν γνωρίζουν τι είναι τα βιολογικά προϊόντα.
Πώς διαµορφώνεται η διατροφική συµπεριφορά των νέων ; Σηµαντικό ποσοστό των νέων δηλώνει άγνοια αν τα φαγητά που τρώνε (στο σπίτι) είναι προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας ή όχι. 54% στην Ελλάδα, 50% στο Λίβανο, 66,9% στην Πορτογαλία δηλώνουν ότι καταναλώνουν κάποιες φορές ή συχνά βιολογικά προϊόντα. Γενικά οι περισσότεροι νέοι δεν θεωρούν ότι είναι εύκολο να βρουν βιολογικά προϊόντα, µε εξαίρεση, ίσως, την Ιταλία και Ελλάδα.
Επηρεάζονται οι νέοι από τις πρακτικές των παραγωγών; Ελάχιστοι νέοι φαίνεται να ενδιαφέρονται για το προφίλ µιας εταιρείας που παράγει τα προϊόντα που αγοράζουν, µε εξαίρεσηιταλούς και Πορτογάλους. Πάνω, όµως, από 70% των νέων δηλώνουν ότι δεν θα αγόραζαν προϊόντα µιας εταιρίας, αν γνώριζαν ότι αυτή δεν σέβεται τα δικαιώµατα των εργαζοµένων.
Επηρεάζονται οι νέοι από τις πρακτικές των παραγωγών ; Η ειδική σήµανση των προϊόντων (βιολογικό, "δίκαιου εµπορίου", οικολογικό σήµα, φιλικό στο περιβάλλον) παίζει σηµαντικό ρόλο σε όσες χώρες έχει αναπτυχθεί αρκετά. 20,8% των Βέλγων αγοράζουν σύµφωνα µε τη σήµανση ενός προϊόντος, 50,8% επηρεάζονται µερικές φορές, ενώ µόνο 28,3% δεν ενδιαφέρονται για τη σήµανση.
Θεωρούν οι νέοι ότι οι καταναλωτές έχουν δύναµη; Σε ορισµένες χώρες (Ελλάδα, Ιορδανία, Τουρκία) πιστεύουν ότι οι καταναλωτές έχουν τη δύναµη, ενώ σε άλλες (Βέλγιο, Ιταλία), ο διαφηµιστής. Στο Λίβανο οι γνώµες ισοψηφούνε. Στην Πορτογαλία οι µεν άντρες πιστεύουν στη δύναµη των καταναλωτών, ενώ οι γυναίκες πιστεύουν στη δύναµη τουδιαφηµιστή.