Πίνακας περιεχομένων Ευχαριστίες του εκδότη.................................................... 13 Πρόλογος............................................................... 15 [Mέρος 1] Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ, ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ...................... 21 Η οικονομική προσέγγιση των οικονομικών ζητημάτων........................ 22 Θεωρίες, αξιώματα και υποδείγματα....................................... 26 Μικροοικονομική και μακροοικονομική ανάλυση............................ 28 Το βασικό οικονομικό πρόβλημα κάθε ατόμου............................... 29 Το βασικό οικονομικό πρόβλημα μιας κοινωνίας............................. 34 Το υπόδειγμα των παραγωγικών δυνατοτήτων............................... 36 Ανεργία, μεγέθυνση και το μέλλον........................................ 42 Περίληψη............................................................ 48 Ερωτήσεις............................................................ 49 Προβλήματα.......................................................... 50 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1 Τα διαγράμματα και η ερμηνεία τους....................................... 52 Περίληψη συμπληρώματος.............................................. 57 Ερωτήσεις συμπληρώματος.............................................. 57 Προβλήματα συμπληρώματος............................................ 58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ........................ 61 Οικονομικά συστήματα................................................. 62 Τα χαρακτηριστικά του συστήματος της αγοράς.............................. 64 Τα τέσσερα θεμελιώδη ερωτήματα......................................... 72 Το υπόδειγμα του οικονομικού κυκλώματος................................. 79 Περίληψη............................................................ 82 Ερωτήσεις............................................................ 83 Προβλήματα.......................................................... 84 [Mέρος 2] Τιμή, ποσότητα και αποτελεσματικότητα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΖΗΤΗΣΗ, ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ............................... 87 Η ζήτηση............................................................. 88 Προσφορά........................................................... 95 Ισορροπία της αγοράς.................................................. 100
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚONOMIKH ΕΠΙΣΤΗΜΗ Μεταβολές στη ζήτηση, στην προσφορά και στην ισορροπία................... 104 Κρατική παρέμβαση στον προσδιορισμό των τιμών.......................... 106 Περίληψη........................................................... 113 Ερωτήσεις........................................................... 114 Προβλήματα......................................................... 115 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ.................................... 119 Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή................................... 120 Ελαστικότητα προσφοράς ως προς την τιμή................................ 136 Εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης..................................... 141 Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης...................................... 143 Περίληψη........................................................... 145 Ερωτήσεις........................................................... 146 Προβλήματα......................................................... 147 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ: ΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ.................................... 149 Αδυναμίες των ανταγωνιστικών αγορών................................... 150 Η αποτελεσματική λειτουργία των αγορών................................. 151 Ιδιωτικά και δημόσια αγαθά............................................ 162 Εξωτερικές κοινωνικές επιδράσεις....................................... 170 Ο ρόλος του κράτους στην οικονομία..................................... 183 Περίληψη........................................................... 185 Ερωτήσεις........................................................... 187 Προβλήματα......................................................... 188 [Mέρος 3] Αγορές προϊόντων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΣ................................................ 193 Το οικονομικό κόστος.................................................. 194 Βραχυχρόνιες σχέσεις παραγωγής........................................ 200 Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής......................................... 206 Μακροχρόνιο κόστος παραγωγής........................................ 213 Περίληψη........................................................... 224 Ερωτήσεις........................................................... 225 Προβλήματα......................................................... 227 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΑΜΙΓΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ.................................................. 229 Οι τέσσερις μορφές αγοράς............................................. 230 Αμιγής ανταγωνισμός: Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και πραγματικότητα........ 231 Η ζήτηση όπως την αντιμετωπίζει ο πωλητής σε έναν αμιγώς ανταγωνιστικό κλάδο............................................... 232
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Μεγιστοποίηση του κέρδους στη βραχυχρόνια περίοδο....................... 235 Οριακό κόστος και η βραχυχρόνια προσφορά............................... 242 Μεγιστοποίηση του κέρδους στη μακροχρόνια περίοδο....................... 247 Αμιγής ανταγωνισμός και αποτελεσματικότητα............................. 254 Περίληψη........................................................... 261 Ερωτήσεις........................................................... 262 Προβλήματα......................................................... 263 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΑΜΙΓΕΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ..................................................... 265 Εισαγωγή στο αμιγές μονοπώλιο......................................... 266 Εμπόδια εισόδου..................................................... 267 Η ζήτηση στο μονοπώλιο............................................... 270 Προσδιορισμός της τιμής και του επιπέδου παραγωγής....................... 274 Οι οικονομικές επιπτώσεις του μονοπωλίου................................ 277 Πολιτική διαφορισμού τιμών............................................ 285 Το μονοπώλιο και οι αντιμονοπωλιακές πολιτικές............................ 288 Περίληψη........................................................... 294 Ερωτήσεις........................................................... 295 Προβλήματα......................................................... 296 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΛΙΓΟΠΩΛΙΟ............................. 299 Μονοπωλιακός ανταγωνισμός........................................... 300 Η τιμή και το προϊόν στον μονοπωλιακό ανταγωνισμό........................ 304 Μονοπωλιακός ανταγωνισμός και αποτελεσματικότητα....................... 306 Ολιγοπώλιο.......................................................... 309 Ολιγοπωλιακή συμπεριφορά: Επισκόπηση της θεωρίας των παιγνίων............ 312 Το υπόδειγμα της τεθλασμένης καμπύλης ζήτησης........................... 316 Σύμπραξη........................................................... 320 Το ολιγοπώλιο και η διαφήμιση.......................................... 325 Ολιγοπώλιο και αποτελεσματικότητα..................................... 327 Περίληψη........................................................... 329 Ερωτήσεις........................................................... 330 Προβλήματα......................................................... 331 [Mέρος 4] Αγορές πόρων και κράτος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ............................................. 335 Η εργασία στο επίκεντρο............................................... 336 Ζήτηση εργασίας..................................................... 336 Η αγοραία ζήτηση εργασίας............................................. 340 Μεταβολές στη ζήτηση εργασίας......................................... 341 Η ελαστικότητα ζήτησης εργασίας........................................ 346 Η αγοραία προσφορά εργασίας.......................................... 348
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚONOMIKH ΕΠΙΣΤΗΜΗ Προσδιορισμός μισθού και απασχόλησης.................................. 348 Μονοψώνιο......................................................... 350 Υποδείγματα εργατικών ενώσεων........................................ 354 Διαφορικός εργατικός μισθός............................................ 358 Περίληψη........................................................... 366 Ερωτήσεις........................................................... 367 Προβλήματα......................................................... 368 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΦΤΩΧΕΙΑ.................................... 371 Στοιχεία σχετικά με την εισοδηματική ανισότητα............................ 371 Τα αίτια της εισοδηματικής ανισότητας.................................... 377 Η εισοδηματική ανισότητα διαχρονικά.................................... 379 Ισοκατανομή ή αποτελεσματικότητα..................................... 383 Τα οικονομικά της φτώχειας............................................ 387 Περίληψη........................................................... 389 Ερωτήσεις........................................................... 389 Προβλήματα......................................................... 390 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ: ΑΠΑΝΕΣ ΚΑΙ ΦΟΡΟΙ................................. 393 Το κράτος και το οικονομικό κύκλωμα.................................... 394 Χρηματοδότηση του κράτους........................................... 396 Τα δημόσια έσοδα.................................................... 398 Χρηματοδότηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης............................ 399 Η κατανομή του φορολογικού βάρους..................................... 402 Φορολογική επίπτωση και οικονομική αναποτελεσματικότητα................. 408 Το ελληνικό φορολογικό σύστημα........................................ 414 Περίληψη........................................................... 416 Ερωτήσεις........................................................... 417 Προβλήματα......................................................... 418 [Mέρος 5] ΑΕΠ, μεγέθυνση και ανισορροπία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ΑΕΠ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ......................................... 421 Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν............................................ 422 Μέτρηση του ΑΕΠ.................................................... 425 Ονομαστικό ΑΕΠ έναντι πραγματικού ΑΕΠ................................ 429 Οικονομική Μεγέθυνση................................................ 432 Προσδιοριστικοί παράγοντες της οικονομικής μεγέθυνσης..................... 436 Ανάλυση παραγωγικών δυνατοτήτων..................................... 437 Λογιστική για την οικονομική μεγέθυνση.................................. 440 Η αύξηση του μέσου συντελεστή παραγωγικότητας.......................... 447 Είναι η οικονομική μεγέθυνση επιθυμητή και βιώσιμη;....................... 453 Περίληψη........................................................... 457
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ερωτήσεις........................................................... 458 Προβλήματα......................................................... 459 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ, ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ........................... 461 Οικονομικοί κύκλοι................................................... 462 Ανεργία............................................................. 469 Πληθωρισμός........................................................ 474 Αναδιανεμητικές επιδράσεις του πληθωρισμού.............................. 478 Επηρεάζει ο πληθωρισμός το προϊόν;..................................... 482 Περίληψη........................................................... 485 Ερωτήσεις........................................................... 485 Προβλήματα......................................................... 486 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ................................ 487 Συνολική ζήτηση..................................................... 488 Μεταβολές στη συνολική ζήτηση......................................... 488 Συνολική προσφορά................................................... 496 Μεταβολές στη συνολική προσφορά...................................... 504 Ισορροπία πραγματικού ΑΕΠ και επιπέδου τιμών............................ 508 Περίληψη........................................................... 519 Ερωτήσεις........................................................... 520 Προβλήματα......................................................... 521 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΡΕΟΣ.......................... 523 Δημοσιονομική πολιτική και το υπόδειγμα ΑD-AS........................... 524 Αυτόματη σταθεροποίηση.............................................. 528 Αξιολόγηση της δημοσιονομικής πολιτικής................................ 530 Περιορισμοί στην άσκηση σταθεροποιητικής δημοσιονομικής πολιτικής σε μια νομισματική ένωση........................................... 533 Προβλήματα, επικρίσεις και επιπλοκές.................................... 533 Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ............................................. 538 Αβάσιμες οι ανησυχίες για το χρέος;...................................... 541 Ουσιαστικά ζητήματα................................................. 543 Περίληψη........................................................... 547 Ερωτήσεις........................................................... 549 Προβλήματα......................................................... 550 [Mέρος 6] Χρήμα, τραπεζικό σύστημα & νομισματική πολιτική ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17 ΧΡΗΜΑ, ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΑ Ι ΡΥΜΑΤΑ............... 555 Οι λειτουργίες του χρήματος............................................ 556 Τα στοιχεία της προσφοράς χρήματος..................................... 558
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚONOMIKH ΕΠΙΣΤΗΜΗ Πώς διασφαλίζεται η ποσότητα του χρήματος μιας οικονομίας;................. 563 Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος............ 567 Η χρηματοπιστωτική κρίση της περιόδου 2007-2008......................... 570 Το σύστημα αναλογικών διαθεσίμων..................................... 574 Η εμπορική τράπεζα................................................... 576 Τραπεζικό σύστημα: Πολλαπλή επέκταση των καταθέσεων.................... 586 Περίληψη........................................................... 591 Ερωτήσεις........................................................... 591 Προβλήματα......................................................... 592 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ...................................... 595 Νομισματική πολιτική, πραγματικό ΑΕΠ και επίπεδο τιμών................... 605 Περίληψη........................................................... 613 Ερωτήσεις........................................................... 613 [Mέρος 7] Μακροχρόνια προσέγγιση και διεθνή οικονομικά ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19 ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ................... 617 Από τη βραχυχρόνια στη μακροχρόνια περίοδο............................. 618 Μακροχρόνια ισορροπία στο υπόδειγμα AD-AS............................ 621 Οικονομική μεγέθυνση και επίμονος πληθωρισμός.......................... 627 Η σχέση πληθωρισμού-ανεργίας......................................... 630 Φορολογία και συνολική προσφορά....................................... 639 Περίληψη........................................................... 646 Ερωτήσεις........................................................... 647 Προβλήματα......................................................... 649 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20 ΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ.......................... 651 Συγκριτικό πλεονέκτημα και εξειδίκευση.................................. 652 Η αγορά συναλλάγματος............................................... 658 Κράτος και εμπόριο................................................... 664 Τρία επιχειρήματα υπέρ του προστατευτισμού.............................. 668 Χρειάζεται κρατική βοήθεια για την προσαρμογή στις νέες συνθήκες του εμπορίου...................................... 671 Πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες και ζώνες ελεύθερου εμπορίου............... 673 Περίληψη........................................................... 677 Ερωτήσεις........................................................... 678 Προβλήματα......................................................... 679