Πολιτιστική Κληρονομιά: Σύνδεση με την Ανάπτυξη των Περιαστικών & Αγροτικών Περιοχών

Πολιτιστική Κληρονομιά: Σύνδεση με την Ανάπτυξη των Περιαστικών & Αγροτικών Περιοχών Αποτελέσματα, Εμπειρίες και Γενικές Κατευθύνσεις του Προγράμματος HISTCAPE: Historic Assets and Related Landscapes Το Έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα INTERREG IVC μέσω του Ευρωπαϊκού Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης 1

HISTCAPE: Historic Assets and Related Landscapes 2

Πολιτιστική Κληρονομιά: Σύνδεση με την Ανάπτυξη των Περιαστικών & Αγροτικών Περιοχών Αποτελέσματα, Εμπειρίες και Γενικές Κατευθύνσεις του Προγράμματος Εισαγωγή Οι ιστορικές πόλεις και τα τοπία στα οποία αυτές εντάσσονται, αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της Ευρωπαϊκής ταυτότητας. Μόνο μέσω της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και των τοπίων της, μέσω της σύνδεσης των γενεών με το παρελθόν τους και το πνεύμα του τόπου, μπορεί να διατηρηθεί η αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου. Οι μικρές αγροτικές κοινότητες χαρακτηρίζουν τις περιοχές και τα τοπία τους που εξελίσσονται για πολλούς αιώνες και οι οποίες υπήρξαν σε κάποια χρονική στιγμή, εστίες οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας αυτών των κοινοτήτων. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές όπως πληθυσμιακή συρρίκνωση, χαμηλό εισοδηματικό επίπεδο και υψηλή ανεργία. Παρά το γεγονός ότι 500 εκατομμύρια κάτοικοι της Ευρώπης είναι ουσιαστικά συγκεντρωμένοι σε μεγάλα αστικά κέντρα, το 80% του εδάφους της χαρακτηρίζεται ως ύπαιθρος με περίπου 4,500 μικρές πόλεις με πληθυσμό μικρότερο των 20 χιλιάδων. Η περιφερειακή πολιτική της ΕΕ επενδύει στο μέλλον της υπαίθρου με τη στήριξη της απασχόλησης, της ανταγωνιστικότητας, της οικονομικής ανάπτυξης, της βελτίωσης της ποιότητας ζωής και της διατηρήσιμης ανάπτυξης. Στο πρόγραμμα Histcape, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Interreg IVC στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής, έχουν ανατεθεί αυτές οι προκλήσεις μέσω της διαπεριφερειακής συνεργασίας 12 εταίρων από 10 Ευρωπαϊκές Περιφέρειες, οι οποίοι εργάστηκαν από κοινού για τον προσδιορισμό καλών πρακτικών και συστάσεων πολιτικών, που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση προβλημάτων των περιοχών της υπαίθρου, συμβάλλοντας στη συγκράτηση της παρακμής τους. Μια σύνοψη των αποτελεσμάτων του προγράμματος παρουσιάζεται στο παρόν έντυπο, τα οποία έχουν περιγραφεί αναλυτικότερα στον οδηγό βιώσιμης διαχείρισης για την «Πολιτιστική κληρονομιά, Τοπία & Ανάπτυξη της Υπαίθρου» ως αποτέλεσμα της συνεργασίας των εταίρων. 3

Ιστορικό και Στόχοι Πολλές αγροτικές περιοχές στις Ευρωπαϊκές περιφέρειες απειλούνται από την απώλεια εξυπηρετήσεων και υπηρεσιών ποιότητας ζωής, καθώς και από την ύφεση στην οικονομική δραστηριότητα λόγω της απουσίας επενδύσεων. Η επιτάχυνση αυτής της τάσης απειλεί άμεσα την ύπαρξη πολλών Ευρωπαϊκών ιστορικών αξιών, άρα και την ύπαρξη της ίδιας της Ευρωπαϊκής ταυτότητας. Το πρόγραμμα Histcape στόχευε στην ενίσχυση της συγκράτησης αυτής της πτωτικής πορείας των ιστορικών αξιών της υπαίθρου, εστιάζοντας στη βιώσιμη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς της υπαίθρου και των τοπίων στα οποία αυτή εντάσσεται, σε μικρές επαρχιακές πόλεις & χωριά. Η ιταλική πόλη στο λόφο Arcevia στην Περιφέρεια Marche, η κοιλάδα εξόρυξης Sabero στην Castilla y León, η κοινότητα του Νυμφαίου στη Φλώρινα και το Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Άνω Κοιλάδα του Μέσου Ρήνου στην Rhineland Palatinate, είναι μερικά μόνο παραδείγματα των μοναδικών και ιδιαίτερων περιοχών της υπαίθρου που αναζητούν καινοτόμες ιδέες για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των τοπίων της. Επίσης οι περιοχές αυτές καλούνται να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις αναπτύσσοντας βιώσιμες λύσεις διαχείρισης που θα βοηθήσουν τους φορείς να αναπτύξουν μία πιο δυναμική άποψη των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της υπαίθρου. Προσέγγιση και Μεθοδολογία Για τη στήριξη των περιοχών της υπαίθρου στην αντιμετώπιση των προκλήσεων, το πρόγραμμα Histcape ακολούθησε συγκεκριμένη μεθοδολογία: Προσδιορισμός των προβλημάτων: Παρά την επιφανειακή ομοιότητα των προβλημάτων σε όλη την Ευρώπη, η στρατηγική διάγνωση των προβλημάτων κρίθηκε ως απαραίτητη για τη βαθύτερη κατανόησή τους. Η ανεπαρκής αναγνώριση της πολιτιστικής, φυσικής και βιομηχανικής κληρονομιάς, η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων φορέων και η αναποτελεσματικότητα των τουριστικών πρωτοβουλιών αναγνωρίστηκαν ως σημαντικά ζητήματα. Προσδιορισμός καλών πρακτικών ή επιτυχημένων παραδειγμάτων: Το πρόγραμμα χτίστηκε πάνω στη διαφορετικότητα και τις ιδιαιτερότητες της εμπειρίας των εταίρων. Από κάθε εταίρο του προγράμματος ζητήθηκε να προσδιορίσει τις καλές πρακτικές της περιφέρειάς του, χρησιμοποιώντας προκαθορισμένη φόρμα. Η δημιουργία αυτού του προτύπου ήταν κρίσιμη με στόχο την περαιτέρω αξιολόγηση των καλών πρακτικών, τη σύγκριση και την αντιπαραβολή τους. Διαφορετικές πρακτικές και εργαλεία προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν προσδιοριστεί στις περιφέρειες των εταίρων ως καλές πρακτικές. Αυτές ποικίλουν, από τεχνικές για τον προσδιορισμό και την κατηγοριοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ως τα νέα μοντέλα χρηματοδότησης και προσέλκυσης επενδύσεων. Καινοτόμες δράσεις και συμμετοχικά μοντέλα για την ανάπτυξη της υπαίθρου μελετήθηκαν σε βάθος μέσω των οχτώ Διαπεριφερειακών Συνεδρίων και των εννιά Επισκέψεων Εργασίας στις περιφέρειες των εταίρων του Histcape. Ανάπτυξη συστάσεων πολιτικών και νέων εργαλείων για τις πολιτικές: Βασισμένες στα παραδείγματα καλών πρακτικών που προσδιορίστηκαν από το πρόγραμμα, οι συστάσεις πολιτικών και τα νέα εργαλεία για τις πολιτικές αυτές αναπτύχθηκαν και ελέγχθηκαν σε έξι πιλοτικές δράσεις. Αυτές οι πιλοτικές δράσεις απευθύνονταν σε συγκεκριμένα ζητήματα των περιφερειών με τη μεταφορά επιτυχημένων μοντέλων από τη μία περιφέρεια στην άλλη. Προσδιορίστηκαν νέες ιδέες για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, μεθοδολογίες για την εμπλοκή της τοπικής κοινότητας και καθοδήγηση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε τοπικές κοινωνίες. Διάχυση των αποτελεσμάτων του προγράμματος: Για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, οι εταίροι του Histcape παρουσίασαν τα αποτελέσματά της συνεργα- 4

σίας τους σε έναν οδηγό βιώσιμης διαχείρισης για την: «Πολιτιστική Κληρονομιά, τα Τοπία και την Ανάπτυξη της Υπαίθρου». Ο οδηγός αυτός περιλαμβάνει συστάσεις πολιτικής, παραδείγματα καλών πρακτικών και γενικές κατευθυντήριες γραμμές για την επιτυχή εφαρμογή τους. Τα αποτελέσματα του προγράμματος προβάλλονται επίσης και μέσω της ιστοσελίδας του (www.histcape.eu) καθώς και με τα τριμηνιαία ενημερωτικά δελτία. Με τον τρόπο αυτό το πρόγραμμα δημιούργησε νέες προοπτικές και καινοτόμες ιδέες οι οποίες συγκλίνουν στα περιφερειακά σχέδια εφαρμογής για όλες τις περιφέρειες των εταίρων. Η νέα γνώση και οι δεξιότητες που προέκυψαν θα επηρεάσουν τις πολιτικές σε περιφερειακό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελέσματα Μέσω της διαπεριφερειακής συνεργασίας το πρόγραμμα Histcape συμπλήρωσε τα κενά στρατηγικής στην αναπτυξιακή πολιτική όπου αυτά υπήρχαν, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα των περιφερειακών πολιτικών που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά στην Ευρωπαϊκή Ύπαιθρο. Για να το πετύχει αυτό το πρόγραμμα Histcape l Διέδωσε παραδείγματα καλών πρακτικών 10 ευρωπαϊκών περιφερειών l Συνέβαλλε στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων στις περιφερειακές αρμόδιες αρχές lπροσδιόρισε, εφάρμοσε και μετέφερε βελτιωμένα μοντέλα για την προστασία της κληρονομιάς l Βελτίωσε τη δικτύωση των περιφερειών και των αρμόδιων για την πολιτιστική κληρονομιά φορέων lανέπτυξε συστάσεις πολιτικών για τις Ευρωπαϊκές περιφέρειες 5

Διδάγματα Η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, των τοπίων στα οποία αυτή εντάσσεται και των ιστορικών αξιών στην Ευρωπαϊκή Ύπαιθρο είναι μία σύνθετη αλλά και επείγουσα πρόκληση, που περιέχει κοινωνικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές και άλλες προεκτάσεις της περιφερειακής ανάπτυξης. Ένα σημαντικό εύρημα ήταν ότι οι τοπικές κοινωνίες συχνά δεν χρειάζονται ώθηση από τους δημόσιους οργανισμούς, αλλά πολλές καλές και καινοτόμες ιδέες έχουν ήδη προκύψει από τους ίδιους τους ανθρώπους και απλά χρειάζονται αναγνώριση ή ώθηση για να πραγματοποιηθούν. Οι τοπικές κοινότητες πάραυτα έχουν συχνά μικρές δυνατότητες ή έλλειψη πόρων για την υλοποίηση τέτοιων ιδεών. Βασισμένη στην εμπειρία των εμπλεκόμενων εταίρων η διαχειριστική προσέγγιση αναδείχτηκε ως το βασικό αίτημα και το ζητούμενο για μία επιτυχή ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και των τοπίων της υπαίθρου. Αυτό το συγκεκριμένο διαχειριστικό στυλ ενεργοποίησε τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ του εθνικού και τοπικού επιπέδου, των ανθρώπων και των οργανισμών, των ακαδημαϊκών και των τοπικών φορέων, των διαφορετικών κλάδων και πολιτικών της περιφερειακής ανάπτυξης. Ο προσδιορισμός καλών πρακτικών και η μεταφορά τους στις περιφέρειες ήταν μερικές από τις βασικές προκλήσεις του προγράμματος Histcape. Αφού κάθε παράδειγμα καλής πρακτικής απευθυνόταν την ίδια στιγμή τόσο στο κοινό πρόβλημα, όσο και σε μία συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία ήταν ενσωματωμένη, δεν ήταν δυνατό να γίνει απλή μεταφορά των αποτελεσμάτων της καλής πρακτικής. Αντίθετα οι εταίροι του προγράμματος αναγνώρισαν ότι ένα μίγμα διαφορετικών προσεγγίσεων για τον προσδιορισμό των προβλημάτων και τον εντοπισμό των καλύτερων πιθανών λύσεων, ήταν ο πιο λογικός τρόπος για να αντιμετωπιστούν αυτές οι πολυεπίπεδες προκλήσεις. Αντιμετωπίζοντας την σημαντική πολυπλοκότητα του πεδίου, οι εταίροι του Histcape έμαθαν ότι τα μικρά βήματα προς την κατεύθυνση του γενικού στόχου θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως θετικό αποτέλεσμα και ότι οι μακροπρόθεσμες προσεγγίσεις θα πρέπει να προτιμούνται, μόνο εφόσον είναι επιθυμητά πολύ συγκεκριμένα αποτελέσματα. Γενικές Κατευθύνσεις Η ύπαιθρος αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις οι οποίες απειλούν τις πολιτιστικές και χωρικές αξίες. Οι δομικές και δημογραφικές μεταβολές, η απώλεια υποδομών και η απουσία σημαντικών επενδύσεων αφήνουν τα ίχνη τους σε πολλές Ευρωπαϊκές περιφέρειες με σύνηθες επακόλουθο την ύφεση που φτάνει ως τα βάθη των κοινωνιών της υπαίθρου. Οι τοπικοί και περιφερειακοί πολιτικοί και φορείς λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής καλούνται να επωφεληθούν των αποτελεσμάτων του προγράμματος. Σύμφωνα με την εμπειρία του Histcape οι προκλήσεις εντοπίζονται σε 3 περιοχές: Η ανάγκη ολοκληρωμένου σχεδιασμού και διεπιστημονικής μεταφοράς γνώσης Ένα από τα διδάγματα του προγράμματος Histcape ήταν ότι οι μεμονωμένες προσεγγίσεις δεν οδηγούν σε βιώσιμα και πειστικά αποτελέσματα. Ως επαναλαμβανόμενο μοτίβο έγινε φανερό ότι οι φορείς οι οποίοι εργάζονται με ολοκληρωμένο, διεπιστημονικό και συνεργατικό τρόπο δίνουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα από αυτούς οι οποίοι εργάζονται με ανεξάρτητο τρόπο. Τα αποτελέσματα της ολοκληρωμένης προσέγγισης συνεπάγονται καλύτερα αποτελέσματα σε όρους βιωσιμότητας και ικανοποίησης των εμπλεκομένων, μακροπρόθεσμα. Παρά το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης είναι αυστηρά εστιασμένη στην επικοινωνία και τη διάδοση της πληροφορίας, φαίνεται ότι η διεπιστημονική γνώση δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί επαρκώς. Η ανταλλαγή εμπειριών δεν είναι καθόλου αυτονόητη και 6

απαιτεί συνεχείς προσπάθειες και επαγγελματική καθοδήγηση, ώστε διαφορετικοί φορείς όπως περιφέρειες, δήμοι και φυσικά οι ίδιες οι κοινωνίες να ωφεληθούν μεταξύ τους. Συστάσεις 1. Δημιουργία επαρκών διαδικασιών και εργαλείων για την προώθηση, εκπαίδευση και επικοινωνία της ολοκληρωμένης εμπειρίας 2. Ένταξη των αξιών της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου σε εκπαιδευτικά προγράμματα διαφορετικών κλάδων 3. Προώθηση της δημόσιας πληροφορίας και εκπαίδευσης σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς 4. Στήριξη της δημιουργίας δικτύων διαφορετικών κλάδων 5. Δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών των δικτύων που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά Ένα από τα σημαντικά προβλήματα των κοινωνιών της υπαίθρου είναι η απουσία γνώσης των δυνατοτήτων τους. Αυτό οφείλεται, αλλά και εντείνεται περαιτέρω, στην αντίληψη των πολιτών ότι οι πολιτικές αδυνατούν να επιλύσουν επείγοντα προβλήματα, όπως η διαρροή επιστημονικού προσωπικού ή στην απώλεια υποδομών. Παρόλα αυτά υπάρχουν πειστικά παραδείγματα πολιτών που ζουν στην ύπαιθρο, οι οποίοι πήραν σημαντικές πρωτοβουλίες, π.χ. την ανάπλαση αστικών κέντρων και χωριών, με στόχο να προστατέψουν της πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. Αυτή η ανάπτυξη σε Ευρωπαϊκές κοινωνίες δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να εμπιστευτούν τις δικές τους πηγές και να βρουν νέους τρόπους συνεργασίας. Αυτή η νέα κοινωνική δύναμη είναι ικανή να αναζωογονήσει τη ζωή στους δήμους και επιπρόσθετα να τονώσει με νέες αναπτυξιακές διαδικασίες τις τοπικές κοινωνίες. Η συμμετοχική διαδικασία είναι το μέσο για να αποσπάσει κάποιος τη γνώση που κατέχουν οι πολίτες. Αποτελεί την κατάλληλη στρατηγική εφόσον η αντιγραφή τυποποιημένων μοντέλων δεν είναι εφικτή, οπότε θα πρέπει να καλλιεργηθεί η καινοτομία στη δράση. Επιπλέον η συμμετοχική διαδικασία είναι μία μεθοδολογία η οποία μέσω της γένεσης νέων ιδεών και λύσεων είναι πιο αποτελεσματική από άλλες στην άμεση κινητοποίηση των διαθέσιμων πηγών και στην τόνωση της διαδραστικότητας μεταξύ των εμπλεκομένων για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Παράλληλα προάγει μία ευρύτερη εμπλοκή στην ουσιαστική λύση των προβλημάτων και βοηθάει στην ανάπτυξη μίας αίσθησης κτήσης των ιδεών, η οποία με τη σειρά της δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την εφαρμογή ενός προγράμματος. Τα κανάλια επικοινωνίας δημιουργούνται μεταξύ των διαφόρων εμπλεκομένων και παραμένουν ως μία μόνιμη κοινωνική παρακαταθήκη για μελλοντικές πρωτοβουλίες. Συστάσεις Οργάνωση της συμμετοχής της κοινωνίας και των πολιτών 1. Διευκόλυνση των διαδικασιών συμμετοχής της κοινωνίας και των πολιτών στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς 2. Ενθάρρυνση και στήριξη της συμμετοχής των πολιτών και της εθελοντικής απασχόλησης 3. Επαγγελματική καθοδήγηση της συμμετοχής των πολιτών 4. Χρήση νέων μηχανισμών και εργαλείων για τη συμμετοχή με στόχο την τόνωση των επενδύσεων στην κατεύθυνση της διατήρησης και αναγέννησης της πολιτιστικής κληρονομιάς 5. Επικοινωνία παραδειγμάτων Καλών Πρακτικών για τη συμμετοχή των κοινωνιών και των πολιτών 7

Συστάσεις Υποστήριξη της οικονομικής αξιοποίησης Η σχέση μεταξύ πολιτισμού και οικονομίας είναι φύσει απαιτητική. Ωστόσο η οικονομική προσέγγιση είναι ουσιαστική για την αειφορία και ευζωία των κοινωνιών στην ύπαιθρο και τις ημι-αστικές περιοχές της Ευρώπης, αφού η πολιτιστική και φυσική κληρονομιά προσφέρουν ένα σημαντικό δυναμικό για έσοδα και απασχόληση. Η γένεση εσόδων και απασχόλησης από π.χ. τα πολιτιστικά μνημεία, συχνά δημιουργεί διαμάχες μεταξύ της διατήρησης των μνημείων και των φορέων για την πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και οι δύο ομάδες εστιάζουν σε διαφορετικές πλευρές του ίδιου αντικειμένου. Για το λόγο αυτό η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των διαφορετικών αναγκών με τον πιο βολικό τρόπο αποτελεί μία σημαντική πρόκληση. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την οικονομική προσέγγιση της ανάπτυξης της υπαίθρου είναι η διαφορετικότητα και μοναδικότητα της κληρονομιάς των ευρωπαϊκών περιφερειών. Η κουλτούρα αποτελεί έναν παράγοντα διαφοροποίησης ο οποίος συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομία της περιφέρειας, ενώ παραμένει συχνά αναξιοποίητη. Για το λόγο αυτό η οικονομία της κουλτούρας και της πολιτιστικής κληρονομιάς χρειάζεται ενθάρρυνση για να αναπτυχθεί και να τύχει αποδοχής από τους εμπλεκόμενους της υπαίθρου, οι οποίοι συχνά υποτιμούν την πολιτιστική κληρονομιά ως μια ζωτική οικονομική αξία. Η οικονομική αξιοποίηση επίσης ασχολείται και με την εικόνα που εμφανίζουν οι πόλεις και τα χωριά. Αυτό συνδέεται απευθείας με το μεγάλο ευρωπαϊκό πρόβλημα των κενών ιδιοκτησιών στα κέντρα των μικρών πόλεων και χωριών. Οι στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτού του θέματος δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί ικανοποιητικά και για το λόγο αυτό απαιτείται η ανάπτυξη ολοκληρωμένων προσεγγίσεων, κατάλληλων για την πολυπλοκότητα του θέματος. 1. Προώθηση και προσδιορισμός του οικονομικού δυναμικού του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς της υπαίθρου 2. Στήριξη της συνεργασίας μεταξύ των περιφερειών και των αρμοδίων εντός και εκτός των περιφερειών 3. Δημιουργία νέων χρήσεων για τις ιστορικές περιοχές 4. Ανάπτυξη μίας διαπεριφερειακής διαχείρισης για τις κενές ιδιοκτησίες 5. Άμεση εφαρμογή με στόχο να αποφευχθούν νέα ζητήματα κενών ιδιοκτησιών και να εξασφαλιστεί η συνεχής συντήρηση Συμπεράσματα: Η Ολοκληρωμένη & Οριζόντια Διαχειριστική Προσέγγιση Επιβεβαιώνεται ότι η ανάπτυξη του δυναμικού της πολιτιστικής κληρονομιάς και η αξιοποίησή της στις περιοχές της υπαίθρου μπορεί καλύτερα να επιτευχθεί μέσω μίας προσέγγισης ολοκληρωμένης διαχείρισης, η οποία θα πρέπει να εκληφθεί ως μία διαδικασία μακροπρόθεσμη και διεπιστημονική και όχι ως μία προεπιλεγμένη και τυποποιημένη λύση. Η προσέγγιση της ολοκληρωμένης διαχείρισης στηρίζεται στις αρχές τόσο της βιώσιμης και συμμετοχικής διαχείρισης, όσο και στη σύμπραξη της ολοκληρωμένης διατήρησης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς με τα οικονομικά και δομικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής, μέσω μιας συνεχούς και ευπροσάρμοστης διαδικασίας. Αποδίδει την ίδια σημασία τόσο στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περιοχής όσο και στη γενικότερη αντίληψη για την περιφερειακή ανάπτυξη. Η προσέγγιση της ολοκληρωμένης διαχείρισης υπήρξε το αποτέλεσμα της τριετούς εντατικής συνεργασίας στο πλαίσιο του προγράμματος Histcape. Ήταν το επακόλουθο 8

σύνθετων και σημαντικών προβλημάτων και αποτέλεσε την απάντηση σε πολλά διλήμματα κατά την διάρκεια της εποικοδομητικής αυτής διαδικασίας. Προτείνεται δε ως εργαλείο για να αντιμετωπίσουν οι περιφέρειες σημαντικά αναπτυξιακά ζητήματα. Οι εταίροι του Histcape επιδιώκουν την ενθάρρυνση εκείνων των πολιτών που επιθυμούν να ακολουθήσουν αυτό το δρόμο, ο οποίος είναι πιο δύσκολος και απαιτεί διαφορετικούς πόρους οικονομικούς, οργανωτικούς και αναλυτικούς. Η διαπεριφερειακή ανταλλαγή εμπειριών σε ευρωπαϊκό επίπεδο προσφέρει σημαντικά οφέλη και ευκαιρίες καθώς προωθεί τη διάχυση και ενσωμάτωση της γνώσης και της τεχνογνωσίας για την αντιμετώπιση των προαναφερόμενων προβλημάτων και προκλήσεων. Καμία ευρωπαϊκή περιφέρεια δεν χρειάζεται να ξεκινήσει από την αρχή, αλλά μπορεί να βασιστεί στις πολλαπλές εμπειρίες και πετυχημένες προσεγγίσεις άλλων ευρωπαϊκών περιφερειών. Οι εταίροι του προγράμματος Histcape θα συνεχίσουν να συνεργάζονται μεταξύ τους και θα ήταν ιδιαίτερα ευτυχείς να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και τις γνώσεις τους με άλλες ενδιαφερόμενες ευρωπαϊκές περιφέρειες. 9

Επικεφαλής Εταίρος Rural Development Styria HansSachsGasse5/3, 8010 Graz, Austria Ο συνεταιρισμός «Rural Development Styria» (Landentwicklung Steiermark) ιδρύθηκε από την Provincial Government της Styria για να στηρίξει την εφαρμογή στρατηγικών που θα δημιουργούν μια δυναμική ύπαιθρο, που αξίζει κανείς να ζει. Οι βασικοί στόχοι του Rural Development Styria είναι η χρήση των αξιών της περιφέρειας για τη δημιουργία μίας ισορροπίας μεταξύ οικονομικής, οικολογικής και πολιτιστικής προσέγγισης και η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και των τοπίων στα οποία αυτή εντάσσεται. Alexandra Kulmer alexandra.kulmer@landentwicklung-steiermark.at Website: www.landentwicklung-steiermark.at Εταίρος 2 Regional Authority of Castilla y León Av. Monastero Nra. Sra. De Prado s/n, 47014 Valladolid, Spain Η Castilla & Leon βρίσκεται στη βορειοδυτική Ισπανία. Είναι μία από τις 17 αυτόνομες περιφέρειες που εδαφικά απαρτίζουν την Ισπανία. Η Περιφέρεια αυτή είναι η μεγαλύτερη σε έκταση από τις υπόλοιπες της Ισπανίας με ένα χαμηλό δείκτη πληθυσμιακής πυκνότητας των 27,15κατοίκων/km2 και μία υψηλή πυκνότητα μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς - 1820 έχουν χαρακτηριστεί μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς και 8 χαρακτηρίστηκαν Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Laura Cuevas Ortiz and Jesus del Val Rocio cueortla@jcyl.es valrecje@jcyl.es Website: www.patrimoniocultural.jcyl.es Εταίρος 3 Ο Northern Cultural Regional Direction (NCRD) είναι ένας αποκεντρωμένος φορέας δημόσιου χαρακτήρα που δημιουργήθηκε το 2006 με αρμοδιότητες τη διατήρηση, συντήρηση, εκτίμηση και προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς όλης της περιοχής της Βόρειας Περιφέρειας της Πορτογαλίας και είναι υπεύθυνος για τη διοίκηση, προστασία και αξιοποίηση των 53 μνημείων και τοποθεσιών που αποτελούν τη δημόσια περιουσία της. Northern Portugal Regional Directorate for Culture Rua Igreja de Ramalde, 4149011 Oporto, Portugal Carla Cruz and Miguel Rodrigues ccruz@culturanorte.pt mcrodrigues@culturanorte.pt Website: www.culturanorte.pt 10

Εταίρος 4 Marche Region Via Tiziano, 44, 60121 Ancona,Italy Η Περιφέρεια Marche είναι μία από τις 20 περιφέρειες της Ιταλίας. Βρίσκεται στην κεντρική Ιταλία στα παράλια της Αδριατικής Θάλασσας. Η Marche είναι γνωστή ως η «πολυπολιτισμική περιφέρεια» για τις παραδόσεις της, τις διαλέκτους, τις ιστορικές πόλεις και την ποικιλία του τοπίου της, που χαρακτηρίζεται από ποικίλη μορφολογία ορεινή, πεδινή αλλά και παράκτια. Η Περιφέρεια Marche είναι συνδεδεμένη με την εικόνα μίας υπαίθρου με πληθώρα ιστορικών μνημείων και πολιτιστικών μνημείων. Vincenzo Zenobi vincenzo.zenobi@regione.marche.it Website: http://www.regione.marche.it Εταίρος 5 Από το 2011 η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας αποτελεί φορέα της αυτοδιοίκησης με το Νόμο του Καλλικράτη. Λειτουργεί ως ένα πεδίο συνάντησης των αποκεντρωμένων δομών της κεντρικής κυβέρνησης με τους εκπροσώπους της τοπικής διοίκησης. Η Περιφέρεια συνεισφέρει στον εθνικό σχεδιασμό και μέσα σ αυτό το πλαίσιο σχεδιάζει προγράμματα και εφαρμόζει πολιτικές για την οικονομική, την κοινωνική και την πολιτιστική ανάπτυξη. Ο κεντρικός ρόλος της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας ως ένας αναπτυξιακός φορέας, αποτυπώνεται στο σχεδιασμό του 5 ου Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος της Δυτικής Μακεδονίας αλλά και του Επιχειρησιακού της Προγράμματος δράσης. Region of Western Macedonia Z.E.P. Kozanis, 50100 Kozani, Greece Vasileios Kotoulas bkotoulas@pta.pdm.gr Website : www.pdm.gov.gr Εταίρος 6 General Directorate for Cultural Heritage Rhineland-Palatinate Erthaler Hof/Schillerstraße 44, 55116 Mainz, Germany Η Rhineland-Palatinate είναι μία παλιά περιφέρεια με πολιτιστικό χαρακτήρα στο κέντρο της Ευρώπης, με Κέλτικες και Ρωμαϊκές ρίζες. Κατά συνέπεια διαθέτει μία εξαιρετική πολιτιστική κληρονομιά, η οποία είναι ορατή στα σημαντικά μνημεία, στα έργα τέχνης και στις παραδόσεις της Ingeborg Hoffstadt ingeborg.hoffstadt@gdke.rlp.de Website: www.gdke.rlp.de 11

Εταίρος 7 Alytus District Municipality Administration Pulko g. 21, 62133 Alytus, Lithuania Ο Δήμος Alytus είναι μία τοπική αρχή μέσα στην κομητεία Alytus, που βρίσκεται στην όμορφη άκρη της Νότιας Λιθουανίας. Ο πληθυσμός του είναι περίπου 32 χιλιάδες κάτοικοι. Τα τελευταία 20 χρόνια ο δήμος ήταν αρμόδιος για την καταγραφή και διοίκηση των μνημείων ιστορικής αξίας, καθώς και για τη συλλογή πληροφοριών με σκοπό τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων για την προστασία της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς Sonata Dumbliauskienė s.dumbliauskiene@arsa.lt Website: www.arsa.lt Εταίρος 8 Ο Saaremaa Local Government Association ιδρύθηκε από τις τοπικές κυβερνήσεις της περιφέρειας Saare το 1993. 15 τοπικοί δήμοι αποτελούν τα μέλη του φορέα. Αποτελεί φορέα δημόσιου χαρακτήρα που είναι αρμόδιος για την προώθηση μίας ισορροπημένης ανάπτυξης του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιφέρειας. Διαθέτει μια μακρά εμπειρία στην βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού και στην επινόηση και εφαρμογή στρατηγικών σχεδίων και πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος, του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς Saaremaa Local Governments Association Lossi 1, 93819 Kuressaare, Estonia Veiko Viil and Viktoria Bubukin sol@tt.ee info@saartegeopark.ee Website: www.saaresol.ee Εταίρος 9 Vidzeme Planning Region Jāņa Poruka 8108, 4101 Cēsis, Latvia H Vidzeme είναι η μεγαλύτερη σε έκταση περιφέρεια της Λετονίας και η μικρότερη σε πληθυσμό. Η Περιφέρεια Vidzeme είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Περιφερειακής Ανάπτυξης της Λετονίας. Ιδρύθηκε με σκοπό τον προσδιορισμό της περιφερειακής πολιτικής για τη διασφάλιση της ανάπτυξης και του χωροταξικού σχεδιασμού, για να διασφαλίσει τον συντονισμό και την συνεργασία μεταξύ των Δήμων και άλλων περιφερειακών φορέων και για να εφαρμόζει τα περιφερειακά προγράμματα Lelde Gavare lelde.gavare@vidzeme.lv Website: www.vidzeme.lv 12

Εταίρος 10 Tecnalia Research & Innovation GeldoParque Tecnológico de Bizkaia, Edificio 700-48160 Derio, Spain H Fundacion Tecnalia Research & Innovation (Tecnalia) είναι ένας πρωτοπόρος οργανισμός της εφαρμοσμένης έρευνας στην Ευρώπη με διεθνή παρουσία σε 25 χώρες. Με έδρα στην Ισπανία, η Tecnalia διαθέτει 1.500 ειδικούς και εμπειρία για περισσότερα από 50 χρόνια στην ανάπτυξη, στον έλεγχο και στην εφαρμοσμένη έρευνα για τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας Juan Carlos Espada juancarlos.espada@tecnalia.com Rand Eppich rand.eppich@tecnalia.com Website: www.tecnalia.com Εταίρος 11 Heritage Europe - The European Association of Historic Towns and Regions (EAHTR) The Guildhall, Gaol Hill, NR2 1JS Norwich, UK Ο φορέας Heritage Europe σχηματίστηκε ως την Ευρωπαϊκή Συνεργασία Ιστορικών Πόλεων και Περιφερειών από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Οκτώβριο του 1999 σαν ένα τμήμα της πρωτοβουλίας «Ευρώπη Μία Κοινή Κληρονομιά». Η Heritage Europe εκπροσωπεί πάνω από 1000 ιστορικές πόλεις, και περιφέρειες σε 30 Ευρωπαϊκές χώρες Brian Smith bsmith@historic-towns.org Website : www.historic-towns.org Εταίρος 12 University of Ljubljana Kongresni trg 12, 1001 Ljubljana, Slovenia Η Σλοβενία έχει μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και μια εξαιρετική ποικιλομορφία τοπίων. Το Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα προωθεί την ενσωμάτωση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στην αειφόρο περιφερειακή ανάπτυξη- και για το σκοπό αυτό συνεργάζεται με το Kozjanski Park, ένα από τα παλαιότερα και μεγαλύτερα φυσικά πάρκα στη Σλοβενία Roko Žarnić and Barbara Vodopivec roko.zarnic@fgg.unilj.si barbara.vodopivec@fgg.uni-lj.si Website: http://www3.fgg.uni-lj.si 13

Άλλες εκδόσεις του προγράμματος Histcape Οδηγός HISTCAPE Επισκόπηση του προγράμματος HISTCAPE Το Τελικό Συνέδριο του προγράμματος HISTCAPE «Η Παρακαταθήκη του προγράμματος Histcape» Όλες οι εκδόσεις του προγράμματος Histcape μπορούν να αντληθούν από τη διαδικτυακή διεύθυνση: www.histcape.eu 14

HISTCAPE: Historic Assets and Related Landscapes Εκτυπώθηκε με την επιμέλεια του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με τον εταίρο: Tecnalia Research & Innovation και του συνεργάτη στο δημιουργικό τμήμα: What Ba! Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε τον ιστότοπο του προγράμματος: www.histcape.eu ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ταχ. Δ/νση: Περιοχή Ζ.Ε.Π 50100 Κοζάνη Συντονιστής έργου: Βασίλειος Κωτούλας Ομάδα Έργου: Διοικητικός Υπεύθυνος Έργου: Κούτσιανου Αικατερίνη Οικονομικός Υπεύθυνος Έργου: Ασλανίδου Δημητρούλα Επιστημονική Υποστήριξη: Μυλωνάς Δημήτριος & Ζαγορίτου Φώτω Email: kkoutsianou@yahoo.gr, d.aslanidoy@pta.pdm.gr Τηλέφωνο: 2461053996, 2461053992 Φαξ: 2461053991 Επικεφαλής Ομάδας Τεχνικού Συμβούλου Έργου: Καραμάρκος Κωνσταντίνος Εκτυπώθηκε: Οκτώβριος 2014 Αντίγραφα: 450 Εκτυπώσεις: Spinner Ltd., Κοζάνη, Ελλάδα 15

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε τον ιστότοπο του προγράμματος: www.histcape.eu Πολιτιστική Κληρονομιά: Σύνδεση με την Ανάπτυξη των Περιαστικών & Αγροτικών Περιοχών Αποτελέσματα, Εμπειρίες και Γενικές Κατευθύνσεις του Προγράμματος Το HISTCAPE (HISTorical assets and related landscape) είναι ένα πρόγραμμα του INTERREG IVC. Το πρόγραμμα Διαπεριφερειακής Συνεργασίας INTERREG IVC, χρηματοδοτείται από το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, Εθνικούς Πόρους και στηρίζει τις Ευρωπαϊκές Περιφέρειες να συνεργαστούν μεταξύ τους και να ανταλλάξουν εμπειρίες και καλές πρακτικές στους τομείς της καινοτομίας, της οικονομίας της γνώσης, του περιβάλλοντος και της πρόληψης κινδύνων. Η χρηματοδότηση είναι διαθέσιμη για τα προγράμματα, αλλά πολύ περισσότερο ο πλούτος της γνώσης και οι πιθανές λύσεις είναι επίσης διαθέσιμα για τους φορείς χάραξης πολιτικής. Το Έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα INTERREG IVC μέσω του Ευρωπαϊκού Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης 16